CC BY
1ЭОЖ: 616.988.5-616.89 «ОЙЫЛУДЬЩ АЛДЫН АЛУ БОЙЫНША МЕЙ1РГЕР 1С1НДЕГ1 ЗАМАНАУИ
К¥ЛМАН ГСЛБАНУ Н¥РЛАНКЫЗЫ АМАН БАЛН¥Р ЖАКСЫМ¥РАТКЫЗЫ, СЕРИКОВА БАГДАТ
ДЖУЛДИБАЕВНА
«Мешргер юь1» кафедрасы, «Ощуспк ^азакстан медицина академиясы» А^ жанындагы медицина колледжi Шымкент, ^азакстан
КАДЫРОВА ЖАНАР Н¥РЖАУКЫЗЫ
м.г.м., жетекшiсi, «Мейiргер юь1» кафедрасы, «Ощуспк ^азакстан медицина академиясы» А^ жанындагы медицина колледжi Шымкент, ^азакстан
Тушндеме: Цазгргг денсаулыц сацтау ЖYйесiнде ерекше мацызга ие. Ойылу -пациенттердщ eMip сапасын айтарлыцтай темендетт, емдеу процест циындататын, медициналыц ресурстарды кеп цажет ететт созылмалы ауру. Заманауи мешргерлт кYтiм ойылудыц алдын алуга багытталган кешендi шараларды ЖYзеге асыру арцылы пациенттщ жагдайын жацсартуга, ауруханага жату мерзiмiн цысцартуга жэне жалпы денсаулыц сацтау шыгындарын азайтуга ыцпал етеди Ойылу Ke6irnœ тесекке тацылган немесе цозгалуы шектеулi пациенттерде, эЫресе царттар мен узац уацыт тесек тартып жатцан науцастар арасында пайда болады. Жаца статистикалыц деректер бойынша ойылудыц алдын алу - бул денсаулыц сацтау уйымдары Yшiн eзектi мэселе, ейткеш ойылу пациенттердщ емдеу процест кешiктiрiп, эрi кеп шыгын талап етедi.
Клт свздер: «ойылу», «мешргер id», «метргерлт кYтiм», «заманауи кYтiм».
Ойылудыц ауыр тYрлерi наукастардыц eMÏp CYpy сапасын темендетт, олардьщ физикалык жэне психоэмоционалдык жагдайын нашарлатады. Ауыр жаралардыц дамуы инфекциялардыц таралуына, сепсиске, limi eлiмге экелyi MYMKrn.
Мешргерлердщ кэаби дайындык децгеш: Заманауи мешргерлердщ ойылудыц алдын алу бойынша арнайы бшм мен дагдыларга ие болуы кажет. Мешргерлер пациенттщ жагдайын теракты бакылап, оларды козгалтуды, терi кYтiмiн жэне арнайы жабдыктарды колдануды камтамасыз етедi. Олардыц мiндетi - ойылудыц алгашкы белгiлерiн аныктап, дер кезшде емдеу шараларын кабылдау.
Ойылудыц алдын алу Yшiн мейiргерлер заманауи куралдар мен эдiстердi пайдалану аркылы пациенттерге камкорлык кeрсетyi кажет. Мысалы, кысымды азайтуга арналган матрацтар, арнайы тeсенiштер, антисептикалык к¥ралдар мен ылгалдандыргыштар колдану аркылы ойылудыц алдын алу тиiмдi жYргiзiледi. Ойылудыц алдын алу пациенттщ физикалык жагдайын жаксартумен гана емес, оныц жалпы eмiр сапасын арттыруга да багытталган. Ойылулардыц алдын алумен катар, пациенттщ козгалуы мен турмыстык кажеттiлiктерi де камтылып, оныц жайлы eмiр CYPyi камтамасыз етiледi. Ойылу кeбiнесе узак уакыт бойы тeсек тартып жаткан наукастарда пайда болады, бул олардыц психоэмоционалдык жагдайына терiс эсер етyi мYмкiн. Мейiргерлер пациенттерге моральдык жэне психологиялык кeмек кeрсетy аркылы олардыц сешмдшпн арттырып, жагдайларын жаксарта алады
Ойык жарасын зерттеудщ нег1зг1 максаты:
^ысым жарасын зерттеyдiц негiзгi максаты профилактика болды. Осындай кYш-жiгерге карамастан, ауруханаларда жэне когамдастыкта кысым жаралары жиi кездеседi. Сонымен катар, кысым жаралары созылмалы жараларга айналады, оларды емдеу киын жэне емделгеннен кешн кайталануга бейiм. Эсiресе, осы киындыктарды ескере отырып,
дерматологтар кысым жарасыньщ алдын алу стратегияларын жузеге асыру жэне пациенттерiндегi кысым жараларын тиiмдi емдеу бойынша бiлiмдерi мен дагдыларына ие болуы керек. Бул уздшаз медициналык бiлiм беру макаласы жалпы кабылданган тэжiрибелердiц дэлелдерiне баса назар аудара отырып, кысымды ойык жараныц алдын алуга жэне баскаруга багытталган.
