УДК: 338
ТАКМИЛИ ИНСТРУМЕНТОМ БУЦЕТИКУНОНИИ БА НАТИЦА НИГАРОНИДАШУДА ДАР НИЗОМИ БАХШИ ЦАМЪИЯТИИ ИЦТИСОДИЁТИ ЦУМ^УРИИ ТОЦИКИСТОН
Гафуров Гиёсиддин Садруддинович
Аннотатсия: Дар ицтисодиёти давраи гузариш ташаккули бахши давлатй бо мазмуну муутаво ва сифати нав, ки ба хусусиятуо ва принсипуои низоми ицтисоди бозорй мутобицат мекунад, ауамияти махсусеро касб менамояд. Дар айни замон, дар назди илми ицтисодии ватанй масъалаи асоснок намудани самтуои асосии рушди бахши цамъиятии ицтисодиёт меистад, ки зуууроти самтуои бозори ицтимоигаро, давлати пурицтидори ицтимой, ки сиёсати рушди ицтисоди, шугли комил, адолати ицтимоиро роуандозй мекунад, тацвият мебахшанд. Дар умум, дар назария бахши цамъиятй уамчун объекти идоракунй ба гурууи низомуои калонмицёси мураккаб шомил мешавад, ки уам дар сатуи методологй ва уам дар сатуи амалияи низоми идоракунии бахши цамъиятй, баррасии комплексиро тацозо мекунад.
Калидвожахр: бахши цамъиятии ицтисодиёт, низоми мустацили ицтимой ва ицтисодй, неъматуои цамъиятй, назарияи идоракунй, дахолати давлатро ба ицтисодиёти бахши цамъиятй, инструментуои маъмурй ва ицтисодй, идоракунии системавии бахши цамъиятии ицтисодиёт, буцетикунонии барномавй, шарикии давлат ва бахши хусусй.
Барои ицтибос: Гафуров F.C. Такмили инструментуои буцетикунонии ба натица нигаронидашуда дар низоми бахши цамъиятии ицтисодиёти Цумуурии Тоцикистон /F.C. Гафуров//Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - С. 18-22
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ИНСТРУМЕНТОВ ОРИЕНТИРОВАННОГО НА РЕЗУЛЬТАТ БЮДЖЕТИРОВАНИЯ В СИСТЕМЕ ГОСУДАРСТВЕННОГО СЕКТОРА ЭКОНОМИКИ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
Гафуров Гиёсиддин Садруддинович
Аннотация: В период формирования рыночной экономики развитие общественного сектора приобретает в его новом содержании и качестве, соответствующих особенностям и принципам рыночной экономической системы. В настоящее время перед отечественной экономической наукой стоит проблема обоснования основных направлений становления общественного сектора экономики, который усиливает проявление таких направлений будущего развития, как социально-ориентированный рынок, социальное государство и социальная справедливость. Поэтому, сегодня на этапе завершения процессов приватизации и сформированности многоукладной экономики, вопросы теоретического осмысления направлений формирования и дальнейшего развития общественного сектора экономики с учетом его социальной составляющей, становятся актуальными.
Ключевые слова: общественный сектор экономики, самостоятельная социальная и экономическая система, общественные блага, теория управления, государственное вмешательство в экономику общественного сектора, административные и экономические инструменты государственного регулирования общественного сектора экономики, программное бюджетирование, государственно-частное партнерство.
IMPROVEMENT OF RESULT-ORIENTED BUDGETING TOOLS IN THE SYSTEM OF THE PUBLIC SECTOR OF THE ECONOMY OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN
Gafurov Giyosiddin Sadruddinovich
Annotation: During the formation of a market economy, the development of the public sector acquires in its new content and quality, consistent with the characteristics and principles of a market economic system. At present, domestic economic science is faced with the problem of substantiating the main directions of the formation of the public sector of the economy, which enhances the manifestation of such areas of future development as a socially oriented market, social state, and social justice. Therefore, today, at the stage of completing the processes of privatization and the formation of a multistructure economy, questions of theoretical understanding of the directions of formation and further development of the public sector of the economy, taking into account its social component, are becoming relevant.
Key words: public sector of the economy, independent social and economic system, public goods, management theory, state intervention in the public sector economy, administrative and economic instruments of state regulation of the public sector of the economy, program budgeting, public-private partnership.
