Научная статья на тему 'РАҚОБАТПАЗИРИИ ҲУДУДИИ БОЗОРҲОИ КИШОВАРЗИИ ОЗУҚАВОРӢ: САНОАТИ ХУРОКВОРӢ ВА КОРКАРДИ ВИЛОЯТИ СУҒД'

РАҚОБАТПАЗИРИИ ҲУДУДИИ БОЗОРҲОИ КИШОВАРЗИИ ОЗУҚАВОРӢ: САНОАТИ ХУРОКВОРӢ ВА КОРКАРДИ ВИЛОЯТИ СУҒД Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақобатпазирии ҳудудӣ / бозори кишоварзии озуқаворӣ / саноати хўрокворӣ / саноати сабук / маҳсулоти кишоварзӣ / майдони кишт / соҳаи чорводорӣ / хоҷагии деҳқонӣ. / региональная конкурентоспособность / агропродовольственный рынок / пищевая промышленность / легкая промышленность / сельскохозяйственная продукция / пахотные земли / животноводство / фермерство.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Муслихова Тахмина Тагоевна

Мақолаи мазкур ба масъалаҳои рақобатпазирии ҳудудии бозорҳои кишоварзии озуқаворӣ дар сатҳи минтақа бахшида шудааст. Моҳияти иқтисодии рақобатпазирии ҳудудии бозорҳои кишоварзии озуқаворӣ ва рақобатпазирии маҳсулот таҳлил шуда, сатҳи он муайян карда шудааст. Таносуби нишондиҳандаҳои истеҳсоли пахта дар сатҳи минтақаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳқиқ карда шудааст. Таносуби маҳсулоти кишоварзӣ дар комплекси агросаноатии вилояти Суғд асоснок карда шудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TERRITORIAL COMPETITIVENESS OF AGRICULTURAL FOOD MARKETS: FOOD INDUSTRY AND PROCESSING OF SOGDIAN REGION

Данная статья посвящена вопросам территориальной конкурентоспособности рынков сельскохозяйственной продукции на региональном уровне. Проанализирована экономическая природа региональной конкурентоспособности сельскохозяйственных продовольственных рынков и конкурентоспособности продукции, определен ее уровень. Исследовано соотношение показателей производства хлопка на уровне регионов Республики Таджикистан. Обоснована доля сельскохозяйственной продукции в агропромышленном комплексе Согдийской области.

Текст научной работы на тему «РАҚОБАТПАЗИРИИ ҲУДУДИИ БОЗОРҲОИ КИШОВАРЗИИ ОЗУҚАВОРӢ: САНОАТИ ХУРОКВОРӢ ВА КОРКАРДИ ВИЛОЯТИ СУҒД»

2. Коулман Дж. Капитал социальный и человеческий // Общественные науки и современность - 2001. - №3. - С.121-139

3. Маркс К. Экономические рукописи 1857-1859 годов // Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. 2-е изд. Т. 46. Ч. 1. 562 с.

4. Полищук Е.А. Человеческий капитал в экономике современной России: проблемы формирования и реализации. Ижевск: ИжГТУ, 2005.

5. Петрова, В. Е. Интеллектуальный капитал и его роль в инновационном обществе / В. Е. Петрова, Н. Н. Реутов // Экономика и менеджмент инновационных технологий. - 2016. - № 12 (63). - С. 70-73.

6. Human capital report / World Economic Forum: Kl. Schwab [et al.]. - Geneva: World Economic Forum, 2013. - 547 p.

7. Melitz, M. The impact of trade on intra-industry reallocations and aggregate industry productivity / M. Melitz // Econometrica. - 2003. - Vol. 71, № 6. - P. 1695-1725.

8. Castello-Climent, A. Human Capital Inequality, Life Expectancy and Economic Growth / A. Castello-Climent // The Economic Journal. - 2014. - № 118 (528). -Р. 653-677.

