4Toshkent davlat transport universiteti Tashkent State
Konstitutsiya — inson qadri uchun The Constitution — for Human Dignity
YANGI O'ZBEKSITONDA KONSTITUTSIYA VA QONUN USTUNLIGI
Ilmiy rahbar: Toshkent davlat transport universiteti dotsenti Mafura Muxtarxanovna
Inagamova
ushbu maqolada yangi O'zbekiston Respublikasidada qonun ustuvorligi siyosati tahlil qilinadi. Maqolada Konstitutsiyamizning mazkur munosabatni tartibga soluvchi normalarini, shuningdek, mamlakatimizda qonun ustuvorligini ta'minlash borasida amalga oshirilgan siyosatlar ko'rsatilib, muallif tomonidan munosabat bildiriladi. Yakunda, qonun ustuvorligini ta'minlash uchun tegishli tavsiya va takliflar berib o'tiladi.
Kalit so'zlar: Konstitutsiya, qonun, qonun ustuvorligi, yangi O'zbekiston.
Kirish. So'nggi yillarda O'zbekiston Respublikasida Konstitutsiya va qonun ustuvorligi tamoyillariga asoslangan mustahkam huquqiy bazani barpo etish yo'lida tub o'zgarishlarni amalga oshirdi. Ushbu rivojlanish nafaqat huquqiy islohot, balki demokratik boshqaruvni rivojlantirish, inson huquqlarini himoya qilish va fuqarolarning umumiy ijtimoiy-iqtisodiy holatini yaxshilashga qaratilgan keng qamrovli qayta qurishdir. O'zbekiston respublikasi Konstitutsiyasi ana shu o'zgarishlarning tayanchi bo'lib, asosiy huquq va majburiyatlarni mustahkamlab, adolatli jamiyat qurishga zamin yaratmoqda. Mamlakat paydo bo'layotgan postsovet hududidagi qiyinchiliklar va imkoniyatlarni bosib o'tayotganda, qonun ustuvorligi tamoyillarini amalga oshirish birinchi o'ringa chiqdi. Ushbu maqolada Yangi O'zbekistonda Konstitutsiya va qonun ustuvorligining bugungi holati ko'rib chiqiladi, qonuniy va adolatli jamiyat qurish yo'lida erishilgan yutuqlar va davom etayotgan muammolar o'rganiladi.
Metodologiya. Mazkur maqolani tayyorlashda IMRAD usulidan foydalanildi. Bunda, muallif maqolani bir necha qismlarga bo'lgan holda tahlil etdi. Maqolani tayyorlashda mahalliy va xorijiy olimlarning, shuningdek, O'zbekiston Respublikasida Konstitutsiyaviy huquq sohasida faoliyat yuritgan bir qator olimlarning yozgan ilmiy ishlari - maqolalar, tezislar, dissertatsiyalardan foydalanildi. Yakunda, muallif tomonidan ham har bir fikr uchun munosabat bildirib o'tildi.
Azizxo'ja Azimxo'ja o'g'li Azralov
Toshkent davlat transport universiteti talabasi
ANNOTATSIYA:
444
2024-yil, 7-dekabr
Toshkent davlat transport universiteti Konstitutsiya — inson qadri uchun
^ashkeni™iaie™rans^heConSmUion^^OrH^man^aiigniy
Natija. Xulosa qilib aytganda, ushbu tadqiqot natijalari Yangi O'zbekistonda Konstitutsiya va qonun ustuvorligiga oid murakkab, ammo istiqbolli manzarani ko'rsatadi. Huquqiy islohotlar salohiyatini to'liq ro'yobga chiqarish, fuqarolar huquqlarini himoya qilish borasidagi sa'y-harakatlarni davom ettirish zarur.
