Научная статья на тему 'ХАВФҲОИ САРМОЯГУЗОРӢ ВА РОҲОИ ҲАЛЛИ ОН ДАР КИШОВАРЗӢ'

ХАВФҲОИ САРМОЯГУЗОРӢ ВА РОҲОИ ҲАЛЛИ ОН ДАР КИШОВАРЗӢ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
стсармоягузорӣ / иқтисоди бозоргонӣ / лоиҳа / хавф / кишоварзӣ / методика / хатар / меъёр / маблағ / фонд / минтақа. / инвестиции / рыночная экономика / проект / риск / сельское хозяйство / методология / риск / ставка / деньги / фонд / регион.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Қудратзода П. Қ., Ахмедов Д. Ҳ.

Дар мақолаи мазкур, хавфу хатари сармоягузори дар соҳаи кишоварзӣ аз ҷиҳати назариявӣ вобаста ба шароити имрузаи Ҷумҳурии Тоҷикистон нишон дода шуда, ҳамзамон барои такмили роҳу усули пешгири аз хатарҳои мавҷуда пешниҳодҳо гардидааст. Бояд қайд, ки дараҷаи хавфи лоиҳаҳои сармоягузорӣ, чунин хулоса намудан мумкин аст, ки таъсири хавф на аз ҳаҷми маблағҳо, балки аз лоиҳаҳои сармоягузории татбиқшаванда дар минтақаҳои кишвар ва аз захираҳои таъминнокии онҳо вобастагӣ дорад. Хавфи лоиҳаи сармоягузорӣ ин дараҷаи нагирифтани фоида ҳангоми татбиқи он мебошад. Аз ин рӯ, мафҳуми хавф бояд ҳамчун номуайяние, ки бо эҳтимолияти пайдоиш ҳангоми татбиқи лоиҳаи сармоягузорӣ алоқаманд аст, фаҳмида мешавад. Ҳамзамон, интихоби лоиҳаҳои сармоягузорӣ барои дохил намудан ба Барномаи сармоягузориҳои давлатӣ бояд аз рўи меъёри ба инобат гирифтани дараҷаи хавф, махсусан дар соҳаи кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон тақвият дода шавад. Таҳқиқот нишон медиҳад, ки таъсири хавфҳои гуногун на бештар аз ҳаҷми захираҳое, ки барои татбиқи лоиҳаи сармоягузорӣ ҷалб шудаанд, балки аз минтақае, ки татбиқи лоиҳа дар он ба нақша гирифта шудааст, мавриди таҳқиқ қарор гирифта аст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INVESTMENT RISKS AND WAYS TO SOLUTION THEM IN AGRICULTURE

В данной статье теоретически показаны риски и опасности инвестирования в сферу сельского хозяйства в зависимости от текущих условий Республики Таджикистан, а также даны предложения по совершенствованию путей и методов предотвращения существующих рисков. Следует отметить, что уровень риска инвестиционных проектов, можно сделать вывод, что влияние риск не от суммы средств, а от инвестиционных проектов применяется в регионах страны и за счет их снабженческих ресурсов зависит от. Риск инвестиционного проекта – это степень его нерентабельности при его реализации. Поэтому под понятием риска следует понимать неопределенность, связанную с вероятностью возникновения в ходе реализации инвестиционного проекта. При этом отбор инвестиционных проектов для включения в Государственную инвестиционную программу должен быть усилен по критерию учета уровня риска, особенно в аграрном секторе Республики Таджикистан. Исследование показывает, что влияние различных рисков зависит не от количества ресурсов, привлеченных для реализации инвестиционного проекта, а от области, где планируется реализация проекта.

Текст научной работы на тему «ХАВФҲОИ САРМОЯГУЗОРӢ ВА РОҲОИ ҲАЛЛИ ОН ДАР КИШОВАРЗӢ»

УДК: 635.331.12

ХАБФ^ОИ САРМОЯГУЗОРЙ ВА РО^ОИ ^АЛЛИ ОН ДАР КИШОВАРЗЙ

Кудратзода П.К.

Ахмедов Д.Х,.