9. Schultz, T. Investments in human capital / T. Schultz // Economic review. - 2015. -№ 51. - Р. 1-17.

10. https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Presentations/Regional-focus/2019/Mar/6--Asad-Saidmamadov--Pamir-Energy

Taiikistan.pdf?rev=b64b38241f854916b4f5497c391fa996&hash=7B8A26A7B9814B22236F202FDE1C91AE

11. Официальный сайт компании «Памир Энерджи» http://www.pamirenergy.com/proiects/

12. Официальный сайт информационного портала: https://ru.wikipedia.org/wiki/Alibaba_Group

13. Официальный сайт Тата Групп: Tata Consultancy Services - tcs.com

Информация об авторе:

Якубова Каринэ Георгиевна - к.э.н., старший преподаватель кафедры «МФКО» Таджикского государственного финансово-экономического университета

Information about the author:

Yakubova Karine Georgievna - Ph.D., senior lecturer of the department of "IFKCR" of the Tajik State University of Finance and Economics

Маълумот дар бораи муаллиф:

Якубова Каринэ Георгиевна - н.и.и., муаллими калони кафедраи «ММКБ»-и Донишгохи давлатии молия ва щтисоди Точикистон

УДК: 631.1; 338.43

РАКОБАТПАЗИРИИ ^УДУДИИ БОЗОРХОИ КИШОВАРЗИИ ОЗУКАВОРЙ: САНОАТИ ХУРОКВОРЙ ВА КОРКАРДИ ВИЛОЯТИ СУГД

Муслихова Тахмина Тагоевна

Аннототсия. Маколаи мазкур ба масъалахои ракобатпазирии худудии бозорхои кишоварзии озукаворй дар сатхи минтака бахшида шудааст. Мохияти иктисодии ракобатпазирии худудии бозорхои кишоварзии озукаворй ва ракобатпазирии махсулот тахлил шуда, сатхи он муайян карда шудааст. Таносуби нишондихандахои истехсоли пахта дар сатхи минтакахои Чумхурии Точикистон тахкик карда шудааст. Таносуби махсулоти кишоварзй дар комплекси агросаноатии вилояти Сугд асоснок карда шудааст.

Калидвожахо: ракобатпазирии худудй, бозори кишоварзии озукаворй, саноати хурокворй, саноати сабук, махсулоти кишоварзй, майдони кишт, сохаи чорводорй, хочагии дехконй.

Барои иктибос: Муслихова Т.Т. Ракобатпазирии худудии бозорхои кишоварзии озукаворй: саноати хурокворй ва коркарди вилояти Сугд / Т. Т. Муслихова // Паёми молия ва иктисод. -2024. - № 1 (40). -С. 76-81.

ТЕРРИТОРИАЛЬНАЯ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬ СЕЛЬСКОПРОДОВОЛЬСТВЕННЫХ РЫНКОВ: ПИЩЕВАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ И ПЕРЕРАБОТКА СОГДИЙСКОЙ ОБЛАСТИ

Муслихова Тахмина Тагоевна

Аннотация. Данная статья посвящена вопросам территориальной конкурентоспособности рынков сельскохозяйственной продукции на региональном уровне. Проанализирована экономическая природа региональной конкурентоспособности сельскохозяйственных продовольственных рынков и конкурентоспособности продукции, определен ее уровень. Исследовано соотношение показателей производства хлопка на уровне регионов Республики Таджикистан. Обоснована доля сельскохозяйственной продукции в агропромышленном комплексе Согдийской области. Ключевые слова: региональная конкурентоспособность, агропродовольственный рынок, пищевая промышленность, легкая промышленность, сельскохозяйственная продукция, пахотные земли, животноводство, фермерство.

TERRITORIAL COMPETITIVENESS OF AGRICULTURAL FOOD MARKETS: FOOD INDUSTRY AND

PROCESSING OF SOGDIAN REGION Muslikhova Tahmina Tagoevna

Annotation. This article is devoted to the issues of territorial competitiveness of agricultural markets at the regional level. The economic nature of the regional competitiveness of agricultural food markets and product competitiveness is analyzed, its level is determined. The ratio of cotton production indicators at the regional level of the Republic of Tajikistan was studied. The share of agricultural products in the agro-industrial complex of the Sughd region is justified.