Гузориши масъала. Дар айни замон, дар назди илми иктисодии ватанй масъалаи асоснок намудани самтдои асосии рушди бахши чамъиятии иктисодиёт меистад, ки зухуроти самтдои бозори ичтимоигаро, давлати пуриктидори ичтимой, ки сиёсати рушди иктисодй, шугли комил, адолати ичтимоиро родандозй мекунад, таквият мебахшанд.
Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Дар давлатдои аз чидати иктисодй тараккикарда рушди содибкорй дар бахши хусусии иктисодиёт дар тараккиёти иктисодиву ичтимоии ондо садми калон доранд. Бинобар баррасии ин масъала дар шароити имрузаи Ч,умхурии Точикистон адамияти калон дорад.
Максади макола - тадлили такмили инструментдои бучетикунонии ба натича нигаронидашуда дар низоми бахши чамъиятии иктисодиёти Ч,умхурии Точикистон
Мухтавои асосии мавод. Дар шароити муосир рушди истедсол ва истеъмоли неъматдои чамъиятй, васеъшавии содаи хизматрасонй ва баркароршавии принсипдои ичтимоигарои фаъолияти субъектдои низоми иктисодй ба миён меояд, ки ин ба ташаккул ва рушди бахши чамъиятии иктисодиёт таккони чиддймедидад, ки максади фаъолияташ таъмин намудани каноатмандии самараноки талаботдои ичтимой мебошад.
Идоракунии харочоти чамъиятй, яъне харочоте, ки бо маблаггузории фаъолияти ташкилоти бахши чамъиятии иктисодиёт, фармоишоти давлатии истедсоли неъматдои чамъиятй, маблаггузории пардохтдои ичтимоии пулакй ва молй ба чамъият, кисмати мудими сиёсати бучетй ва механизми фаъолияти бахши чамъиятии иктисодиётро ифода мекунад. Дамин тавр, тамоми дачми харочоти чамъиятй - ин хизматрасонидое мебошанд, ки чамъият аз институтдои давлатй «мехарад»: таъминоти ичтимой, танзими иктисодиёт, кафолати амният ва дифзи тартибот, димояи манфиатдои чамъиятй ва дамаи он чизе, ки аз чониби бозор пешнидод ва аз тарафи адолии мамлакат пардохт намегардад. Шадрвандон, дамчун андозсупорандагон ва истеъмолкунандагони неъматдои чамъиятй, бояд мутмаин бошанд, ки маблагдои ба ихтиёри институтдои давлатй додаи ондо ба тарики шаффоф ва самаранок истифода гардида, дам барои тамоми чамъият дар умум ва дам барои дар як инсон дар алодидагй нафъ меоранд.
Бо назардошти ин, такмили сиёсати банакшагирии бучетиро бояд дамчун афзори мудимми баландбардории самаранокии идоракунии бахши чамъиятии иктисодиёт баррасй кард. Дар ин самт, ба андешаи мо, чуноне ки дар боби аввали кори мазкур нишон дода шуда буд, методи бучетикунонии ба натича нигаронидашуда ё бучетикунонии барномавй-максаднок адамияти мудим дорад. Аммо дар дар як мавриди мушаххас, бояд механизмдои таърихан ташаккулёфта ва конунан ба расмият даровардашудаи фаъолияти молияи чамъиятй, инчунин дарачаи мухталифи рушди иктисодй ва сохти сиёсиро ба инобат гирифт.
Назарияи системадоро дар идоракунй ба инобат гирифта, бояд кайд кунем, ки афзордои бучетикунонйдар мавриди мазкур, бояд на тандо ба
сохтори харочот дар бурриши масрафот, балки ба натичадои мавриди интизор аз ичрои барномадои мушаххас нигаронида шавад. Чунончй, масалан, истифодаи низоми «банакшагирй-барномасозй-бучетикунонй» бояд ба идоракунй аз руи дадафдо равона гардида, зимнан дар асоси коркарди накшадои дарозмухдати рушд ва пешнидоди маърузадои дарсола оид ба натичадои интизоршаванда аз татбики барномадо амалй гардад.
