Научная статья на тему 'ШАРТҲОИ АСОСИИ ТАШКИЛИ ФАЪОЛИЯТИ КОРХОНА ДАР ШАРОИТИ ИҚТИСОДИ РАҚАМӢ'

ШАРТҲОИ АСОСИИ ТАШКИЛИ ФАЪОЛИЯТИ КОРХОНА ДАР ШАРОИТИ ИҚТИСОДИ РАҚАМӢ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҷумҳурии Тоҷикистон / иқтисодиёти рақамӣ / идоракунии корхона / сохтори дохилӣ / технологияҳои рақамӣ / самаранокии идоракунӣ. / Республика Таджикистан / цифровая экономика / управление предприятием / внутренняя структура / цифровые технологии / эффективность управления.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Мусоева Мадина Асомуддиновна

Дар мақола натиҷаҳои таҳқиқ ва таҳлили тадқиқотҳо оид ба ташкили кори корхонаҳо дар шароити ҷорӣ намудани технологияҳои рақамӣ, мушахассан иқтисоди рақамӣ оварда шудааст. Муқаррар карда шудааст, ки иқтисодиёти рақамӣ дар ҷаҳони муосир тамоми соҳаҳои фаъолияти корхонаҳоро фаро мегирад. Барои гузаштан ба реҷаи рақамӣ зарур аст, ки технологияи қабули қарорҳои идоракунӣ тағир дода шавад. Дар баробари ин дар корхона маданияти нави идоракунии “рақамӣ”-ро ташаккул додан лозим меояд. Дар шароити кунунии иҷтимоию иқтисодии Тоҷикистон мафҳуми иқтисоди рақамӣ бояд ҳамчун як фаъолияти иқтисодӣ қабул карда шавад, ки дар он маълумот омили пешбари истеҳсолот буда, ҳамзамон коркарди массивҳои калонҳаҷм ва истифодаи натиҷаҳои онҳо, тахлил барои баланд шудани самаранокии истехсолот, истифодаи технология ва таҷҳизот, истеҳсол ва фуруши мол ва хизмат мусоидат мекунанд. Дар иқтисодиёти рақамӣ технологияҳои иттилоотӣ зарурати сохтани моделҳои нави системаҳои идоракунии корхонаҳоро пешакӣ таъкид менамоянд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BASIC CONDITIONS FOR ORGANIZING THE OPERATION OF AN ENTERPRISE IN THE DIGITAL ECONOMY

В статье приведены результаты обзорного изучения и анализа проведенных исследований по организации работы предприятй в условиях внедрения цифровых технологий, т.е. цифровой экономики. Установлено, что цифровая экономика в современном мире широко охватывает все сферы деятельности предприятия. Для перехода предприятия в цифровой режим требуется изменение технологии принятия управленческих решений. Одновременно с этим на предпряиятии необходимо формировать новую “цифровую” культуры управления. Применительно к социально-экономическим условиям Таджикистана следует применить определение цифровой экономики как такую хозяйственную деятельность, при которой в качестве ведущего фактора производства выступают данные, а обработка большеобъемных массивов, использование результатов их анализа способствуют повышению эффективности производства, эксплуатации технологий и оборудования, выпуску и реализации товаров и услуг. В условиях цифровой экономики информационные технологии предопределяют необходимость построения новых моделей системы управления предприятием

Текст научной работы на тему «ШАРТҲОИ АСОСИИ ТАШКИЛИ ФАЪОЛИЯТИ КОРХОНА ДАР ШАРОИТИ ИҚТИСОДИ РАҚАМӢ»

УДК: 336.711

ШАРТХ.ОИ АСОСИИ ТАШКИЛИ ФАЪОЛИЯТИ КОРХОНА ДАР ШАРОИТИ ЩТИСОДИ РАЦАМЙ

Мусоева Мадина Асомуддиновна

Аннотатсия. Дар мацола натицауои тауциц ва таулили тадцицотуо оид ба ташкили кори корхонауо дар шароити цорй намудани технологищои рацами, мушахассан ицтисоди рацами оварда шудааст. Муцаррар карда шудааст, ки ицтисодиёти рацами дар цауони муосир тамоми соуауои фаъолияти корхонауоро фаро мегирад. Барои гузаштан ба рецаи рацами зарур аст, ки технологияи цабули цароруои идоракуни тагир дода шавад. Дар баробари ин дар корхона маданияти нави идоракунии "рацами"-ро ташаккул додан лозим меояд.

Дар шароити кунунии ицтимоию ицтисодии Тоцикистон мафууми ицтисоди рацами бояд уамчун як фаъолияти ицтисоди цабул карда шавад, ки дар он маълумот омили пешбари истеусолот буда, уамзамон коркарди массивуои калонуацм ва истифодаи натицауои онуо, тахлил барои баланд шудани самаранокии истехсолот, истифодаи технология ва тацуизот, истеусол ва фуруши мол ва хизмат мусоидат мекунанд. Дар ицтисодиёти рацами технологияуои иттилооти зарурати сохтани моделуои нави системауои идоракунии корхонауоро пешаки таъкид менамоянд.

Калидвожщо: Цумуурии Тоцикистон, ицтисодиёти рацами, идоракунии корхона, сохтори дохили, технологияуои рацами, самаранокии идоракуни.

Барои ицтибос: Мусоева, М.А. Шарт^ои асосии ташкили фаъолияти корхона дар шароити ицтисоди радамй / М.А. Мусоева // Паёми молия ва и^тисод. - 2024. - N0. 2.1 (41). - С. 216-223.

ОСНОВНЫЕ УСЛОВИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ФУНКЦИОНИРОВАНИЯ ПРЕДПРИЯТИЯ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ

Мусоева Мадина Асомуддиновна

Аннотация. В статье приведены результаты обзорного изучения и анализа проведенных исследований по организации работы предприятй в условиях внедрения цифровых технологий, т.е. цифровой экономики. Установлено, что цифровая экономика в современном мире широко охватывает все сферы деятельности предприятия. Для перехода предприятия в цифровой режим требуется изменение технологии принятия управленческих решений. Одновременно с этим на предпряиятии необходимо формировать новую "цифровую " культуры управления.

Применительно к социально-экономическим условиям Таджикистана следует применить определение цифровой экономики как такую хозяйственную деятельность, при которой в качестве ведущего фактора производства выступают данные, а обработка большеобъемных массивов, использование результатов их анализа способствуют повышению эффективности производства, эксплуатации технологий и оборудования, выпуску и реализации товаров и услуг.

В условиях цифровой экономики информационные технологии предопределяют необходимость построения новых моделей системы управления предприятием

Ключевые слова: Республика Таджикистан, цифровая экономика, управление предприятием, внутренняя структура, цифровые технологии, эффективность управления.