Key words: regional competitiveness, agri-food market, food industry, light industry, agricultural products, arable land, livestock breeding, farming.

Гузориши масъала. Рушди содадои анъанавии саноати коркард, бахусус саноати хурокворй ва сабук бевосита бо заминаи ашёи хоми содаи кишоварзй, аз чумла, пахта, чигит, галлагидо ва меваю сабзавот дамбастагй дорад. Тайи солдои охир дар натичаи андешидани чорадои саривактй ва амалисозии Барномадои содаи кишоварзй рушди бемайлони сода таъмин гардида истодааст.

Кайд кардан зарур аст, ки аз ин чо номувозинатии рушди содадо баръало ба назар мерасад ва худи дамин ракамдо зарурати рушди содадои акибмондаро, яъне чорводориро талкин мекунанд. Рушди содаи чорводорй ба таъмини амнияти озукавории кишвар, бахусус ба дастрасии адолй ба гизои солим аз кабили гушт, шир ва тухми парранда таъсири бевосита дорад.

Максади макола. Кайд кардан зарур аст, ки дар шароити бамаротиб баланд гардидинаи талабот ба

мадсулотдои кишоварзй ва дар тамоми манотики кишвар ба таври мутавозин рушд додани содаи кишоварзй заруияти тадкик ва рушди масъалаи мазкурро ба миён овард. Ба ин хотир маколаи мазкур чанбадои амалй ва тахлилии ракобатпазирии худудии бозордои кишоварзии кишварро дар дудуддои муаян ва икониятдои мавчудаи ондо дар бар мегирад, ки модияти он дар маколаи мазкур пурра баррасй гардидааст.

Мудтавои асосии мавод. Х,ачми мачмуии мадсулоти истедсолгардидаи содаи кишоварзй дар соли 2018 ба 8,1 млрд. сомонй ва суръати афзоиш бо нархдои мукоисавй 105,2 фоиз расонида шуда, ин нишондиданда нисбат ба соли 2017 ба маблаги 969,1 млн. сомонй ва нисбат ба соли 2014 ба маблаги 2,4 млрд. сомонй афзоиш ёфтааст (диаграммаи 1).

Диаграммаи 1. - Х,ачми умумии мадсулоти кишоварзи дар комплекси агросаноатии вилояти СуFд (млн. сомонй)

2014 5646,1

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

Сарчашма: тадияи муаллиф дар асоси маълумоти Кишоварзии Ч,умдурии Точикистон 2019 / Мачмуаи омории Агентии омори назди Президента Ч,умхурии Точикистон, 2019. С.?.

Чуноне аз диаграммаи 1 мушодида мегардад, дар давоми солдои 2014-2018 суръати рушди миёнаи солона такрибан ба 8,6% баробар будааст. Аз микдори умумии мадсулоти истедсолгардидаи содаи кишоварзй дар соли 2018 75,4 фоиз ё 6,1 млрд. сомонй ба содаи растанипарварй ва 24,6 фоиз ё 1,98 млрд. сомонй ба содаи чорводорй мансуб мебошад.

Бо максади расидан ба дадафдои рушди мамлакат ва ичрои мукаррароти Барномадои давлатй дар содадои саноату кишоварзй, бадри тадкимбахшии заминаи ашёи хоми содаи саноати коркард ва таъмини якмароми бозори истеъмолии вилоят бо мадсулоти тару тозаи истедсоли ватанй, инчунин таъмини содироти мадсулот, дар соли 2018 аз дисоби кам кардани майдони кишти галладонагидо майдони

Истедсоли пахтаро дар сатди се минтакаи Ч,умдурии Точикистон, ки ба кишти ин зироат машгул мебошанд, дар давоми солдои 2015-2021 дида

кишти пахта ва сабзавоту картошка афзоиш дода шуд. Аз чумла, дар соли 2018 нисбат ба соли 2017 майдони кишти галладонагидо 6,6 дазор гектар кам карда шуда, майдони кишти пахта 6,4 дазор гектар, сабзавот 1,6 дазор гектар ва картошка 4,9 дазор гектар васеъ карда шуд.