Дар аснои ин, дукумат бояд натичадои адамияти чамъиятй доштаро дар истеъмоли неъматдои чамъиятй ва натичадоеро, ки дар содаи мушаххас ба ондо ноил шуданист, муайян намояд. Парламенти кишвар харочоти барои ноилшавй ба натичадои муайян заруриро тасдик мекунад ва вазорату идорадо адамияти максадноки нишондоддои ба дастояндарои муайян мекунанд.
Тадлили системавй зимни чунин равиш имконият медидад, ки эътибори чунин равиш дар истифодаи афзордои банакшагирии бучетии ба натича нигаронидашуда ба таври зерин чудо карда шавад:
- воситадои молиявй на аз руи харочот, балки аз руи барномадо ё дадафдои стратегй таксим карда мешаванд;
- барномадо дар асоси дадафдои умумй ва афзалиятдои стратегии бо макомоти конунгузорй мувофикашуда тадия карда мешаванд;
- назорат аз болои истифодаи маблагдои бучетй аз тарафи вазорату идорадо аз назорати берунй аз болои истифодаи максадноки маблагдои бучетй ба назорати дохилии вазоратдо аз болои самаранокии харочот интикол меёбад. Арзёбии самаранокии ичтимой ва иктисодии барномадо зимни банакшагирии харочот барои соли ояндаи бучетй истифода бурда мешаванд;
- методи барномавй-максаднок окибатдои чудогонаи тасмимдои кабулгардидаро ба назар гирифта, имкон медидад, ки усулдои мухталифи ноилшавй ба максаддои гузошташуда бо дам мукоиса карда шуда, тасмимдои муносибтаринро бо назардошти татби сенариядои гуногуни рушд интихоб намоянд. Дамин тавр, истифоди ин метод асоснокии тасмимдои кабулшавандаро зиёд карда, барои назорат аз болои ичроиши ондо имконият медидад.
Чунончй, масалан, барои татбики Стратегияи миллии рушди Ч,умдурии Точикистон барои давраи то соли 2030, аз дисоби бучети давлатй, дамчун манбаи асосии сармоягузорй, дар давоми солдои 2015-2017 барои содаи тандурустй3,5 млрд сомонй, ба сугуртаи ичтимой ва дифзи ичтимой- 8,5 млрд сомонй харч карда шудааст.
Дар иртибот бо ин, ба вазоратдо, идорадо ва макомоти ичроияи докимияти давлатии дамаи вилоятдо, шадру нодиядо аз чониби цукумат як катор дастурдо дода шуд, аз чумла:
- бо максади муайянкунии сатди дамгироии барномадо ва стратегиядои сода бо асноди стратегии кишвар ва Дадафдои рушди устувор, дар якчоягй бо вазорату идорадои дахлдор кор карда баромадани номгуи нишондидандадои пойгодй ва кабули чорадои зарурй оид ба татбики ондо.
- чоннок кардани фаъолияти комиссиядои байниидоравй ва гуруддои корй дар доираи Шуро ва
истифодaи хaмaтapaфaи тявсияхои пешниходгapдидa чихяти тякмили минбaъдaи методхои тят6ики aсноди стpaтегии кишвap вa гyзapонидaни монитоpинги доимй.
Бa Котиботи Шypои миллй оид 6a pyшди нaзди Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон, хямчун хaмохaнгсози paвaнди тят6ики хядяфхои стpaтегии мaмлaкaт, чихяти хaмохaнгсозй вa пaйгиpии paфти тят6ики хядяфхои мaзкyp сyпоpиш додa шyдa бyд.Бa Агентии омоpи нaзди Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон бошaд, дaстyp додa шyдaaст, ки дap якчоягй бо вaзоpaтy идоpaхои дaxлдоp вa дap хaмкоpй бо шapикони pyшд меxaнизми муяйянкунии сятхи миёнaи кишpи чaмъиятpо бо нaзapдошти xyсyсиятхои мaмлaкaт коpкapд нaмyдa, онpо шypyъ aß соли 2019 дap aмaл тят6ик нaмояд. Инчунин, дaстyp додa шyдaaст, ки то 1 aпpели соли 2019 дap якчоягй бо вaзоpaтy идоpaхо вa дap хaмкоpй бо шapикони pyшд тaснифоти нишондихaндaхои aсосии X,aдaфхои pyшди yстyвоppо, ки бa сохяхои ялохвдяи иктисодй дaxл доpaнд, мyaйян нaмоянд вa paвaнди миллигapдонии онхоpо тaъмин нaмyдa, бapои тяхлил бa Вaзоpaти pyшди иктисод вa сaвдои Ч,yмхypии Точикистон мaнзyp ншоянд.
