Научная статья на тему 'САМТҲОИ ФАЪОЛГАРДОНИИ ФАЪОЛИЯТИ ИННОВАТСИОНИИ СОҲИБКОРИИ ХУРД ВА МИЁНА ДАР ХОҶАГИИ ҚИШЛОҚ'

САМТҲОИ ФАЪОЛГАРДОНИИ ФАЪОЛИЯТИ ИННОВАТСИОНИИ СОҲИБКОРИИ ХУРД ВА МИЁНА ДАР ХОҶАГИИ ҚИШЛОҚ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соҳибкорӣ / инноватсионӣ / минтақа / технология / иқтисодӣ / хоҷагидорӣ / хоҷагии қишлоқ / истеҳсолӣ / рақобат / рушд / деҳот / хурд / миёна / инвеститсия. / предпринимательство / инновации / регион / технологии / экономика / сельское хозяйство / производство / конкуренция / развитие / село / малое / среднее / инвестиции.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шодиев Кўҳзод Қурбонбоевич

Дар мақола самтҳои асосии рушди соҳибкории хурду миёна дар хоҷагии қишлоқ фаъол намудани фаъолияти инноватсионӣ бо мақсади татбиқи ҳамаҷонибаи технологияҳои инноватсионӣ дар раванди амалинамои ва инкишоёби ва соҳаи истифодаи амалии натиҷаҳои бадастомада кушода дода шудаанд. Муаллиф муносибатҳои мухталифи назариявӣ ва методологиро ба таҳқиқи масъалаи баррасишаванда хулосабандӣ намуда, собит карда шудааст, ки рушди инноватсионии соҳибкории хурду миёна гузариш ба сатҳи сифатан нав, ки он бо пурзӯр шудани фаъолияти инноватсионии субъектҳои хоҷагидор дар хоҷагии қишлоқ, азнавташкилдиҳии иқтисодиёт дар асоси ҷорӣ намудани технологияҳои инноватсионӣ, истифода бурдани равандҳои пешрафти технологӣ, азхуд кардан ва истеҳсоли маҳсулоти нави рақобатпазири хоҷагии қишлоқ ба ҳисоб меравад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIRECTIONS FOR ACTIVATING INNOVATION ACTIVITIES OF SMALL AND MEDIUM ENTERPRISE IN AGRICULTURE

В статье обозначены основные направления развития малого и среднего предпринимательства в сельском хозяйстве, активизация инновационной деятельности с целью комплексного применения инновационных технологий в процессе внедрения и развития, а также раскрываются области практического использования полученных результатов Автором сделаны выводы о различных теоретико-методологических подходах к исследованию рассматриваемого вопроса и доказано, что инновационное развитие малого и среднего предпринимательства представляет собой переход на качественно новый уровень, что связано с активизацией инновационной активности хозяйствующих субъектов в сельском хозяйстве, рассматривается реорганизация экономики на основе внедрения инновационных технологий, использования процессов технического прогресса, освоения и производства новой конкурентоспособной сельскохозяйственной продукции.

Текст научной работы на тему «САМТҲОИ ФАЪОЛГАРДОНИИ ФАЪОЛИЯТИ ИННОВАТСИОНИИ СОҲИБКОРИИ ХУРД ВА МИЁНА ДАР ХОҶАГИИ ҚИШЛОҚ»

3. К. Маркс ва Ф. Энгельс. Асархо). , нашри 2, ч. 6, сах.6

4. Кейнс Ч. М. Общая теория занятости, процента, денег. М.: «Гелиос АРВ», 2002

5. Омори солонаи Чумхурии Точикистон 2023. Агентии омори назди Президента Чумхурии Точикистон.

6. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, аз 28 декабри соли 2023.

7. Точикистон: 30 соли истиклолияти давлатй, с. 2021. Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон.

8. Умаров Х.У. Сравнительный анализ доктрин марксизма и кейнсианства (ЭССЕ), Душанбе, 2023г.].

9. Саидмуродов, Л. Х. К вопросу построения многофакторной модели для оценки внешнеэкономической деятельности Республики Таджикистан / Л. Х. Саидмуродов, А. И. Сафаров // Экономика Таджикистана. - 2018. - № 4. - С. 162-171. - EDN ZVPTBK.