BASIC CONDITIONS FOR ORGANIZING THE OPERATION OF AN ENTERPRISE IN THE DIGITAL ECONOMY

Musoeva Madina Asomuddinovna

Annotation. The article presents the results of a review study and analysis of research conducted on the organization of work of enterprises in the context of the introduction of digital technologies, i.e. digital economy. It has been established that the digital economy in the modern world widely covers all areas of enterprise activity. To transition an enterprise to a digital mode, a change in the technology for making management decisions is required. At the same time, it is necessary to form a new "digital" management culture at the enterprise. In relation to the socio-economic conditions of Tajikistan, the definition of the digital economy should be applied as an economic activity in which data is the leading factor of production, and the processing of large-volume arrays and the use of the results of their analysis contribute to increasing the efficiency ofproduction, operation of technologies and equipment, production and sale of goods and services.

In the digital economy, information technologies predetermine the need to build new models of enterprise management systems

Keywords: Republic of Tajikistan, digital economy, enterprise management, internal structure, digital technologies, management efficiency.

Гузориши масъала. Ракамикунонии иктисодиёт ба таъсиси модели нави идоракунии ракамй дар рушди иктисодиёт, татбики навгонидои ракамй дар истедсолот, чалби сармояи хоричй, тадкими тамоюли содиротй, таквияти мадсулоти воридотивазкунанда ва дарёфти роддои хизматрасонии ракамй нигаронида шудааст. Агар солдои каблй кишвардои пешрафта табодули ракамиро дар доираи содадои алодида мавриди тадлилу баррасй карор медоданд, пас айни дол иктисоди кишвардои мутараккй пурра бо роди ракамй татбик мегардад. Дар далли ин масъала истифодаи ракамикунонй дар корхона метавонад чи мудити берунии онро аз нигоди шароити дамкорй бо давлат, таъминкунандагон ва мизочон ва чи раванддои дохилии он, бахусус менечмент, яъне идораи онро, тагйир дидад. Бинобар дар оянда ба масъалаи ташкили кори корхонадо дар шароити чорй намудани технологиядои ракамй бояд диккати бештар дода шавад.

Тадлили тадкикотдои охир ва нашриёт. Дар давлатдои аз чидати иктисодй тараккикарда рушди ташкили кори корхонадо дар шароити чорй намудани технологиядои ракамй дар тараккиёти иктисодиву ичтимоии мамлакат садми калон доранд. Бинобар баррасии ин масъала дар шароити имрузаи Ч,умхурии Точикистон адамияти калон дорад.

Максади макола -дар шароити муосир корхона бояд бо назардошти равишдои иктисоди ракамй тачдид карда шавад. Бояд дар назар дошт, ки ракамикунонии корхона харочот барои тадкикот, коркард, хидматрасонии машваратй ва омузиши кормандон датман афзоиш меёбад, аз ин сабаб дар шароити иктисоди ракамй корхона бояд роди ояндаи рушди худро интихоб кунад.

Мудтавои асосии мавод

Дар замони муосир васеъ чорй намудани ракамикунонй дар тамоми содадо ба вокеияти объективй табдил ёфта истодааст. Корхонадои саноатй аз ин лидоз истисно нестанд.

Содадои асосии иктисоди Точикистон ва садми ондоро дар мачмуи мадсулоти миллй (ММД) мухтасар чунин ифода кардан мумкин аст:

энергетика - 33 фоизи ММД, кишоварзй - 25 фоизи ММД, саноат — 21 фоизи ММД, истихроч ва коркарди маъдандои фоиданок - 11 фоизи ММД.

Тавре аз ин маълумот бармеояд, садми корхонадои саноатй дар ММД бузург буда, барои расидан ба дадафи чоруми стратегй - саноатикунонии босуръат мусоидат мекунад.

Дар мардилаи имрузаи рушди ичтимой-иктисодии Точикистон фаъолияти корхонадои саноатй бояд рушд ёбад. Дар ин кор накши технологиядои муосир - ракамикунонй, ки асоси иктисоди ракамй дисоб меёбад, далкунанда аст.

Дар Ч,умдурии Точикистон асосдои меъёрии дукукии иктисоди ракамй дар умум мавчуданд [1, 2, 3, 4]. Дар ин самт алъон мушкилоти зиёде ба назар мерасанд, ки бартараф кардани ондо тандо ба манфиати кор аст.

Истифодаи ракамикунонй дар корхона метавонад чи мудити берунии онро аз нигоди шароити дамкорй бо давлат, таъминкунандагон ва мизочон ва чи раванддои дохилии он, бахусус менечмент, яъне идораи онро, тагйир дидад.

Дар чунин шароит, яъне ракамикунонии босуръат корхонаю муассисадои мукаррарй, яъне «гайриракамй», ки кори ондо аз руи принсипдои пештара ба род монда шудааст, ба ин ё он род мачбур мешаванд, ки ба шароити нав мутобик шаванд ё бозорро тарк кунанд ва ба корхонадои нав, ки ба тамоюлдои муосир пайравй мекунанд, чой, мавкеъ, бозори худро диданд.

Вазифадои идоракунии корхона дар шароити ракамикунонй хело гуногунчабда буда, дар умум чунин самтдоро дар бар мегиранд:

- тагир додани раванддои тичоратии корхона дар асоси технологиядои пешрафтаи ракамй,

- нигод доштани сатди баланди идоракунии корхона ва донишу малакаи дайати он дар содаи технологиядои муосири иттиллоотию коммуникатсионй,

- таъмини доимй ва мунтазами сатди баланди омодагй ба тагйирот ва чолишдои бозор дар мудити беруна ва f.

Дар шароити муосир корхона бояд бо назардошти равишдои иктисоди ракамй тачдид карда шавад. Бояд дар назар дошт, ки ракамикунонии корхона харочот барои тадкикот, коркард, хидматрасонии машваратй ва омузиши кормандон датман афзоиш меёбад. Корхонадое, ки барои гузаштан ба ракамисозй омода нестанд, тавре кайд шуд, дер ё зуд бозорро тарк мекунанд ва аз ин сабаб дар шароити иктисоди ракамй корхона бояд роди ояндаи рушди худро интихоб кунад.