Дар ин замина афзоиши дачми истедсоли сабзавоту картошка таъмин гардида, дар мачмуъ 416,0 дазор тонна картошка ва 517,9 дазор тонна сабзавот истедсол карда шуд, ки нисбати соли каблй мутаносибан 91,1 ва 37,4 дазор тонна зиёд мебошад. Ба номусоидии боду даво дар аввали бадор ва якбора гарм шудани даво дар давраи нашъунамои пахта нигод накарда, дар соли 2018 ба микдори 110,3 дазор тонна досили пахта чамъоварй карда шуд.

мебароем, таносуби замини кишти пахта, чамъоварии досили он, дарачаи досилнокии пахта чй гуна аст (чадвали 1).

Ч,адвали 1. - Таносуби нишондидандадои истедсоли пахта дар сатди минтакадои Чумдурии Точикистон дар солдои 2015-2021

Нишондидандадо 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Диаграммаи 2.- Майдони кишти зироатдо дар вилояти Сугд (дазор гектар) I Майдони кишти зироатдо (дазор гектар)

100 II II II HI II в|]алаАона

1 " Ь I I № Il :Е£Р

: ' IU, Ik Ik. I m. Щ

Вилояти Хатлон

Замини кишти паxта, 113,0 115,5 119,6 122,4 122,1 124,2 121,2

xаз. га

Чамъоварии xосил, 1SS,3 93,0 259,3 17S,S 266,S 277,2 270,0

xаз. тонна

Досилнокй, сIга 16,7 16,S 21,7 14,6 21,9 22,3 22,3

Нохияхои тобеи чумхури

Замини кишти паxта, 3,6 2,S 3,7 6,2 5,1 3,1 2,S

xаз. га

Чамъоварии xосил, 7,1 6,1 10,0 11,3 9,4 6,2 6,2

xаз. тонна

Досилнокй, сIга 19,6 21,5 27,4 1S,1 1S,6 20,4 22,1

Вилояти CуFД

Замини кишти паxта, 43,0 44,2 50,S 57,2 5S,5 5S,2 49,7

xаз. га

Чамъоварии xосил, 74,7 S5,6 117,4 110,3 126,S 112,6 112,6

xаз. тонна

Досилнокй, с!га 17,9 19,4 23,7 19,3 22,5 19,4 23,3

Cарчашма: таxияи муаллиф дар асоси маълумоти Омори солонаи Чyмxyрии Точикистон 2022 I Mачмyаи омории Агентии омори назди Президента Чyмxyрии Точикистон, 2022. C.277-27S.

Аз маълумоти чадвали 1 маълум мегардад, ки аз руйи майдони кишти заминxои паxта минтакаи Хатлон нишондиxандаи аз xама бештар дошта, субъек^ои xочагидор дар ин минтака дар соли 2015 дар майдони 113 xазор гектар паxта кишт кардаанд. Дамин нишондиxанда дар соли мазкур дар НТЧ, 3600 гектар ва дар минтакаи Сугд ба 43 xазор гектарро ташкил додааст. Дар минтакаxои Хатлон ва Сугд дар соли 2021 нисбат ба соли 2015 майдони кишти паxта васеътар шуда, мутаносибан 121,2 ва 49,7 xазорy гектарро ташкил додааст. Дар Ноxияxои тобеи чyмxyрй бошад, баръакс, майдони кишти паxта кам шуда, аз 3,6 xаз. га дар соли 2015, то ба 2,8 xаз.га дар соли 2021 расидааст.

Дамзамон, агар мо дар минтакаи Хатлон дар солxои 2015-2021 бемайлон зиёд шудани масоxати майдони кишти паxтаро мyшоxида кунем, дар минтакаи Сугд каму зиёдшавии он ба назар мерасад. Чунончи дар чадвал омадааст, ки дар соли 2015 тамоми категорияxои xочагиxо дар минтакаи Сугд дар 43 xазор гектар паxта коридаанд. Дар соли 2016 ин ракам ба 44,2 xаз.га, 2017-50Д 201S-57,2 расида, дар солxои 20192020 аз 58 xазор гектар xам зиёдтар шуда, дар соли 2021 бошад, якбора rax^ ёфтааст.

Чунин каму зиёдшавй аз вокуниши саривактии сyбъектxои xочагидор ба тагйироти бозор дарак медиxад. Яъне, чунин xyлосабарорй мешавад, ки дар солxои истиклоли давлатй, дар натичаи гузаронидани ислоxоти амики соxаи кишоварзй, аввалан, сyбъектxои xочагидор соxибиxтиёрии комил ба даст оварданд ва имконият пайдо карданд, ки вобаста ба вазъи бозору такозои он, баркашидани фоидаю зарари xyд, зироати дилxоxи xyдро кишт

кунанд. Чунки дар замони шуравй, якказироатй xyкмрон буд ва кишоварзони минтака мачбур буданд, ки ба xотири пушонидани талаботи фабрикаю коргоxxои Россия асосан паxта кишт кунанд. Дар соли 1991 та^о дар вилояти Сугд дар майдони 88,4 xазор гектар паxта корида буданд. Дар xамон сол дар вилояти Хатлон 189,5 ва дар НТЧ, 20,9 xазор гектар зами^ои кишоварзй барои кишти паxта маxсyс гардонида шуда буданд. Сониян, бо назардошти он, ки паxта маxсyлоти мyxими содиротй ба xисоб меравад, вобастагии кишоварзон аз бозори чаxонй низ ба вучуд омад.

Як чиз боиси таассуф аст, ки нишондиxандаи мyxими истеxсоли паxта, яъне, микдори xосилFyндорй аз як гектар замин, дар се минтакаи болозикр дар давоми солxои 2015-2021 xанyз ба сатxи соли 1991 нарасидааст. Mаълyмотxои оморй шаxодат мед^анд, ки xосилнокии паxта дар соли 2021 дар минтакаxои Хатлон, СyFд ва НТЧ, мутаносибан 22,3 сIга, 23,3 ва 22,1 сIга -ро ташкил додаанд. Дол он ки дар соли 1991 ин ракам мутаносибан ба 27,9, 26,9 ва 25,8 с!га баробар буд. Ба андешаи мо, сабаби асосии пастравии XOCилнокй дар сатxи баланди меxанизатсия ва мелиоратсияи чараёни кишти паxта дар даврони шуравй ва торафт майдатар шудани xочагиxои паxтакор дар замони соxибистиклолй мебошад. Хочагиxои деxконй, ки нисбат ба колxозxои замони шуравй xеле xyрд мебошанд, аз yxдаи xаридани теxникаи пуриктидор намебароянд. Илова бар ин, дар натичаи ба кигодои xyрди xочагиxои деxконй чудо шудани заминxои кишоварзй масъалаи обёрии о^о низ xеле мушкил шудааст. Аз як тараф, пойгоxxои азими обкашй аз кор баромадаанд ва зури xочагиxо ба таъмиру азнавсозии онxо намерасад, аз тарафи дигар,

корхои захбуркашй, тибки технологияи муосир ба рох мондани киштукор ба мисли собика нест. Хочагихои дехконй ё кооперативхои истехсолй, ки имруз категорияхои асосии хочагидор мебошанд, наметавонанд, ки хар кадом агроном ё агротехнолог киро кунанд. Аз ин ру, хар кадом субъекти хочагидор

мачбур аст ба тачрибаю махорати андухтаи кормандони худ такя кунад.

Таносуби хачми махсулоти кишоварзй дар комплекси агросаноатии минтакаи Сугд мувофики сохахои растанипарварй ва чорводорй дар давоми солхои 2014-2018 дар шакли диаграмма нишон дода шудааст (диаграммам 3).

Диаграммаи 3.- Х,ачми махсулоти кишоварзи дар комплекси агросаноатии вилояти СуFд мувофики сохахо (млн. сомони)

7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

2014

2015 2016 2017

■ растанипарварй ■ чорводорй

6100,2

1985,3

2018

Сарчашма: тахияи муаллиф дар асоси маълумоти Кишоварзии Чумхурии Точикистон 2019 / Мачмуаи омории Агентии омори назди Президента Чумхурии Точикистон, 2019. С.?.

Чуноне аз диаграммаи 3 дида мешавад, таносуби истехсоли махсулоти растанипарварй нисбат ба махсулоти чорводорй дар соли 2014 - андаке зиёдтар аз 2,5 баробар (71,6%/28,4%), дар соли 2015 -2,4, 2016 - 2,5, 2017 - 2,9 ва дар соли 2018 - 3 баробар зиёдтар будааст. Хдмзамон, маълум гардид, ки махсулоти растанипарварй дар соли 2018 нисбат ба соли 2014 ба андозаи 150,8% афзоиш ёфта, суръати миёнаи солонаи рушди он ба хисоби миёна 10,16%-ро ташкил додааст. Аммо, махсулоти чорводорй бошад, дар соли 2018 нисбат ба соли 2014 ба андозаи 123,9% афзоиш ёфта, суръати миёнаи солонаи рушди он ба хисоби миёна 4,7%-ро ташкил додааст.

Новобаста аз он, ки хиссаи сохаи чорводорй дар ташаккули мачмуй махсулоти кишоварзии вилоят тайи солхои охир кохиш ёфта истодааст, дар соли 2018 бо дода шудани имтиёзхо ба сохаи паррандапарварй саршумори парранда дар вилоят нисбат ба соли 2017 зиёда аз 1,0 млн. сар афзуда, ба 2,77 млн. сар расонида шуд. Саршумори бузу гусфанд нисбат ба соли 2017 ба 29,2 хазор сар ва нисбат ба соли 2014 ба 171,7 хазор сар афзудааст.

Тайи солхои охир кохиш ёфтани базаи хуроки чорво ва бо сабаби баланд шудани арзиши аслии

хуроки омехта, кунчора ва сабусу пасмондахои гандум аз хисоби болоравии нархи ашёи хом ба монанди гандуму пахта, ба таъмини рушди босуръати сохаи чорводорй як кадар монеа эчод намуд. Бо назардошти ин омилхо ва бахри таъмини рушди сохаи чорводорй як зумра Барномахои давлатию сохавй кабул гардида, мавриди амал карор дода шуданд. Дар натича, вазъи соха тадричан бехтар карда шуда, афзоиши саршумори чорвои калони шохдор, аз чумла модагов сол аз сол бештар таъмин гардида истодааст, ки ин бевосита ба афзоиши хачми истехсоли гушту шир мусоидат хохад кард. Дар соли 2018 нисбат ба соли каблй саршумори чорвои калони шохдор 13,1 хазор сар, аз чумла модагов 8,4 хазор сар зиёд карда шуда, хамагй саршумор ба 644,1 ва 347,4 хазор сар баробар шудааст.

Дар соли 2018 хачми истехсоли гушти чорвою парранда 56,5 хазор тонна, шир 264,9 хазор тонна ва тухм 222,7 млн. дона расонида шуд, ки нисбат ба соли каблй мутаносибан 1,9 хазор тонна, 9,3 хазор тонна ва 55,2 млн. дона зиёд мебошад.

Хулоса. Чуноне сомонаи расмии Агентии омори назди Президента Чумхурии Точикистон иттилоъ дод, раёсати омори кишоварзй ва хифзи

мудити зисти Агентии мазкур пас аз чамъоварй, коркард ва чамъбасти дисоботдои омории пешнидодгардида муайян намуд,

ки дар нимсолаи якуми соли чорй рушди

истедсоли мадсулоти кишоварзй дар кишвар 107,9 дарсадро ташкил додааст.

