УДК: 336.7
ТАКМИЛДЩИИ СИСТЕМАИ ИДОРАКУНИИ ^АЛБИ САРМОЯГУЗОРЩОИ ХОРИЧЙ ДАР ТАЪМИНИ РУШДИ УСТУВОРИ СОХДИ КИШОВАРЗИИ ^УМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН
кудратова Ф.Р.
Аннотатсия. Дар мацола арзёбии %олати идоракунии цалби сармоягузорщои хорици ба со%аи кишоварзии Цум%урии Тоцикистон барраси шудааст. Тамоюл%ои муосири фаъолияти сармоягузори дар со%аи кишоварзии давраи гузариш ба рушди устувори со%а омухта шудаанд. Барои ба со%аи кишоварзи цалб намудани сармояи хорици ба со%аи кишоварзи та%лили муфассал дода шудаанд. Вобаста ба сат%и неруи сармоягузори %амаи со%а%оро аз руйи маблаги хол%о ба гуру%%о тацсим кардаанд, ки арзёбии цамъбастии ицтидори сармоягузории он%о бо сат%и миёна, муътадил ва пасти ицтидори сармоягузори мусоидат менамояд. Хамчун нишондщандае, ки хавфи ицтисодиро муайян мекунад, аз он цумла фарсудашавии фонд%ои асосии исте%соли та%лил шудааст. Тавсия дода мешавад, ки самт%ои асосии цолибияти сармоягузори %амчум манбаи асосии рушди устувори со%аи кишоварзи дар ицтисодиёти Цум%урии Тоцикистон пешнщод шудааст.
Калидвожахр: самаранокии ицтисодии сармоягузори, манбащои сармоягузори, рушди устувор,, царзи кредитории корхона%о, таваррум, меъёри царздщй, цолибияти сармоягузори, сармоягузорщо, бауодщии рейтинги, минтацахри озоди ицтисоди, фишангхри молияви.
Барои ицтибос: Кудратова, Ф.Р. Такмилдщии системаи идоракунии цалби сармоягузорщои хоричи дар таъмини рушди устувори со%аи кишоварзии Цум%урии Точикистон/ Ф.Р. Кудратова //Паёми молия ва ицтисод.- 2024 №4 (43) - С. 151-159.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ СИСТЕМЫ УПРАВЛЕНИЯ ПРИВЛЕНИЯ ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ В ФОРМИРОВАНИЕ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ СЕЛЬКОГО ХОЗЯЯЙСТВА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
Кудратова Ф.Р.
Аннотация. В статье рассмотрены управления привлечения инвестиции в устойчивом сельском хозяйстве Республики Таджикистан. Исследованы современные тенденции инвестиционной деятельности в устойчивом развитии сельского хозяйства переходного периода. Дан подробный анализ привлечения иностранных инвестиций в сельскохозяйственную отрасль республики. В зависимости от уровня инвестиционного потенциала дана оценка сельскохозяйственных предприятий, исходя из суммы баллов, т.е. суммарной оценки их инвестиционного потенциала со средним уровнем, умеренным и с низким уровнем инвестиционного потенциала. В качестве показателя, определяющего экономический риск, был выбран износ основных производственных фондов. Предложены основные направления привлечения инвестиций, как основной
источник устойчивого развития сельского хозяйства и экономики Республики Таджикистан.
Ключевые слова: эффективности инвестирования потенциала, тенденции децентрализации, устойчивое развитие, кредиторская задолженность предприятий, инфляция, кредитные ставки, инвестиционная привлекательность, инвестиции, рейтинговая оценка, свободные экономические зоны, финансовые рычаги.
IMPROVING THE MANAGEMENT SYSTEM FOR ATTRACTING FOREIGN INVESTMENT IN THE FORMATION OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF AGRICULTURAL ECONOMY OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN
Kudratova F.R
Annotation. In paper considering the main directs of investment activity in agriculture sphere of the Republic of Tajikistan. A detailed analysis is given to attract foreign investment diversification into agriculture of the republic. Depending on the level of investment potential, an assessment of enterprises is given based on the sum ofpoints, i.e. a summary assessment of their investment potential with an average level, a moderate level and a low level of investment potential. Detailed analyses made us available to attract foreign investment in the agriculture of the republic. Potential that this investment depending - are all enterprises that can be divided into several groups based on the sum ofpoints, i.e. a summary assessment of their investment potential with an average level, moderate and low level of investment potential. As an indicator which will determines the economic risk, we have chosen the depreciation offixed productive assets. The main directions of investment diversification are proposed, it is recommended to present it as the main source of development of agriculture and the economy of the Republic of Tajikistan.