Маълумот дар бораи муаллифон:

Оймахмадов Гулмахад Нигмамадович - н.и.и., дотсенти кафедраи молияи Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14

Расулов Гафур - н.и.и., мудири озмоишгохи маркетинг ва ояндабинии Маркази тахкикоти технологияхои инноватсионии Академияи миллии илмхои Точикистон. Сурога: ш. Душанбе, Чумхурии Точикистон, куч. Айни 299/3. E-mail: [email protected]

Сведение об авторах:

Оймахмадов Гулмахад Нигмамадович - к.э.н., доцент кафедры финансов Государственного финансово-экономического университета Таджикистана. Адрес: 734067, Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимов 64/14

Расулов Гафур - к.э.н., заведующий лабораторией маркетинга и прогнозирования Центра по исследованию инновационных технологий Национальной академии Таджикистана. Адрес: г. Душанбе, Республика Таджикистан, ул. Айни 299/3E-mail: rasulov5 3 @mail. ru

Information about the authors:

Oymahmadov Gulmahad Nigmamadovich - c.e.s. Ph.D., Associate Professor, Department of Finance, State Financial and Economic University of Tajikistan. Address: 734067, Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimov 64/14

Rasulov Gafur - c.e.s., Head of the Laboratory of Marketing and Forecasting, Center for Research of Innovative Technologies of the National Academy of science Tajikistan. Address: Dushanbe city, Republic of Tajikistan, str. Ayni 299/3. E-mail: [email protected]

УДК: 334.7

САМТХ.ОИ ФАЪОЛГАРДОНИИ ФАЪОЛИЯТИ ИННОВАТСИОНИИ СОХИБКОРИИ ХУРД ВА

миёна дар хочагии ;ишло;

Шодиев Кухзод ;урбонбоевич

Аннотатсия. Дар макола самтхои асосии рушди сохибкории хурду миёна дар хочагии кишлок фаъол намудани фаъолияти инноватсионй бо максади татбики хамачонибаи технологияхои инноватсионй дар раванди амалинамои ва инкишоёби ва сохаи истифодаи амалии натичахои бадастомада кушода дода шудаанд.

Муаллиф муносибатхои мухталифи назариявй ва методологиро ба тахкики масъалаи баррасишаванда хулосабандй намуда, собит карда шудааст, ки рушди инноватсионии сохибкории хурду миёна гузариш ба сатхи сифатан нав, ки он бо пурзур шудани фаъолияти инноватсионии субъектхои хочагидор дар хочагии кишлок, азнавташкилдихии иктисодиёт дар асоси чорй намудани технологияхои инноватсионй, истифода бурдани равандхои пешрафти технологй, азхуд кардан ва истехсоли махсулоти нави ракобатпазири хочагии кишлок ба хисоб меравад.

Вожахои калидй: сохибкорй, инноватсионй, минтака, технология, иктисодй, хочагидорй, хочагии кишлок, истехсолй, ракобат, рушд, дехот, хурд, миёна, инвеститсия.

Барои иктибос: Шодиев КД. Самтхои фаъолгардонии фаъолияти инноватсионии сохибкории хурд ва миёна дар хочагии кишлок / К. Шодиев // Паёми молия ва иктисод. - 2024. - N0. 1(40). - С. 35-41.

НАПРАВЛЕНИЯ АКТИВИЗАЦИИ ИННОВАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ МАЛОГО И СРЕДНЕГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В СЕЛЬСКОМ ХОЗЯЙСТВЕ

Шодиев Кухзод Курбонбаевич

Аннотация. В статье обозначены основные направления развития малого и среднего предпринимательства в сельском хозяйстве, активизация инновационной деятельности с целью комплексного применения инновационных технологий в процессе внедрения и развития, а также раскрываются области практического использования полученных результатов

Автором сделаны выводы о различных теоретико-методологических подходах к исследованию рассматриваемого вопроса и доказано, что инновационное развитие малого и среднего предпринимательства представляет собой переход на качественно новый уровень, что связано с активизацией инновационной активности хозяйствующих субъектов в сельском хозяйстве, рассматривается реорганизация экономики на основе внедрения инновационных технологий, использования процессов технического прогресса, освоения и производства новой конкурентоспособной сельскохозяйственной продукции.

Ключевые слова: предпринимательство, инновации, регион, технологии, экономика, сельское хозяйство, производство, конкуренция, развитие, село, малое, среднее, инвестиции.

DIRECTIONS FOR ACTIVATING INNOVATION ACTIVITIES OF SMALL AND MEDIUM ENTERPRISE IN AGRICULTURE

Shodiev Kuhzod Kurbonbayevich

Annotation. The author's article outlines the main directions for the development of small and medium-sized businesses in agriculture, the activation of innovation activities with the aim of integrated application of innovative technologies in the process of implementation and development, as well as the areas of practical use of the results obtained.

The author made conclusions about various theoretical and methodological approaches to the study of the issue under consideration and proved that the innovative development of small and medium-sized businesses represents a transition to a qualitatively new level, which is associated with the intensification of innovative activity of business entities in agriculture, the reorganization of the economy based on the introduction of innovative technologies, the use of technological progress processes, the development and production of new competitive agricultural products.

Key words: entrepreneurship, innovation, region, technology, economy, economy, agriculture, production, competition, development, rural, small, medium, investment.

Гузориши масъала. Яке аз самт^ои асосии рушди со^ибкории хурду миёна дар кишоварзй минтака фаъол намудани фаъолияти инноватсионй бо максади татбики ^амачонибаи технологиями инноватсионй дар раванди амалинамои ва инкишоёбй мебошад.

Кобили зикр аст, ки рушди инноватсионии со^ибкории хурду миёна гузариш ба сат^и сифатан нав, ки он бо пурзур шудани фаъолияти инноватсионии субъект^ои хочагидор дар кишоварзй, азнавташкилдихди иктисодиёт дар асоси чорй намудани технологиями инноватсионй, истифода бурдани раванд^ои пешрафти технологй, азхуд кардан ва истемоли мамулоти нави ракобатпазири со^аи кишоварзиро муайян мекунад.

Амалия нишон меди^ад, ки тагйироти робитаи илм, техника ва тараккиёти иктисодиёт яке аз хусусият^ои му^имми иктисодиёти муосир мебошад.

Ташаккули сохаи кишоварзй, баланд бардоштани ракобатпазирии он бештар аз дарачаи мувозинатии он ба самти сохибкории инноватсионй, бахусус фаъол гардонидани фаъолияти инноватсионии сохибкории хурду миёна дар хочагии кишлок вобаста аст.

Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Дар мавзуи рохи инноватсионии рушди хочагии кишлок, холати муосир ва дурнамои рушди инфрасохтори дастгирии сохибкории инноватсионй дар минтака назарияхои зиёде мавчуданд. Асоснокунии самтхои асосии рушди фаъолияти инноватсионии сохибкории хурду миёна чустучуи асосхои нави ташкилию иктисодии фаъолсозии онро такозо менамояд. Ба акидаи олимони ватанй «Ч,узъи иктисодии механизми ташкилию иктисодй афзоиши маблаггузории лоихахои инноватсионй аз хисоби маблагхои бучетй ва мутамарказкунии захирахо ба самтхои афзалиятнок, дастгирии лизинги молиявии сохибкории

инноватсионй, истифодаи окилонаи фишангхои иктисодй (нарх, андоз, молия, карз ва гайра) танзими давлатй дар комплекси агросаноатиро дарбар мегирад. Он дар доираи сиёсати инноватсионии давлат амалй гардида, ба баланд бардоштани фаъолияти инноватсионй дар хочагии кишлок дар самтхои афзалиятноки рушди ин раванд нигаронида шудааст» [7, с. 96].

Максади макола муайян кардани ташаккули хочагии кишлок, баландбардории кобилияти ракобатпазирии он ба таври назаррас аз самтнокии инноватсионии мувозй кардашудаи сохаи сохибкорй, махсусан аз фаъолгардонии фаъолияти инноватсионии шаклхои хурду миёнаи сохибкорй дар кишоварзй, вобаста аст. Дар ин маврид, кайд кардан зарур аст, ки дар Ч,умхурии Точикистон ба равандхои инноватсионй як катор проблемами ташкилй, молиявй ва институтсионалй халал мерасонад.