Muhokama. Qonun ustuvorligi - barcha davlat hokimiyati organlari faoliyatida Konstitutsiya eng oliy yuridik kuchga ega bo'lib, ularning hokimiyat chiqaradigan boshqa hamma me'yoriy hujjatlar va yo'riqnomalardan ustun turishidir. Qonun ustuvorligi jamiyatda demokratiya va qonunchilik ta'minlanishiga xizmat qiluvchi tamoyildir. Bu tamoyil O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 15-moddasida mustahkamlangan: "O'zbekiston Respublikasida O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so'zsiz tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko'radilar". Qonun ustuvorligi tamoyili birinchidan, jamiyat hayotining barcha jabhalarida qonunlarning qat'iy hukmronligini bildirib, yuqorida ta'kidlanganidek, barcha davlat organlari, mansabdor shaxslar va fuqarolarning konstitutsiya va qonunlarga so'zsiz itoat etishida; ikkinchidan, ijtimoiy munosabatlarning jamiyat, fuqaro va davlat manfaatlariga mos tarzda tartibga solinganini anglatib, mamlakat miqyosida barqarorlik, batartiblik va qonuniy tartibot muhiti o'rnatilganida; uchinchidan, huquq buzilishi hollarining oldini olish, shuningdek, huquqiy munosabat ishtirokchilari qonunni buzgan taqdirda qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka tortish uchun qonunlarning huquqiy asos vazifasini bajarishida namoyon bo'ladi.1
Konstitutsiyamizning 15-moddasiga muvofiq, O'zbekiston Respublikasida O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so'zsiz tan olinadi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to'g'ridan-to'g'ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi. O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari xalqaro huquqning umume'tirof etilgan prinsp va normalari bilan bir qatorda O'zbekiston Respublikasi huquqiy tizimining tarkibiy qismidir. Agar O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O'zbekiston Respublikasining qonunida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo'lsa, O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasi qoidalari qo'llaniladi. Davlat va uning organlari, boshqa tashkilotlar,
1 Inagamova M.M. Konstitutsiyaviy islohatlarda inson-jamiyat davlat masalalarining rivojlanish bosqichlari // "O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati" mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiyasi. Toshkent. 01.12.2023 yil 5964 b.
2024-yil, 7-dekabr
445
mansabdor shaxslar, fuqarolik jamiyati institutlari hamda fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish yuritadilar.
Bosh qomusimizning 16-moddasiga muvofiq, ushbu Konstitutsiyaning birorta qoidasi O'zbekiston Respublikasining huquq va manfaatlariga, ushbu Konstitutsiyaning birinchi bo'limida nazarda tutilgan asosiy prinsp va normalarga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas.
O'zbekiston Respublikasining qonunlari va boshqa normativ-huquqiy hujjatlari O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi asosida va uni ijro etish yuzasidan qabul qilinadi. Birorta qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiyaning prinsp va normalariga zid bo'lishi mumkin emas.
Konstitutsiya jamiyatdagi eng muhim va fundamental masalalarni tartibga soladi. Aynan Konstitutsiya asosida butun milliy qonunchilik tizimi shakllantiriladi, davlat hokimiyatini tashkil etish asoslari hamda fuqarolarning asosiy huquq va erkinliklari mustaqkamlab qo'yiladi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bu kabi muhim ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishi sababli mamlakatimiz hududida oliy yuridik kuchga ega. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining oliy yuridik kuchi va butun mamlakat hududida qo'llanilishi haqidagi qoida O'zbekiston Respublikasining «Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida»gi (yangi tahriri) qonunning 8-moddasi 2-qismida o'z aksini topgan: «O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatning butun hududida oliy yuridik kuchga ega, to'g'ridan-to'g'ri amal qiladi va yagona huquqiy makonning asosini tashkil etadi». Bu qoida shuni anglatadiki, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining ustunligi mamlakatimizning barcha ma'muriy-hududiy birliklarida amal qiladi.
O'zining boy tarixiy merosi va madaniy merosiga ega bo'lgan O'zbekiston Respublikasi boshqaruv va huquqiy landshaftida jiddiy o'zgarishlar ro'y bermoqda.
Amaldagi qonunchilik bazasini tushunish uchun O'zbekistonning tarixiy sharoitini, ayniqsa, 1991 -yildagi mustaqillikdan keyingi muhim o'zgarishlarni o'rganish juda muhim. Mustaqillikning dastlabki yillari milliy o'ziga xoslik va suverenitetga e'tibor qaratish bilan demokratik boshqaruv va davlat hokimiyati va boshqaruvi tizimiga o'tdi. Konstitutsiya 1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan bo'lib, milliy davlat o'zligini belgilashda muhim qadam bo'ldi.
