0YANGI KONSTITUTSIYA - ADOLATLI JAMIYAT ASOSI
Farrux Egamov
Toshkent davlat transport universiteti talabasi Ilmiy rahbar: Toshkent davlat transport universiteti dotsenti Inagamova Mafura
Muxtarxanova
ANNOTATSIYA
Mazkur maqolada 2023-yilda qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi va uning adolatli jamiyatni qurishdagi roli batafsil tahlil qilinadi. Ushbu hujjat mamlakat taraqqiyotining asosiy huquqiy kafolati sifatida inson huquqlari, erkinliklari va qadr-qimmatini oliy qadriyat sifatida belgilab beradi. Konstitutsiyaning yangi tahriri davlat boshqaruvining demokratik tamoyillarini yanada kuchaytirishga, ijtimoiy adolatni qaror toptirishga va fuqarolar manfaatlarini himoya qilishga yo'naltirilgan. Prezident Shavkat Mirziyoyevning "Yangi O'zbekiston strategiyasi" asarida va boshqa nutqlarida yangi Konstitutsiyaning ijtimoiy va siyosiy ahamiyati chuqur tahlil qilingan.1 Unda Konstitutsiya loyihasini ishlab chiqish jarayonida fuqarolar bilan maslahatlashuvning muhim o'rni va xalq ishtirokining ahamiyati ko'rsatib berilgan.
Shuningdek, maqolada yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning asosiy moddalari -inson qadr-qimmatini ta'minlash, davlatning xalq oldidagi majburiyatlari, huquq va erkinliklarning kengaytirilishi, atrof-muhitni muhofaza qilish va ijtimoiy tenglikni ta'minlash bo'yicha qoidalar tahlil qilinadi. Ushbu islohotlar O'zbekiston Respublikasining huquqiy tizimini zamonaviy demokratik talablar darajasiga moslashtirishga qaratilgan. Maqola yakunida yangi Konstitutsiya asosida davlat va jamiyat o'rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish, ijtimoiy islohotlarni kuchaytirish va fuqarolar manfaatlarini himoya qilish bo'yicha xulosalar chiqariladi. Konstitutsiya mamlakatni yangi taraqqiyot bosqichiga olib chiqish va xalqning ishonchli kelajagini ta'minlashda muhim huquqiy asos bo'lib xizmat qilmoqda.
Kalit so'zlar: Davlat boshqaruvi, Huquqiy islohotlar, Konstitutsiya islohoti, Inson qadr-qimmati Siyosiy erkinliklar, Ijtimoiy tenglik, Fuqarolik jamiyati, Atrof-muhitni himoya qilish, Sud tizimi, O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, Yangi O'zbekiston strategiyasi, Mahalliy boshqaruv Qonun ustuvorligi.
KIRISH
1 Mirziyoyev, Sh. "Yangi O'zbekiston strategiyasi: Taraqqiyot yo'lidagi yangi qadamlar." - Toshkent: O'zbekiston, 2023.
139
O'zbekiston Respublikasining 2023-yilda qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi, mamlakat tarixidagi eng muhim huquqiy islohotlardan biridir. Ushbu islohot, o'zgarib borayotgan global va ichki sharoitlarga mos ravishda, davlat boshqaruvining samaradorligini oshirish, fuqarolar huquqlarini kengaytirish va ijtimoiy adolatni ta'minlash maqsadida amalga oshirildi. Yangi Konstitutsiya, ayniqsa, xalqning ehtiyojlari va umidlariga javob beradigan, adolatli va demokratik jamiyat qurish uchun poydevor yaratishga qaratilgan. Maqolada, yangi Konstitutsiyaning qabul qilinishi va uning jamiyatni modernizatsiya qilishdagi roli keng yoritiladi. Bu borada Prezident Shavkat Mirziyoyevning "Yangi O'zbekiston strategiyasi" asarida2 ifodalangan g'oyalar, uning siyosiy tashabbuslari va Konstitutsiyani amalga oshirishdagi yondashuvlari muhim o'rin tutadi. Prezidentning islohotlarga bo'lgan yondashuvi, Konstitutsiyaning yangilanishi jarayonida xalq ishtirokini ta'minlashga qaratilgan siyosat va yangi huquqiy normalarning ijtimoiy ahamiyati haqida so'z boradi. Konstitutsiya islohoti, davlatning demokratik poydevorlarini mustahkamlashga, fuqarolar huquqlarini kengaytirishga va ijtimoiy tenglikni ta'minlashga xizmat qilmoqda. Mazkur maqola, yangi Konstitutsiyaning asosiysi moddalari, Prezidentning bu boradagi fikr va tashabbuslari, shuningdek, adolatli jamiyat barpo etishdagi uning ahamiyatini tahlil qiladi.