Ойылудыц кезецдерк
Бастапкы белгiлер (бiрiншi кезец). ^ысым тускен жерде терi кызарады. Бул терi кабаттарында кан айналымыныц бузылуынан болады. Терi эдетте бiрден кайтып калатын кызарумен жауап береди ^ызарган жер жылтыр, жылы болуы мYмкiн. Терi жумсак болып, ауруы мYмкiн. ^ысым тYCкен жерде ауырсыну сезiлуi мYмкiн, эсiресе пациент козгалганда немесе кысым оралу кезшде.
Орташа кезец (екiншi кезец). Бул кезецде терiнiц Yстiцгi кабаты гана емес, сонымен катар терiнiц терещрек кабаттары (дерма) да закымдалады. ^ызарган аймакта терi кабаттары кабыршактанады немесе жарылып, кiшкентай жаралар пайда болуы мYмкiн. Жараныц айналасында кызару мен iсiну байкалады.
Yшiншi кезец. Бул кезецде ойылу терiнiц барлык кабаттарын (дерма мен гиподерманы) бузады. Жара терецдеп, терi астындагы майлы тшдерге жетуi мYмкiн. Жараныц iшкi белшнде eлi тiндер (некроз) болуы мYмкiн. Бул жерде жараныц тYбi кара-коцыр тYCке ие болады. Егер жара инфекцияланса, жарада iрiц мен жагымсыз иiс пайда болуы мYмкiн.
Тeртiншi кезец (ец ауыр). Шыгару жэне CYЙекке дейiн закымдану: Бул ец ауыр кезецде ойылу терiнiц ец терец кабаттарынан (жумсак тiндерден) CYЙектер мен булшыкеттерге дейiн закым келтсредь
Жараныц Yлкен кeлемi: Жараныц кeлемi Yлкен болып, CYЙек немесе тшдер кeрiнуi мYмкiн. Инфекция терец улпаларга таралып, сепсиске (канына инфекция таралуы) алып келуi мYмкiн.
Ойылудыц непзп белг1лер1 мен сипаты:
Терi кысымга ушыраган аймакта кызарып, жылтыр бола бастайды. Ойылудыц алгашкы кезецдерiнде кысым мен козгалыс кезiндегi ауырсыну болуы мYмкiн. Терi кабаттарыныц закымдануы мен кабыршактануы байкалады. Yшiншi жэне тeртiншi кезецдерде терец жаралар, улпаныц eлуi, инфекциялар мен iрiц пайда болуы мYмкiн. ^ызарган жерлерде терiнiц тYсi бозгылт немесе кYлгiн болып eзгеруi мYмкiн.
Патофизиология жэне ойык жаракаттарыныц себептер1:
^ысым жаракаттары - бул эдетте егде жастагы, козгалгыштыгы шектеулi немесе денсаулыгыныц eткiр немесе созылмалы проблемаларымен, жаракаттармен немесе хирургиялык араласулармен тeсекке немесе орындыкка тацылган жэне тамактануы бузылган адамдарда пайда болатын жумсак тiндердiц закымдануыныц локализацияланган аймактары. элсiз жэне сынгыш сыныктары бар наукастар. Бул факторлар адамныц терiсiнiц жэне оныц астындагы тiндердiц терш жэне кан айналымын закымдайтын ^штерге тeзiмдiлiгi тeмендейтiнiн бiлдiредi.
Тiндердiц закымдануы адбшесе терiге жэне оныц астындагы тшдерге кысым, Yйкелiс жэне/немесе ыгысу немесе Yшеуiнiц комбинациясы эсер еткенде пайда болады. ^ысым, Yйкелiс немесе ыгысу узакка созылса, олар канмен камтамасыз етудiц бузылуына жэне терi мен оныц астындагы тiндердiц закымдалуына экелуi мYмкiн.