Ma'lumki, O'zbekiston Respublikasi tarkibiga suveren Qoraqalpog'iston Respublikasi kiradi. Shu sababli O'zbekiston Respublikasi qonunlari Qoraqalpog'iston Respublikasi hududida ham majburiyligi haqidagi qoida mustahkamlab qo'yilgan. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining ustunligini ta'minlash o'z-o'zidan yuz beradigan jarayon emas. Buning uchun davlatda maxsus mexanizmlar joriy etilgan bo'ladi. O'zbekiston Respublikasida konstitutsiyaviy qonuniylikni ta'minlashda
446
2024-yil, 7-dekabr
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining o'mi beqiyos. Demak, konstitutsiya ustunligi demokratik huquqiy davlat qurishning muhim sharti bo'lib, u O'zbekiston Konstitutsiyasi talablariga qat'iy va og'ishmay amal qilinishini anglatadi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 15-moddasining2 o'ziga xos xususiyati shundaki, unda konstitutsiya bilan bir qatorda O'zbekiston qonunlarining so'zsiz ustunligi e'tirof etilgan. Ta'kidlash joizki, ushbu konstitutsiyaviy qoidada huquqiy davlatning muhim belgisi - qonun ustuvorligi konsepsiyasi ifodalanganligini ko'rish mumkin. Bugungi kunda qonun ustuvorligi deganda oliy qonunchilik organi tomonidan qabul qilinadigan normativ-huquqiy hujjatning boshqa qonunosti hujjatlari ustidan mutlaq hukmronligi tushuniladi. Hech bir qonunosti hujjati va huquqni qo'llash akti qonunga zid kelishi mumkin emas. Qonunning huquqiy tizimdagi bunday o'rni, uning maxsus tartibda va faqatgina saylanib qo'yilgan qonunchilik organi tomonidan qabul qilinishi, nisbatan barqaror va muhim ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishi bilan belgilanadi. Shu ma'noda qonun ustuvorligi prinspi faqatgina roman-german huquqiy tizimiga kiruvchi davlatlarda amal qilishini ta'kidlash joiz. Boshqa huquqiy oilalarga kiruvchi davlatlarning huquqiy tizimida qonun bu kabi markaziy o'ringa ega emas. Masalan, anglo-sakson huquqida qonun emas, balki sud pretsedenti ustuvor ahamiyatga ega.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - davlatning oliy qonuni bo'lib, davlat boshqaruvining asosiy tamoyillarini belgilab beradi. U inson huquqlarini himoya qilish, hokimiyatlar bo'linishi, barcha fuqarolarning qonun oldida tengligini ta'minlash maqsadida ishlab chiqilgan. Ta'kidlash joizki, Konstitutsiya so'z, ommaviy miting va din erkinligi kabi fuqarolar erkinliklarini kafolatlaydigan qoidalarni o'z ichiga oladi. Qonun ustuvorligi har qanday demokratik jamiyatning asosini tashkil etuvchi asosiy tushunchadir. Bu davlat amaldorlarining o'zboshimchalik qarorlaridan farqli o'laroq, qonunlar davlatni boshqaradi, degan ma'noni anglatadi. O'zbekiston sharoitida qonun ustuvorligi huquqiy aniqlik, qonun oldida tenglik, sud mustaqilligi va davlat mansabdor shaxslarining javobgarligi kabi turli jihatlarni o'z ichiga oladi. O'zbekistonda qonun ustuvorligini o'rnatish bir qancha sabablarga ko'ra hal qiluvchi ahamiyatga ega. Birinchidan, bu aholining huquq tizimiga ishonchini oshiradi. Fuqarolar qonunlar teng va adolatli qo'llanilishiga ishonsa, bu xavfsizlik hissini uyg'otadi va fuqarolarning faolligini rag'batlantiradi. Ikkinchidan, qonun ustuvorligi korruptsiyaga qarshi kafolat vazifasini bajaradi.3 Shaffof huquqiy jarayonlar
2 O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi: // O'zbekiston Respublikasi qonuni. O'zbekiston Respublikasi Toshkent shahri 01.05.2023 19-modda
Qonunchilik ma'lumotlari milliy bazasi, 01.05.2023-y., 03/23/837/0241-son.
3 O'zbekiston Respublikasi yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyada "Aholini ijtimoiy himoya qilish strategiyasini tasdiqlash" (tahliliy strategiya asosida) 25.07.2022 PF - 175 - son
2024-yil, 7-dekabr
447
mansabdor shaxslarni qilmishlari uchun javobgarlikka tortish mexanizmlarini taqdim etadi. Uchinchidan, shartnomalar bajarilishi va mulkiy huquqlar himoya qilinishini ta'minlash orqali iqtisodiy o'sish uchun qulay sharoit yaratadi.