Нихоят, as хямя aсосиaш, бa вaзоpyти идоpaхои сохявй, мякомоти ичpоияи хокимияти дaвлaтии вилоятхо вa шaхpи Дyшaнбе дaстyp додa шyдaaст, ки paфти тят6ики бapномaю стpaтегияхои сохявй вa мик^ян^о бappaсй нaмоянд, ки пешpaфти иктисодиёти кишвappо тaъмин нaмyдa, бa ноил гapдидaн бa хaдaфхо вa яфзялиятхои мaмлaкaт мyсоидaт меншоянд. Дap хямин pосто, pyшди бaxши чaмъиятии иктисодиёт чойи мyхимpо ишFOл мекyнaд.
Хдмин тaвp, вaзифaи aсосии дaвлaт дap бaxши чaмъиятии иктисодиёт тaъмини шapоити фaъолият бapои субъектхои он мяхсу6 меёбад. Чуноне ки болотap нишон додем, ичpои ин вaзифa тaвaссyти фaъолияти дaвлaт дap сохяхои aсосии зеpин: мaблaFгyзоpии сохяи мaоpиф, тaндypyстй, идоpaкyнии мякомоти идоpaи дaвлaтй, идоpaкyнии paвaндхои мaкpоиктисодй вa идоpaкyнии моликияти дaвлaтй, бa aмaл бapовapдa мешaвaд.
Хдмяи вязиФяхои иктисодии дaвлaт тaвaссyти xyсyсияти aсосии дaвлaт - кобилияти yxдaдоp нaмyдaн aмaлй мешaвaнд, яъне дaвлaт иштиpокчиёнpо вaзифaдоp мекyнaд, ки yхдaдоpихои бa зиммa гиpифтaaшонpо ичpо нaмоянд. Аз дидгохи нaзapияи системяей, дaвлaт дap ин мaвpид, шaкли тaшкили мaчбypкyниpо ифодa мекyнaд. Мaчбypкyнй - ин пеш яз хямя, мяхдудкунии дaстpaсй бa бaъзе имкониятхои иктисодие мебошaд, ки ко6илянд, yсyлaн, бa ин ё он aфpод мaнфиaт биёpaнд [5]. Аммо, бояд кяйд кapд, ки arap мaчбypкyнй зapyp бошaд, шс онpо бояд то хядди имкон, aввaлaн, дaсноpaс бyдaни онpо бapои хямя, бa истиснои бapaндaгони конунии хокимияти дaвлaтй тaъмин нaмyдa, сониян, бо pохи тянхо хямон имкониятхоеpо бypидaн, ки мyстaкимaн кобили вдбул нестaнд, кaм кapд.
Унсypи мухими бappaсии фaъолияти бaxши чaмъиятии иктисодиёт тaснифоти дaкикшyдaи нямудхои aсосии объекти моликият бa хисоб меpaвaд. Пешниход мегapдaд, ки тapкиби дaвлaтии сapвaти миллй (aз чyмлa дap гapдиши иктисодй кapоpдоштa) чудо кapдa шyдa, онpо дap соxтоpи зеpсистемaи
дaвлaтии бaxши чaмъиятии иктисодиёт мувофики тaснифоти зеpин инъикос нaмоянд: зaмин, зaxиpaхои тaбий, aмвол, хукукхои aмволию Faйpиaмволй нисбaт бa объектхои моликият; мaблaFхои пулй, ки мувофики тapтиботи мyкappapгapдидa хосил мешaвaнд; бучети aмволй; зaxиpaхои иттилоотй; дигap иншооти моликият вa зaxиpaхо дap худуди Ч,yмхypии Точикистон (зевap, коFaзхои кимaтнок, aмволи шaхpвaндон вa f.).
Нaтичaхои чунин тадсимот бapои тaшaккyли зaxиpaхои иттилоотии бaxши чaмъиятии иктисодиёт, фехpистхо, номгуйхо вa кaдaстpхо, мaълyмот дap боpaи субъектхои хукуки гpaждaнй, объектхои моликияти дaвлaтй; хялли вязиФяхои тяхлилй дap сохяи омоp вa низоми aндозбaндй; тaхлил вa ояндaбинии paвaндхои ичтимой-иктисодй; коpкapди тaвсияхо оид бa тaнзими иктисодиёт, ки бa идоpaкyнй вa иxтиёpдоpии aмвол дap доиpaи xочaгии xaлки мaмлaкaт, бaсо мухим мебошянд.