Аз дигар чониб, ракамикунонй ба хотири шомилшавй ба иктисоди ракамй набояд ба як дадафи худходона табдил ёбад. Кдбл аз кабули карор чидати гузариши корхона ба речаи ракамй самаранокии таFЙиротро дисоб кардан зарур аст, то боварй досил шавад, ки раванддои асосй дар корхона дар натичаи чорй кардани технологиядои ракамй ба таври назаррас бедтар мешаванд. Тавре ки тачрибаи бисёр кишвардо нишон медидад, корхонадое, ки аллакай ба речаи ракамй гузаштаанд, бо он ру ба ру мешаванд, ки усулдои идоракунии корхонаро мебояд бо назардошти хусусиятдои вокеияти нави ракамишавй таFЙир дод [8].

Падлуи дигари нозуки раванди ракамикунонй он аст, ки ин раванд аз автоматикунонй куллан фарк мекунад, зеро автоматикунонй (автоматизатсия) тандо иваз кардани меднати дастй бо меднате, ки дар он

технологиями иттилоотй-коммуникатсионй ва автоматика истифода мешаванд, дар назар дорад [16].

Таърифи истилохи "радамикунонй" хело гуногун буда, атрофи мухтаво ва мушахассоти он бахсхои зиёде мавчуданд [3, 5, 11, 17 ва диг.]. Бо назардошти сиёсати идтисодию ичтимоии Ч,умхурии Точикистон, хадафхои асосии стратегии кишвар, радамикунониро, хамчун истифодаи технологияхои пешрафтаеро, ки равандхои амалиётй ва моделхои тичоратро аз хисоби такмилу тачдиди хайат (одамон) ё ивазкунии пурраи онхо тавассути истифодаи воситахои тахлилии пешдадам, зехни сунъй, дастгоххои мобилй, роботкунонй ва платформахои технологияи хамгирой табдил медиханд, маънидод кардан мувофиди мадсад аст [2, 13].

Х,амзамон, радамикунонии корхона амалиёти асосии заруриест, ки барои воридшавии корхона ба мухит идтисоди радамй мусоидат мекунад. Идтисоди радамй фаъолияти идтисодй мебошад, ки дар он:

- омили асосии истехсолотро маълумот дар шакли радамй ташкил медихад,

- коркарди хачми бузурги маълумот ва истифодаи натичахои тахлили он дар мудоиса бо шаклхои анъанавии идоракунии субъекти хочагй самаранокии намудхои гуногуни истехсолот, истифодаи технологияхо, тачхизот, нигохдорй, фуруш, расонидани мол ва хидматхо. куллан, ба таври назаррас, баланд мебардорад.

Дар муайянкунии шартхои зарурии радамикунонй дар Ч,умхурии Точикистон омилхои зер асосй махсуб меёбанд:

Шартхои зарурии радамикунонй дар Ч,умхурии Точикистон як датор омилхоеро дар бар мегиранд, ки мухимтаринашон инхоянд:

- чахонишавии идтисод, ки барои аз байн бурдани худуди идтисодии миллй сабаб мегардад,

- рушди босуръати технологияхои иттилоотию коммуникатсионй ва шабакаи интернетй,

- дастрасии фарогири дастгоххо ва тахчизоти

мобилй,

- фаъолияти минтадахои озоди идтисодии мавчуда, таъсиси минтадахои нав, ташаккули фазои ягонаи идтисодй,

- пайдоиши стартапхои радамй.

- дарки зарурати табдилдихии радамй хамчун шарти рахой дар фазои радамии идтисоди чахонй.

Бояд зикр намуд, ки рушди корхонахои чумхурй дар мархилаи хозираи рушди идтисод ба як датор мушкилихо рубару мебошад. Маълум аст ки такмили низоми идоракунии рушди корхонахо дар шароити идтисоди радамй аз имкониятхо ва эхтиёч ба технологияи муосир, шароити мутобиди бозор, саноат ва амсоли он вобаста аст.

Дар чумхурй наздики 3000 корхонахои саноатй фаъолият дошта, 250 намуд махсулот истехсол менамоянд. Дар миёни онхо як датор корхонахои саноатй, ба монанди «Шахтаи Фон Ягноб», Ч.ДММ «Оби Зулол», «ТАЛКО Ресурс». корхонаи истехсоли нушокихо ва махсулоти спиртии «Сиёма»-и Ч.ДММ «Авесто Групп», комбинати нассочии «Ч,унтай Син

Силу Текстил», корхонаи истехсолии «Кока-Кола -нушокихои Точикистон» ва амсоли онхо, ки бо тачхизоти муосири радамй мучаххаз мебошанд, махсулоти сифати радобатпазирдошта истехсол мекунанд. Аммо, дар баробари ин, бинобар сабаби таъмин набудани дисми зиёди корхонахои саноатй бо техника ва технологияхои муосир, сатхи пасти радамикунонии онхо радобатнопазирии махсулоти истехсол мекардаи онхоро дар бозорхои дохилй ва чахонй кохиш медиханд.

Сабабхои сатхи пасти радобатпазирии корхонахо инчунин дар раванди истехсолот истифода накардани системахои муосири идоракунй ва стандартхои назорати сифат, ба монанди стандарта байналмилалии ISO 9001-2015 ва идоракунии раванди истехсолот ERP (Enterprise Resource Planning) ва CRP (Capacity Requirement Planning) мебошанд.

Дар умум, мушохидахо нишон медиханд, ки сарфи назар аз баъзе дастовардхои назаррас дар фаъолияти корхонахои истехсолии ватанй як датор мушкилихо вучуд доранд, аз чумла:

- сатхи миёна ва пасти таъминот бо техника ва технологияхои муосир, алалхусус дар бахши коркард ва истихрочи ашёи махаллй,

- набудани кластеркунонй бо истифода аз системаи муосири радамикунонй,

- сатхи нокифояи робитаи корхонахо бо муасисахои илмй ва истифодаи усулхои илмии идоракунии истехсолот,

- имкониятхои заифи радамикунонй ва чорй накардани усулхои одии радамикунонии истехсолот.

Дар шароити индилоби чоруми саноатй (4IR) усулу воситахои самарабахши идоракунии истехсолот барои субъектхои хочагидорй ахамияти калон доранд. Сарфи назар аз афзоиши таваччух ба омузиши табдили корхонахои саноатй дар шароити идтисоди радамй, чанбахои мураккаби идоракунии захирахо ва равандхои онхо дар шароити тагйирёбанда, инчунин ташаккули драйверхо барои баланд бардоштани самаранокии истехсолот шарт ва омилхои мухимро ташкил медиханд [7, 15].

Мо чунин мешуморем, ки омилхои асосии табдили (трансформатсияи) корхона дар шароити идтисоди радамй ин мухити дохилй ва беруна, ташкили равандхои истехсолй ва захирахо мебошанд. Х,амзамон, ташаккул ва рушди сармояи инсонй хамчун манбаи асосии корхона, ки ахамияти он дар идтисоди радамй мунтазам меафзояд, калидй хисобида мешавад [12].