So'nggi yillarda O'zbekiston hukumati davlatni modernizatsiya qilish va jamiyatning o'zgarishlarga bo'lgan talabini qondirish bo'yicha keng ko'lamli kun tartibining bir qismi sifatida huquqiy islohotlar zarurligini tan oldi. Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan qonun ustuvorligini mustahkamlash va sud hokimiyati mustaqilligini oshirishga qaratilgan qator islohotlar amalga oshirildi. Bu islohotlar Oliy sud va Korrupsiyaga qarshi kurash agentligi kabi yangi sud-huquq institutlarini tashkil etishni o'z ichiga oladi, ular korrupsiyaga qarshi kurashish va odil sudlovdan foydalanishni yaxshilashga qaratilgan. Bundan tashqari, islohotlar aholining ehtiyojlari va manfaatlarini aks ettirishi uchun hukumat fuqarolik jamiyati tashkilotlari bilan muloqotlar olib bormoqda.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 15-moddasining 4-qismida «Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jaomoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko'radilar», degan qoida o'rnatilgan. Ushbu konstitutsiyaviy norma yuzasidan quyidagilarni ta'kidlab o'tish mumkin. Birinchidan, unda barcha huquq subyektlarining Konstitusiya va qonunlarga amal qilish majburiyati mustahkamlangan. Ushbu majburiyat shuningdek, O'zbekiston Respublikasi hududida bo'lgan xorijiy fuqarolar va fuqaroligi bo'lmagan shaxslar hamda huquqiy munosabatning maxsus suyekti bo'lmish O'zbekiston davlati zimmasiga ham yuklatilgan. Ikkinchidan, konstitutsiya va qonun normalariga rioya qilish talabi nafaqat davlat va uning organlariga, balki ularning faoliyati hamda fuqarolarning xulq-atvoriga nisbatan ham qo'yilishi lozim. Uchinchidan, Konstitutsiyamizning 15-moddasi ikkinchi qis mida qo'llanilgan «Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko'radilar» degan ibora shuni anglatadiki, huquq subyektlari o'z xulq-atvori va xatti-harakatlarini yuridik taqiqlarga moslashtirishi, qonunlar bilan taqiqlangan harakatlarni sodir etishdan o'zlarini tiyib turishi lozim. Shuningdek, ushbu qoida mazmunidan huquq subyektlari nafaqat Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilishlari, balki ularda mustahkamlangan normalarni faol bajarishlari lozim, degan ma'no kelib chiqadi. To'rtinchidan, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida fuqarolarning xulq-avtori asosan huquq beruvchi normalar bilan tartibga solingan bo'lsa, davlat organlarining faoliyati taqiqlash metodi bilan me'yorlangan.
O'zbekistonda qonun ustuvorligini qo'llashda sudlarning mustaqilligi muhim masala bo'lib qolmoqda. Sud hokimiyati tarixan ijro etuvchi hokimiyat ta'sirida bo'lib,
Qonunchilik ma'lumotlari milliy bazasi, 29.01.2022-y., 06/22/60/0082-son, 18.03.2022-y., 06/22/89/0227-son, 21.04.2022-y., 06/22/113/0330-son; 10.02.2023-y., 06/23/21/0085-son; 03.01.2024-y., 06/24/221/0003-son.
2024-yil, 7-dekabr
448
uning xolis faoliyat yuritishiga to'sqinlik qilgan. So'nggi islohotlar sud mustaqilligini mustahkamlashga qaratilgan bo'lsa-da, muammolar saqlanib qolmoqda. Siyosiy tazyiq, mablag' yetishmasligi, sudyalar malakasini oshirishning yetarli darajada yo'qligi sud-huquq tizimining samaradorligiga putur yetkazishda davom etmoqda. Huquqiy ta'lim tizimini takomillashtirish, shaffoflikni ta'minlash, aholining qonuniy huquqlardan xabardorligini oshirish borasidagi qadamlar quvonarli. Huquqiy savodxonlik fuqarolarning o'z huquqlarini himoya qilish va javobgarlikni talab qilish imkoniyatlarini kengaytirish uchun muhimdir.
