CC BY
3Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ОЦУШЫЛАР МЕН ОЛАРДЬЩ АТА-АНАЛАРЫ АРАСЫНДА ЕКПЕ АЛУДА
Б1Л1М1 МЕН КеЗ^АРАСЫ ЖЭНЕ БАС ТАРТУДЬЩ НЕГ1ЗГ1 СЕБЕПТЕР1
РYСТЕМБЕКОВА БАЛН¥Р ЦУАНЫШЦЫЗЫ
Сэрсен Аманжолов атындагы Шыгыс ^азакстан университетшщ магистранты, 2-курс. ^азакстан Республикасы, Шыгыс-^азакстан облысы, Эскемен каласы
КИТАПБАЕВА АЛМАШ АНАШБАЕВНА
Еылыми жетекш^ Биология гылымдарыныц кандидаты, кауымдастырылган профессор,
биология кафедрасыньщ мецгерушю
Аннотация. Бул мацала бглгм беру мен оцушылар мен олардыц ата-аналарыныц екпеге цатынасы арасындагы байланысты, сондай-ац екпеден бас тартудыц нег1зг1 себептерт зерттейдг. Соцгы эпидемиялар мен пандемияларды ескере отырып, екпе журтшылыц арасында ец квп талцыланатын тацырыптардыц бгргне айналды.
Оцушылар мен олардыц ата-аналарыныц екпеге цатысты ттрлерт ацпараттандыруда жэне цалыптастыруда мацызды рвл атцарады. Бул зерттеудщ мацсаты - оцушылар мен олардыц ата-аналарыныц екпеге деген квзцарасына эсер ететт нег1зг1 факторларга талдау жасау, сондай-ац екпеден бас тартудыц нег1зг1 себептерт аныцтау жэне жагдайды жацсарту ушгн ыцтимал шешгмдердг усыну.
Жург1з1лген талдау квптеген ата-аналар мен олардыц балаларыныц сетмдерт мифтер мен жалган ацпаратца нег1здей отырып, екпеге тер1с цатысы бар екент кврсеттг. Мацалада екпеге деген тер1с квзцарасты жецу эд1стер1 жэне мтдетт1 иммундау туралы хабарлаудыц мацыздылыгы царастырылган.
Kipicne
Екпе жукпалы аурулардан коргаудыц ец тиiмдi эдютершщ бiрi болып табылады. Дегенмен, екпе кажеттшп туралы барлык медициналык усыныстарга карамастан, балаларын екпе алдырудан бас тартатын студенттер мен олардыц ата-аналарыныц белгш бiр саны бар. Бул эртYрлi себептерден туындауы мYмкiн - медициналык мекемелерге деген сешмаздштен бастап эртYрлi мифтер мен бешмдшктерге дешн.
Екпеден бас тарту себептерi адамдарды жукпалы ауруларга осал етедi жэне жалпы халыктыц денсаулыгына кауiп тeндiредi. Сондыктан осы себептерге назар аударып, кате тYсiнiктер мен мифтердiц таралуынан озып, екпенiц мацыздылыгын тYсiндiру жумыстарын жYргiзу мацызды.
Нeгiзгi бвлiм.
^аз1рп уакытта екпе мэселесi когам Yшiн ец eзектi жэне мацызды мэселелердщ бiрi болып кала бередi. Екпеге деген кезкарас эртYрлi факторларга, соныц iшiнде бiлiм мен мэдени ерекшелштерге байланысты eзгеруi мYмкiн. Бул окушылар мен олардыц ата-аналарыныц екпеге деген кезкарасын, сондай-ак одан бас тарту себептерт зерттеу кажеттiлiгiн тудырады.
Екпе жукпалы аурулардыц таралуын болдырмаудыц жэне халыктыц денсаулыгын коргаудыц ец тиiмдi эдiстерiнiц бiрi болып табылады. Дегенмен, екпенщ барлык артыкшылыктары мен дэлелденген тшмдшгше карамастан, кейбiр ата-аналар эртYрлi себептермен екпеден бас тартуы мYмкiн.
Екпеден бас тартудыц негiзгi себептершщ бiрi - мифтер мен жалган акпарат. ^азiрri акпараттык когамда екпелер мен олардыц жанама эсерлерi туралы кате акпаратка тап болу оцай. Кебшесе мундай акпарат элеуметтiк желшер мен интернет-ресурстар аркылы таралады, бул екпе алуга кYмэн мен терю кезкарас тудыруы мYмкiн. Сондыктан екпелер, олардыц тшмдшп мен кауiпсiздiгi туралы сенiмдi акпарат беретiн бiлiм беру багдарламаларын жYргiзу мацызды. Бул окушылар мен олардыц ата-аналарына екпелер туралы саналы шешiм кабылдауга кeмектеседi.