Key words: investment, export, diversity evolution, innovation of technologies, risk ofpayback, agriculture and the economy, investment attractiveness rating, credit and commodity investments, investment attractiveness.
Гузориши масъала. Яке аз омилхои асосии рушди иктисодии Чумхурии Точикистон дар баробари сармоягузорихои миллй, сармоягузорихои хоричй низ ба хисоб мераванд. Аз ин сабаб, Хукумати малакат сармоягузории хоричиро бояд таъмин менамояд, ва бояд кафолатхои дахлдори манфиатхои конунии сармоягузорони хоричиро ба эътибор гирад, инчунин механизмхои дахлдори татбики лоихахое, ки барои чалби сармоягузории хоричй мусоидат менамоянд, таъмин намоянд.
Тахлили тахкокотхои охирон ва нашриёт. Масъалахои марбут ба чалби сармоягузорй ва менечменти стратегй,
баходихии тичорат ва самаранокии сармоягузорй дар даврахои гуногун тахти таваччухи бисёр олимону мухаккикон, аз чумла Пиризода, Р.Р. ^удратов, Р. Ш. Бозоров, А.Эргашев, ва дигар муаллифон мавриди омузиш карор доранд [12.С-7].
Максади макола. Ин омузиши масъалахои рушди идоракунии
сармоягузории хоричй ба сохаи кишоварзй Чумхурии Точикистон мавриди баррасй шудаанд.
Мухтавои асосии мавод. Яке аз сохди истехсолотй, ин сохаи кишоварзй мебошад, ки он мухимтарин сохтори иктисодиёти миллй ва минтакахои дилхохи мамлакат буда,
мачмуи сохахоеро фаро мегирад, ки бо чамъоварй ва коркарди махсулоти растанипарварй ва нигохдории хайвонот алокаманданд. Аз руйи хиссаи дар ин соха шуглдошта ва хиссаи он дар истехсоли ММД соли 2023 19% ташкил медихад [4. С-27].
Методикаи муайян кардани самараи иктисодии чалби сармоя дар сохаи кишоварзй, инчунин як катор дастурхои сохавй оид ба муайян кардани самараи иктисодии истифодаи манбахои
сармоягузорй, барои сохаи кишоварзй инхо иборатанд: як катор усулхои муайян кардани самараи иктисодии дар сохаи кишоварзй истифода бурдани натичахои тадкикоти илмй ва конструктории технологияи нав ва татбики рационализаторй. Методикаи муайян кардани зарурати маблаггузории асосй умуман барои комплекси агросаноатй, сохахо ва самтхои он ва гайра [10. С-68-73].
Нишондихандахои асосии рушди сохахои кишоварзии мамлакат аз сатху сифати татбики сиёсати аграрй ва амнияти озукаворй дар минтакахои мамлакат вобастагй дорад. Дар Чумхурии Точикистон накши сохахои кишоварзй хеле калон буда, пеш аз хама, ба татбики максади "Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030" -таъмини амнияти озукаворй ба дастрасии ахолй ба гизои босифат - равона аст [2. С-27]. Дар мамлакат ва минтакахои он хиссаи ахолии дар сохаи истехсолоти аграрй машгулбуда бештар аз 64 фоизи тамоми ахолии дар иктисодиёти чумхурй машгулбударо ташкил медихад.