Ойылудыц алдын алу - мешргер iсiндегi мацызды мшдеттердщ бiрi, эсiресе козгалуы киын наукастар мен узак уакыт тeсек тартып жаткан адамдар Yшiн. Ойылу - терi мен жумсак тiндерге узак уакыт бойы кысым тYсетiндiктен туындайтын закым, сондыктан мейiргерлердiц басты максаты - осы жагдайдыц алдын алу, эрi оныц даму каупiн тeмендету. Заманауи мейiргерлiк кYтiм ойылуды болдырмау Yшiн тиiмдi стратегияларды, инновациялык технологияларды жэне жаца эдiстердi колдануды талап етедь
Ойылудыц алдын алу бойынша заманауи купмнщ негiзгi аспектiлерi:h
Тэуекелдердi багалау куралдары: Мейiргерлер пациенттщ ойылу пайда болу каутн багалау Yшiн арнайы багалау куралдарын пайдаланады, мысалы, Braden шкаласы (Braden Scale). Бул шкала тершщ кYЙiн, козгалгыштыкты, тамактануды, ылгалдылыкты, тротуарлык кYЙдi жэне денсаулык жагдайын багалайды.
Наукас жагдайын Yнемi бакылап отыру, терi кызарган немесе езгерген аймактарды тексеру, алгашкы белгiлерде дереу шаралар кабылдау.
Тесекпен жэне орындыкпен козгалыс: Пациенттердi жиi жэне туракты тYPде козгалту (кем дегенде 2 сагат сайын). Бул Yшiн арнайы техникалар мен куралдар пайдаланылады:
Жылжытуды жещлдететш арнайы тесек жастыктары мен баска жабдыктар.
^озгалыссыз наукастар Yшiн эртYрлi жату позаларын ауыстыру.
^озгалыс жаттыгулары: ^озгалыс кабiлетi бар наукастар Yшiн арнайы гимнастика немесе жаттыгуларды жасауга нускау беру.
^ысымга карсы матрацтар мен тесенiштер: Заманауи технологиялар мен материалдардан жасалган кысымды азайтуга арналган матрацтар мен тесектер (мысалы, ауа компрессиясы бар матрацтар, гельдi матрацтар, гидростатикалык тесенiштер) ойылудыц алдын алу Yшiн тиiмдi.
Терiнi коргауга арналган куралдар: Арнайы гельдер мен кремдер тершщ ылгалдылыгын сактап, кургактыктан коргауга кемектеседi.
Наукастыц терiсiн Yнемi тексерiп, таза устап, терiнiц ылгалдылыгын сактау мацызды. Эсiресе, зэрдiц немесе тердщ кеп мелшерде болуын болдырмау кажет.
Терi кYтiмiнiц мацызды аспекта - терiнi кургаудан коргау. Арнайы ылгалдандыргыш кремдер мен лосьондар колданылады.
Терiде кызарулар мен кабынудыц алгашкы белгiлерi байкалса, дереу шаралар кабылданып, косымша кемек керсетiледi.
Пациенттщ дурыс тамактануын камтамасыз ету, себебi дурыс тамактанбау терi жагдайыныц нашарлауына жэне ойылу пайда болу каушнщ артуына экелуi мYмкiн. Протеиндер, С дэрумеш мен мырыш сиякты микроэлементтердi тутыну терi мен тiндердiц сауыгуын колдайды.
Наукастардыц жеткiлiктi мелшерде суйыктык iшкенiн камтамасыз ету терiнi ылгалдандырып, ойылудыц алдын алуга кемектеседi.
Ойылудыц алдын алу тек физикалык ^^ммен шектелмейдi. Наукастыц психоэмоционалдык жагдайы да мацызды. ¥зак уакыт бойы тесек тартып жату -психологиялык кысым мен стресске себеп болуы мYмкiн, бул ез кезепнде емделу процесше эсер етедi.
Наукастыц отбасы мYшелерiне ойылудыц алдын алу туралы акпарат беру, оларды кYтiм процесiне тарту.