Дap aсоси ин мaълyмот apзиши доpоихои иктисодии бaxши чaмъиятии иктисодиётpо муяйян нaмyдaн, тaвозyни доpоихо вa yхдaдоpихои aмволи дaвлaтиpо дap он соxтaн мумкин aст. Соxтоpи объектхои моликият хaтто дap доиpaи шaклхо вa методхои интиxобгapдидa хaм бa фaъолият вa нaтичaхои онхо тaъсиpи нaзappaс paсонидa, бa меxaнизми идоpaкyнии мyносибaтхои молу мулкй мyхpи xyдpо мегyзоpaд. Бa тaвpи нaзappaс бa ин œxrop aсноди конyнгyзоpй низ (мaсaлaн, конyнгyзоpии зaмин, об вa f.) бaстaгй доpaнд.
Зaxиpaхои иттилоотй, бa мисли дилxох нaвъи зaxиpaи истехсолии дигap, дap иктисодиёти мyосиpи постиндyстpиaлй бa сифaти объекти моликият бapомaд мекyнaнд. Аммо иттилоот дap фapкият яз дигap зaxиpaхои истехсолй объекти сохибият, истифодa вa иxтиёpдоpй кapоp мегиpaд. Зaxиpaхои иттилоотй пойгохи тaшaккyли низоми сифaтaн нaви xочaгидоpии бaxши чaмъиятии иктисодиётpо тaшкил мекyнaнд.
Мувофики paвиши «aнъaнaвй» бa идоpaкyнии бaxши чaмъиятии иктисодиёт, моликияти чaмъиятй вa xyсyсй хaмчyн ду нявъи мyтaфовит вa надши онхо дap pyшди ин бaxш бappaсй мешaвaнд.
Хусусияти paвaнди xyсyсигapдонии дap Ч,yмхypии Точикистон бaвyчyдомaдa бо тaвсифоти зеpин ифодa меёбaд: aмaлaн вучуд нaдоштaни ш^гатхои кaлони xyсyсй, зaъфи бaxши Faйpидaвлaтй, нaбyдaни шиpкaтхои сaмapaноки молиявй вa бонкхои сapмоягyзоp. Бapaсмиятдapоpй вa ягогакунии соxтоpи фaъолияти иктисодй то хянуз бa сypъaт вa микёси pyшди бaxши чaмъиятии иктисодиёт дap мaмлaкaт aсapи xyдpо мегyзоpaд. Дap нaзapияи миллии xyсyсигapдонй ду paвиши сaмти гyногyндоштa мyттaхид кapдa шyдaaнд. Рaвиши aввaл мaнфиaтхои коллективхои мехнaтии коpxонaхои xyсyсишaвaндapо вa paвиши дуюм бошад, - вaзифaи xyсyсигapдонии xaлкй вa pиояи пpинсипи aдолaти ичтимой зимни тaксимоти моликияти дaвлaтиpо дap мaдди нaзap доpaд. Дap мapхилaи ибтидоии paвaнди xyсyсигapдонй мадоми пешсaфиpо ишFOл кapдa, меxaнизми имзои пушидя вя яуксионхои вaсикaвй ин ду paвишpо тячяссум мекyнaд.
Мaчбypкyнии иктисоди беpyнй дap paвaнди xyсyсигapдонй як дястя мyшкилотеpо 6я вучуд овapд,
ки дар доираи мардилаи аввали он далношуда мондаанд. Дар байни ондо - тартиби истифода ва маблаггузории объектдои бахши чамъиятии иктисодиёт низ мебошад. Сохтори ташкилии бахши чамъиятии иктисодиёт имруз дар мачмуи низомдои ибтидой ва аз ондо досилгардида бо навъи муайяни субординатсия ва дамодангсозии унсурдои молй ва шахсии ин системадоро бавучудоранда ифода меёбад, ки истифодаи афзордои банакшагирии бучетии ба натича нигаронидашударо талаб мекунад. Яке аз чунин инструментдо, бо назардошти вазъияти имрузаи захирадои молиявии кишвар, шарикии давлатию хусусй (ШДХ) дар низоми бахши чамъиятии иктисодиёт шуда метавонад.