Мухтавои асосии асосии макола. Ташаккули амсилаи инноватсионии бахши аграрй имкон медихад, ки самтхои нави рушди иктисодй, зарурияти хамгироии дастовардхои илмй ва тачрибаи амалии ба даст овардашуда, ба хам пайвастани натичахои кори олимон ва тачрибадорон баррасй карда шаванд [9, с. 169]. Истифодаи омили инноватсионй якчоя бо ислохнамоии сиёсати аграрии давлат дар сохаи инноватсия имкон медихад рушди накшавии потенсиали аклонй, истехсолоти аграрй, махсулоти ракобатпазир таъмин карда шавад, ки ба вазифахо ва максадхои ояндаи хочагии кишлок чавобгу хохад буд.

Чи тавре, ки Масъуд Н.М. ва Мадаминов А.А., кайд намудаанд, «Корхонаи хурд, ки дар шароити гузариш ба муносибатхои бозорй ба яке аз симои асосии хаёти ичтимоию иктисодй табдил ёфтааст, дар илми иктисод хамчун навоваре маънидод карда мешавад, ки бо тартиби барои расидан ба максадхо, омилхои истехсолоти дар ихтиёраш бударо (сармоя ва мехнат) самаранок истифода мебарад. Дар ин асос дар коркарди истехсоли махсулот бо истифода аз технологияи муосир барои баланд бардоштани сифати махсулот таъсир расонида тарзи коркарди истехсоли махсулот ислох карда мешавад [3, с. 57]. Илова бар ин, баланд бардоштани хосилнокии зироатхо дар заминаи гузариш ба технологияхои нави инноватсионй афзоиши истехсолот зиёд гардида ва дар ин асос рушди иктисодии кишвар устувор мегардад. Тавре, ки Ашуров М.Н. дуруст кайд мекунад, «Рушди инноватсионии сохаи кишоварзии Точикистон бояд як идеяи асосй, ва вазифаи дурнамои дарозмуддати рушди сохаи саноат дар кишвар гардад» [2, с. 130-137].

Бояд гуфт, ки пурзуркунии сохаи кишоварзй ва истифодаи технология ва усулхои муосири идоракунй метавонад ба таври кобили мулохиза самаранокии истехсолоти кишоварзй, таъсиси чойхои нави корй, ба рох мондани истехсоли махсулоти аз чихати экологй

тоза, таъсиси объектхои нави андозбандй дар минтакахои кишвар ва ба ин васила сатху сифати зиндагии ахолии дехотро баланд мебрадорад. Тавре Мусоева З.А. кайд мекунад: «Тараккиёти минбаъдаи кишоварзй тавассути пурзур намудани он, аз нав мучаххазгардонии техникй, азнавсозии,

азнавташкилдихй ва умуман гузаштан ба заминаи муосири саноатй танхо дар сурати ташаккули босуръат ва фаъолияти фаъоли сохаи муосири сохибкорй дар сохаи кишоварзии иктисодиёт имконпазир аст [4, с. 265].

Вазъияти кунунии кишоварзии Ч,умхурии Точикистон фаъолияти инноватсионй бо гуногунии навъхои махсулоти кишоварзй ва фаркияти технологияи истехсолии он муайян карда мешавад. Ислохоти гузаронидашуда имкон дод, ки барои рушди сохибкории хурду миёна дар кишоварзй шароити аввалиндарача фарохам оварда шавад. Мо мувофик ба он хастем, ки сохибкории хурду миёна «Ба рушди муносибатхои ракобатпазири истехсолй дар сохахои гуногуни иктисодиёт сахм мегузоранд, ба бозорхои истеъмолй махсулоте, ки аз чихати хосиятхояшон гуногунанд, барои халли як катор масъалахои ичтимой иктидор доранд, ва фаъолона чори намудани технологияхои инноватсионй дар сохахои гуногуни фаъолияти иктисодй» сахм мегузоранд [1, с. 182,189].

