Научная статья на тему 'ТАЪСИРИ ОМИЛҲО БА СОҲИБКОРИИ САНОАТӢ ДАР ШАРОИТИ МУОСИРИ ТОҶИКИСТОН'

ТАЪСИРИ ОМИЛҲО БА СОҲИБКОРИИ САНОАТӢ ДАР ШАРОИТИ МУОСИРИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соҳибкорӣ / маркетинг / фаъолияти соҳибкорӣ / маҳсулот / хизматрасонӣ / талабот. / предпринимательство / маркетинг / предпринимательская деятельность / товар / услуга / потребность.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шокиров Н. Н.

Соҳибкории саноатиро метавон навъи пешбари соҳибкорӣ номид. Дар ин ҷо истеҳсоли маҳсулот, молҳо, корҳо амалӣ карда мешавад, хизматрасонӣ расонида мешавад, арзишҳои муайяни маънавӣ ба вуҷуд меоянд. Дар шароити гузариш ба иқтисоди бозаргонӣ ин соҳаи фаъолият дигаргуниҳои калонтарини манфӣ ба амал омад: алоқаҳои иқтисодӣ канда шуданд, таъминоти моддию техникӣ вайрон шуданд, фурӯши маҳсулот кам шуд, вазъи молиявии корхонаҳо якбора паст ва бад шуд. Натиҷаи ҳамин аст, ки дар солҳои наздик ба инкишофи васеъи соҳибкории саноатӣ, хусусан ба соҳаи бизнеси хурд диққати калон дода мешавад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF FACTORS ON INDUSTRIAL ENTREPRENEURSHIP IN MODERN CONDITIONS OF TAJIKISTAN

производственное предпринимательство можно назвать ведущим видом предпринимательства. Здесь осуществляется производство продукции, товаров, работ, оказываются услуги, создаются определенные духовные ценности. В условиях перехода к рыночной экономике эта сфера деятельности претерпела наибольшие негативные изменения: распались хозяйственные связи, нарушилось материально-техническое обеспечение, упал сбыт продукции, резко ухудшилось финансовое положение предприятий. Вследствие этого широкому развитию производственного предпринимательства, особенно в сфере малого бизнеса, в ближайшие годы предстоит уделить наибольшее внимание.

Текст научной работы на тему «ТАЪСИРИ ОМИЛҲО БА СОҲИБКОРИИ САНОАТӢ ДАР ШАРОИТИ МУОСИРИ ТОҶИКИСТОН»

УДК 332 (575.3)

ТАЪСИРИ ОМИЛ^О БА СО^ИБКОРИИ САНОАТЙ ДАР ШАРОИТИ МУОСИРИ ТО^ИКИСТОН

Шокиров Н.Н.

Аннотатсия: Сощбкории саноатиро метавон навъи пешбари соуибкорй номид. Дар ин цо исте^соли ма^сулот, мол^о, кор^о амали карда мешавад, хизматрасони расонида мешавад, арзиш^ои муайяни маънави ба вуцуд меоянд. Дар шароити гузариш ба ицтисоди бозаргони ин со^аи фаъолият дигаргунщои калонтарини манфи ба амал омад: алоца^ои ицтисоди канда шуданд, таъминоти моддию техники вайрон шуданд, фуруши ма^сулот кам шуд, вазъи молиявии корхона^о якбора паст ва бад шуд. Натицаи %амин аст, ки дар сол^ои наздик ба инкишофи васеъи сощбкории саноати, хусусан ба со^аи бизнеси хурд диццати калон дода мешавад.

Калидвожах,о: соуибкорй, маркетинг, фаъолияти соуибкорй, ма^сулот, хизматрасони, талабот.

Барои ицтибос: Шокиров, Н. Н. Нацш ва таъсири омил^о ба сощбкории саноати дар шароити муосири Тоцикистон / Н. Н. Шокиров // Паёми молия ва ицтисод. -2024. - No. 3(42). - С. 373-379.

ВЛИЯНИЕ ФАКТОРОВ НА ПРОМЫШЛЕННОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ ТАДЖИКИСТАНА

Шокиров Н.Н.

