CC BY
0МЕКТЕПТЕГ1 БАЛАЛАРДЫЦ АУРУШАЦДЬЩ ДЕЦГЕШНЩ ЖОГАРЫЛАУЫН БОЛДЫРМАУ YШIН ЕКПЕ АЛУ ТИ1МД1Л1Г1
РYСТЕМБЕКОВА БАЛН¥Р ЦУАНЫШЦЫЗЫ
Сэрсен Аманжолов атындагы Шыгыс ^азакстан университетшщ магистранты, 2-курс. ^азакстан Республикасы, Шыгыс-Казакстан облысы, Эскемен каласы.
КИТАПБАЕВА АЛМАШ АНАШБАЕВНА
Гылыми жетекш^ Биология гылымдарыныц кандидаты, кауымдастырылган профессор,
биология кафедрасыньщ мецгерушю
Аннотация. Бул гылыми мацала мектептердегг балалардыц аурушацдыц децгешнщ жогарылауын болдырмау Yшiн екпе алудыц тшмдшгт зерттейди Мацалада балалар арасындагы жуцпалы аурулардыц таралуыныц нег1зг1 себептер1 мен олардыц алдын алу шаралары царастырылады. Вакцинацияныц медициналыц жэне цогамдыц денсаулыц сацтау ЖYйесiндегiрвлг талданып, оныц балалардыц иммундыц ЖYйесiн ныгайту жэне инфекциялыц аурулардан цоргаудагы мацызы атап втiледi.
Мацалада Казацстанныц вакцинация багдарламаларыныц тшмдшт, олардыц балалар арасындагы аурушацдыцты твмендетудегi Yлесi, сондай-ац ужымдыц иммунитет цалыптастыру арцылы жуцпалы аурулардыц алдын алудыц элеуметтж жэне экономикалыц эсерлерi царастырылады. Осы зерттеу нэтижелерi мектептердегi балалардыц денсаулыгын сацтау Yшiн вакцинацияныц цажеттштн кврсетедi жэне оныц цогамдагы аурушацдыц децгешн твмендетуге цосатын улесш царастырылган.
Kipicne
^аз1рп элемде денсаулык сактау саласы эркашан басты назарда тур. Эаресе мектеп жасындагы балалар арасында жукпалы аурулардыц таралуы когамныц денсаулык сактау жYЙесiне жэне элеуметпк-экономикалык жагдайына елеулi эсер етуi мYмкiн.
Мектептер - балалардыц кеп шогырланатын орындары, сондыктан да жукпалы аурулар мектептерде тез таралуы мYмкiн. Жукпалы аурулардыц алдын алу мен оларды бакылаудыц тиiмдi эдiсi ретiнде екпе алу мацызды рел аткарады.
Екпе алу элемде кептеген инфекциялардыц алдын алу Yшiн тиiмдi эдiс ретiнде кецiнен колданылуда, бул балалар арасындагы аурушацдык децгейiн темендетуге мYмкiндiк бередi. Осы гылыми эсседе мектептердеп балалар арасында аурушацдык децгешнщ жогарылауын болдырмау максатында екпе алудыц мацыздылыгы талданады.
Heri3ri бвлiм.
Мектеп жасындагы балалар жш тYрлi жукпалы ауруларга ушырайды, себебi олар узак уакыт бойы бiр жерде, Yлкен ужымда болуы мYмкiн. Бул олардыц иммундык жYЙесiне косымша жYктеме тYсiредi жэне инфекциялардыц таралуына ыкпал етедь Мектептер -жукпалы аурулардыц тез таралуына колайлы орта болып табылады. Мысалы, балалар арасында тумау, кызылша, кекжетел, вирустык гепатит, сондай-ак баска да инфекциялар жш кездеседi. Балалар бул ауруларга бешм болгандыктан, олардыц организмшде инфекциялар тез таралып, мектеп ужымында эпидемиялык жагдай туындауы мYмкiн. Мундай жагдайлар окушылардыц денсаулыгына зиян келтсрш кана коймай, мектептегi оку YДерiсiн тежейдi, аурудыц жаппай таралуына алып келедi.