Рушди инноватсионии сохибкории хурду миёна хамчун гузариш ба зинаи сифатан наве фахмида мешавад, ки бо чоннокшавии фаъолияти инноватсионии субъектхои хочагидор дар кишоварзй бо максади азнавташкилкунии иктисодиёт дар асоси чорй намудани технологияхои инноватсионй, истифодабарии равандхои пешкадаму дорои технологияхои пешрафтаи тахиякунй ва тавлиди махсулоти нави ракобатпазири кишоварзй хамрох сурат мегирад.

Ташаккули сохаи кишоварзй, баландбардории кобилияти ракобатпазирии он ба таври назаррас аз самтнокии инноватсионии мувозй кардашудаи сохаи сохибкорй, махсусан аз фаъолгардонии фаъолияти инноватсионии шаклхои хурду миёнаи сохибкорй дар кишоварзй, вобаста аст. Тахлили вазъият дар Ч,умхурии Точикистон нишон медихад, ки равандхои инноватсиониро як катор казияхои ташкилй, молиявй ва ниходй боз медоранд. Мавчуд набудани тадбирхои саривактй ва самаранок оид ба аз нав сохторбандй кардани иктидорй илмию технологй, сермахсулгардонии фаъолияти инноватсионй имкон надод, ки рушди иктисодии сохторхои сохибкорй дар кишоварзй пурра ба танзим дароварда шавад.

Такрористехсоли инноватсияро дар кишоварзй хочагихои тухмипарварй, заводхои зотпарварй, корхонахои мошинсозй, фабрикахои биологй чорй менамоянд. Ин зимни шарти азнавсозии пайдархами идоракунии равандхои иктисодй ва тагйири самт

Бунёди бахши коркардхои

инноватсионй

Бунёд ва рушди них,одх,ои моликияти зех,нй

Бунёди зерсохтори фаъоли

инноватсиони

Рушди инноватсионии корхона^ои аграрй

и и

о р

и

г м

* Й

и л ни и

ан м до ла

дн

аа ъб

с у

в

к

и н а

S

В 'К

а

н но

к s р

ро

аа

в м

is rt оа

tr

а в

is

н

о

д

& x

ад

в

is

н о и с

т а ав

X о

н н и

а н

и р

о к

р у

ид кр оу

s

s , , р

х

и й

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

риз арр т ро а р ко в

^ о

M

д

н а м с в а к

и о

к

аи

tf g

а б и ё

дл

дш ук

ук ра

б и к о с

и и н о и с т а

и

к р

а

д

у во

н н и

Расми 1. - Примсиихои рушди фаъолияти инноватсиони дар сохаи кишоварзи*

Тахияи муаллиф

кардани онхо ба истифодаи захирахои инноватсионию аклонй имконпазир мебошад. (Расми 1).

Дар минтакахои Точикистон, чоринамоии технологияхои инноватсионй ва фаъолгардонии фаъолияти инноватсионии субъектхои сохибкории хурду миёна бо норасогихои воситахои молиявй пайвастаанд. Бояд кайд намуд, ки сохибкории инноватсионй дар кишоварзй унсури низоми умумии ташкилй ва иктисодй мебошад, ки вай, зимни шарти ба таври бояду шояд сохтан ва истифода бурдан, ба фаъолгардонии раванди инноватсионй мусоидат менамояд.

Ба акидаи мо, рушди сохибкории инноватсионй дар сохаи кишоварзй бидуни дарназардошти хусусиятхои зерини бахши аграрй имконнопазир мебошад:

- хассосй (кобилияти сохтани дурнамои казияхо ва воситахои бартарафнамоии онхо, тасмимгирии стратегй, ба шароитхои иклимй мутобикшавй);

- тачрибагузаронй (дарачаи объективии арзёбии акидахои нав), алока (кобилияти пахннамоии иттилооти дахлдор);

- таваккалхо (кобилияти сармоягузорй кардан ба равандхои инноватсионй, хатто дар шароити номуайянй, бо максади бехтаргардонии фаъолияти худ).

Тахкикотхо собит кардаанд, ки дар солхои охир дар як катор нохияхои Точикистон ба чорй кардани технологияи инноватсионй дар парвариши зироатхои алохидаи сабзавот шуруъ кардаанд. Нишондихандахои баланди истехсолии технологияи инноватсионй дар натичаи истифодаи доираи васеъи кишти помидор, бо риояи саривактии талаботхои технологияро нишон медихад.