Аннотация: производственное предпринимательство можно назвать ведущим видом предпринимательства. Здесь осуществляется производство продукции, товаров, работ, оказываются услуги, создаются определенные духовные ценности. В условиях перехода к рыночной экономике эта сфера деятельности претерпела наибольшие негативные изменения: распались хозяйственные связи, нарушилось материально-техническое обеспечение, упал сбыт продукции, резко ухудшилось финансовое положение предприятий. Вследствие этого широкому развитию производственного предпринимательства, особенно в сфере малого бизнеса, в ближайшие годы предстоит уделить наибольшее внимание. Ключевые слова: предпринимательство, маркетинг, предпринимательская деятельность, товар, услуга, потребность.

INFLUENCE OF FACTORS ON INDUSTRIAL ENTREPRENEURSHIP IN MODERN CONDITIONS OF TAJIKISTAN

Shokirov N.N.

Abstract: industrial entrepreneurship can be called the leading type of entrepreneurship. Here the production of products, goods, works is carried out, services are provided, certain spiritual values are created. In the conditions of transition to a market economy, this sphere of activity has undergone the greatest negative changes: economic ties have collapsed, logistics have been disrupted, sales ofproducts have fallen, the financial situation of enterprises has deteriorated sharply. As a result, the broad development of industrial entrepreneurship, especially in the field of small business, will be given the greatest attention in the coming years.

Keywords: entrepreneurship, marketing, entrepreneurial activity, product, service, need.

ry3opnmn Macba.ia. Ofo3h acpu XXI 6apou HyMxypuu To^hkhctoh Mapx,H.au HHKHmo$é6ñ gap mapoHTH a^30HmH omh.x,oh 6epyHa Ba 3epu Tatcupu paBaHgu r.o6a.H3aTCHa 6a x,hco6 MepaBag. ^ap hh Mapx,u.a XyKyMaTH MaM.aKaT 6apou Tag6uKH CTpaTeruaxou mh.hh pymg KaMap 6a x,HMaT 6acTa, TaMoro.H pymgu hkthcoah 6o a^3oumu ^ato.HoKHH cox,u6Kopñ Ba capMoary3opH TaBCH^ Merapgag.

X,aHy3 gap co.h 2011 gap naéMH Acocry3opu cy.x,y BaxgaTH mh..h - nemBou MH..aT npe3ugeHTH HyMxypuu to^hkhctoh MyxrapaM Эмoмa.н Pax,MoH Macta.ax,ou My^HMH HKTHcoguéTH mh..h, 6a mhc.h TatMHHH hcthk.o.h^th энepгeтнкн Ba ry3apumu MaM.aKaT 6a Moge.u caHoaTuro arpapH upoa myga 6yg. HoBo6acTa 6a hh gap mapoHTH ^ax,oHHmaBH, TaFñupoTH Ba3tu HKTHcogH, HHHyHHH omh.^oh cuécH Ba h^thmoh 6axmu caHoaTH KumBap 6a Tax,.H.y gapKH aMHKH oh oMH.x,oe эx,тнé^ gopag, kh 6a ^ato.uaTH caMapaHoKH oh MycougaT MeKyHaHg é 6aptaKC, xa.a.gop MemaBaHg.

My^HMH^TH oMy3umu omh.x,oh 6a cox,h6kophh caHoaTH TatcupKyHaHga gap To^hkhctoh 6a 3apypaTH omKop Ba Tax,.H.H MoHea^ou MaB^yga, HHHyHHH Tax,uau TaBCuaxo oug 6a pa^tu ohx,o Bo6acTa acT. Hh, gap HaB6aTH xyg, Ha TaHx,o mapoHTH nem6ypgu TH^opaTpo 6ex,Tap MeHaMoag, 6a.KH 6a pymgu ycTyBopu hkthcoahh KumBap gap Ma^Myt MycougaT MeHaMoag.

Tax,.H.n Tax,KHKOTX,OH oxnp Ba HampneT. ^ap MaM.aKaTx,ou TapaKHKapga pymgu cox,h6kophh caHoaTH gap pymgu HKTHcoguéTH MaM.aKaT HaKmu Ka.ugupo Me6o3ag. EuHo6ap 6appacuu hh Macta.a gap mapoHTH Myocupu HyMxypuu To^hkhctoh a^aMH^TH Ka.oH gopag. A3 ^yM.a H.B.CepreeB $apK KapgaHH omh.x,oh o6teKTHBHH HCTe^co.oTpo nemHHx,og HaMygaacT, E.r. ^CHHa maK.x,ou acocuu TamKH.uro hkthcoah, kh 6a ohx,o goxu. MemaBaHg: KoHcepHxo, accoTCuaTCuaxo, KoHcopcuyM^o, CHHguKaT^o, KapTe.x,o, rypyx,x,ou Mo.uaBHro caHoaTH, xo.gHHrx,o MyañaH HaMygaacT.

