CC BY
0ISSN 2992-9024 (online) 2025, №2
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
R. VAGNERNING OPERA IJODI
© D.F. Matsinova1H_
1O'zbekiston davlat konservatoriyasi, Toshkent, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ushbu maqola nemis kompozitori va nazariyotchisi Rixard Vagnerning opera ijodini keng yoritadi. Vagnerning opera islohoti - opera janrini tubdan qayta ko'rib chiqish edi. Opera islohoti yozayotgan operadan operasigacha davom etdi. Operalarni isloh qilib, Rixard Vagner an'anaviy syujetlarni falsafiy tushuncha orqali, jiddiy global mazmunni o'zida mujassam etishga intildi.
MAQSAD: Vagner operasining asosiy xususiyatlarini, uning musiqa san'atiga ta'sirini va Vagner tomonidan taklif qilingan islohotlarning ahamiyatini o'rganish.
MATERIALLAR VA METODLAR: Richard Vagnerning opera asarlarini tahlil qilish, "musiqiy drama" kontseptsiyasini o'rganish, leytmotiv tizim va orkestr palitrasining opera rivojlanishiga ta'sirini o'rganish.
MUHOKAMA VA NATIJALAR:: Richard Vagner (1813-1883) - taniqli nemis bastakori, opera san'atining islohotchisi va "musiqiy drama"kontseptsiyasini yaratuvchisi. Uning ijodi Yevropa musiqasi va teatrining rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi.
XULOSA:Vagnerning ijodi musiqaning keyingi rivojlanishiga, ayniqsa Mahler, Brukner va Strauss kabi kech romantik bastakorlarga katta ta'sir ko'rsatdi. Uning opera janridagi islohotlari XX asrda modernizm yo'nalishini belgilab berdi. Shunday qilib, Richard Vagner nafaqat opera san'atini o'zgartirdi, balki butun dunyo bo'ylab musiqachilar va tomoshabinlarni ilhomlantirishda davom etadigan meros qoldirdi.
Kalit so'zlar: kompozitor, opera ijodi, islohot, simfoniya, drama.
Iqtibos uchun: Matsinova D.F. R. Vagnerning opera ijodi. // Inter education & global study. 2025. №2 B.603-608.
ОПЕРНОЕ ТВОРЧЕСТВО Р. ВАГНЕРА
© Д.Ф. Матсинова 1И
1 Государственная консерватория Республики Узбекистан, Ташкент, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: данная статья широко раскрывает тему оперного творчества немецкого композитора и теоретика Рихарда Вагнера. Оперная реформа Вагнера -радикальное переосмысление оперного жанра. Реформа оперы осуществлялась Вагнером последовательно от оперы к опере. Реформируя оперы, Рихард Вагнер
© intereduglobalstudy.com 2025, ISSUE 2
ISSN 2992-9024 (online) 2025, №2
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
стремился к воплощению серьезного глобального содержания, переданного через философское осмысление традиционных сюжетов.
ЦЕЛЬ: изучить основные черты вагнеровской оперы, её влияние на музыкальное искусство и значимость реформ, предложенных Вагнером.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: анализ оперных произведений Рихарда Вагнера, исследование концепции «музыкальной драмы», изучение влияния лейтмотивной системы и оркестровой палитры на развитие оперы.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: Рихард Вагнер (1813-1883) - выдающийся немецкий композитор, реформатор оперного искусства и создатель концепции «музыкальной драмы». Его творчество оказало огромное влияние на развитие европейской музыки и театра.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: творчество Вагнера оказало огромное влияние на последующее развитие музыки, особенно на композиторов позднего романтизма, таких как Малер, Брукнер и Штраус. Его реформы оперного жанра задали направление для модернизма в XX веке. Таким образом, Рихард Вагнер не только преобразил оперное искусство, но и оставил наследие, которое продолжает вдохновлять музыкантов и зрителей по всему миру.
Ключевые слова: композитор, оперное творчество, реформа, симфонизм, драма.
Для цитирования: Матсинова Д. Ф. Оперное творчество Р. Вагнера. // Inter education & global study. 2025. №2. С. 603-608.
THE OPERA WORKS OF R. WAGNER
© Diloram F. Matsinova1®
Uzbekistan State Conservatory, Tashkent, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: this article broadly explores the topic of the opera work of the German composer and theorist Richard Wagner. Wagner's opera reform - a radical rethinking of the opera genre. The opera reform was realized by Wagner successively from opera to opera. Reforming operas, Richard Wagner strove to realize a serious global content, conveyed through philosophical understanding of traditional plots.
AIM: t o study the main features of Wagner's opera, its influence on musical art, and the significance of the reforms proposed by Wagner.
MATERIALS AND METHODS: analysis of Richard Wagner's operatic works, exploration of the concept of "musical drama," and examination of the influence of the leitmotif system and orchestral palette on the development of opera.