Нишондихандахои киёсии ин технологияхо дар мисоли маводхои хочагии дехконии «Кишоварзони Навгилем» (сохибкории хурд) - и нохияи Исфара ва кооперативи хочагии дехконии «Сархад» (сохибкории миёна) - и нохияи) Мастчохи вилояти Сугд оид ба парвариши зироати помидор дар соли 2022 чунин мебошад (нигар ба чадвали 1). [8, с. 129-137].

(JO Ю

Дарачаи даромадноки, % Фонда аз 1 га махсулот. сомонй Фонда аз 1 сент. махсулот ё аз 1 га, сомонй Нархи миёнаи фуруши 1 сент. махсулот, сомонй Сарфи мехнат ба 1 сент. махсулот, одам - соат X g Я 8 * s й о ^ S S Я' о н Харочот ба 1 сент. махсулот, сомонй Ч,амъоварии умумн, тонна Х,осилноки, сент. га Майдон, га Я я Е о s to S X SS я to №

60,2 31416,7 90,2 к» -й- о (Л Ъ\ 132,53 149,8 884,74 348,3 25,4 Технологияи анъанавй «Кишоварзони Навгилем» (сохибкории хурд)

109,2 76759,6 125,28 к» -й- о U1 U1 91,38 114,72 796,53 612,7 U1 Технологияи иниоватсионй

181,3 2,44м 138,89 о о о 58,9 68,9 76,6 90,0 175,9 51,2 Технологияи инноватсионй бо % нисбат ба технологияи анъанавй

65,0 38792,25 94,5 к» -й- о у. 155,13 145,5 106,62 410,5 38,5 Технологияи анъанавй «Сархад» (сохибкории миёна)

117,39 102384,0 129,6 к» -й- о 1° ЧО 184,03 о 166,69 790,0 21,1 Технологияи инноватсионй

180,6 2,63м 137,14 о'оот 56,8 118,62 75,8 156,3 192,4 55,0 Технологияи ино-ватсионй бо % нисбат ба технологияи анъанавй

И

SS Cd -1

S

ü rt

I >C

о

В

о

•е-■в

Cd №

PS О

о

О

о

PS

№ H

и о

« á ^ S

to g о в ' to п

сл £ SS s

h et и S о ü о -1 s sa

X

о

Cd №

о

h

sa

to ■в

и

о —

-i

I S

ё щ

to

■в

п

о -

Я ю о

К)

h £ о

о

Cd

- низоми самараноки хавасмандгардонии рушди фаъолияти инноватсионй вучуд надорад;

- бозори махсулоти илмию техникй дида намешавад;

- хизматрасонии бонкхои тичоратй, сохторхои иттилоотй, сармоягузорй ва маркетингй, ки ба рушди инноватсионии сохаи саноат мусоидат мекунанд, суст инкишоф ёфтааст.

- низоми андозбанди комил нест[6, с. 74].

Ба акидаи Мирзоева Е.Ш., баланд бардоштани самаранокии фаъолияти инноватсиониро бо роххои зерин ба даст овардан мумкин аст.

Якум, тавассути таъсиси институтхои рушди инноватсионй, ки ташаккули афзалиятхои миллии рушди инноватсионй ва инфрасохтори инноватсионй, баходихии дурусти захирахои илмию технологии заруриро барои ноил шудан ба хадафхои пешбинишуда таъмин мекунанд;

Дуюм, тахкими иктидори илмию техникии кишвар тавассути баланд бардоштани фаъолияти инноватсионии корхонаю ташкилотхо;

Сеюм, ташаккули асосхои институтсионалии ташаккули бозори миллии инноватсионй [5, С. 92-99].