O'zbekistonning huquqiy tizimini modernizatsiya qilishga qaratilgan islohotlarning ijtimoiy va siyosiy ahamiyati, fuqarolarning davlat boshqaruviga bo'lgan ishonchini qanday mustahkamlashi va ijtimoiy barqarorlikni qanday ta'minlash borasidagi qarashlar hamda natijalar ko'rsatiladi. Bu hujjat, davlatning kelajagi uchun mustahkam poydevor yaratishda, xalqning ishonchini qozonishda va O'zbekistonni yanada rivojlantirishda muhim huquqiy asos bo'lib xizmat qiladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
O'zbekiston Respublikasining 2023-yilda qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi mamlakatda keng qamrovli islohotlarni amalga oshirish uchun poydevor yaratdi. Ushbu hujjat asosida davlat boshqaruvi, gender tenglik, sud-huquq tizimi, va inson huquqlari bo'yicha amalga oshirilgan islohotlar mamlakatning demokratik tamoyillarga asoslangan rivojlanishini ta'minlamoqda. Quyida har bir soha bo'yicha batafsil tahlil keltiriladi. Yangi Konstitutsiya davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish va ochiqlikni ta'minlashga xizmat qiluvchi keng ko'lamli ma'muriy islohotlarni amalga oshirish uchun asos bo'ldi. "Ma'muriy slohotlar
Odilqoriyev X.T. Davlat va huquq nazariyasi // Darslik / Toshkent: Yuridik adabiyotlar Publish, 2022-y. - 448-
bet.
Toshkent davlat transport universiteti Konstitutsiya — inson qadri uchun
Tashkent^tate^ransport^niversit^^^^^^^^^^^^^T^eCOnSti
to'g'risida" qonun3 davlat organlarining tashkilotini qayta ko'rib chiqib, ularning fuqarolarga yaqinroq bo'lishini ta'minlashni maqsad qildi. Ushbu qonun byurokratik to'siqlarni bartaraf etish, xizmat ko'rsatish sifatini oshirish va davlat boshqaruvida shaffoflikni ta'minlashga qaratilgan. Davlat xizmatlarini raqamlashtirish - bu sohada amalga oshirilgan eng muhim o'zgarishlardan biridir. Elektron hukumat tizimi joriy qilinib, davlat xizmatlariga murojaat qilishning qulay va tezkor mexanizmlari yo'lga qo'yildi. Shu orqali vaqt va resurslarni tejashga erishildi. Misol uchun, barcha hududlarda ochilgan "Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali" fuqarolarga uydan chiqmasdan ko'plab xizmatlardan foydalanish imkoniyatini berdi. Davlat fuqarolik xizmati sohasi ham sezilarli darajada isloh qilindi. "Davlat fuqarolik xizmati to'g'risida" qonun4 davlat boshqaruviga malakali kadrlarni jalb qilish va xizmat ko'rsatish tizimida professional yondashuvni rivojlantirishga yo'naltirilgan. Ushbu qonun asosida davlat xizmatchilari faoliyatining shaffofligini ta'minlash va ularning mehnatini adolatli baholashning yangi tizimlari joriy qilindi.
Yangi Konstitutsiya gender tenglikni huquqiy asos sifatida mustahkamladi. "Xotin-qizlar huquqlari va imkoniyatlari kafolatlarini yanada takomillashtirish yo'lida ayollar huquqlari va manfaatlarini ta'minlash bo'yicha sezilarli siljishlarga yo'l ochdi. Ayollarning iqtisodiy va siyosiy faolligini oshirish maqsadida ular uchun kvotalar belgilandi, ayniqsa, davlat boshqaruvi va qonun chiqaruvchi organlarda.