Бо назардошти норасоии сармоягузории давлатй ва тадричан афзудани макому адамияти бахши чамъиятии иктисодиёт дар чомеа, ба андешаи мо, истифодаи шаклдои зерини ШДХ дар ин бахш имконпазир аст:
- консессия ва шакликонсессионии шарикй;
- лоидакашй, сохтмон, маблаггузорй, пешбурд ва истифодаи иншооти ичтимой;
- идоракунй ва ба истифодаи фаврй интикол додани объектдои ичтимой.
Крнунгузории баъзе кишвардои дар давраи гузариш ба бозор карордошта имконият медидад, ки шарикони хусусй дар лоидадои мухталифи ШДХ дар шаклдои мухталиф, вобаста аз намуди объекти инфрасохторй ё хизматрасонидои инфрасохторй, мутааликияти содавии ондо, максади лоидадои ШДХ ва карордоддои тарафайн оид ба ШДХ иштирок кунанд [2]. Дар адабиёти иктисодй бошад, нуктаи назаре бартарй дорад, ки «шарикии давлатию хусусй - ин шакли дамкории давлат ва бизнес дар шакли шартномавй бо шартдои маблаггузории тарафайн ва таксимкунии хавфдо бо максади далли вазифадои ичтимой -иктисодй ва рушди содадои аз чидати ичтимой мудими иктисодй мебошад» [4]. Дар Ч,умдурии Точикистон имруздо шаклдои зерини ШДХ истифода мешаванд: шартномаи истифода ва хизматрасонидо ва консессия. Аз чумла, дамкории давлат ва бизнес дар самти истифодаи моликияти давлатй ва расонидани хизматрасонидои давлатй мушодида мегардад. Азбаски лоидадои шарикй ба дамкории дарозмудлат нигаронида шудаанд, аз ин ру, кайт кардан мумкин аст, шарикии байни давлат ва бизнес - ин муносибатдои мувофикашуда байни макомоти докимияти давлатй ва ташкилотдои бахши хусусй бо назардошти таксимкунии манфиатдо зимни татбик ва истифодаи лоидадои ичтимой-иктисодй, дам нисбат ба моликият ва дам дар самти истеъмоли неъматдои чамъиятй, мебошад.
Бояд тазаккур дод, ки имкониятдои потенсиалии ШДХ метавонанд ба сохтмон ё азнавсозии инфрасохтори ичтимой-иктисодии бахши чамъиятии иктисодиёт мусоидат карда, речаи мукаррарии фаъолияти объектдои мавчударо нигод
дошта, сифати хизматрасонидои чамъиятиро ва истеъмоли неъматдои чамъиятиро баланд бардоранд. Чунончй, масалан, дар чаласаи шашуми Шурои шарикии давлат ва бахши хусусй [1] лоидадое ба мисли «Бунёди Маркази пешгирй ва мубориза бо вируси гепатит», «Сохтмони Маркази хизматрасонидои табобатй-солимгардонй дар шадри Истаравшан», «Сохтмони неругоддои барки обии хурди Дафткул» пешнидод гардида, карордои дахлдор оид ба татбики ондо тавассути механизм шарикии бахши давлатй ва хусусй кабул карда шуданд.
Дар доли дозир дар Ч,умдурии Точикистон ба туфайли механизми ШДХ мувофики карори Шуро ду лоида татбик шуда истодаанд: хизматрасонидои ичтимой - «Азнавсозй ва идоракунии богчаи кудаконаи №133 шадри Душанбе»; хизматрасонидо дар самти энергетика - лоидаи «Сохтмони хатти интиколи неруи барк ба СЭЗ «Дангара». Дар шароит Ч,умдурии Точикистон механизми шарикии бахши давлатй ва хусусй яке аз роддои муосири чалби сармоягузоридои хусусй дар ичрои уддадоридои давлатй оид ба таъмини истеъмоли неъматдои чамъиятй мадсуб меёбад [1]. Ба андешаи мо, дар чумдурй чоннок намудани кор дар самти баррасй ва тасвиби лоидадои ШДХ дар бахши чамъиятии иктисодиёт, тавассути бартарафсозии монеадои зиёдатии бюрократй ва мусоидат намудан ба чалби шарикони хусусй дар рушди ин бахш зарур мебошад.