Бо назардошти вокеияти муосир ба андешаи мо накш ва ахамияти фаъолгардонии фаъолияти инноватсионии сохибкории хурду миёна дар сохаи кишоварзй зарур аст:

- такмили заминаи меъёрии чории инноватсионии сохаи кишоварзй, ки манфиатхои давлат, истехсолкунанда ва сармоягузорро ба инобат мегирад, инчунин механизми дастгирии давлатии рушди инноватсионии истехсолоти сохаи кишоварзй бо назардошти талаботи СУС;

- ташаккули низоми самарабахши маблаггузории асосй ва саривакт баргардонидани маблагхои бучетй бо максади ба амалия наздик кардани натичаи онхо, пурзур намудани масъулияти макомотхои дахлдори давлати тавассути назорат аз болои харочоти маблагхои бучетй;

- дар вакти омузиши талабот онро бо инноватсия, омузиши маркетингро бошад бо унсури таркибии ташаккули фармоишхо барои коркарди тахкикоти илмй таъмин намояд. Дангоми интихоби лоихахои инноватсионй санчиши амик ва баходихии нишондихандахои фаъолият ва хатархоро бояд гузаронид;

- таъсис додани системаи муосири иттилоотй -машваратй ва инфрасохтории фаъолияти инноватсионй, ки бояд ташкилотхои махсусгардонидашуда дар шакли фондхои инвеститсионй ва инноватсионии сохавии чумхуриявй ва минтакавй, итифокхои технологй-илмй ва дигар сохторхо (комплексии-инкубаторхо, клиринг, мухандисй, марказхои франчайзинг, паркхои технологй ва гайра)-ро дарбар гиранд, инчунин

ташкилотхое, ки дар асоси инноватсия хизматрасонихои машаваратй ва мухандисй равона гардидаанд ба рушди корхонахои кишоварзй таъсир мерасонанд;

- таъсиси механизми самарабахши рушд ба амалигардонии навоварй дар истехсолот равона гардад;

- ташкили низоми дастгирии давлатии корхонахои кишоварзй, ки ба фаъолияти инноватсионй машгуланд (бо таъмини андозбандии имтиёзнок, грантхо, субвенсияхо), ташкилотхои молиявию карзй барои додани карзхо ба корхонахои фаъолияти инноватсионй равона намоянд;

- чорй намудани механизми лизингии техника ва технологияхои инноватсионй;

- фаъолияти муассисахои илмй ва истехсолиро дар хамкорй бо корхонахои кишоварзй пурзур намоянд, манфиатхои муассисахои илмй, истехсолкунандагони махсулоти кишоварзй ва давлатро ба хам мувофик кунанд;

- хавасманд намудани корхонахои кишоварзй дар маблаггузории илмй-тахкикотй ва хамрохшавй ба кластерхо, ки шакли муосири иттиходияи корхонахо, ташкилотхо, макомоти давлатй, муассисахои илмй дар асоси фаъолияти муштарак дар худуди муайян оид ба истехсоли махсулоти ракобатпазири кишоварзй;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- барои таъмин ва чалб кардани кадрхои баландихтисос дар сохаи кишоварзй дастгирии давлатй лозим аст;

- фаъолгардонии инфрасохтори ичтимой дар дехот зарур аст;

- дастгирии афзалиятноки рушди илм ва маориф дар сохаи кишоварзй таъмин намояд;

- таъмини хифзи моликияти зехнй ва баланд бардоштани сифати кувваи корй;

- барои афзоиши талаботи бозор ба инноватсия дар истехсолоти кишоварзи шароит фарохам оварад;

- мусоидат ба рушди мухити ракобат, хавасмандгардонии сармоягузорй ба фаъолияти инноватсия;

- таъмини вазъи муътадили иктисодии кишвар чихати чалби сармоя ба сохаи кишоварзй.

Дамин тавр, кайд кардан лозим аст, ки стратегияи рушди инноватсионии корхонахои кишоварзй асоси банакшагирии стратегй мебошад, ки мачмуи чорабинихо бо барориши махсулоти намуди нав, чоринамой ва истифодаи технологияхои нав, инкишофи фуруш, ташкили истехсоли алокамандро ба шакл медарорад. Стратегияи рушди инноватсионии сохибкории хурду миёна дар сохаи кишоварзй пешниход карда мешавад, ки хамчун низоми амалхои накшавй ва дурнамой, ки ба истифодаи давраи пурраи инноватсионию технологй барои ноилгардй ба максадхои муайян равона карда шудаанд, баррасй намоянд. Дар кадом стратегияи интихоб кардашуда

бояд ба шароитхои тагйирёбанда мутобик гардонида шаванд.