Misol sifatida, 2023-yildagi yangi tartibga binoan, davlat organlarida rahbarlik lavozimlariga tayinlanadigan ayollar ulushi sezilarli darajada oshdi. Shuningdek, xotin-qizlarning iqtisodiy faolligini oshirish uchun ayollarga imtoyozli kredit va moliyaviy yordam dasturlari kengaytirildi. Ayollarning bandlik sohasida ishtirokini oshirish maqsadida o'quv dasturlari va malaka oshirish markazlari tashkil etildi. Gender tenglik masalasi faqat ayollar huquqlari bilan chegaralanmay, erkaklarning ham oiladagi ishtiroki, ota-onalik majburiyatlari va oila institutini qo'llab-quvvatlash tamoyillarini mustahkamlashni o'z ichiga oladi.
Sud tizimining mustaqilligi va adolatli sudlov tamoyillari yangi Konstitutsiyada yanada kuchaytirildi. "Sud tizimini isloh qilish to'g'risidagi qonun" sud hokimiyatining mustaqilligi va fuqarolarning huquqiy himoyasini
3 O'zbekiston Respublikasining Ma'muriy islohotlar amalga oshirish to'g'risida // Farmon / Toshkent: PF - 269 - son
4 O'zbekiston Respublikasi Prezidenti "Davlat fuqarolik xizmati to 'g 'risida. " // Farmon / Toshkent: O'zbekiston, 2022.
Toshkent davlat transport universiteti Konstitutsiya — inson qadri uchun
Tashkent^tate^ransport^niversit^^^^^^^^^^^^^T^eCOnSti
ta'minlashda muhim qadam bo'ldi.5 Ushbu qonun sud tizimida shaffoflikni oshirishga, korrupsiyaga qarshi kurashishga va sud jarayonlarining sifati va samaradorligini yaxshilashga yo'naltirilgan. Sudlov tizimida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish kengaytirildi. Masalan, elektron sud tizimi fuqarolarga o'z ishlarini masofadan turib kuzatib borish imkoniyatini taqdim etadi. Shu bilan birga, mediatsiya va nizolarni muqobil hal qilish mexanizmlari kengaytirilib, sudlov yukini kamaytirishga erishildi. Sud-huquq islohotlarida fuqarolarning davlat boshqaruviga bo'lgan ishonchini mustahkamlashga alohida e'tibor qaratilgan. Bunda ombudsman faoliyatining kengaytirilishi va inson huquqlari bo'yicha xalqaro standartlarga muvofiq ish olib borilishi muhim ahamiyat kasb etdi. Inson huquqlari masalasi yangi Konstitutsiyada markaziy o'rin egallaydi. "Nogironligi bo'lgan shaxslarning huquqlarini himoya qilish to'g'risida" qonun ushbu toifadagi fuqarolar uchun teng imkoniyatlarni ta'minlashni ko'zda tutadi. Ushbu qonun nogironligi bo'lgan shaxslarning ijtimoiy muhitga integratsiyasini ta'minlash, infratuzilmani ularning ehtiyojlariga moslashtirish va ularni ijtimoiy hayotning barcha jabhalariga faol jalb etishni nazarda tutadi. Shuningdek, inson huquqlarini ta'minlash borasida xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni kuchaytirish, ayniqsa, Birlashgan Millatlar Tashkiloti va boshqa tashkilotlar doirasidagi huquqiy standartlarni joriy qilish muhim ahamiyat kasb etdi. Fuqarolarning mehnat huquqlari, ta'limga bo'lgan huquqlari va sog'liqni saqlash sohasidagi kafolatlari bo'yicha yangi huquqiy bazalar yaratildi.
Yangi Konstitutsiya asosida amalga oshirilgan ma'muriy islohotlar davlat boshqaruvini fuqarolarga yaqinlashtirdi. Byurokratik to'siqlarni bartaraf etish va raqamlashtirish jarayonlari davlat xizmatlarining tezkor va qulay bo'lishini ta'minladi. Davlat fuqarolik xizmati tizimida malakali kadrlarni jalb qilish va ularning faoliyatini adolatli baholash mexanizmlari rivojlantirildi. Gender tenglik tamoyillari mustahkamlandi.