Бояд дайд кард, ки трансформатсияи радамии корхона ин тавассути истифодаи технологияхои муосири радамй ва тахлили додахо тагир додани тарзи ташкили кор, баланд бардоштани самаранокии фаъолияти он дар мухити тагйирёбандаи беруна мебошад.

Трансформатсияи радамй, ки ба корхона хамчун субъекти хочагидор таъсири системавй мерасонад ва тагири куллй додани онхоро тадозо мекунад, тачдиди муносибатхоро ба идоракунии корхонахо металабад. Муаллифи гоя ва идеяи идтисоди радамй Клаус Шваб дар бораи зарурати аз нав дида баромадани механизмхои

идоракунии корхонадо дар шароити гузариш аз технологиядои одй ба воситадои ракамии инноватсионй дар асоси воридкунии технологиядои нав кайд кардааст, ки инкилоби чоруми саноатй (4IR) инкилобест, ки тавассути дамгироии (интегратсияи) технологиядо имкониятдои бахшдои ракамй, биологй ва физикиро омезиш медидад. Ба акидаи у чузъдои калидии ин инкилоб чунинанд [17]:

- зедни сунъй,

- робототехника,

- интернети ашё (IoT),

- нанотехнология,

- биотехнология,

- дисоббарории квантй.

Дадсоладои гузашта нишон доданд, ки ин чузъдо то дол адамият ва накши худро дар ташаккул ва рушди иктисоди ракамй устувор нигод доштаанд, гарчанде сатди мудиммияти ондо, албатта, тагйир ёфтааст.

Муваффакият ва пешравидое, ки дар тули ин муддат ба даст омаданд, нишон доданд, ки сатди баланди автоматизатсия, воридкунии технологиядои нав, алока ва самаранокии ондо як катор содадоро куллан дигаргун сохтанд.

Бо вучуди ин, схемаи ягона ё универсалии идоракунии корхонадо дар шароити иктисоди ракамй вучуд надорад ва буда дам наметавонад, зеро дар як корхона бояд ба таври мустакилона ва инфиродй усулдои чунин гузариш ва мутобикшавиро интихоб карда, дар шароити иктисоди ракамй мавкеи худро мушаххас кунад ва барои ин воситадо ва усулдои заруриро самаранок ва дар мудлати кутодтарин интихоб кунад.

Маълум аст, ки инкилоби чоруми саноатй (4IR) заминаи асосии консептуалиро барои дарки инкилоби технологй, ки ба содадои чадонй таъсир мерасонад, фародам меорад. Ин инкилоб, чи хеле кайд карда шуд, сардаддои байни содадои ракамй, биологй ва физикиро тавассути дамгироии технология якчоя карда, ондоро ноайён месозад [8,18]. Зедни сунъй, робототехника, IoT, дастгодои худгард ва дигар дастофарду навгонидо имконият ва иктидори комилан тагир додани як катор содадоро доранд [10].

Мушкилоти дигари давраи гузариш ба иктисоди ракамй ин вобаста аз бозори меднат пайдо мешавад. Вай метавонад дар натичаи суръати тези рушди технологиядо сатди баланди афзоиши касбу шуглдои маоши баланддоштаро дар баробари шугли каммузд ва афзоиши нобаробарии даромади ондоро афзоиш дидад. Бо дигар ибора, дар бозори меднат талабот чи ба мутахассисони баландихтисос ва чи коргарони дарачаи пасти касбият дошта меафзояд, аммо фарки байни маоши ондо торафт аз якдигар фарк карда, тафовути ондо зиёд мегардад.

Дар шароити инкилоби чоруми саноатй категориядо ва масъулиятдои нави чойдои корй ба вучуд меоянд, бахусус дар содадои дамгироии технология, махфияти маълумот ва этикаи зедни сунъй. Барои чунин чойдои кории нав мачмуи малакадои махсус, аз чумла тавонистани далли мушкилот, тафаккури тадлилию

танкидй ва чандирй талаб карда мешавад. Аз ин сабаб талабот барои омухтан ва такмили малакадо ва салодиятдо дар содадои рушдёбандаи иктисоди ракамй ва бозори меднат вазифаи душвор буда, такозо мекунад, ки эдтиёчоти дар сода пешбинй карда шавад. Дар шароити иктисоди ракамй омузиш ва такмили доимии мадорати техникй, саводнокии ракамй ва малакадои ичтимой адамияти махсусро касб мекунад.

Корхонадои саноатй, ки фаъолияти ондо пеш аз дама бевосита ба меднати инсон асос меёбад, метавонанд ба пешрафти босуръати технологй осебпазир бошанд, махсусан дар корхонадое, ки дар ондо чойдои кори мукаррарии вобаста аз иштироки бевоситаи одам, бо роботдо, хатдои автоматй иваз карда мешаванд. Дар шароите, ки талабот ба дониш ва малакадои нав зиёд мешавад, донишу тачриба ва малакаи пештара нодаркор мешаванд, ва чунин вазъ метавонад ба проблемаи норасоии малакадо дар кувваи корй оварда расонад. Барои далли ин проблема, бартараф кардани камбудидо ва таъмини гузариши дамвор ба ракамикунонй, дамодангии фаъолияти содаи маориф, меднат ва датто танзими сиёсати сода зарур аст.

Мутахассони сода таъкид мекунанд, ки барои родбарии самаранок дар шароити инкилоби чоруми саноатй тандо технологиядои know how ва тафаккури стратегй кофй нест [9, 10]. Барои дамоиши бомуваффакият дар ин чода сатди кавии зеднй, ки худшиносии амик, назорати равонию диссй, сатди баланди давасмандии дохилй, дамгирой бо дигарон ва малакадои мураккаби ичтимоиро талаб мекунад, мудим аст. Ин сифатдо ба родбарони корхонадое, ки ракамикунониро бомуваффакият анчом додаанд, икмконият медиданд, ки кормандони худро давасманд карда, корхонаро бомуваффакият идора ва пешравии онро таъмин кунанд.

Х,амин тавр, дар доле ки инкилоби чоруми саноатй, ки тавассути робототехника ва зедни сунъй (AI) ба род монда шудааст, имкониятдои фаровонро барои рушди мадсулнокии коррона ва мудити эчодкорй таъмин мекунад, дар баробари ин мушкилотдоро низ ба миён меорад.

Ташхисгарон чунин мешуморанд, ки барои далли мушкилоти иктисоди ракамй, умуман Инкилоби чоруи - И4 ба ду шарти асосй такя кардан лозим аст:

1. Шарти аввал аз густариши фаъолонаи технологиядои нав, ба мисоли маводи нав, интернети ашё ва гайра алокаманд аст. Бояд дарк нмуд, ки ташаккули воситадо барои такмил додани фаъолияти корхона бе омезиши имкониятдои технологиядои нав бо иктидори мавчудаи он самарабахшй имконнопазир аст.