Мешргерлердщ паллиативтi кемек, терi кYтiмi жэне ойылудыц алдын алу бойынша кэаби бiлiмдерi Yнемi жацартылып отырады. Бул мейiргерлердiц заманауи эдiстер мен куралдарды дурыс пайдалануына мYмкiндiк береди
Наукаска жогары сапалы кемек керсету Yшiн эртYрлi мамандармен (дэрiгерлер, физиотерапевттер, элеуметтiк кызметкерлер) бiрлесе жумыс ютейдь
Наукастардыц жагдайы ауыр болган жагдайда, оларды узак мерзiм бойы дурыс ^ту ете мацызды. Мейiргерлер паллиативт кемек керсету аркылы пациенттщ ауырсынуын жецiлдетiп, психоэмоционалдык колдау керсетедi.
Корытынды
Бул казiргi денсаулык сактау жYЙесiнде мацызды мэселе болып табылады. Ойылу тек физикалык гана емес, психоэмоционалдык тургыдан да наукастарга ауыртпалык тугызады, сонымен катар оныц дамуымен байланысты медициналык шыгындар мен емдеу мерзiмi айтарлыктай улгаяды. Заманауи мейiргерлiк купмнщ негiзгi максаты - ойылудыц алдын алу Yшiн кешендi шараларды жYзеге асыру, оныц iшiнде пациенттiц жагдайын туракты бакылау,
Tepi купмш жаксарту, козгалыс белсендiлiгiн камтамасыз ету, арнайы жабдыктарды колдану жэне дурыс тамактануды уйымдастыру.
Мешргерлердщ кэаби бiлiмдерi мен дагдыларыныц Yздiксiз жацаруы, сондай-ак заманауи технологиялар мен эдютердщ енгiзiлуi ойылудыц алдын алуда шешушi рел аткарады. Сонымен катар, ойылудыц алдын алу пациенттщ емiр сапасын жаксартуга, ауруханага жату мерзiмiн кыскартуга, ауырсынуды жецiлдетуге жэне жалпы денсаулык сактау шыгындарын азайтуга ыкпал етедь
Дорыта айтканда, ойылудыц алдын алу бойынша заманауи мешргерлш кYтiм пациенттердщ денсаулыгы мен эл-аукатын камтамасыз етуде мацызды курал болып табылады жэне денсаулык сактау жYЙесiнiц тиiмдiлiгiн арттыруга багытталган мацызды кадам болып саналады.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Gunningberg L et al (2013) ^ркелген медбикелер, медбикелердщ кемекшiлерi жэне студенттiк медбикелер туралы кысымды ойык жара туралы бiлiм: Швециядагы сипаттамалык, салыстырмалы кеп орталыкты зерттеу. Int жара J 12:462. https://doi .org/10.1111/iwj.12138
2. NICE (2014) ^ысым жаралары: алдын алу жэне баскару. Клиникалык нускаулык, 179 том. www.nice.org.uk/guidance/cg179 .
3. ¥лттык кысымды ойык жара бойынша консультативтш кецес, Еуропалык кысымды ойык жара бойынша консультативтш кецес жэне Пан Тынык мухиты кысым жаракаттары альянсы (NPUAP/EPUAP/PPPIA) (2014) ^ысымды ойык жараныц алдын алу жэне емдеу: жылдам аныктамалык нускаулык. Iшiнде: Haesler E (ed) Кембридж медиасы: Осборн парю, Австралия
4. Сынгыштык сыныктарын ^ту: ортогериатриялык наукаска кешендi кYтiм жэне баскару. Cham (CH): Springer; 2018. 7 тарау.
5. 2018 маусым 16.
6. Hommel A et al (2017) ^ысым жарасыныц алдын алудыц табысты факторлары — сухбаттык зерттеу. J Clin Nurs 26:182-189. https://doi.org/10.1111/jocn.13465
7. Moore Z, Cowman S (2014) ^ысым жарасыныц алдын алу Yшiн тэуекелдi багалау куралдары. Cochrane дереккор жYЙесi Rev. (2): CD006471. https://dо.орг/10.1002/14651858 .CD006471.pub3
8. Sving E et al (2014) Дэлелдi кысым жарасыныц алдын алуга ыкпал ететш факторлар. ^ималык зерттеу. Int J Nurs шпилькасы 51:717-725.
9. Вандерви К жэне баскалар (2007) Еуропадагы кысымныц ойык жарасыныц таралуы: пилоттык зерттеу. J Eval Clin Practice 13(2):227-235.