Сохаи кишоварзй сохаи
фондгунчоишаш баланд хисоб меёбад, чунки системаи мошинхои дар ин соха истифодашаванда гуногуну сармояталаб мебошад. Аммо вазни хоси он дар хачми умумии бакорандозии фондхои асосй дар иктисодиёти вилоят хеле паст аст, дар давраи тахлилшаванда ба хисоби миёна 1,31%, дар хачми умумии сармоягузорихо бошад 0,42 фоизро ташкил додааст. Аммо
нишондихандаи охирин ба 0,1 банди фоиз кам шуд. Чи тавре ки маълум аст, дар дар сохахои кишоварзии дехоти вилоят бештар аз 64 фоизи кувваи корй шугл меварзанд. Пас, сатхи бакорандозии фондхои асосй ва хачми сармоягузорихое, ки дар чадвали 1 нишон дода шудааст, ба рушди сохаи кишоварзй иктисодиёт мусоидат карда наметавонад. Сабаби чунин вазъият сатхи пасти кори механизмхое аст, ки захирахои сармоягузорихоро дар каламрави дехоти мамлакат ба гардиши иктисодй хавасманд наменамояд.
Аз олимони точик, ки ба тахкики масъалахои методологияи самаранокй ва чолибияти сармоягузорй машгул шудаанд, ЧС. Пиризода, Р.Р. ^удратов, КД. Давлатзода, А.А. Мадаминов, Ш.Ш. Бозоров, А. Эргашев, ^одиров Ф.А ва муаллифони дигарро зикр кардан мумкин аст [1. С-3-5].
Масалан, мутобики ^онун «Дар бораи фаъолияти сармоягузорй дар Чумхурии Точикистон дар шакли маблаггузории капиталй» аз 10.02.2016 № 357, сармоягузорй ин «воситахои пулй, когазхои киматнок, молу мулки дигар, аз чумла хукуки молумулкии дорои бахои пулй мебошанд, ки ба объектхои фаъолияти сохибкорй ва (ё) фаъолияти дигар бо максади ба даст овардани фоида ва (ё) самари дигари муфид гузошта мешаванд». Сармоягузорй ба сармояи асосй (воситахои асосй), аз чумла харочот барои сохтмони нав, тавсеъ, бозсозй ва тачдиди тачхизоти техникии корхонахои амалкунанда, харидани мошинхо, тачхизот, афзор, лавозимот, корхои лоихакашию пажухишй ва харочоти дигар сармоягузории капиталй номида мешавад. Х,амин тарик, сармоягузории капиталй факат яке аз шаклхои сармоягузорй мебошад, на муродифи он, чунонки баъзан дар адабиёти илмй тасвир карда мешавад [11. С-3-15].
Бояд таъкид намуд, ки кариб 80 фоизи фаъолияти сохахои иктисодиёти мамлакат ва минтакахои он бо натичахои фаъолияти сохахои кишоварзй алокаманд мебошад.
Бинобар ин, сармоягузорй дар бахши аграрии иктисодиёт самараи синергетикии худро барои рушди дигар сох,ах,ои иктисодиёт, афзудани истех,соли мачмуи мах,сулоти минтакавй мерасонад. Х,амин тарик,
натичах,ои них,оии сармоягузорих,о дар рушди иктисодии минтаках,о, дар тамоюли рушди истех,соли мачмуи мах,сулоти минтакавй инъикос меёбанд.
Ч,адвали 1. - Динамикаи фондхои асоси дар мохи январи солхои 2022-2023 аз руйи минтакахои Ч,умхурии Точикистон
Солхо Сармоягузорй дар Х,иссаи хачми умумии
фондхои асоси, млн. маблаFгузорй дар % натичахои
Нишондихандахо сомонй мохи январ
2022 2023 2022 2023
Ч,умхурии Точикистон 224,8 179,0 100,0 100,0
ВМКБ - - - -
Вилояти Хатлон 106,5 52,5 47,4 29,3
Вилояти Сугд 70,2 29,9 31,2 16,7
ш. Душанбе 21,7 85,5 9,7 74,7
нтч 26,4 11,1 11,7 6,3
*Манбаъ: тах,ияи муаллиф оид ба вазъи ичтимой-иктисодии Агентии омори назди Президенти Ч,умх,урии Точикистон Душанбе-2023 С.-175.
Дар мох,и январи соли 2023 сармоягузорй ба фондх,ои асосй аз х,исоби хдмаи манбаъх,ои маблаггузорй ба маблаги 761,4 миллион сомонй ё ин, ки мох,и январи соли 2022 144,3 фоизро ташкил дод. (бо нархх,ои мукоисашаванда Ч,адвали 1).