2. Шарти дуюм: ин технологиядо бояд бевосита ба инсон равона карда шаванд, то ба ондо (кормандон) имконият диданд, ки самаранок кор кунанд, фикру пешнидод ва гоядои нав эчод кунанд ва ондоро дар фаъолияти корхона бомуваффакият татбик кунанд.

Аз тадлили ин шартдо чунин хулоса кардан мумкин аст, ки ичрои ин шартдо кори душвор буда, омузиши чиддии методологй, чукуртар ва хаматарафа омухтани хусусиятдои корхона, захирадои он, мудит ва механизмдои кори онро талаб мекунад.

Омузиши табдилдидии корxонa дaмчyн система ва меxaнизми идоракунии он дар идтисоди радамй омузиши мудити корxонa, меxaнизми ташкили раванди истедсолии он ва зaxирaдои корxонaро дар бар мегирад. Диддати асосй бояд ба омили асосии истедсолот дар шароити табдили радамй - сармояи инсонии корxонa ва xyсyсиятдои ташаккул ва рушди он равона карда шавад.

Дангоми соxтaни модели зaxирaвии корxонa адамияти мaxсyси сармояи инсонй дамчун омили асосии истедсолот таъкид мешавад. Усулдои мавчудаи бадодидй, ки ба даромад, арзиш ва равишдои бозорй асос ёфтаанд, арзиши объективии сармояи инсонии корxонaро инъикос карда наметавонанд.

Дар идтисоди радамй, бешубда, адамияти иттилоот ва дониш меафзояд. Бо назардошти зарурати меxaнизмдои идоракунии дониш, трансформатсияи радамй инчунин равишдои навро дар ташкили истедсолот талаб мекунад. Шарти мудим дар ин самт он аст, ки сифати кадрдо бояд ба талаботи имруза ва ояндаи корxонa мувофид бошад.

Дар Надшаи чорабинидо оид ба татбиди Барномаи миёнамудлати рушди идтисоди радамй дар Ч,умхурии Точикистон барои солдои 2021-2025 [4] самтдои асосии идтисоди радамй мyшaxxaс нишон дода шудаанд:

1. Тадкими асосдои институтсионалии идтисоди

радамй

2. Рушди инфрaсоxтори ТИК барои идтисоди

радамй

3. Радамикунонии содадои идтисоди миллй

Дар Консепсия [3] xyсyсиятдо, имкониятдо ва

ояндаи радамикунонии 15 содаи идтисоди миллии Ч,умдурии Точикистон, аз чумла содаи макроидтисодй, савдои доxилию xоричй, бaxши молиявй, содаи низоми андозбандй, низоми бонкй ва сугурта, саноат, содаи энергетика, содаи надлиёт, содаи кишоварзй, содаи соxтмон, расмиёти бадайдгирии молу мулки гайримандул, моликияти зеднй, содадои маориф ва илм, содаи тандурустй, содадои меднат, мудочират ва шугли адолй баррасй шудааст.

Гарчанде дар Консепсия раванди чорй намудани хукумати радамй тавсиф шуда бошад, дам, аммо идтисоди радамй муносибат, фардият ва алодамандии байниякдигарии идтисоди радамй ва дукумати электронй, ки дар шароити 4G xеле мудим аст, мутаассифона, баррасй нашудааст.

Дар Консепсия мудиммияти рушди неруи инсонй барои идтисоди радамй мaxсyс дайд карда шуда, он дамчун омили калидй дайд шудааст.

Дар айни замон гузариш ба шакли радамии ташкил ва идоракунии содибкорй бо тадия ва татбиди инноватсиядо дар тамоми содадои функсионалии идоракунии корxонa алодаманд аст. Таддидоти назариявй ва тадлилй нишон доданд, ки дар идтисоди радамй теxнологиядои иттилоотй сардаддои мударрарии байни бозордоро нест мекунанд ва зарурати соxтaни моделдои нави системадои идоракунии корxонaдоро пешакй муайян мекунанд [3].

Дар айни замон татбиди консепсияи 4G зарурати чорй намудани инноватсиядои гуногунро дар

теxнологиядои идоракунии раванддои тичорат, дар алода, инчунин ташаккули дастгоди нави консептуалй дар содаи менечмент ва зарурати эчоди фазои ягонаи иттилоотии фарогирро талаб мекунад.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Дар шароити муосир рушди теxнологияи иттилоотй ва автоматикунонии раванддои дар мудити доxилй ва беруна рyxдодa тагйир додани равишдо, принсипдо ва усулдои анъанавии идоракунии корxонaро тадозо мекунад. Бо мурури татбиди идтисоди радамй корxонaи анъанавй ба ташкилоти радамй табдил меёбад, ки тамоми мардиладои табдили радамиро тай мекунад, ва дар баробари ин, мадсулоте, ки корxонaи радамй ба бозор пешнидод мекунад, низ радамй мешавад.

Натичадои таддидоти гуногун нишон медиданд, ки нишондидандадои молиявии фаъолияти корxонa бевосита аз истифодаи теxнологиядои радамй ва усулдои идоракунй вобаста буда, бо истифодаи ондо меафзояд [6, 8, 18]:

- корxонaдое, ки теxнологиядои иттилоотй ва усулдои нави идоракуниро фаъолона истифода мебаранд, нисбат ба радибони xyд ба дисоби миёна 26% фоиданоктаранд,

- ташкилотдое, ки ба теxнологиядои радамй фаъолона маблаггузорй мекунанд, вале дар айни замон ба навсозии системаи идоракунй чандон адамият намедиданд, нишондидандадои молиявй доранд, ки 11% пасттаранд,

- корxонaдои дигаре, ки усулдо ва раванддои идоракуниро мунтазам такмил медиданд, то 9% фоида мегиранд, аммо метавонанд тавассути истифодаи теxнологиядои муосири радамй фоидаро зиёд кунанд,

- корxонaдое, ки ба стратегияи рушд бо дарназардошти шароити табдили радамй таваччуд намекунанд, нишондидандадои молиявии бадтар доранд.

Дар асоси натичадои таддидоти назариявй ва тадлилй маълум карда шудааст, ки трансформатсияи радамй татбиди самтдои асосии рушди стратегии корxонaро тадозо мекунад [8] :

- такмили теxнологиядо ва раванддои тичоратй,

- тагир додани соxтори системаи назорат,

- ташаккули фарданги радамии корxонa,

- ташкили фазои ягонаи иттилоотй дар корxонa,

- таъсиси робитадои муассири доxилй ва берунии корxонa.