Yangi Konstitutsiya ayollarning ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy faoliyatdagi ulushini oshirishga xizmat qildi. Ayollarga rahbarlik lavozimlariga chiqish uchun imkoniyatlar kengaydi, gender kvotalari joriy etildi, va oilani qo'llab-quvvatlash bo'yicha dasturlar rivojlandi. Bu islohotlar ijtimoiy adolatni ta'minlashda muhim rol o'ynadi. Sud-huquq tizimining mustaqilligi ta'minlandi. Konstitutsiyaning yangi tahriri sud tizimida mustaqillikni kuchaytirib, adolatli sudlov tamoyillarini yanada
5 Yakubov Sh.U. Inagamova M.M. Oliy ta'lim transformatsiyasi: Yuneskoning "oliy ta'limga oid malakalarni tan olish to'g'risida"gi global konvensiyasini ratifikatsiya qilish zarurati//Tuijin Jishu/Journal of Propulsion Technology. Vol. 45 No. 1 (2024). P 5503-5509
142
2024-yil, 7-dekabr
Toshkent davlat transport universiteti Konstitutsiya — inson qadri uchun
Tashken^^tmmTtmmmppmr^U^mmmmma
takomillashtirdi. Elektron sud tizimi va mediatsiya jarayonlari orqali fuqarolarga qulaylik yaratilib, sudlov organlari faoliyati shaffofligi oshirildi.
Korrupsiyaga qarshi kurash va sud tizimida professional yondashuv sezilarli yaxshilandi. Inson huquqlarini ta'minlashda yuksak natijalarga erishildi. Yangi normativ hujjatlar nogironligi bo'lgan shaxslar, ayollar, yoshlar va boshqa zaif guruhlarning huquqlarini himoya qilish uchun huquqiy asos yaratdi. Shuningdek, fuqarolarning ta'lim, sog'liqni saqlash va mehnat huquqlari mustahkam kafolatlandi. Xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni kuchaytirish orqali inson huquqlari sohasida yangi standartlar joriy qilindi. Ijtimoiy islohotlar jamiyatni barqaror rivojlantirishni ta'minladi. Konstitutsiya asosida olib borilgan ijtimoiy islohotlar fuqarolar va davlat o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirib, ijtimoiy barqarorlikni mustahkamladi. Xalq ishonchini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar jamiyatda demokratiya tamoyillarini rivojlantirishga xizmat qildi.
XULOSA
O'zbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi mamlakatni adolatli va demokratik jamiyat qurish yo'lida yangi bosqichga olib chiqdi. Ushbu huquqiy hujjat davlat boshqaruvi, ijtimoiy tenglik, inson huquqlarini himoya qilish va sud-huquq tizimini isloh qilish sohalarida muhim poydevor bo'lib xizmat qildi. Yangi Konstitutsiya fuqarolarning davlat boshqaruvidagi ishtirokini kuchaytirish, davlat xizmatlarining ochiqligini ta'minlash va mamlakatni global demokratik hamjamiyatning faol a'zosiga aylantirishda o'zining hal qiluvchi rolini namoyon etdi.
Kelajakda ushbu tamoyillarni davom ettirish O'zbekistonni yanada barqaror, adolatli va farovon davlatga aylantirish uchun mustahkam huquqiy asos yaratadi.
REFERENCES
1. Инагамова М.М. Сифатли таълим тизимини ривожлантиришнинг баъзи стратегик асослари //Республикаси ИИВ Малака ошириш институти ахборотномаси. Т.- 2023. № 3. 63-70 б.
2. Инагамоыв М.М .Узбекистонда аёлларга нисбатан зуравонлик масалалари: муаммолар, ютуклар ва истикболлар//International Journal of Intellectual and Cultural Heritage Volume: 3 Issue: 06 | 2023 ISSN: P - 2181-2306, E - 2181-2314. Р. 107-112
3. Инагамова М.М., Журабоев Н. Ю. . Туркистонлик аёлларнинг сиёсий макоми//Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. (E)ISSN: 2181-1784 4 (5), May, 2024. Б.78-90
143
2024-yil, 7-dekabr
4. Инагамова М.М Оила, никох муносабатларида махалла институининг ташкилий-хукукий жихатлари//Yangi O'zbekiston taraqqiyotida ilm-fan istiqbollari" mavzusidagi davra suhbati materiallari to'plami. - Toshkent. Jamoat xavfsizligi universiteti nashriyoti. 2022. - Б. 48-55
5. Инагамова М.М . Конституциявий ислохотларда инсон-жамият- давлат масалаларининг ривожланиш боскичлари//«O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. - Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1. Т.: 2023. Б. 59-64.