Jamiyatda demokratik rejimni joriy qilgan har qanday davlat o'z faoliyatini inson va jamiyat farovonligini ko'zlab, ijtimoiy adolat va qonuniylik prinsplari asosida amalga oshiradi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 7-moddasida davlat hokimiyatining birdan-bir manbai sifatida xalq e'tirof etiladi. Mamlakatimizda davlat hokimiyati xalq manfaatlarini ko'zlab va O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda uning asosida qabul qilingan qonunlar vakolat bergan idoralar tomonidangina amalga oshiriladi. Xalqning manfaatlari va xohish-istagi O'zbekiston Respublikasi davlat sifatida muayyan huquq va manfaatlarga ega bo'lishiga hamda ularni huquqiy munosabat va xalqaro huquqning to'la huquqli subyekti sifatida himoya qilishga asos bo'ladi.4
Yuqoridagilarga asoslangan holda, mamlakatimiz Konstitutsiyasining birorta qoidasi ham O'zbekiston Respublikasi huquq va manfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emasligini ta'kidlash mumkin. Konstitutsiya normalarini talqin qilish haqida gap borganda, huquq normalarini sharhlash masalalariga alohida to'xtalib o'tish joiz. Huquq normalarini sharhlash deganda «davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat tashkilotlari va alohida fuqarolarning huquq normalarining mazmunini aniqlashga, ularda ifodalangan davlat hokimiyati irodasi mazmunini tushuntirib berishga qaratilgan maxsus faoliyati tushuniladi». Huquq normalarini sharhlash uni amalga oshiradigan subyektga qarab ikki guruhga bo'linadi: rasmiy sharhlash va norasmiy sharhlash. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga rasmiy sharh berish vakolati faqatgina O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudiga berilgan. Bu sharhlash rasmiy sharhlashning "legal" turi bo'lib, normativ ahamiyatga ega, ya'ni barcha davlat organlari, korxonalar, tashkilotlar, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun majburiydir.
O'zbekiston Respublikasining qonunlari eng muhim va barqaror ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi hamda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan yoki referendum o'tkazish yo'li bilan qabul qilinadi. O'zbekiston
4 Yakubov Sh.U. Inagamova M.M. Oliy ta'lim transformatsiyasi: Yuneskoning "oliy ta'limga oid malakalarni tan olish to'g'risida"gi global konvensiyasini ratifikatsiya qilish zarurati//Tuijin Jishu/Journal of Propulsion Technology. Vol. 45 No. 1 (2024). P 5503-5509
2024-yil, 7-dekabr
449
Respublikasining qonunlari konstitutsiyaviy qonunlar tarzida qabul qilinishi mumkin. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o'zgartish va qo'shimchalar kiritilishini nazarda tutuvchi O'zbekiston Respublikasi qonunlari konstitutsiyaviy qonunlar tarzida qabul qilinadi. O'zbekiston Respublikasining qonunlari huquqiy prinsplar va normalarni mustahkamlovchi, birlashtiruvchi, tizimlashtiruvchi, shuningdek ijtimoiy munosabatlar eng muhim sohasining huquqiy jihatdan kompleks tartibga solinishini ta'minlovchi kodekslar tarzida qabul qilinishi mumkin.
Inson huquqlarini ta'minlash O'zbekistonda qonun ustuvorligining ajralmas qismiga aylandi. Xalqaro tashkilotlar va mahalliy fuqarolik jamiyati guruhlari inson huquqlari sohasidagi islohotlarni himoya qilishda muhim rol o'ynadi. Diqqatning asosiy yo'nalishlari so'z erkinligi, hibsga olinganlar huquqlari va zaif jamoalarni himoya qilishdir. Hukumat bu xavotirlarni tan ola boshladi va inson huquqlari bilan bog'liq muammolarni hal qilish uchun choralar ko'rdi. Shunga qaramay, muammolar jiddiyligicha qolmoqda, chunki madaniy munosabatlar va o'rnashgan amaliyotlar ko'pincha o'zgarishlarga qarshilik ko'rsatadi. Fuqarolarning faol ishtiroki va nodavlat notijorat tashkilotlarining roli yanada jiddiy takomillashtirishga qaratilgan.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qonunlar ierarxiyaning eng yuqori pog'onasida turadi. Bu shuni anglatadiki, Konstitusiya qonunlar va boshqa normativ hujjatlarga nisbatan ustuvor ahamiyatga ega. Ular Konstitutsiyadan kelib chiqishi va unga zid kelmasligi lozim, aks holda ular yuridik kuchga ega bo'lmaydi. Konstitutsiyaning ushbu qoidasi O'zbekiston Respublikasi «Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida»gi (yangi tahriri) qonunining 8-moddasida yanada kengroq ifodalangan: «O'zbekis ton Respub likasida qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi asosida va uni ijro etish uchun qabul qilinadi hamda uning normalari va prinsplariga zid kelishi mumkin emas».