Дар давраи дигаргуншавии бозоргонии иктисодиёти чумхурй мушкилоти чиддй ба вучуд омаданд: аз гардиш баромадани баъзе аз заминх,ои кишоварзй, бадшавии х,осилхезии замин, пастшавии сатх,и техникй ва технологии истех,солот, инчунин ташаккул ва истифодаи иктидори кадрии сохд ва г. Дар шароити муносибатх,ои бозоргонй истифодаи самараноки воситах,ои техникй дар кишоварзй чун асоси базавии захирасарфакунанда ва ракобатнокии мах,сулоти истех,сол-шаванда хизмат
мерасонад. Аммо дар рафти дигаргун-созих,ои аграрй базаи техникй ба тагйироти чиддии номатлуб дучор гашт. Дар давраи солх,ои истиклолият базаи техникии кишоварзии вилоят хеле суст шуд. Сарбории майдони замини кишоварзй ба як трактор, комбайни галладаравй ва мошини пахтачинй дар киёс ба соли 2000 мувофикан ба 59,6%, 77,0% ва 3,2 маротиба афзуд. Сатх,и таъмини сохди аграрй бо тракторх,о ва техникаи кишоварзй бо дарназардошти омодагии онх,о ба кор дар доираи аз 7,5% то 88,2% карор дорад. Х,ачми вориди техникаи нав техникаи аз кор баромадаро чуброн карда наметавонад, микдори техникаи харидашавандаи кишоварзй дар киёс бо соли 1991 15-20 маротиба кам шуд. Ин андозаи калони сармоягузорих,оро талаб мекунад.
ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №4 (43) Чадвали 2. - Сохтори сармоягузорй ба сармояи асосии аз руйи моликият соли 2023
МЛН. Х,иссаи шакхои Барои истинод:
Нишондихандахо сомонй моликият дар хачми умуми сармоягузорихо бо % аз хачми умумии мохи Х,иссаи шакхои моликият дар хачми умуми сармоягузорихо бо % аз -хячми умумии
Сармоягузорй ба сармояи асосй 761,4 100,0 100,0
Аз он цумла ба шакуои моликият :
давлатй 400,4 52,6 42,8
хусусй 194,7 25,6 33,0
омехта 24,2 3,2 0,2
хоричй 142,1 18,6 24,0
*Манбаъ: тахияи муаллиф оид ба вазъи ичтимой-иктисодии Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон Душанбе-2023 С.-173.
Х,ачми сармоягузорй ба иктисодиёти чумхурй аз соли 2023 то 0,6 баробар афзуда аст. Добили зикр аст, ки дар соли 2022 афзоиши хоса хачми сармоягузорй ба назар гирифта, дар ин давра ба фондхои асосй 530,8 миллион сомонй сармоягузорй карда шуд, ки нисбат ба соли 2022 кариб 2 баробар зиёд мебошад. Мутаносибан, хачми сармоягузорй ба хар сари ахолй аз 1,5 хазор сомонй дар соли 2023 афзоиш ёфтааст, ки ин аз он шаходат медихад, ки феълан тамоюли афзоиши фондхои асосй мушохида мешавад [3. С-173].
Дар Паёми Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон аз 26.12.2018 оид ба масъалаи рушди сохаи кишоварзй кайд шуда буд, ки «Максади стратегие, ки бевосита ба ташкили чойхои нави корй ва афзоиши иктидори содиротии мамлакат таъсир мерасонад, таъмини амнияти озукаворй ба воситаи рушди сохаи кишоварзй мебошад»
[5.С-3]. Рушди сохаи истехсолоти аграрй дар доираи татбики чорахо доир ба таъмини гузариши мамлакат ва минтакахои он, аз чумла вилояти Хатлон, навъи саноатй-аграрии иктисодиёт, тахия ва татбики лоихахои сармоягузорй ва истифодаи самараноки иктидори сармоягузории субъектхои иктисодиёти аграриро дар дехоти мамлакат талаб мекунад.
Шарти асосии тахия ва татбики лоихахои сармоягузорй чалби иктидори сармоягузории субъектхои хочагидор ба чараёни сармоягузорй мебошад.