DISCUSSION AND RESULTS: Richard Wagner (1813-1883) was a prominent German composer, opera reformer, and creator of the concept of "musical drama." His work had a profound impact on the development of European music and theater.
© intereduglobalstudy.com 2025, ISSUE 2
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
CONCLUSION: Wagner's work had a tremendous influence on the subsequent development of music, especially on late Romantic composers such as Mahler, Bruckner, and Strauss. His reforms in the opera genre set the direction for modernism in the 20th century. Thus, Richard Wagner not only transformed operatic art but also left a legacy that continues to inspire musicians and audiences worldwide. Composer, operatic work, reform, symphonism, drama.
Key words: composer, opera, reform, symphonism, drama.
Rixard Vagner musiqa san'ati rivojidagi eng buyuk siymolardan biridir. Uning monumental g'oyalari madaniyat olamiga yangi kontseptsiyalarni sezilarli darajada qo'sshdi. U daho kompozitor, iste'dodli dirijyor, shoir, dramaturg, publitsist va teatr janrining bilimdoni sifatida mashhur bo'ldi. O'zining katta sa'y-harakatlari, keng ko'lamli ijodiy fikr va ajoyib irodasi tufayli u nafaqat eng buyuk asarlarni yaratishga, balki san'at dunyosini sezilarli darajada o'zgartirishga muvaffaq bo'ldi.
Nemis dahosining ijodiy me'rosi haqiqatan ham ulkan. Kompozitor simfonik asarlar, torli kvartet, ansambl, skripka va fortepiano uchun ansambllar, orkestr uchun asarlar, shuningdek, jo'rsiz xor, vokal kompozitsiyalarini yozgan. Biroq, operalar uning ijodiy merosining eng muhim qatlami hisoblanadi.
Vagnerning asosiy nazariy g'oyalari:
1. Zamonaviy san'at butunlay tanazzulga yuz tutdi. Vagner uning buzuqligi, san'at o'z maqsadini unutganligi, u xizmat qilishga chaqirilgan oliy maqsad haqida gapiradi. Vagner uchun san'at ideali qadimgi fojiadir. Qadimgi Yunonistonda fojia xalq qalbining ifodasi edi, u butun xalqni birl ashtirdi, minglab odamlar o'zlarini tushunish uchun amfiteatrni to'ldirishdi. Yunon teatri, Vagnerning fikricha, badiiy dinning bir turi. U zamonaviy teatrni ko'ngilochar maskan, san'atni esa oldi-sotdi obyekti deb ataydi. Shunday qilib, kompozitor san'atga xalqni axloqiy tarbiyalashning muhim vositasi sifatida qaraydi. Vagnerning yuqorida muhokama qilingan inqilobiy ruhi rassomning pozitsiyasini va san'at pozitsiyasini o'zgartirishga qaratilgan edi. "San'atning maqsadi - go'zal va kuchli odamni yaratish. Inqilob unga kuch bersin. San'at - go'zallik."
2. Ushbu yangi san'at qanday bo'lishi kerak? Umumjahon badiiy ijod - kelajakning badiiy asarini yaratishda barcha san'at yana birlashishi zarur. San'at sintezi g'oyasi Vagnerni dramatik nazariyani yaratishga olib keladi. Dramaturiyada biz she'riyat, haykaltaroshlik, rassomlik va me'morchilikning uyg'unligini topamiz. Bundan tashqari, haqiqiy drama musiqiy bo'lishi kerak, chunki faqat musiqa inson kechinmalarini butun chuqurligi bilan tasvirlay oladi va orkestr hayotda va dunyoda sodir bo'ladigan barcha dramatik hodisalarning yagona tasvirini bera oladi.
Vagner 50-yillar boshlari asarlarida ifodalangan bu fikrlarga umrining oxirigacha abadiy sodiq qoladi. Uning vazifasi bunday teatrni haqiqatga aylantirishdir. Buning uchun
For citation: Diloram F. Matsinova. (2025) 'The opera works of R. Wagner', Inter education & global study, (2), pp. 603-608. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Vagner o'zidan oldin mavjud bo'lgan va zamonaviy san'atda mavjud bo'lgan barcha narsalarni buzib tashlaydi. Vagner operaning asosiy qismi musiqa deb hisoblaydi, drama faqat vositaga aylanadi. Vagnerning fikricha, drama musiqa bilan uzviy bog'liq bo'lishi kerak.
Shunday qilib, opera Vagner uchun markaziy va mohiyatan yagona janrga aylandi. Bu janrda jami 13 ta asar yaratgan. Kompozitorning opera ijodida uchta davrni ajratish mumkin.