^азiрri тацда кептеген аурулардыц алдын алу шаралары бар, бiрак олардыц шшде ец тиiмдiсi - вакцинация. Вакцинацияныц артыкшылыгы - ол эртYрлi жукпалы аурулардыц алдын алады жэне ужымдык иммунитет калыптастырады, бул инфекцияныц таралуын тежейдi.
ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц (ДДС¥) мэлiметтерiне сэйкес, вакцинацияныц аркасында кептеген инфекциялар элем бойынша айтарлыктай темендеген.
Мысалы, к;ызылшага карсы вакцинация жыл сайын жуздеген мыц баланыц eMipiH сактап, кептеген инфекциялык аурулардыц таралуын токтаткан. ^аз1рп уакытта кызылша мен кекжетел секiлдi аурулар элемнщ кептеген елдерiнде жойылуга жакын, бiрак осы ауруларга карсы вакцинацияныц аукымды жузеге асырылуы жагдайында гана бул мYмкiн болды.
Эрбiр ата-ана мен муFалiм Yшiн балалардьщ денсаулыгы мен каушаздш ец мацызды кундылыктардыц бiрi болып табылады. ^аз1рп тацда, мектеп жасындаFы балалардыц денсаулы^ын сактау жэне олардыц eмiрiн каушаз ету максатында тYрлi профилактикалык шаралар кабылдануда. Солардыц бiрi - екпе алу. Мектептердеп балалардыц екпе алу тшмдшп - бул коFам Yшiн аса мацызды мэселе, eйткенi ол тек жеке балалардыц денсаулы^ына емес, тутастай коFамныц денсаулыFына эсер етедь Осы макалада мектептерде балалардыц екпе алу тшмдшп мен оныц мацыидылы^ын карастырамыз.
1.Аурулардыц алдын алу
Екпе алу - бул жукпалы аурулардыц алдын алудыц ец тиiмдi тэсш Мектеп жасындаFы балалар арасында тYрлi инфекциялар мен вирустык аурулар тез тарауы мYмкiн, eйткенi олар бiр-бiрiмен тыFыз карым-катынаста болады. Мектептерде балалардыц кеп болуы жэне олардыц бiр-бiрiмен Yнемi байланыс жасауы жукпалы аурулардыц таралуына жаFдай жасайды. Мысалы, кызылша, тумау, дифтерия, полиомиелит сиякты аурулар тек жеке адамды Fана емес, бiр топты немесе бYтiн мектептi инфекциямен жуктыруы мYмкiн. Екпе алу балаларды осы аурулардан корFайды, сондай-ак олардыц таралуын тежейдь
2.¥жымдык иммунитеттiц калыптасуы
¥жымдык иммунитет - бул коFамдаFы кеп адамдардыц екпе алу нэтижесшде инфекциялардыц таралуын токтату немесе баяулату процесс Егер мектепте балалардыц кепшшп екпе алFан болса, онда осы балалардыц иммундык жYЙесi инфекцияFа карсы турады, ал бул жукпалы аурудыц таралуын болдырмайды. ¥жымдык иммунитет коFамда аурулардыц таралуын бэсецдетуге ыкпал етед^ сондыктан тек жеке балалар Fана емес, барлык мектеп жэне оныц окушылары екпе алу аркылы корFалады. Осылайша, екпе алу - бул тек жеке адамныц Fана емес, тутас коFамныц денсаулыFын сактаудыц кепш.
3.Жукпалы аурулардыц таралуын токтату.
Екпе алFан балалар ауруларды жуктырмайды жэне баскаларFа тарату ыктималдыFы азаяды. Мектептерде аурулардыц таралуы жылдам болады, ейткеш балалар кеп уакыт бойы бiр-бiрiмен тыFыз карым-катынаста болады. Егер бiр бала ауру жуктырса, ол тез арада баска балаларFа да жуктыруы мYмкiн. Ал екпе алFан балалар бул ауруды жуктырмайды, сондыктан олар аурулардыц таралуын токтатады. Сонымен катар, екпе алу аркылы балалар тек ездерш емес, баска балалар мен муFалiмдерге де кауш тeндiрмейдi.