Тибки маълумоти оморй, дар нимсолаи якуми соли 2023 дачми мадсулоти умумии кишоварзй дар Ч,умдурии Точикистон дар дамаи категориядои хочагй ба 18 миллиарду 658,7 миллион сомонй баробар шудааст. Ин нишондиданда нисбат ба дамин давраи соли 2022 бо нархдои мукоисавй 7,9 фоиз зиёд мебошад. Аз чумла, дар содаи растанипарварй 13 миллиарду 224,3 миллион сомонй, ё 10,4 фоиз ва чорвопарварй бошад, 5 миллиарду 434,4 миллион сомонй ё 2,4 фоиз зиёд аст.

Бояд гуфт, ки дар ин давра диссаи вилояти Хатлон дар мачмуи умумии мадсулоти кишоварзии мамлакат 64,1 фоизро ташкил дода, дачми истедсол ба

11 миллиарду 953,7 миллион сомонй ё 106,0 фоиз баробар гардидааст.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тибки иттилоъ, дар нимсолаи якуми соли 2023 диссаи хочагидои чамъиятй дар дачми мадсулоти умумии кишоварзй 10,2 фоизро ташкил додааст, ки ин нишондод дар хочагидои вилоятдои Сугд 21,1 фоиз, Хатлон 5,5 фоиз, ВМКБ 0,5 фоиз ва дар шадру нодиядои тобеи чумдурй ба 15,6 фоиз баробар аст.

Аз чумла, дар ин давра ба хочагидои дедконй 45,5 фоизи диссаи дачми умумии мадсулоти кишоварзй рост меояд. Дар дачми умумии мадсулоти кишоварзй диссаи хочагидои адолй 44,3 фоизро ташкил медидад, ки ин нишондод дар хочагидои ВМКБ 96,7 фоиз, вилоятдои Сугд 38,5 фоиз, Хатлон 44,5 фоиз ва шадру нодиядои тобеи чумдурй 49,3 фоизро ташкил медидад. Яъне, ба истиснои вилояти Сугд дигар дар тамоми манотики Точикистон диссаи хочагидои адолй дар дачми умумии мадсулоти

кишоварзй баланд аст.

Адабиёт:

1. Астапенко М.С. Теории и концепции пространственной экономики: сущностные аспекты и эволюция подходов [Электронное издание] // Вестник Евразийской науки 2018, №1, Том 10. ISSN 2588-0101: https://esj.today

2. Дюркгейм Э. Социология и социальные науки // Дюркгейм Э. Социология. Ее предмет, метод, предназначение. М: Канон, 1995. 350 с. С.20

3. Кандыерова Д.О., Каримова И.И. Теоретические основы развития экономического пространства регионов / монография. - Душанбе: ТГФЭУ, 2018.-220с.

4. Каримова Н.И. Вербализация концепта «Пространство» в русской, польской и таджикской национально-культурных картинах мира. / Монография. - Душанбе: РТСУ, 2020. - 174с. ISBN 978-99975-63-55-2

5. Николаева О.В. Понятие концептуального пространства в методологии языкознания // Личность. Культура. Общество. 2011. Т. 13. Вып. 2 (6364). С. 186-196.

6. Рахимов Р.К. Общеэкономические пропорции в народном хозяйстве Республики Таджикистан [Текст] / Р.К. Рахимов, Я.П. Довгялло, Б.М. Шарипов // Вестник РТСУ. - Душанбе, 2015. -№1(48). С.58-66.

7. Симарова И.С. Обоснование регионального развития с учетом связанности экономического пространства: диссертация ... кандидата экономических наук: 08.00.05 / Симарова Ирина Сергеевна; [Место защиты: Тюмен. гос. нефтегаз. ун-т]. - Тюмень, 2014. - 146 с.

8. Ярошевский Б.Е. Теория периферийной экономики. М.: Мысль, 1973. 214 с.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Муслихова Тахмина Тагоевна - н.и.и., дотсент, мудири кафедраи фаъолияти бонкии Донишгоди давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Ч,умдурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14.

Информация об авторе:

Муслихова Тахмина Тагоевна - к.э.н., доцент, заведующая кафедрой банковского дела Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес:734067, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14.

Information about the author:

Muslikhova Tahmina Tagoevna - candidate of economics sciences, associate professor of the banking department of the Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Nakhimov st. 64/14.

УДК: 336.63

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.