Амалигардонии чунин чараён ташкили механизми самараноки баланд бардоштани фаъолнокии сармоягузории субъектхои хочагидорро талаб менамояд, ки ба васеъсозии сармоягузорихо аз хисоби маблагхои захирахои худи корхонахои кишоварзй ба татбики иктидори сармоягузории онхо мусоидат менамояд [6.С-156].
Чадвали 3. - Корхонаю ташкилотхое, ки дар Чумхурии Точикистон фойда ба даст оварданд (маблаг, сомонй мицдор - дар воуид)
солхои номгухо 2021 2022
Хачми умумии корхонахо МалбаFи фойда Хачми умумии корхонахо МалбаFи фойда
Сохаи кишоварзй 278 20073,7 654 52059,0
Саноат 526 3655062,8 880 3758896,9
Сохтмон 282 298307,2 570 410583,5
Савдо 347 992785,5 1022 457845,6
Наклиёт ва алока 119 519049,4 285 713194,7
Дигар сох,ах,о 753 295069,8 1615 558171,7
Мувофики доири
баррасишуда 2305 5780348,4 5026 5950751,4
корхонах,о, чамъ
*Манбаъ: тахияи муаллиф оид ба молияи Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон Душанбе-2023 С.--87.
Дар солхои охир дар чумхури ба инкишофи шаклхои хочагидорй, аз чумла дар сохаи кишоварзй диккати махсус дода мешавад. Х,амин тарик, сармоягузорй ба сармояи асосии корхонахои хурди кишоварзй дар соли 2022 520,5 миллион сомониро ташкил дод.
Иктидори сармоягузории корхонахои кишоварзй зери таъсири сатхи рушди ичтимой-иктисодии минтака ва соха ташаккул меёбад. ^арорхои идоракунй дар сохаи ташаккули стратегияи сармоягузории корхонахои кишоварзй бо захирахои
иттилоотй дар бораи иктидори сармоягузорй асос меёбанд ва ин ба асосноккунии тахияи лоихахои сармоягузорй имкон медихад [13. С-208-213].
Иктидори сармоягузорй мачмуи тартибшудаи захирахои сармоягузорй буда, активхои моддй-техникй, молиявй ва гайримоддй (бо хукуки моликият ба объектхои таъиноти истехсолй, истихрочи канданихои фоиданок, донишу тачрибаи андухташуда ва г.)-ро дар бар мегирад [14. С-313].
Ч,адвали 4. - Тамоюли сармоягузорй дар минтакахои Ч,умхурии Точикистон солхои 2022-2023
Сармоягузорй ба Ваъи киёси минтакаходар
Минтакахо сармояи асосй, млн. хачми умумии маблагзурй дар
сомони % натичахои мохи январ
2022 2023 2022 2023
Чумхурии Точикистон 530,8 761,4 100,0 100,0
ВМКБ 14,9 0,8 2,8 0,1
Вилояти Хатлон 106,5 100,6 20,1 13,2
Вилояти Сугд 80,8 88,6 15,2 11,6
ш. Душанбе 215,9 215,4 40,7 28,3
нтч 112,7 356,0 21,2 46,8
*Манбаъ: тахияи муаллиф оид ба вазъи ичтимой-иктисодии Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон Душанбе-2023 С.-172.
Даромадх,ои сармоягузорй дар мо^и январи соли 2023 аз руйи минтаках,о ин^оянд: ВМКБ - 2,8 млн. сомонй ё 0,1%, вилояти Хатлон - 100,6 млн. сомонй (13,2%), вилояти Сугд - 88,6 млн. сомонй (11,6%), Душанбе -
215,4 млн. сомонй (28,3%) , НЩ — 356,0 миллион сомонй ё 46,8 фоизи хачми маблаггузорих,о дар чумхури мебошад [3. С-172].