Бояд гуфт, ки мафдуми «корxонaи радамй» дар адабиёти идтисодй таърифи ягаела надорад ва мавриди бадс аст. Мо чунин адидаро дастгирй мекунем, ки тибди он таъсиси корxонaи радамй тачдиди куллии идоракунии тичорат, аз чумла теxнологияи ташкилй ва истедсолот, муносибатдо бо чонибдои манфиатдор, усулдои нави идоракунии дайат ва раванддо, аз чумла идоракунии сифат ва мудити иттилоотиро дар бар мегирад.

Идтисоди радамй як фаъолияти идтисодй мебошад, ки дар он омили асосии истедсолот маълумот дар шакли радамй буда, коркарди дачми калон ва истифодаи натичадои тадлили он дар мудоиса бо шаклдои анъанавии идоракунй метавонад самаранокии намуддои гуногуни истедсолотро ба таври назаррас

a$3onm gnxag. , TexHo^oruaxo, Ta^xrooT, HnroxgopH, $ypym, pacoHugaHH mo^ Ba xngMarxo.

Boag Rang Kapg, kh mapTH MyxuMH paRaMnco3HH MyBa$$aRH KopxoHa ^opH HaMygaHH TexHo^ornaxoH Myocnp gap paBaHgn TH^oparuH KopxoHa Me6omag. Hh paBnm Ha TaHxo Hac6n Ta^xrooTH 3aMoHaBH e ncTH^ogan TaiMHHOTH 6apHOMaBHH paRaMnpo gap Ha3ap gopag, 6mkh TarnnpoTH Ky^^H gap paBnmxon ngopaKyHH, ^apxaHrn KopnoparuBH Ba hpth6ototh 6epyHnpo HH3 gap 6ap Mernpag. ,3,ap Harn^a, MaxcyraoKHH Kopn xap hk KopMaHg Ba carxn RaHoarMaHguH xapngopoH (MymTapneH) a$3yga, caxMH KopxoHa gap $a3on TH^oparH 3neg Merapgag.

OMy3Hmn hcthtoxoth ryHoryHH HRTncogn paRaMH hmkoh Megnxag, kh xycycuarxon 3epuHH ^apRKyHaHgan KopxoHau paRaMH MyanaH Kapga maBaHg:

- Maxcy^ora paRaMH,

- paBaHgxon ngopaKyHHH paRaMH,

- Moge^xon paRaMHH TamKH^H Hcrexco^oT,

- Ta^aKKypn paRaMHH xanaT,

- pox6apnn paRaMH,

- coxTopn paRaMHH cncTeMau ngopaKyHH.

X,aMHH TapuR, Ta6gn^H paRaMHH KopxoHa Tarnnp

gogaHH 6ncep npuHcnnxo Ba Rongaxon himhh ngopaKyHHH MyRappapH, paBaHgxo Ba ycy^xo, coxTopxo Ba xycycnaTH

TaFHpe6HH KOMMyHHKaTCHa Merapgag.

,3,ap mapoHTH Ta6ogy^oTH paRaMH, caMTxon acocHH pymgn cncreMaH ngopaKyHHH KopxoHapo MeTaBOH nyHHH MyanaH Kapg:

- paBOHKyHHH HRTngopy hmkohhhtxoh Boxngxon coxTopnn KopxoHa 6a Ta^a6oTH 6o3op Ba HCTeiMO^KyHaHgaH Mymaxxac,

- Tarnnp gogaHH coxTopn nemTapau TamKH^HH ngopaKyHHH KopxoHa 6a coxTopn naHgnpn ma6aKaBH, kh a^ORaMaHgnn RaBHH y$yR0 gopag,

- TamKH^n rypyxxon MaRcagHOKH MyTaxaccncoH e rypyxxon nonxaBH gap KopxoHa,

- TamKH^ Ba TaiMHHH MHRgopn KaMTap hhh caTxxon ngopaKyHH, TamaKKy^n xygngopaKyHH Ba pymgn a^ORaxon y^yRH,

- 6a TaBpn RariH MyanaH KapgaHH MaciyOTHTH xap hk KopMaHg 6apon cn^ara HarH^axon hhxohh Maxcy^OT Ba ngopaKyHHH paRo6aT 6anHH Tama66ycxon pox6apnKyHaHgan xanaTH KopMaHgoH gap xaMa caTxxon pox6apnn KopxoHa,

- gacrrnpHH xaMa^OHn6an xanaT 6a Myxnrn paRaMHH KopxoHa.

,3,ap paBaHgn coxTaHH coxTopn cncreMaH ngopaKyHHH KopxoHa gap mapoHTH HRTncogn paRaMH 6oag

6a xycycnaTxon y^yRHH a^ORaMaHgnn goxnM guRRaTH Maxcyc goga maBag, 3epo hh hmkoh Megnxag, kh MyHocn6aTxoH 6anHH Boxngxon coxTopnn KopxoHa Ba Maciy^OHH aroxngan RnriaxoH KopH caMapaHOK TamKnn Kapga maBaHg. MyxuM acT, kh gap MyRappap KapgaHH MyHocn6aTxoH To6eHaT 6oag 3HHaxon cTparerH, TamKnM Ba H^ponan ngopaKyHH 6a Ha3ap rnpn^Ta myga, a^ORaMaHgH Ba ^apornpnn ohxo pnoa Kapga maBag [7, 8, 18].

,3,ap mapoHTH Ta6gn^H paRaMHH KopxoHa KopMaHgoH 6oag Ha xaMnyH hk capBaT, 6amn xaMnyH MyHocn6aTe 6appacH Kapga maBag, kh TaBOHag 6o epnn 6apHOMaxon Mymaxxac Ba TexHonoruaxoH ryHoryHH paRaMH Taxna Kapga maBag. KopMaHgoH

HumoHgnxaHgan MaH^naTH maxcnn xap hk KopMaHg 6apon TaiMHHH MyBO^HRara xaga^xon xyg 6a xaga^xon KopxoHa Me6omag. Bapon TaiMHHH KopMaHgoH 3apyp acT, kh

ycy^n Ha3apcaH^0 (aHKeTaKyHOHH) 6apon ry3apoHugaHH nypcnm 6o MyxoKHMan MHH6aigau HaTH^axon 6agacTOMaga, kh 6ohch э^оgн ko MMy HHKaTc hhxo h Ba ncTH^ogan paBnmn 6a paBaHg HnrapoHugamyga gap ngopaKyHHH Kagpxo Merapgag, HCTH^oga maBag. ^ap 6apo6apn hh, MyxuM acT, kh TaT6HRH cTpaTernaH paRaMnco3H gap xo^ara omKop6aeHH Ba oroxun gouMHH KopMaHgoH cypaT rnpag, 3epo MHRgopn 3Hegn MarnyMOT gap 6opau HaBOBapnxon paRaMHH ^opnmyga MeTaBOHag 6ohch MyROBHMaTH KopMaHgoH rapgag.