Co.x,ou oxup MaB3yu cox,h6kophh caHoaTH gap To^hkhctoh TaBa^^y^u x,aM MyxaKKHKoH Ba x,aM Ta^pu6aoMy3oHpo 6a xyg ^a.6 KapgaacT. ^ap hh 6axm caMT Ba HaTH^a^ou TaxKHKoT Ba Hampuaxou oxup oug 6a omh.x,oh Tatcupry3op 6a pymgu 6axmu caHoaTH KumBap MaBpugu 6appacH Kapop gopag. ^ap TagKHKoTx,ou o.hmohh 3epuHH BaTaHH ^aroMoB H.^., Pax,HMoB P.K., X,a6u6oB C.X., KOMH.OB C/H,., Pa^a6oB P.K., ^ygpaTOB P.P. Oañ3y..o Mampa6 ^yp6oHa.ñ, Amhhob ^aKHM^oH Hhom^ohobhh, fflaMCueB ^aMapugguH EagpueBHH, H,ypa6aeB ra^yp^oH Hypa6aeBHH, ^agoMaTOB ^a.ep^oH HumoH6oeBHH Ba gurapoH gugaH MyMKHH acT.

MaKcagn waKO.a - oMy3um Ba Ta^.H.H Tatcupu omh.x,oh ryHoryH 6a co^h6kophh caHoaTH gap To^hkhctoh Ba nemHH^ogu po^^ou MyHocu6rapgoHHH mapoHTH pymgu oh gap mapoHTH Myocup.

^ap MaKo.a omh.^oh acocuu pymgu co^h6kophh caHoaTH gap HyMxypuu To^hkhctoh 6appacH myga, MymKH.oT Ba hmkohh«tx,oh cy6teKToHH xo^arugopH gap mapoHTH KyHyHH MaBpugu Ta^.H. Kapop rupu^TaaHg.

My^TaBOH acocHH MaBog. ^Ke a3 co^a^ou nem6apaHgau xo^aruu xa.KH x,ap aK gaB.aT KoMn.eKCH caHoaTH Me6omag. Ma^3 KopxoHa^ou caHoaTH acocu 3Hég KapgaHH caMapau ucTe^co.oTH ^aMtHaTñ 6yga, 6a gapa^au TexHHKH Ba TexHo.oruu oh Tatcupu Ka.oH MepacoHaHg. CoxTopx,ou co^h6kophh caHoaTH paKo6aTna3upuu KumBappo gap 6o3opu ^a^oHH TatMHH HaMyga, MaBKeu oHpo gap apcau hkthcoah Ba cuécH MyañaH MeHaMoag Ba 6a 3axupa^ou Mo.uaBHH

H.oBarH 6apou co^a^ou HKTucoguéTH mh..h MycougaT MeKyHaHg.

^ap 6opau ^ato.uaTH co^u6Kopñ cyxaH poHga, hh Ma^^yMpo 6oag x,aMHyH Metépu caMapaHoKHH MexaHH3MH HKTucoguéTH mh..h 6appacH HaMyg. ^ap hh $ax,MHm, caMapaHoKHH co^u6Kopñ 6oag CH^aTH hoh. mygaH 6a ^aga^^ou co^u6Kopupo hhbhkoc HaMoag, kh oh 6a MyHTa3aM 6a gacT oBapgaHH ^ouga (gapoMag) 6o MaKcagu KoHet rapgoHHgaHH Ma^Myu Ta.a6oTH h^thmohw

иктисодии содибкорй нигаронида шyдааст [1, с.48]. Бояд кайд кард, ки самаранокии фаъолияти сохтордои содибкории ватанй, динамикаи рушди ондо, имкони фаъолияти муътадил ва пурра дар шароити душвори иктисодии Точикистон бештар аз идоракунии модиронаи корхона, ташкили босалодият, истедсолот, идоракунии самарабахши фаъолияти молиявию хочагй ва захирадои корхона вобаста аст.