Стратегияи нави инноватсиониро бо рохи такрористехсоли сиёсати кухнаи рушди пешрафти илмию техникй наметавон чорй намуд. Вазифаи асосй коркард ва татбики (тавассути барномахо, лоихахо, стратегияхо) механизмхои нави ангезонандаи раванди

инноватсионй, таъмини тичоратикунонй ва дархости бозорй ба махсулоти инноватсионй мебошад. Пешниход карда мешавад, ки лоихаи инноватсионй хамчун накшаи амал, тагйирёбии таркибдихандагони техникй, ташкилй, иктисодй ва ичтимоии фуруши махсулоти инноватсионй баррасй карда шавад.

Руйхати адабиёт

1. Азимов П.Х., Мирзобеков Х.Д. Малое и среднее предпринимательство в Республике Таджикистан: особенности, тенденции и проблемы // Научно-технические ведомости Санкт-Петербургского государственного политехнического университета. Экономические науки. 2016. №3 (245). -С. 182-189.

2. Ашуров, М.Н. Х,олати муосир ва дурнамои рушди инфрасохтори дастгирии сохибкории инноватсионй дар минтака / М. Н. Ашуров, Б. Ч. Исвалиев // Паёми молия ва иктисод. - 2022. - No. 3(32). - С. 130-137.

3. Масуд Н.М., Мадаминов А.А. Основы формирования малых предприятий в сельском хозяйстве//Кишоварз. 2012. № 1. С. 57.

4. Мусаева З.А. Проблемы и перспективы развития малого предпринимательства в АПК депрессивного региона // Никсоновские чтения. 2006. №11. -С. 265.

5. Мирзоева Е.Ш., Бобошерова Ф.Г. Особенности государственного финансирования в инновационное развитие системы образования / Е.Ш. Мирзоева., Ф.Г. Бобошерова // Паёми молия ва иктисод. - 2023. - No. 3 (37). - С. 92-99.

6. Наимов Д.М. Инновационные процессы в аграрном секторе Республики Таджикистан: сущность и проблема развития//Аллея науки. 2019. Т. 2. № 1 (28). С. 74.

7. Шарофов У., Иззатов А., Шарофов П. Сельскому хозяйству инновационный путь развития// Кишоварз. 2015. № 3. С. 96.

8. Шодиев К. К;. Мукаммалгардонии мохияти сохибкории хурду миёна дар хохагии кишлок / К. К. Шодиев, О. Д. Шеркулов // Паёми молия ва иктисод. - 2023. - No. 2(36). - С. 129-137.

9. Саидмуродов, Л. Х. К вопросу построения многофакторной модели для оценки внешнеэкономической деятельности Республики Таджикистан / Л. Х. Саидмуродов, А. И. Сафаров // Экономика Таджикистана. - 2018. - № 4. - С. 162-171. - EDN ZVPTBK.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Шодиев Кухзод ^урбонбоевич - н.и.и., дотсент, мудири кафедраи тахлили иктисодй ва омори Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected].

Сведения об автор:

Шодиев Кухзод Курбонбаевич - кандидат экономический наук., доцент, заведующий кафедрой экономического анализа и статистики, Таджикского государственного финансово-экономического университета Адрес: 734067, Республики Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected]

Information about the author:

Shodiev Kuhzod Kurbonbayevich - Candidate of economic sciences, associate professor, head of the department of economic analysis and statistics, Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimov 64/14 E-mail: [email protected]

УДК: 331.57 (575.3)

НАКШИ ТАШКИЛОТХ.ОИ ГАЙРИТИ^ОРАТЙ ДАР ЧДЛБИ ЗАНОН БА ФАЗОИ ИКТИСОДИИ Ч.ОМЕА

Х,акимов Матлабшох Абдумаликович Буриева Мастура Чориевма

Аммотатсия. Рушди занон яке аз мушкилоти ичтимой ва афзалиятхои сиёсати давлатй ба хисоб рафта, пайваста дар маркази таваччухи хукумати кишвар карор дорад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.