Сонымен катар, вакцинация халыктыц денсаулыFын жаксартады, жумыс eнiмдiлiгiн арттырады, жумыссыздык децгешн тeмендетедi жэне жалпы экономикалык жаFдайды жаксартады. Вакцинацияныц элеуметтiк эсерi де жоFары, себебi ол коFамныц барлык мYшелерiн, эсiресе балаларды корFауFа мYмкiндiк бередi. Эрбiр бала - бул келешектеп урпак, KOFамныц болашаFы, сондыктан олардыц денсаулы^ын корFау аса мацызды.
Мектептер балалардыц денсаулы^ын сактау Yшiн Yлкен жауапкершiлiктi сезiнедi. Мектептерде окушыларFа вакцинацияныц мацыздылыFы мен кажеттiлiгi туралы акпараттык жумыстар жYргiзу мацызды. Мектептер балалардыц денсаулы^ына камкорлык жасаудан баска, вакцинацияныц мацыздылы^ын тYсiндiретiн арнайы баFдарламалар уйымдастыруы керек. Мундай жумыстар ата-аналармен бiрлесе жYргiзiлуi тиiс, себебi олар балаларын вакциналаудыц мацыздылыFы туралы толык акпарат алуы керек. Мектептердiц осы баFыттаFы кызметi вакциналау баFдарламаларыныц тшмдшпн арттыруFа Yлкен септiгiн тигiзедi.
Корытынды
^орытындылай келе, балалар арасындаFы аурушацдык децгейiн тeмендетудiц ец тиiмдi эдiсi - вакцинация. Екпе жукпалы аурулардыц алдын алуда мацызды рел аткарады, эрi балалардыц денсаулыFын корFап кана коймай, жалпы ужымдык иммунитеттi калыптастырады. Бул мектеп жасындаFы балалар арасында аурулардыц таралуын
болдырмауга мумкшдш береди Сонымен катар, вакцинацияныц элеуметпк жэне экономикалык тиiмдiлiгi айкын, себебi ол медициналык шыгындарды азайтып, когамныц денсаулыгын сактауга ыкпал етедi. Мектептер мен бшм беру уйымдарыныц рeлi мацызды, олар вакцинацияныц кажеттшпн тYсiндiру жэне оны жузеге асыру Yшiн белсендi жумыс iстеуi керек.
Екпе алу - жукпалы аурулардыц алдын алудыц ец тиiмдi тэсiлi ретiнде барлык медициналык мекемелер тарапынан колданылады. Вакцинацияныц непзп максаты - адам агзасында белгiлi бiр ауруга карсы иммундык жауап калыптастыру. Иммунитеттi калыптастыру аркылы агза инфекцияны жеце алады жэне ауруга шалдыкпайды. Мектеп жасындагы балаларга арналган вакциналар балалар арасында жш кездесетiн аурулардыц алдын алады.
1. Ермекова, Г. (2021). Вакцинацияныц когамдагы аурушацдык децгешне ыкпалы. ^азакстандык педиатрия журналы, 8(4), 56-63.
2. Султанова, М. (2022). Балалар арасындагы жукпалы аурулар мен вакцинацияныц тшмдшп туралы зерттеу. ^азакстандагы денсаулык сактау жэне медицина, 10(1), 22-28.
3. ^удайбергенова, Ж. (2023). Мектептердеп балалардыц аурушацдыгы мен екпе алу кажеттшп. Медицина жэне денсаулык сактау мэселелер^ 19(2), 89-94.
4. Назарова, А. (2021). ^огамдык денсаулык сактаудагы вакцинацияныц рeлi. ^азакстандык медициналык журнал, 13(2), 31-36.
5. "Вакцинацияны кабылдауга эсер ететiн факторлар" - 'Тылым жэне Бiлiмм баспасы, ^азакстан
6. ^азакстан Республикасы Денсаулык сактау министрлш. (2023). Балаларга арналган вакцинация.
7. ДYЙсенбаев, А. (2022). ^ызылша жэне кекжетелге карсы вакцинация: ^азакстандагы жагдай. Денсаулык сактау журналы, 15(2), 78-85.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТ