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
Екпеден бас тартудьщ непзп себептершш бiрi - Денсаулык сактау мекемелерi мен денсаулык сактау уйымдарына деген сенiмсiздiк. Кейбiр ата-аналар мен студенттер екпе каушт жэне ауыр жанама эсерлер тудыруы мYмкiн деп ойлауы мYмкiн. Бул эртYрлi мифтердш таралуына жэне екпелер туралы тексерiлмеген акпаратка байланысты. Мысалы, кептеген адамдар екпелер балаларда аутизм тудыруы мYмкiн деп санайды, бул гылыми когамдастыкка кYмэн келтiредi.
Сенiмсiздiк екпеден бас тартуга да себеп болуы мYмкiн. Кейбiр адамдар медициналык мекемелерге сешмаздш танытуы мYмкiн, бул олардыц шешiмiне эсер етуi мYмкiн. Сондыктан гылыми зерттеулер мен сенiмдi дереккездерге непзделген акпарат беру Yшiн бшм беру мекемелерiмен жэне кауымдастыктармен сенiмдi карым-катынас орнату мацызды. Екпе туралы акпарат беру кезшде окушылар мен олардыц ата-аналарыныц мэдени жэне дши ерекшелiктерiн ескеру кажет.
Екпеден бас тартудыц тагы бiр себебi езiцiздi немесе балаларыцызды еекпе алуына байланысты стресске ушыратпау болуы мYмкiн. Кейбiр адамдар инеден коркады немесе аурудыц пайда болу мYмкiндiгiн мойындагысы келмейд^ екпе кажеттiлiгiн елемеудi жен кередь
Сонымен катар, кейбiр адамдар дши немесе мэдени нанымдарга байланысты екпеден бас тартуы мYмкiн. Мысалы, дши кауымдастыктарда кез-келген медициналык процедураларга, соныц iшiн екпеге тыйым салынуы мYмкiн. Сондай-ак, мэдени нанымдар екпеден бас тарту туралы шешiм кабылдауда рел аткаруы мYмкiн, бул денешц езi екпешц кемегiнсiз инфекцияны жеце алады деген тYсiнiктерге негiзделген.
Екпешц жанама эсерлерi де алацдаушылык тудыруы мYмкiн жэне бас тартуга себеп болуы мYмкiн. Жанама эсерлерi эдетте жещл жэне уакытша болганымен, кейбiр адамдар ыктимал жагымсыз эсерлерден коркуы мYмкiн. Адамдарга фактiлерге негiзделген саналы тацдау жасау Yшiн екпешц накты кауiптерi мен жанама эсерлерi туралы акпарат беру мацызды.
Достардыц, отбасыныц немесе когамдастыктыц эсерi оган деген кезкарасты калыптастырудыц кYштi факторы болуы мYмкiн. Сондыктан екпе алган окушылар мен олардыц ата-аналарын акпараттык наукандарга тарту жэне екпешц айналасында жагымды атмосфера куру аркылы оц элеуметтiк эсердi сактау мацызды.
Окушылар мен олардыц ата-аналары арасындагы екпеге деген кезкарасты зерттеу жукпалы аурулармен кYресудегi жэне когамдагы екпе децгейiн арттырудагы мацызды кадам болып табылады. Зерттеу нэтижесшде алынган гылыми деректер екпенi насихаттаудыц тиiмдi стратегияларын эзiрлеу жэне одан бас тарту себептерш жецу Yшiн пайдаланылуы мYмкiн.
Екпе бiлiмге бiрнеше жагынан эсер етуi мYмкiн. Мше, олардыц кейбiреулерi:
Бiлiм беру мекемелершде екпенiц болуы, ягни бiлiм беру мекемелерше бару Yшiн мiндеттi талап болуы мYмкiн. Бул окушылар мен мектеп кызметкерлерi Yшiн кауiпсiз жэне сау ортаны камтамасыз ете алады.
Сыркаттанушылыкты азайту, кызылша, кекжетел жэне тумау сиякты жукпалы аурулардыц окушыларга таралуын болдырмауга кемектеседi. Бул ауруга байланысты еткiзiп алган оку ^ндершш санын азайтып, Yздiксiз бiлiм берудi камтамасыз етуi мYмкiн.
^огамдык денсаулыкты жаксарту, екпе когамдык денсаулыкты жаксартуга ыкпал етедi, бул ез кезегшде бiлiмге оц эсер етуi мYмкiн. Денi сау окушылардыц оку процесше белсендi катысуга жэне табыска жетуге кебiрек мYмкiндiктерi бар.
Екпе туралы бшм беру багдарламалары, бiлiм беру мекемелерi екпе децгейi мен оныц мацыздылыгы туралы хабардарлыкты арттыруга багытталган багдарламалар мен ю-шараларды жYргiзе алады. Бул балаларга жэне олардыц ата-аналарына екпе туралы саналы шешiм кабылдауга жэне оган деген оц кезкарасты дамытуга кемектеседi.