6. Инагамова М.М Конституциявий ислохотлар - аёл хукуклари химоясининг гарови// Конституция - тинчлик ва тараккиёт кафолати: Узбекистан Республикаси Конституцияси кабул килинган куннинг 27 йиллиги байрамини нишонлаш максадида утказилган Республика илмий-амалий конференция материаллари (2019 йил 5 декабрь). -Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2020. -Б. 121-125.
7.Узбекистоннинг максадли тараккиёт стратегияси уюшган жиноятчилик, экстремизм ва терроризмга карши курашишнинг хукуки кафолати//Трансмиллий уюшган жиноятчилик, терроризм ва экстремизмга карши курашда ички ишлар органларининг роли хамда хамкорлик йуналишлари: Республика илмий-амалий конференция туплами / Масъул мухаррир техника фанлари номзоди, доцент О.Т.Ахмедов. -Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Малака ошириш ошириш институти, 2023. - Б.5-9.
7. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - Toshkent: O'zbekiston, 2023. - 80 b.
8. Mirziyoyev, Sh. "Konstitutsiya - xalqimiz siyosiy-huquiy tafakkurining yuksak namunasidir." O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, Oliy Majlis palatalarining qo'shma majlisi, 2016 yil 14-dekabr.
9. Yakubov Sh.U. Inagamova M.M. Oliy ta'lim transformatsiyasi: Yu^skoning "oliy ta'limga oid malakalarni tan olish to'g'risida"gi global konvensiyasini ratifikatsiya qilish zarurati//Tuijin Jishu/Journal of Propulsion Technology. Vol. 45 No. 1 (2024). P 5503-5509
10. Mirziyoyev, Sh. "Yangi O'zbekistonni barpo etish yo'lida" 2017 yil.
11. Mirziyoyev, Sh. "Inson huquqlari va adolatli jamiyat" 2018 yil.
12. Mirziyoyev, Sh. "O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi: Xalqimiz siyosiy-huquqiy tafakkurining yuksak namunasidir" 2023.
13. Mirziyoyev, Sh. "Yangi O'zbekiston strategiyasi: Taraqqiyot yo'lidagi yangi qadamlar. " - Toshkent: O'zbekiston, 2023.
144
2024-yil, 7-dekabr
14. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoni. "Davlat fuqarolik xizmati to'g'risida." - Toshkent: O'zbekiston, 2022.
15. Saidov, A. "O'zbekistonda sud-huquq tizimi islohotlari." - Toshkent: Adolat, 2020.
16. Дадашева А.А. The role of mass media in the development of civil society in new Uzbekistan // Educational Research in Universal Sciences VOLUME 2.ISSUE 4. 2023. Р. 203-207.
17. Дадашева А.А. Янги Узбекистонда махаллий ижро органлари фаолиятида жамоатчилик назорати// Фалсафа ва хукук. 2022/2. Б-137-138.
18. Дадашева А.А. Давлат хизматини ислох килиш шароитида хокимлар фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга оширишнинг асосий йуналишлари// Tashkent State Transport University Google Scholar indexed Prospects for Training International Specialists in the Field of Transport DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1 Volume 3 TSTU Conference 1 2022 . Б. 117-122.
19. Дадашева А.А. Жамоатчилик фикри- фукаролик жамиятини ривожлантиришнинг мухим омили// Узбекистон Республикаси Президент хузуридаги давлат бошкаруви академияси. Жамият ва бошкаруви. Тошкент. № 2 (92). 2020. Б-125-129.
20. Дадашева А.А. Махаллий ижро хокимияти фаолияти устидан жамоатчилик назоратини натижадорлигини оширишнинг илмий-назарий ечимлари// Хукукий тадкикотлар журнали. 2-махсус сон. Тошкент. 2020. Б-227-232
145
2024-yil, 7-dekabr