Чй тавре, ки аз таърифи иктидори
сармоягузорй аён аст, онхо аз захирахои сармоягузорихо таркиб меёбанд. Тахия ва татбики лоихахои сармоягузорй аз вазъи мавчудият ва истифодаи захирахои сармоягузорй вобаста аст. Бинобар ин, дар огоз бо мафхуми «захирахои сармоягузорй» таваккуф менамоем. Чй тавре ки маълум аст, калимаи «захира» аз калимаи фаронсавии «ressourses» гирифта шуда, маънои маблагхо, пасандозхо, имкониятхо, сарчашмаи ягон чизро дорад. Бо дарназардошти ин зери мафхуми захирахои сармоягузорй дилхох сарчашмаи имконпазири фаъолияти сармоягузорй фахмида мешавад. Махз аз хамин мавкеъ таносуби мафхумхои захирахои иктисодй ва сармоягузорй баррасй мегардад.
Чунончи, фондхои асосй, ки дар ихтиёри корхона карор доранд, захираи иктисодии он буда, асосан аз руйи арзиши бакиявй ба хисоб гирифта мешавад. Аммо пахншавии чунин муносибат ба захирахои сармоягузорй конунй нест, чунки накши фондхои асосии бакорандохт-шаванда дар чараёни сармоягузорй сифатан дигар аст. Аз як тараф, онхо захирахои шахсии сармоягузории корхонаро бинобар мадохили амортизатсия ташаккул медиханд. Аз тарафи дигар, имконияти истифодаи фондхои асосии чойдошта ба сифати гарав зимни чалби сармоягузорихо ба рушди истехсолот ба хачме, ки чун коида аз арзиши бакиявии онхо камтар аст, мавчуд мебошад. Илова бар ин, фоидахои асосии афсурдашуда чун захираи иктисодии истифодашаванда монда, ахамияти худро бо сифати захираи сармоягузорй метавонад пурра гум кунад [15. С-108].
Бо максади аникгардонии мохияти захирахои сармоягузорй ба таркиби ин захирахо ру меорем. Бояд кайд кард, ки на хамаи захирахои молиявй чун захираи
сармоягузорй баррасй мегарданд. Чунончи, як кисми маблагхои пулии дар ихтиёри корхонахо чойдошта дар лахзаи мушаххаси вакт ба пардохти музди мехнати кормандон, пардохти андозхо ва сарф карда мешаванд. Маблагхои пулие, ки аз ухдадорихои кутохмухлат озоданд ва дар суратхисоби чории бонк мавчуданд, хамчунин захирахои сармоягузорй хисоб намеёбанд, чунки дар лахзаи дилхох метавонанд сарф карда шаванд [16. С- 204].
Аз ин лихоз хулоса баровардан мумкин аст, ки бартарихои бозори сармоягузории Чумхурии Точикистон дар комплекси агросаноатй барои сармоягузорони хоричй чолибанд. Зеро сегментхои бозор ба таври кофй омухта нашудаанд ва хачми микёси захирахои табий канданихои фоиданок, ки метавонанд талаботи ахолиро дар бисьёр навъхои захирахо тадкикоти навро талаб мекунад, конеъ гардонанд. Ба андешаи мо, аз сабаби он, ки такрибан нисфи махсулоти кишоварзй ба истеъмолкунанда дар шакли коркарднашуда мерасад, саноати хурокворй ва коркард барои ташаккули бозори озука афзалияти хоса доранд. Бозори гизои кишоварзй ва инфрасохтори бозор бояд аз самтхои афзалиятноки сармоягузорй бошанд.
Дар хулоса бояд кайд кард, ки ба акидаи муаллиф такмили идоракунии чалби сармоя ва самтхои он асоси рушди сохаи кишоварзии мамлакатро таъин менамояд. Ба нуктаи назар, бо назардошти таъминоти махсулоти кишоварзй ба истеъмолкунанда дар шакли коркарднашуда таъмин карда мешаванд, корхонахои хурокворй ва коркарди он барои ташаккули бозори озукаворй афзалият доранд. Самтхои афзалиятноки сармоягузорй бояд рушди устувор бозори аграрии озукаворй ва инфрасохтори бозорро таъмин намояд.
Адабиёт
1. Сельское хозяйство в мировой экономике [Электронный ресурс]: http://finuni.ru/selskoe-khozyaystvo-v-mirovoy-ekonomike/.
2. Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030. Душанбе, 2016.