Аз тамоми намуддои фаъолияти содибкорй, ки маъмулан саноатй (истедсолй), тичоратй, молиявй ва Fайраро дар бар мегирад, аввалин намуди фаъолияти мураккабтарин ва аз чидати иктисодй гаронарзиш аст, зеро татбики он сармояи асосй ва гардишй, кор ё хидматдое, ки шахсони сеюм ичро менамоянд талаб мекунад. Аз ин ру, принсипи асосии идоракунии фаъолияти содибкории саноатй муносибати систематикист, ки бо арзёбии дамачонибаи таъсири омилдои гуногун, инчунин муносибати максаднок ба омузиши ондо хос аст.

Самаранокии содибкории саноатй дар шароити муосир бештар ба омилдои гуногун вобаста аст, ки дар байни ондо омилдои истедсолй чои махсусро ишFOл мекунанд. Дар назарияи иктисодй одатан чор омили асосии истедсолй вучуд доранд: меднат, замин, сармоя ва фаъолияти содибкорй. Ин гурудбандй асосй, классикй аст, аммо онро догма дисобидан мумкин нест. Дар айни замон дар назарияи иктисодй ба Fайр аз гуфтадои боло омилдои дигари истедсолй низ мавчуданд, ки ондоро аз руи меъёрдои гуногун тасниф кардан мумкин аст. Аз чумла, вобаста ба самти амал дамаи омилдои истедсолотро, ба акидаи И.В.Сергеев метавон ба мусбат ва манфй чудо кард:

- омилдое мебошанд, ки ба фаъолияти корхона таъсири мусбй ва манфй мерасонанд.

Инчунин, И.В. Сергеев фарк кардани омилдои объективии истедсолотро пешнидод мекунад [2, с.23]. Дар баробари ин муаллиф омилдоеро, ки ба вучуд омаданашон ба субъекти идоракунй вобаста нест, объективй ва омилдоеро, ки ба

субъекти идоракунй комилан вобастаанд, субъективй мешуморад.(ниг. Расми 1)

Содибкорй дар сурати мавчуд будани шароит ва омилдои муайяне, ки дар якчоягй ташаккули мудити муайяни содибкориро таъмин мекунанд, бомуваффакият инкишоф меёбад. Самаранокии мудити содибкорй, чунон ки тадкикотдои илмй нишон медиданд, бо шароити озодии иктисодй ва рушди навоваридои ташкилию иктисодй муайян карда мешавад.

Бо акидаи иктисодчиёни ватанй ба рушди самаранокии фаъолияти содибкорй бештар аз омилдои иктисодй ва институтсионалй вобастагй дорад, зеро ин омилдо барои ташаккули мудити солими иктисодй мусоидати бузург доранд. [3, с.85]. Дар дакикат низоми фаъолияти самараноки фаъолияти содибкорй сараввал аз мудити хуби он вобаста аст, ки ин мудит зери таъсири фаъолияти институтдо ташаккул меёбад. Барои дамин акидадои ин олимони ватанй доир ба накши институтдо дар таъмини рушди ичтимоию иктисодй бешубда мебошад.

Х,амин тавр бояд кайд намуд, ки самаранокии фаъолияти содибкорй ин худ омили калидии рушди он дар минтака ё давлат бадисоб меравад. Тандо дар долати самаранок будани фаъолияти содибкорй метавонад такрористедсоли васеъро дар иктисодиёт таъмин намояд. Хрсилнокии баланди меднат, интенсивнокии истедсолот, фоиданокии воситадою захирадо, дурустии карордои идоракунй, истифодаи окилонаи захирадои иктисодй асоси самаранокии фаъолияти содибкориро ташкил менамояд.

Дар шароити муосири рушди иктисодй дар минтакадои Чумдурии Точикистон сатди баланди харочоти трансаксионй мушодида мегардад, ки ин дам як аз омили мудими таъсиррасон ба самаранокии фаъолияти содибкорй мегардад. Вобаста ба ин иктисоддонони ватанй Шокиров Р.С. ва И. Сангин дуруст таъкид менамоянд, ки "пеш аз OFOЗи фаъолияти содибкорй роддои паст намудани харочоти трансаксионй ва самтдои истифодаи окилонаи захираю афзалиятдо мудим мебошад" [4, с.95]. Самтдои паст намудани харочоти трансаксионй дар

муайян сохтани самаранокии институтхо, дурустй ва аникии моликияти хусусй, хамчунин дар холати паст будани ассимитрияи ахборот имконпазир мебошад.