TagRHROTxo HumoH MegnxaHg, kh TpaHc^opMaTcuHH paRaMHH cncTeMau ngopaKyHHH KopxoHa nyH Ronga gap HKnaHg caMTxo aMa^H MemaBag Ba gap 6apo6apn hh TexHo^ornaxoH ngopaKyHHH paBaHgxon TH^opaT Ba xanaT Tarnnp Mee6aHg, kh gap HaB6aTH xyg 6oncn coggarapgoHHH coxTopn cncTeMan ngopaKyHH Ba TamaKKy^n oh ramTa, ^apxaHrn HaBH paRaMHH KopxoHapo co3moh Megnxag [11].

Ba3H$an MyxuMH Ta6gH^gnxHH paRaMHH KopxoHa TaiMHHH ycTyBopnn cncTeMan ngopaKyHH Me6omag. Boag Rang Kapg, kh TaHxo HcTH^ogau TexHonoruaxoH HaB KopxoHapo paRaMH HaMeco3ag Ba 6uHo6ap hh, 6apon TaiMHHH ycTyBopnn cncTeMau ngopaKyHHH KopxoHa gap mapoHTH paRaMHKyHoHH, nem a3 xaMa, HH^pacoxTopn HTTH^ooTHpo 6o Ha3apgomTH omh^xoh h^thmoh, naHgnpuH ncTexco^oT, Tax^n^ Ba ^apaeHH xy^^aTry3opnxoH goxn^HH paRaMH a3 HaB coxTaH no3HM acT (^agBan 1).

OMHJ TaBCH^n omh^

^anaT, Kagpxo ncTH^ogau ycy^xon xygngopaKyHH, ry3apnm a3 ngopaKyHHH ^apMoHgexuM MaiMypH 6a ngopaKyHHH Tama66ycxon KopMaHgoH, Taxuan 6apHoMaxon H^oBaruH ngopau xanaT

HcTH^ogan TexHo^ornaH BPM (Business Process Management ) - HPT (HgopaKyHHH paBaHgxon TH^opaTH) TamKH^ Ba Ha3opaTH Kopn Boxngxon coxTopnn KopxoHa, TaKMH^n ngopaKyHHH paBaHgxon goxn^H, aBToMaTHKyHoHun ngopaKyHHH TH^opaT, MyTo6uRmaBHH 6ocypiaTH KopMaHgoHH KopxoHa 6a Kop gap TexHo^ornaxoH a6pH Ba BocuTau Moge^co3HH paBaHgxon TH^opaT

HgopaKyHHH ^apaeHH xy^^aTxon goxn^H TaiMHHH ma^^o^HHTH HH^pacoxTopn htth^ooth, caMapaHoKHH

^agBa^H 1. XycycHHT^OH omh^XOH ycTyBopHH CHCTeMaH ngopaKyHHH k'opxona

ва хоричй коммуникатсия дар системаи идоракунй, муттахидкунии имкониятхои идоракунии гардиши хуччатхо барои тахлилхои умумикорхонавй

Тахлили тичорат воситаи дабули дарор дар сатххои гуногуни идоракунии корхона дар асоси истифодаи хачми зиёди иттилооти гуногун

Истифодаи системаи ERP (Enterprise Resource Planning) - БЗК (Банадшагирии захирахои корхона) -системахои автоматикунонидашудаи идоракунии корхонахо воситаи самараноки идоракунии захирахо, ки чандирй ва мутобидшавии системаи идоракунии корхонаро таъмин менамояд ва талаботи хар як муштарй ба назар гирифта шавад.

Сарчашма: тахияи муаллиф

Тавре аз тахлили чадвал бармеояд, табдили радамии системаи идоракунии корхона бо тагирот дар таркиб ва иерархияи хайати рохбарикунанда алодаманд аст, ки ин аза пурзур шудани надши мутахассисони 1Т, тагир додани равишхо ба ташкил ва идоракунии равандхои бизнес вобаста аст. Дар баробари ин, таркиби объектхои идоракунй, мадсадхои идоракунй, талабот ба субъекти идоракунй, аз чумла нисбат ба салохиятхо, ухдадорихои функсионалй, инчунин масъулияти рохбарон тагйир меёбанд [6, 10].

Х,амин тарид, тахлили вазъи кунунии радамикунонии корхонахои Точикистон, зарурати харчи зудтар мутобид шудан ба идтисоди радамй имкон медихад, ки хулосахои зеринро ба даст орем.

1. Тагйироти радамй торафт сохахои харчи зиёди фаъолияти корхонахоро фаро мегирад, сохторхои идоракунии шабакавй, ки робитахои пештараи амудиро вайрон карда, онхоро аз нав ташкил медиханд, васеътар пахн мешаванд.

2. Дар идораи корхона надши худомузй ва такмили донишу малакаи хайат меафзояд, надши менечер дар идораи малакаю тачрибаи хайат тагйир меёбад, алодаи уфудии миёникорхонавй торафт давй шуда, боиси тагирёбии саросарии равандхои идоракунии корхона мегардад.

3. Дар шароити радамикунонии корхона самаранокии системаи идоракунй аз руйи кам кардани харочот ва баланд бардоштани радобатпазирии он муайян карда мешавад.

Дар умум, радамикунонии корхона кафолат медихад, ки корхона ба сатхи нави рушд расад.

Хулоса. Радамикунонй ба тамоми сохахои хаёти инсон, фаъолияти созмонхо ва давлат бо суръати баланд ворид мешавад. Рохбарони корхона на хама вадт зарурати чорй кардани технологияхои радамиро дарк мекунанд, хусусан дар мавриде, ки корхона дар шароити одй ("гайрирадамй") натичахои хуб нишон медихад.

Аз чониби дигар, дар шароите, ки мухити беруна ба раванди трансфортатсияи радамй ворид шудааст, аз чунин равандхо дар канор мондан ба зарари корхона аст, зеро дар шароити радобатпазирии шадид корхона бояд технология ва усулхои наву муосир ва самаранокро бояд харчи зудтар дабул ва чорй намояд.

Чорй намудани технологияхои радамй рушди доимии хайат ва инчунин маблаггузорй ва ё сармоягузориро талаб мекунад.

Ташкили нави кори корхона дар асоси принсипхои радамикунонй, бо истифода аз моделхои тичорати радамй, махсулоти радамй ва хизматрасонихои

радамй метавонанд нишондихандахои истехсоли онро тамоман тагйир диханд ва фаъолияти онро пурсамар гардонанд. Радамикунонй имкон медихад, ки кори корхона чандир шуда, барои муштарй ва харидори моли он дастрас бошад ва инчунин тавассути кохиш додани харочот махсулоти дастрастару хушсифат дар муддати кутохтарин пешниход карда шавад.

Идоракунии корхона дар шароити идтисоди радамй аз идоракунии пештара, яъне мударрарй, ки мо ба он кайхо боз одат карда мутобид шудаем, пеш аз хама, бо истифодаи равандхои нави тичорати радамй фард мекунад, ки иштирокчиёни онхо метавонанд дар тамоми давлатхои чахон пароканда бошанд, Самаранокии идоракунии радамй тавассути технологияхои зехнй ва идоракунии оперативии миддори зиёди маълумот баланд бардошта мешавад.

Дар радамикунонии корхона мухим аст, ки раванди дабули дарор дар сатххои поёнии идоракунй низ амалй карда шавад. Дар ин маврид хоху нохох кохиши шумораи коргарони касбхои оммавй ба вучуд меояд. Х,айати боистеъдод ва босалохият дар чунин шароит торафт зарурй шуда, махаки идораи корхонаро ташкил медихад.

АДАБИЁТ

1. Крнуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи савдои электронй» (аз 24 декабри соли 2022, № 1921).

2. Барномаи миёнамудлати рушди иктисоди ракамй дар Ч,умдурии Точикистон барои солдои 2021-2025 (Бо карори Хукумати Чумдурии Точикистон аз 26 октябри соли 2021, № 460 тасдик шудааст).

3. Консепсияи иктисоди ракамй дар Чумдурии Точикистон (Бо карори Хукумати Чумдурии Точикистон аз 30 декабри соли 2019, № 642 тасдик шудааст).

4. Накшаи чорабинидо оид ба татбики Барномаи миёнамухдати рушди иктисоди ракамй дар Чумдурии Точикистон барои солдои 2021-2025 (Бо карори Хукумати Чумдурии Точикистон аз 26 октябри соли 2021, № 460 тасдик шудааст).

5. Абдуджалилов А. Правовое регулирование электронной коммерции в глобальной сети Интернет законодательством Республики Таджикистан: дис. ... канд. юрид. наук. - Душанбе, 2009. - 161 с.

6. Асанов Р.К. Формирование концепции "цифровой экономики" в современной науке // Журнал "Социально-экономические науки и гуманитарные исследования". 2012. № 15. -С. 143-148.

7. Асоев А. Таджикистан на пути цифровой экономики [Матн]: Махзани электронй. Дастрас аз: https://avesta.tj/2021/12/02/tadzhikistan-na-puti-k-tsifrovoj-ekonomike/ (санаи мурочиат: 15.09.2022).

8. Воронцовский А. В. Цифровизация экономики и ее влияние на экономическое развитие и общественное благосостояние. // Вестник Санкт-Петербургского университета. Экономика. Т. 36. Вып. 2 С. 189 - 216.

9. Ермакова М.Ю. Инновационные процессы и новая экономика: понятие и определяющие факторы развития // Маркетинг MBA. Маркетинговое управление предприятием. 2012. Т. 8. № 2-1. -С. 86 -107.

10. Исмоилов Ш.М., Худжамкулов Р.Б., Лутфуллоев М.Д. Перспективы развития цифровой экономики в условиях Республики Таджикистан / Ш.М. Исмоилов, Р.Б. Худжамкулов, М.Д. Лутфуллоев //Вестник ТГУПБП. Серия общественных наук. - 2020. - №3 (84). - С.41-46.

11. Панфилова Е.Е. Управление промышленной организацией в условиях цифровой экономики// Журнал «Актуальные вопросы управления». 2018. № 6.-С.23-28.

12. Радимзода М.З. Ташаккул, рушд ва проблемадои конунгузории содибкории Чумдурии Точикистон // Танзими дукуки самтдои алодидаи содибкорй дар Чумдурии Точикистон (Маводи конференсияи чумдуриявии илмию амалй дар мавзуи «Рушди конунгузории Точикистон оид ба самтдои алодидаи содибкорй» аз 7-уми октябри соли 2021). - Душанбе, 2021. - С. 14-30.

13. Ризокулов Т.Р. Предпосылки цифровизации экономики и их влияние на отечественный рынок труда / Ризокулов Т.Р., Шамсов И.С // Таджикистан и современный мир. -Душанбе, 2019. - С. 155-164.

14. Шамсов И.С., Юсупов Ш.Н. Рушди иктисодиёти ракамй ва таъсири он ба ташаккули касбдои нав дар бозори меднат // Паёми Донишгоди миллии Точикистон. Бахши илмдои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. - №9. -Душанбе, 2023. - С.23-29. ISSN 2413-5151.

15. Холматов М.М. Хусусиятдои рушди иктисоди ракамй дангоми гузариш ба рушди инноватсионии иктисоди Точикистон//Мачаллаи илмии «Иктисоди Точикистон», 2017, №3. -С. 119-134.

16. Шамсов И.С., Бобоев Ф.Ч,. // Саводнокии молиявии ракамй ва механизмдои таъминоти он дар шароити муосир // Паёми молия ва иктисоди Донишгоди давлатии молия ва иктисоди Точикистон - №4/2 (39). -Душанбе, 2023. - С.481-488. ISSN 2663-0389.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Мусоева Мадина Асомуддиновна - Донишгоди миллии Точикистон, докторанти (PhD) курси якуми кафедраи "Системаи иттилоотй дар иктисодиёт"-и факултети бадисобгирй ва иктисоди ракамй. CypoFa: 734005, Чумдурии Точикистон, ш.Душанбе, Буни Хисорак, Бинои 8. Телефон: (+992) 987991128. Почтаи электронй: [email protected].

Сведения об авторе:

Мусоева Мадина Асомуддиновна - Таджикский национальный университет, PhD-докторант первого курса кафедры «Информационные системы в экономике» факультета бухгалтерского учета и цифровой экономики. Адрес: 734005, Республика Таджикистан, г.Душанбе, Буни Хисорак, Здание 8. Телефон: (+992) 987991128. Электронная почта: [email protected].

Information about the author:

Musoeva Madina Asomuddinova - Tajik National University, First-year PhD student at the Department of Information Systems in Economics, Faculty of Accounting and Digital Economics. Address: 734005, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Buni Hisorak, Build.8. Phone: (+992) 987991128. E-mail: [email protected].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.