Birinchisi, 30-yillardagi operalar:
1834 yil - "Феи" operasi (K. Gotsining ertagi asosida)
1836 yil - "Запрет любви" operasi (Shekspirning "O'lchov uchun o'lchov" komediyasi asosida)
1840 yil - "Риенци" operasi (tarixiy syujet)
Bu davrni "talabalik davri" deb atash mumkin. Vagner XIX-asr boshlarida mavjud bo'lgan operaning har xil turlarini o'zlashtirgan (ertak-romantik opera — "Феи", komik — "Запрет любви", Meyerber ruhidagi "buyuk" tarixiy opera — "Риенци"). Bu asarlarning eng kuchli tomoni dramaturgiya va librettodir. Musiqiy tilda hali ham ikkinchi darajali va taqlid qiluvchi narsalar ko'p.
Ikkinchi davr - 40-yillarning operalari:
1841 yil - "Летучий Голландец" operasi 1845 yil - "Тангейзер" operasi
1848 yil - "Лоэнгрин" operasi
Bu davr ko'pincha "intuitiv innovatsiyalar" davri deb ataladi. Nemis opera teatrlarida dirijyor bo'lib ishlagan va an'anaviy janrlarda o'zini sinab ko'rgan Vagner zamonaviy operaning barcha kamchiliklarini biladi va janrga o'zining yondashuvini allaqachon sezib turibdi. U ushbu uchta asarni "romantik operalar" deb ham atagan, ammo ularning ko'p qismi (syujetlari, tuzilishi, vokal uslubi) keyinchalik "musiqiy dramalar" ni kutadi. Uchinchi davr - 50-yillar va 80-yillarning boshlari operalari: 1859 yil - "Тристан и Изольда" musiqiy dramasi 1867 yil - "Нюрнбергские майстерзингеры" komik operasi 1854-1874 yillar - "Кольцо Нибелунга" tetralogiyasi ustida ishlash: 1854 yil - "Золото Рейна" 1856 yil - "Валькирия" 1871 yil - "Зигфрид" 1874 yil - "Гибель богов" 1882 yil - "Парсифаль" musiqali dramasi
Bundan tashqari, Vagnerning asosiy g'oyasi musiqiy harakatlarning doimiy oqimiga erishish edi. Ilgari operalar yaratgan kompozitorlar bitta asarda ko'plab alohida sahnalarni birlashtirardilar: ariyalar, duetlar, raqslar. Vagnerning so'zlariga ko'ra, ushbu printsip asosida yozilgan operalarda yaxlitlik va uzluksizlik yo'q edi. Uning asarlaridagi musi qiy tugallik - bu uzluksiz ovoz, uni ariya, rechitativ shaklida alohida qo'shimchalar to'xtatmaydi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Musiqa doimiy ravishda yangilanadi, o'tgan narsalarga qaytmaydi. Kompozitor duetlarni dialoglarga aylantiradi, unda ikki honandaning bir vaqtning o'zida kuylashi ishlatilmaydi.
Kompozitorning asosiy g'oyalaridan biri bu asarning musiqiy va dramatik konsepsiyasini chuqur va har tomonlama ochib berish edi. Shuning uchun u o'sha paytda mavjud bo'lgan imkoniyatlarni kengaytirib, badiiy ifoda etishning turli usullarini qo'llagan. Vagner opera islohotining tamoyillari orkestr xarakterida aks etgan. Shuningdek, Vagner dastur simfonizmiga katta hissa qo'shdi. Uning orkestri antik davrda sahnada sodir bo'layotgan voqealarni sharhlash orqali chuqur, sirli ma'noni anglatuvchi xor bilan taqqoslangan.
Opera janrini tubdan qayta ko'rib chiqish garmonik tarkibiga ham ta'sir ko'rsatdi. Vagner akkord tarkibiga ham katta ahamiyat beradi. Vena maktabi vakillari va dastlabki romantizm tomonidan kiritilgan klassik uyg'unlikni asos qilib oladi va uning imkoniyatlarini kengaytiradi, uni xromatik soyalar va modal o'zgarishlar bilan to'ldiradi. Ushbu nyuanslar musiqiy palitrani sezilarli darajada boyitadi. Bundan tashqari, u kelishmovchiliksiz tovushlarni to'g'ridan-to'g'ri konsonanslarga aylantirishdan qochishga harakat qiladi, modulyatsiya rivojlanishini qo'shadi, bu esa keskinlik, kuch va kulminatsion nuqtaga tezkor harakatni beradi.