3. Омори солонаи, ваъи ичтимой-иктисодй, молияи Чумхурии Точикистон, 2023. -С. 436-437, 52, 172,173,175.
4. Мирсаидов А.Б. Институциональние условие воспроизводственного процесса в сельском хозяйстве Республики Таджикистан [Текст] / А.Б. Мирсаидов // Маводхои семинари илмиву амалй: Тахлил ва арзёбии иктисодии рушди богу токправарй дар минтакахои Чумхурии Точикистон. АИКТ, 2017. - С. 54-66.
5. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон. - Душанбе, 2016. 26.12.2018 // http://www.president.tj/ru.
6. Бромвич М. Анализ экономической эффективности капиталовложений [Текст] / М. Бромвич // М.: ИНФРА-М, 2006. - 432с. - С. 156.
7. Аникина Н.А. Инструменты регулирования трансакционных издержек предприятий АПК в системе экономического взаимодействия региона [Текст] / Н.А. Аникина // Фундаментальные исследования, 2011. №12(3). - С. 618-622;
8. Шумакова О.В. Трансакционные издержки в системе маркетингово-логистической деятельности АПК [Текст] / О.В. Шумакова // Логистика и управление цепями поставок, 2010. - №1(36). - С. 86-93;
9. Концепция трансакции, сущность и происхождение трансакционных издержек [Электронный ресурс]: ttp://otherreferats.allbest.ru/economy/00155604_0.html / http://www.allbest.ru/.
10. Кейнс Д. Назарияи умумии шугл, фоиз ва пул: //Кейнс Д. - М.: 1948. - 278 с. Гитман Л.Ч., Чонк М.Д. Асосхои сармоягузорй: // Gitman L.J., Jonk M.D. Пер. Аз англисй. М.: Дело, 1997. - 187 с.
11. ^ударатова Ф.Р.- Самаранокии иктисодии сармоягузории инвеститсионй дар сохаи кишоварзй: автореферат // ^ударатова Ф.Р., Нашриёт ДАТ- Душанбе -2021
12. ^удратова Ф.Р., Сармоягузорй дар сохаи кишоварзии Точикистон: самаранокй, самтхо ва дурнамо: монография // 1. Рахматзода Р., ^удратова Ф.Р., «Инфорн» Душанбе -2021 с.- 160 (3,11).
13. ^удартова Ф.Р. Диверсификатсияи самтхои сармоягузорй хамчун манбаи асосии рушди устуворй сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон // Паёми Донишгохи аргарии Точикистон «Кишоварз»- Душанбе, 2023.- №3 (100). - С-208-213
14. Смит А. Тадкикот оид ба табиат ва сабабхои сарвати халкхо Антологияи классикони иктисодй // Смит А. Собр. Ч.: Дар 2 чилди - чилди 1 - М., 1991. -474 с.
15. Зарук Н.Ф. Проблемахои иктисодии сармоягузорй ба комплекси агросаноатй, М.: - 2004.-340с.
16. Эпштейн Д.Б. Идоракунии корхонахои калони кишоварзй ва самаранокии онхо [Дар мисоли вилояти Ленинград] Иктисодиёти корхонахои кишоварзй ва коркард: // Эпштейн Д Б. Н 3. М.: - 2005. с. - 204 .
17. Саидмуродзода, Л. Х. "Китаб-ал-харадж" - книги об управлении государственными финансами / Л. Х. Саидмуродзода, Ф. К. Убайдуллоев // Финансово -экономический вестник. - 2021. - № 4(28). - С. 7-18. - EDN XSXZHK.
Маълумот дар бораи муаллиф:
^удратова Фарзона Рустамовна - номзадй илмх,ои иктисодй, устоди кафедраи молияи Донишгох,и давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 735700, ш. Душанбе, кучаи Нахимов 64/14, тел: 907022000, Email: [email protected]
Сведения об авторе:
Кудратова Фарзона Рустамовна - кандидат экономических наук, предподаватель кафедры финансов Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: г. Душанбе 735700, улица Нахимова 64/14 тел: 907022000, Email: [email protected]
Information about the author:
Kudratova Farzona Rustamovna - ae.s. Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067, Republic of Tajikistan. Dushanbe, Nakhimov street 64/14. Email: [email protected]