Осал топтарды коргау, иммундык жYЙесi элсiреген немесе созылмалы аурулары бар балалар сиякты осал топтарды коргау Yшiн мацызды болуы мYмкiн. Бул кауiпсiз оку ортасын куруга жэне оларды ауыр аскынулардан коргауга кемектеседi.
Impact Factor: SJIF 2G21 - 5.S1 2G22 - 5.94
Екпе медициналык уйымдардыц гылыми дэлелдерi мен усыныстарына неriзделуi керек екенш ескеру мацызды. Бшм беру мекемелерi екпе туралы сенiмдi акпаратка кол жетюзу жэне каушаз оку ортасын сактау Yшiн денсаулык сактау мекемелерiмен жэне денсаулык сактау органдарымен ынтымактаса алады.
Екпеден бас тартуды азайту Yшiн келесi шараларды колдануга болады: Бшм беру жэне акпараттандыру: екпелер, олардыц тшмдшп мен каyiпсiздiгi туралы сенiмдi акпарат беру мифтер мен жалган акпаратты жецуге жэне екпенiц мацыздылыгын тYсiнyдi жаксартуга кeмектеседi.
Крлжепмдшкп арттыру: екпелердiц колжетiмдiлiгiн жэне оларды алу ыцгайлылыгын камтамасыз ету кедергiлердi азайтуы мYмкiн. Бул екпе алу пyнкттерi желiсiн кецейтyдi, мобильдi бригадаларды уйымдастыруды жэне екпе орындары мен уакыты туралы акпарат берyдi камтуы мYмкiн.
Денсаулык сактау жYЙесiне деген сешм: Денсаулык сактау жYЙесiне деген сешмдшкт арттыру екпенi кабылдауды арттырудыц мацызды факторы болуы мYмкiн. Буган акпараттандырудагы ашыктык, журтшылыктыц шешiм кабылдауга катысуы жэне халыктыц пiкiрiн ескеру аркылы кол жеткiзyге болады.
Элеyметтiк эсер: элеуметпк эсердi пайдалану жэне кауымдастыкты жумылдыру екпе туралы хабардарлыкты арттыруга жэне оган оц кезкарас калыптастыруга кeмектеседi. Бул пiкiр жетекшiлерiмен, кауымдастык уйымдарымен жумыс iстеyдi жэне оц жепспк окигаларын пайдалануды камтуы мYмкiн.
Кэсiби кецес беру: жеке кецес беру жэне сурактарга жауап беру мYмкiндiгiн беру екпеге катысты ^мэн мен алацдаушылыкты шешуге кeмектеседi.
Мацыздысы, бул шаралар эртYрлi контексттерде тиiмдi болуы мYмкiн жэне накты жагдайга байланысты. Бiрнеше шараларды камтитын бiрiктiрiлген тэсiл екпеден бас тартуды азайту Yшiн ец тиiмдi болуы мYмкiн. Корытынды
^орытындылай келе, окушылар мен олардыц ата-аналарыныц екпеге деген бiлiмi мен кезкарасы когамдык денсаулык сактауда мацызды рел аткарады. Екпе - жукпалы аурулардыц алдын алудыц жэне когамдык денсаулыкты коргаудыц ец тиiмдi эдiстерiнiц бiрi.
Алайда, кейбiр ата-аналар мен олардыц балалары арасындагы екпеге терю кезкарас аурудыц кeбеюiне экелyi мYмкiн. Екпеден бас тартуды азайту Yшiн бiлiм беру багдарламаларын жYргiзy, сенiмдi акпарат беру, Мэдени жэне дши ерекшелiктердi ескеру, екпенiц колжетсмдшгш жаксарту жэне бiлiм беру мекемелерiмен жэне кауымдастыктармен сенiмдi карым-катынас орнату кажет. Тек осылайша гана екпеменбарынша камтуга кол жеткiзyге жэне 6y^ когам Yшiн жукпалы аурулардан коргауды камтамасыз етуге болады.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТ
1. Мусабаев К.М., Абдрашитов Н. И. профилактикалык иммунология. Алматы: Атамура, 2005.
2. Шакирова Д. Н., Зарабекова А. К., Кочетков б. а. Вакцинология непздерь Алматы: Тшмен, 2013.
3. Рахметова Г.А., Муратова А. Ж. жукпалы аурулардыц иммунопрофилактикасы. Алматы: ^азак медицина жэне денсаулык сактау университет^ 2017.
4. "Вакцинация: бас тарту жэне ^мэн" -"Альфа-ютап" баспасы, ^азакстан
5. "Халык арасында вакцинацияга деген кезкарасты зерттеу" - "^азакстан yниверситетi" баспасы, ^азакстан
6. "Вакцинацияны кабылдауга эсер ететiн факторлар" - "Еылым жэне Бiлiм" баспасы, ^азакстан
7. "Вакцинация психологиясы: мифтер мен шындык" - "медициналык эдебиет" баспасы, ^азакстан