Тамоми намудхои фаъолияти сохибкориро аз руи меъёрхои гуногун тасниф кардан мумкин аст: намуди фаъолият, шаклхои моликият, шумораи сохибмулкон, шаклхои ташкилию хукукй ва ташкилию иктисодй, дарачаи истифодаи

мехнати кироя ва гайра. Акнун баъзеи онхоро баррасй намоем. Аз руи намуд ё таъинот фаъолияти сохибкориро ба истехсолй, саноатй, тичоратй, молиявй, машваратй ва гайра таксим кардан мумкин аст. Х,амаи ин намудхо метавонанд алохида ё якчоя амал кунанд. Х,амаи ин намудхои фаъолияти сохибкорй барои корхонаи хурд хосанд.

Омилхои истехсолот дар сохибкории саноатй

Навь\ои классикии омилхои истехсолот

Мехнат

Замин

Сармоя

Фаъолияти сохибкорй

Самаранокии фаъолияти сохибкорй

Шакл ва намудхои сохибкорй

Навъхои муосири омилхои истехсолот

Вобаста ба самти фаъолият

"Р--

Мусбй

Манфй

Аз руи хачми таъсир ба нишондихандахои фаъолияти корхона

Умуми

Хусусй

Вобаста ба субъекти идоракунй /_ч_

Т--

Объективй

Субъективй

Вобаста ба макони пайдоиш >

' N л

^

Дохилй

Беруна

Гурухи махсуси омилхои муосири истехсолот

/ \

Иттилооти

Экологи

Расми 1. Таснифи омилдои истедсолие, ки ба самаранокии фаъолияти содибкории

корхонадои саноатй таъсир мерасонанд.

Аз руи шакли моликият моликияти корхона метавонад хусусИ, давлатИ, коммуналИ, инчунин моликияти

иттидодиядои (ташкилотдои) чамъиятИ бошад. Дар баробари ин давлат наметавонад вобаста ба чойгиршавии амвол дар намуди муайяни моликият дар татбики дукуки моликият ба деч шакл маддудият ё бартарият мукаррар намояд. Вобаста ба шумораи содибмулкон, фаъолияти содибкорИ метавонад инфиродИ ва коллективИ бошад. Дар моликияти инфиродИ моликият ба як шахс тааллук дорад. Содибкории дастачамъИ ба молу мулке, ки дар як вакт ба якчанд субъектдо тааллук дорад, бо муайян кардани диссадои дар кадоми ондо (моликияти диссавИ) ё бидуни муайян кардани диссадо (моликияти муштарак) мувофикат мекунад. Содиб шудан, истифода бурдан ва ихтиёрдории молу мулки коллективИ бо розигии дамаи содибмулкон ба амал бароварда мешавад.

Дар байни шаклдои ташкилию дукукии содибкорИ ширкатдо, чамъиятдо, кооперативдо чудо карда мешаванд. Инчунин ба шаклдои асосии ташкилию иктисодИ дохил мешаванд: консерндо, ассотсиатсиядо, консорсиумдо, синдикатдо, картелдо, гуруддои молиявию саноатИ, холдингдо [5, с. 19-21]. Х,ар як содибкоре, ки тасмим гирифтааст ба фаъолияти истедсолИ машгул шавад, аввал бояд муайян намояд, ки у чИ гуна молдои мушаххас истедсол мекунад ва чИ гуна хизматрасонИ ходад кард. Пас аз он содибкор ба фаъолияти маркетингИ огоз мекунад. Барои муайян кардани талабот ба мадсулот, талабот ба он у бо истеъмолкунандагони эдтимолИ, харидорони мол, бо ташкилотдои савдои яклухт ё яклухт - чакана тамос мегирад. Анчоми расмии гуфтушунид метавонад шартномае бошад, ки байни содибкор ва харидорони ояндаи мол баста мешавад.

Чунин шартнома ба мо имкон медидад, ки хатари тичоратиро кам намоем. Дар акси дол, содибкор бо доштани тандо шартномаи шифодИ ба фаъолияти истедсолИ барои истедсоли мадсулот шуруъ мекунад. Дар шароити муносибатхои бозорИ ба вучуд омадаистода эътимоднокии шартномаи шифодИ паст буда, хавфи он хеле зиёд аст.

Мардилаи навбатии содибкории истедсолИ ба даст овардан ё ба кироя (киро) гирифтани омилдои истедсолот мебошад. Омилдои истедсолот дороидои истедсолИ, меднат ва иттилоот мебошанд. Фонддои истедсолИ, дар навбати худ, ба фонддои асосИ ва муомилотИ таксим мешаванд [6, с. 25-28].

Ба фонддои асосии истедсолИ бинодо, иншоотдо, дастгоддои интикол, мошиндо ва тачдизоти энергетикИ ва корИ, асбобдои ченкунИ ва назоратИ, тачдизоти лабораторИ, техникаи дисоббарорИ, воситадои наклиёт, асбобдо, тачдизоти истедсолИ ва дигар воситадои асосИ дохил мешаванд. Фонддои истедсолии корИ аз индо иборатанд: ашёи хом, масоледи асосИ ва ёрирасон, захирадои сузишворию энергетикИ, зарфдо ва масоледи борпеч, асбобдои камарзиш ва фарсудашуда, тачхизоти истедсолИ, кисмдои эдтиётии таъмир. Ба ин инчунин масолед ва махсулоти нимтайёри харидашуда, кордои ба охиррасида ва мадсулоти худсохти нимтайёр ва харочоти ба таъхир гузошташуда дохил мешаванд.

Минбаъд, содибкор тамоми маълумоти заруриро дар бораи имконияти чалби захирадо: моддИ, молиявИ ва меднатИ, дар бораи бозори фуруши мадсулот ё хидмати барои истедсол ба накша гирифташуда ва гайра ба даст меорад. [7, с. 36-45].

Барои огози фаъолияти истедсолИ, содибкор бояд сармояи ибтидоии заруриро дошта бошад. Агар чунин сармоя мавчуд

набошад, сохибкор барои гирифтани карз ба бонки тичоратй ё сохиби маблагхои озод мурочиат мекунад. Метавонем, рохи дигарро интихоб намоем - сохибкор омилхои истехсолиро аз руи карз, инчунин барои ичора - бинохо, тачхизот (ашёи хом, мавод, маълумот ва гайра) мегирад. Дар хар сурат сохибкор бояд маблаги аз у карз гирифтаашро ба карздиханда ва ё ба маблаги баробари арзиши омилхои истехсолоти ба карз гирифташуда бо иловаи фоизи истифодаи карз баргардонад. Субсидияхои пулй, чун коида, бо шартхои имтиёзнок метавонанд ва бояд ба сохибкор, бахусус шуруъкунандагон, аз чониби макомоти давлатй дода шаванд. Иштирокчиёни гайримустакими фаъолияти сохибкории саноатй макомоти молияи давлатй ва шахрй, нозироти андоз мебошанд. Онхо вазифаи соф фискалиро ичро намуда, андозхо, пардохтхои хатмй, тарх, чарима, боч ва гайраро аз сохибкор ба бучетхои чумхуриявй ва махаллй мегиранд. Натичаи фаъолияти истехсолии сохибкор фуруши махсулот ё хизматрасонй ба харидор, истеъмолкунанда ва гирифтани маблаги муайяни пул мебошад.

Фарки байни даромади пулй ва харочоти истехсолй фоидаи сохибкор мебошад.

Фоидаи умумй (баланси) ва бокимонда (соф)-и сохибкор мавчуданд. Фоидаи умумй маблаги пулест, ки сохибкор пас аз пардохти тамоми харочоти истехсол ва фуруши махсулот, вале то пардохти андоз дар ихтиёри сохибкор бокй мемонад. Фоидаи бокимонда (соф) бо рохи аз фоидаи умумй тарх кардани андозхо, тарххо, пардохтхои гуногун, чарима, боч ва гайра муайян карда мешавад ва натичаи нихоии

фаъолияти сохибкор-истехсолкунандаро ифода менамояд. Баходихии умумии молиявии фаъолияти сохибкор аз руи нишондихандаи даромаднокй, ки хамчун таносуби фоидаи бокимонда ба харочоти умумии истехсолот хисоб карда мешавад, муайян карда мешавад. Тасвири мукаммалтарини самаранокии лоихаи мушаххаси сохибкории истехсолй дар фасли дахлдори накшаи бизнес дода мешавад.

Бо максади инкишофи фаъолияти сохибкории саноатии минтакавй ба таври чиддй шароити пешниходи карзхо аз чониби бонкхои тичоратй ба корхонахои саноатй бояд дигаргун карда шавад. Меъёрхои баланди фоизии карзхои бонкй дар айни замон барои корхонахо гирифтани карзхои бонкиро гайриимкон месозад. Стратегияи такмили карздихй ба сохаи саноат дар бонкхо бояд ба рушди истехсолот, баланд кардани самаранокии он, махсусан сохибкории хурд ва миёна равона карда шавад. Бинобар ин фоизи калонтарини карзхои бонкй бояд аз 10% маблаги карз зиёд набошад [8, с.82].

Бояд гуфт, ки дар ин макола ба омилхои мухимтарини истехсолот аз нуктаи назари таъсири эхтимолии онхо ба самаранокии фаъолияти сохибкорй диккати махсус дода мешавад. Дар баробари ин, баррасй ва тахлили як катор дигар омилхои истехсолй, ки дар ин макола зикр нашудаанд, дар робита ба онхо омилхои тахлилшуда самарабахшанд, низ таъсири амалй доранд. Ин тахлил, ки омилхои истехсолотро дар сатххои гуногун нишон медихад ва бахо додан ба муносибати онхо мавзуи тадкикоти минбаъда мебошад.

АДАБИЕТ

1. Кунин В. А. Формирование системы показателей эффективности предпринимательства // Ученые записки Санкт-Петербургского университета управления и экономики.2011. № 1. С. 48-57.

2. Сергеев И. В., Веретенникова И. И. Экономика организации (предприятия): Учеб. пособие. М.: Юрайт, 2013. 670 с.

3. Шокиров Р.С., Сатторов Ш.А. "Омилхои рушди сохаи саноат дар вилояти Сугди Чумхурии Точикистон" // Паёми ДПДТТ ба номи академик М. Осимй - Хучанд 2023. - №1 - С. 85 (81-94).

4. Шокиров Р.С., И. Сангин "Теоретические аспекты размещения производства в регоинальной экономике. // Вестник ТГУПБП - Худжанд, 2022. - №1(90). - С. 95 (87-98).

5. Малое предпринимательство/под ред. Е.Г. Ясина - М.: Новое издательство, 2003 -220 с.

6. Малые предприятия: организация, экономика, учет, налоги/под ред. проф. В.Я. Горфинкеля - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2001 - 357 с.

7. Малое предпринимательство в России: прошлое, настоящее, будущее/под ред. Е.Г. Ясина - М.: Новое издательство, 2004 - 268 с.

8. Дадоматов Д.Н. "Пути развития промышленного предпринимательства в республике Таджикистан" / Вестник педагогического университета (Естественных наук) номер 4(16) 2020 81- 85с.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Шокиров Нозимчон Низомчонович - ассистенти кафедраи молия, бонк ва фаъолияти гумруки МД "Донишкадаи байналмилалии Хучанд"-и Донишгоди байналмилалии сайёдй ва содибкории Точикистон. Сурога: 735700. Чумхурии Точикистон, ш. Хучанд, мах,. 27, хонаи 1. Телефон: (+992)918-86-68-60. E-mail: [email protected]

Информация об авторе:

Шокиров Нозимджон Низомджонович - ассистент кафедры финансы, банк и таможенное дело ГУ ХМИ МУТПТ. Адрес: 735700, Республика Таджикистан, г. Худжанд, мкр-27, дом 1. Телефон: (+992)918-86-68-60. E-mail: [email protected]

Information about the author:

Shokirov Nozimjon Nizomjonovich - Assistant Professor of theDepartment of Finance, Banking and Customs Affairs, State Khujand International Institute, International University of Tourism and Entrepreneurship of Tajikistan. Address:735700, Republic of Tajikistan, Khujand, microdistrict 27, building 1. Phone: (+992)918-86-68-60. E-mail: [email protected]

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.