Vagner opera islohotining yana bir ajoyib xarakterli xususiyati dramatik asarlarda leytmotivdan foydalanishdir. Ushbu uslub tufayli dastur qismlari yangi ko'rinishga ega bo'ldi. Kompozitorning o'zi "leytmotiv" atamasini ishlatmagan. Innovatsion kompozitorn ing asosiy g'oyalaridan biri leytmotiv elementlarini yagona uzluksiz musiqiy tuvalga birlashtirish edi. Odam uzluksiz melodik rivojlanish taassurotini oladi. Bunga ohangdorlikning asosiy bosqichlarida qo'llab-quvvatlashning yetishmasligi, har bir elementning to'liq emasligi, hissiy intensivlikning asta-sekin o'sishi va bir mavzudan ikkinchisiga silliq o'tish tufayli erishiladi. Xuddi shu Vagnerning operatsion islohoti g'oyasi dramatik tomonga ham ta'sir ko'rsatdi. Sahnada sodir bo'layotgan voqealarni hayotd agi voqealar haqiqatiga imkon qadar yaqinlashtirishga urinib ko'rgan kompozitor bir asarning harakatlarini birlashtirib, o'zaro faoliyat rivojiga rioya qiladi.
Vagnerning opera islohoti vokal dramatik asarlarning matn tarkibiga ham ta'sir ko'rsatdi. Kompozitorni xavotirga solgan asosiy masalalardan biri bu so'zlarning kombinatsiyasi va operaning musiqiy akkompanimenti edi. Ushbu janr ikki yo'nalishni birlashtiradi: drama qonunlariga binoan qurilgan spektakl va musiqiy shaklni rivojlantirishning o'ziga xos printsiplariga bo'ysunadigan asar.
Oldingi kompozitorlar opera matnini yordamchi deb hisoblashgan. Musiqa har doim operaning ustun elementi hisoblangan. Faoliyatining boshida Vagner ham opera matni asarning musiqiy mazmuniga xalaqit beradi, deb hisoblagan. Kompozitor "Nemis musiqasining mohiyati to'g'risida" degan maqolasida: "Bu yerda cholg'u musiqasi sohasida har qanday yot va g'arazli ta'sirlardan xoli bo'lgan kompozitor san'at idealiga yaqin kelishga qodir; bu yerda, u beixtiyor o'z san'ati vositalariga murojaat qilsa, u o'z chegaralarid a qolishga majbur".
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Operatsion faoliyatida Vagner deyarli hech qachon kundalik hayot va odatiy voqealardan foydalanmagan. Kompozitor afsona va rivoyatlarni dramatik asarlar adabiy fonining eng yaxshi manbai deb bilgan. Ularda abadiy g'oyalar va umuminsoniy qadriyatlar mavjud. Bundan tashqari, Vagner bir nechta afsonalarni bitta operada birlashtirdi va yangi keng ko'lamli epik asar yaratdi.
Vagner opera islohotining ta'siri keyinchalik boshqa kompozitorlar ijodida ham namoyon bo'ldi. Uning tamoyillari Klod Debyussi, Richard Shtrauss, Arnold Shoenberg, Nikolay Rimskiy-Korsakov asarlarida uchraydi. Chaykovskiy, Verdi va Raxmaninovga kelsak, ularning ishlarida Vagner printsiplarining aks etishi munozarali bo'lib qolmoqda, chunki bu romantizm vakillari ulardan uzoqlashishga intilganlar. Shunga qaramay, ba'zi bir daqiqalarda operatsion islohot g'oyalari bilan parallelliklar seziladi.
P. I. Chaykovskiy dastlab Vagner musiqiy dramasi tamoyillarini qabul qilmagan. "...Mening chuqur va qat'iy ishonchimga ko'ra, u noto'g'ri yo'ldan yurgan daho edi. Vagner buyuk simfonist edi, lekin opera kompozitori emas edi", deb ta'kidlagan kompozitor 1849 yilda Amerikaning "Morning Journal" gazetasiga yozgan qaydida [6, c 284].
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Рихард Вагнер. Мемуары. - Москва: Светозар, 1911-1912. - т.1-3.
2. Рихард Вагнер. "Моя жизнь." - Москва: Алгоритм, 2003.
3. Миллингтон Барри "Вагнеровский компендиум: Путеводитель по жизни и музыке Вагнера." - Санкт-Петербург: Композитор, 1997.
4. Джон Уоррак. "Немецкая опера: От истоков до Вагнера." - Москва: Музыка, 2003.
5. Эрнест Нойман. "Вагнеровские оперы." - Санкт-Петербург: Лань, 1994.
6. П.И.Чайковский. "Музыкально-критические статьи". - Санкт-Петербург: Музыка, 1986. - 365.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Matsinova Diloram Fazilovna - dotsent, Xor dirijyorligi kafedrasi, [Матсинова Дилорам Фазиловна, доцент, кафедра хорового дирижирования], [Diloram F. Matsinova, Associate Professor, Department of choral conducting]; manzil: Toshkent shahar, Shayxontohur tumani, S.Darvoza ko'chasi, 3A/36 [адрес: город Ташкент, Шайхантахурский район, улица С.Дарвоза, 3А/36], [address: Taskent city, Shaykxontohur district, S.Darvoza street, 3А/36].