Xulosa Konstitutsiya va qonun ustuvorligi o'rtasidagi o'zaro ta'sir mamlakatning yanada demokratik va mas'uliyatli boshqaruv tuzilmasi sari yo'lini belgilab beruvchi omillar bo'ladi. Qonun ustuvorligiga asoslangan jamiyat qurish nafaqat huquqiy majburiyat, balki milliy o'zlikni anglash va taraqqiyotning asosiy jihati hisoblanadi. Yangi O'zbekistonning salohiyati uning Konstitutsiya tamoyillari qog'ozdagi so'z emas, balki barcha fuqarolar uchun hayotiy haqiqat bo'lishini ta'minlash qobiliyatidadir.
Konstitutsiya barcha qonun hujjatlarining asosi bo'lib, jamiyat hayotining turli sohalarini huquqiy tartibga solishning salmoqli tuzilmasini belgilaydi. Huquq manbalari tizimida u qonunlarning eng oliy bo'g'ini, cho'qqisi hisoblanadi. O'zbekistonda davlat qurilishiga huquqiy davlat tushunchasining bosqichma-bosqich kiritilishi zamonaviy konstitutsiyaviylik ta'limotining shakllanishiga katta ta'sir
450
2024-yil, 7-dekabr
Toshkent davlat transport universiteti Tashkent State
Konstitutsiya — inson qadri uchun The Constitution — for Human Dignity
ko'rsatdi. Zero, davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoev ta'kidlaganidek, "Qabul qilinayotgan qonunlarning amalga oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va sud-huquq islohotlari jarayoniga ta'sirini kuchaytirishga yo'naltirgan holda qonun ijodkorligi faoliyati sifatini tubdan oshirish" ushbu jarayonda muhim ahamiyatga ega.
1. Инагамова М.М. Сифатли таълим тизимини ривожлантиришнинг баъзи стратегик асослари //Республикаси ИИВ Малака ошириш институти ахборотномаси. Т.- 2023. № 3. 63-70 б.
2. Инагамоыв М.М .Узбекистонда аёлларга нисбатан зуравонлик масалалари: муаммолар, ютуклар ва истикболлар/Лnternational Journal of Intellectual and Cultural Heritage Volume: 3 Issue: 06 | 2023 ISSN: P - 2181-2306, E - 2181-2314. Р. 107-112
3. Инагамова М.М., Журабоев Н. Ю. . Туркистонлик аёлларнинг сиёсий макоми//Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. (E)ISSN: 2181-1784 4 (5), May, 2024. Б.78-90
4. Инагамова М.М Оила, никох муносабатларида махалла институининг ташкилий-хукукий жихатлари/ZYangi O'zbekiston taraqqiyotida ilm-fan istiqbollari" mavzusidagi davra suhbati materiallari to'plami. - Toshkent. Jamoat xavfsizligi universiteti nashriyoti. 2022. - Б. 48-55
5. Инагамова М.М . Конституциявий ислохотларда инсон-жамият- давлат масалаларининг ривожланиш боскичлари//«O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. - Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1. Т.: 2023. Б. 59-64.
6. Инагамова М.М Конституциявий ислохотлар - аёл хукуклари химоясининг гарови// Конституция - тинчлик ва тараккиёт кафолати: Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинган куннинг 27 йиллиги байрамини нишонлаш максадида утказилган Республика илмий-амалий конференция материаллари (2019 йил 5 декабрь). -Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2020. -Б.121-125.
7. Узбекистоннинг максадли тараккиёт стратегияси уюшган жиноятчилик, экстремизм ва терроризмга карши курашишнинг хукуки кафолати//Трансмиллий уюшган жиноятчилик, терроризм ва экстремизмга карши курашда ички ишлар органларининг роли хамда хамкорлик йуналишлари: Республика илмий-амалий конференция туплами / Масъул мухаррир техника фанлари номзоди, доцент
REFERENCES
451
2024-yil, 7-dekabr
О.Т.Ахмедов. -Т.: Узбекистан Республикаси ИИВ Малака ошириш ошириш институти, 2023. - Б.5-9.
8. Xudaybergenovna, Q.Q. (2022). konstitutsiya va qonun ustuvorligi. barcha sohalar bo'yicha, 86.b.
9. Boqievich, I.X. & Ismailovich, I.X. (2023). konstitutsiya-huquq va burchlarimiz tarozisi. 35(3), 117-122.
10. Abatovich, Q.A. (2023). qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash-yurtimizni rivojlantirish va aholi farovonligi. obrazovanie nauka i innovatsionnhie idei v mire, 18(3), 155-157.
11. Marxabayevna, S.A. (2024). konstitutsiya-erkin va farovon hayot
452
2024-yil, 7-dekabr