Дамин тавр, дар шароити Точикистон вобаста ба маддуд будани захирадои молиявй барои рушди низоми бахши чамъиятии иктисодиёт, инчунин, набудани тадлили мувофики таносуби самаранокии молиявй ва иктисодии лоидадои сармоягузорй, зарур аст, ки механизмдои шарикии давлатию хусусй аз ин дам бештар истифода карда шаванд. Гап дар сари он аст, ки дар шароити муосир, шарикии бахши давлатй ва хусусй дамчун дамомили низоми идоракунии бахши чамъиятии иктисодиёт баромад мекунад, ки бидуни он вазифаи рушди содадои неъматдои чамъиятии бозорй ва гайрибозориро истедсолкунандаро дал кардан гайриимкон аст. Ин вазъият бо он тасдик мегардад, ки дар кишвардои мухталифи дунё барои истифодаи механизмдои ШДХ зимни татбики лоидадои сармоягузорй, лоидадои таъмини барк, телекоммуникатсия, низоми маориф ва тандурустй, инчунин, сохтмони роддо ва дигар лоидадои наклиётй бештар маъруфият касб мекунанд, ки ба рушд ва тавсеаи истеъмоли неъматдои чамъиятй ва баландбардории некуадволии адолй мусоидат менамоянд.
Аз дидгоди мавзуи тадкикоти мо бояд кайд кунем, ки адамияти чамъиятии лоидадои сармоягузорй дар доираи истедсол ва пешнидоди неъматдои чамъиятй, дар Стратегияи миллии рушди кишвар барои давраи то соли 2030 мушаххас гардида, дар намудаи лоидадои афзалиятнок ба Барномаи давлатии сармоягузорй ворид карда шудааст.
АДАБИЁТ
1. В Душанбе прошло шестое заседание Совета по партнерству государства и частного сектора. г Душанбе, 14.02.2017 /НИАТ «Ховар»/. - Электронный ресурс. -режим доступа: http://khovar.tj/rus/2017/02/v-dushanbe-proshlo-shestoe-zasedanie-soveta-po-partnerstvu-gosudarstva-i-chastnogo-sektora/
2. Закон Республики Кыргызстан «О государственно-частном партнерстве в Кыргызской Республике». -Бишкек, 2012. -№7.
3. Кодиров, Ф. А. Социально-культурные аспекты формирования предпринимательской среды в Республике Таджикистан / Ф. А. Кодиров, С. Х. Сафарова // Вестник Бохтарского государственного университета имени Носира Хусрава. Серия гуманитарных и экономических наук. - 2018. - № 1-4-1(57). - С. 187-190. - EDN
4. Масюк Н., Балдина Ю. Государственно-частное предпринимательство как инновационная форма взаимодействия бизнеса и власти / Н.Масюк, Ю.Балдина// Креативная экономика. -2013. -№ 2 (74). -с.9-14.
5. Райзберг Б.А., Лозовский Л.Ш., Стародубцева Е.Б. Современный экономический словарь.5-е изд., перераб. и доп. - М.: ИНФРА-М, 2006. - 554 с. С. 14.
6. Сафаров, Б. Г. Ч,анбадои назариявй ва методологии мафдуми сармоягузории хоричй / Б. Г. Сафаров, М. И. Дамроев // Паёми молия ва иктисод. - 2022. - №. 4-2(34). - P. 34-42.
Маълумот дар бораи муаллифон:
Гафуров Гиёсуддин Садруддинович - н.и.и., дотсент, декани факултети дисобдорй ва омор, Донишгоди давлатии молия ва щтисоди Точикистон, Нишонй: 734067, Ч,умхурии Точикистон, ш. Душанбе, кучаи Нахимова 64/1.
Информация об авторах:
Гафуров Гиёсуддин Садруддинович - к.э.н., дотсент, декан факультета учёта и статистики, Таджикского государственного финансово- экономического университета, Адрес: 734067, Республика Таджикистан, г. Душанбе, улица Нахимова 64/1.
Information about the authors:
Gafurov Giyosuddin Sadruddinovich - c.e.s., dotcent, dean of the faculty of accounting and statistics, Tajik State University of Finance and Economics, Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Nakhimov Street 64/1.