Аннотатсия: Дар маколаи мазкур, хавфу хатари сармоягузори дар сохаи кишоварзй аз чихати назариявй вобаста ба шароити имрузаи Чумхурии Точикистон нишон дода шуда, хамзамон барои такмили роху усули пешгири аз хатархои мавчуда пешниходхо гардидааст. Бояд кайд, ки дарачаи хавфи

лоихахои сармоягузорй, чунин хулоса намудан мумкин аст, ки таъсири хавф на аз хачми маблагхо, балки аз лоихахои сармоягузории татбикшаванда дар минтакахои кишвар ва аз захирахои таъминнокии онхо вобастагй дорад. Хавфи лоихаи сармоягузорй ин дарачаи нагирифтани фоида хангоми татбики он мебошад. Аз ин ру, мафхуми хавф бояд хамчун номуайяние, ки бо эхтимолияти пайдоиш хангоми татбики лоихаи сармоягузорй алокаманд аст, фахмида мешавад. Х,амзамон, интихоби лоихахои сармоягузорй барои дохил намудан ба Барномаи сармоягузорихои давлатй бояд аз руи меъёри ба инобат гирифтани дарачаи хавф, махсусан дар сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон таквият дода шавад. Тахкикот нишон медихад, ки таъсири хавфхои гуногун на бештар аз хачми захирахое, ки барои татбики лоихаи сармоягузорй чалб шудаанд, балки аз минтакае, ки татбики лоиха дар он ба накша гирифта шудааст, мавриди тахкик карор гирифта аст. Мафх,умх,ои асосй: сармоягузорй, иктисоди бозоргонй, лоиха, хавф, кишоварзй, методика, хатар, меъёр, маблаг, фонд, минтака.

Барои ицтибос: Кудратзода П.К,. Хавфхои сармоягузорй ва ро^ои %алли он дар кишоварзй /П.К. Кудратзода, Д.Х.. Ахмедов //Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - N0. 3(42). - С. 436-443

ИНВЕСТИЦИОННЫЕ РИСКИ И ПУТИ ИХ РЕШЕНИЯ Б СЕЛЬСКОМ ХОЗЯЙСТВЕ

Кудратзода П.К.

Ахмедов Д.Х.

Аннотация: В данной статье теоретически показаны риски и опасности инвестирования в сферу сельского хозяйства в зависимости от текущих условий Республики Таджикистан, а также даны предложения по совершенствованию путей и методов предотвращения существующих рисков. Следует отметить, что уровень риска инвестиционных проектов, можно сделать вывод, что влияние риск не от суммы средств, а от инвестиционных проектов применяется в регионах страны и за счет их снабженческих ресурсов зависит от. Риск инвестиционного проекта - это степень его нерентабельности при его реализации. Поэтому под понятием риска следует понимать неопределенность, связанную с вероятностью возникновения в ходе реализации инвестиционного проекта. При этом отбор инвестиционных проектов для включения в Государственную инвестиционную программу должен

быть усилен по критерию учета уровня риска, особенно в аграрном секторе Республики Таджикистан. Исследование показывает, что влияние различных рисков зависит не от количества ресурсов, привлеченных для реализации инвестиционного проекта, а от области, где планируется реализация проекта.

Ключевые слова: инвестиции, рыночная экономика, проект, риск, сельское хозяйство, методология, риск, ставка, деньги, фонд, регион.

INVESTMENT RISKS AND WAYS TO SOLUTION THEM IN AGRICULTURE

Qudratzoda P.Q. Akhmedov D.Hh.,

Annotation. In this article, the risks and dangers of investing in agriculture are theoretically shown in relation to the current conditions of the Republic of Tajikistan, and at the same time, proposals are made to improve the methods and methods of preventing existing risks. It should be noted that the degree of risk of investment projects, it can be concluded that the impact of the risk does not depend on the amount of funds, but on the investment projects implemented in the regions of the country and on their security resources. The risk of an investment project is the degree of failure to receive a profit during its implementation. Therefore, the concept of risk should be understood as uncertainty associated with the probability of occurrence during the implementation of an investment project. At the same time, the selection of investment projects for inclusion in the State Investment Program should be strengthened based on the criteria of taking into account the level of risk, especially in the agricultural sector of the Republic of Tajikistan. The study shows that the impact of various risks is studied not only from the amount of resources involved in the implementation of the investment project, but also from the region in which the project is planned to be implemented. Key concepts: investment, market economy, project, risk, agriculture, methodology, risk, norm, amount, fund, region. Key words: investments, market economy, project, risk, agriculture, methodology, risk, rate, money, fund, region.

Гузориши масъала:

Сармоягузорй ба дороихои вокей ва молиявй хамеша бо таваккал хаммано буда, хангоми чойгиркунии сармоя бо максади афзун кардани он дар оянда бояд падидаи таваккалро ба инобат

гиранд. Таваккали сармоягузорй ин сатхи эхтимолияти аз даст рафтани натичахои пешбининамудаи сармоягузор дар сохаи кишоварзй мебошад.

Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт: Аз тахлили гузаронида бар меояд, ки дарачаи хавфхое, ки метавонанд ба татбики лоихахои сармоягузорй сохаи

кишоварзй дар минтакахои чумхурй таъсир расонанд ва суст кунанд, мухим мебошад. Барои ин зарур аст, ки сабабхои мушаххаси пайдоиши намудхои хавфхо хангоми татбики лоихахои сармоягузорй муайян карда шаванд ва

мувофикан барои хадди акал кам кардани чунин хавфхо чорахои мушаххас андешида шаванд.

Максади макола: Тахлили дарачаи хавфи лоихахои сармоягузории кишоварзй дар минтакахои кишвар, омузиши фарогирии хусусиятхои сохтории хар як нишондиханда, тагйироти дуруст ва боэътимод пешгуй намуда, дар ин замина

дар бораи хавфнокии лоихахои сармоягузорй хулосахои дахлдор баровардан.

Мух,тавои асосии мавод: Хавфу хатари сармоягузорй дар сохаи кишоварзй аз чихати назариявй вобаста ба шароити имрузаи Чумхурии Точикистон нишон дода шуда, хамзамон барои такмили роху усули пешгирй аз хатархои мавчуда пешниходхо гардидааст. Бояд кайд, ки дарачаи хавфи лоихахои сармоягузорй, чунин хулоса намудан мумкин аст, ки таъсири хавф на аз хачми маблагхо, балки аз лоихахои сармоягузории

татбикшаванда дар минтакахои кишвар ва аз захирахои таъминнокии онхо вобастагй дорад. Хавфи лоихаи сармоягузорй ин дарачаи нагирифтани фоида хангоми татбики он мебошад. Аз ин ру, мафхуми хавф бояд хамчун номуайяние, ки бо эхтимолияти пайдоиш хангоми татбики лоихаи сармоягузорй алокаманд аст, фахмида мешавад.

Бо максади таъмини рушди устувори иктисодиёти миллии мамлакат ва бехтар намудани фазои сармоягузорй ва сохибкорй соли 2007 Шурои машваратии назди Президенти Чумхурии Точикистон оиб ба бехтар намудани фазои сармоягузорй таъсис дода шуд, ки ба хайати он намояндагони макомотхои давлатй бахши хусусии ватанию хоричй ва шарикони рушд шомил карда шудаанд.

Сармоягузорй ба дороихои вокей ва молиявй хамеша бо таваккал хаммано буда, хангоми чойгиркунии сармоя бо максади афзун кардани он дар оянда бояд падидаи таваккалро ба инобат гиранд. Таваккали сармоягузорй ин сатхи эхтимолияти аз даст рафтани натичахои пешбининамудаи сармоягузор дар сохаи кишоварзй мебошад. Аз ин бар меояд, ки таваккал ин эхтимолияти нест шудани натичаи пешбинишуда аз нишондихандаи дар назардошта ба тарафи

мусбат мебошад.

Истилохи таваккал «риск» аз калимаи лотинии «risicare», ки маънояш «кушиш кардан», «ба як хулоса омадан» мебошад, гирифта шудааст. Ба ин маъно таваккал хангоми сармоягузориро ба сохаи кишоварзй на бо ходисаи рафънопазир, балки бо интихоби озод хаммаъно бояд фахмид. Ин фаркиятро аввалин бор А.Х. Уиллер кайд карда буд. Вай мегуфт, ки таваккали (хатар) падидаи объективиест, ки бо номуайянии субъективии фарорасии ходисаи номатлуб алокаманд аст. Вале назарияи номуайянии ченшаванда ва ченнашавандаи Ф. Найт ахамияти бештар дошт, ки мувофики он таваккал номуайянии ченшаванда буда, номуайянй sensu stricto (лот. ба маънои асл) номуайянии ченнашванда аст. И. Пфеффер (J.Pfeffer) таносуби байни таваккал ва номуайяниро чунин шарх додааст: «Таваккал... омехтаи якчанд намуди саргармй буда, ченаки он эхтимолият аст; ченаки номуайянй сатхи боварист. Таваккал холати чахон, номуайянй холати тасаввурот аст»

Фаъолияти сармоягузорй дар шароити имруза вобаста ба хавф ва номуайянй карор дошта дар он муносибати илмй бо карорхои идоракунй, усулхо ва воситахои лозимаро талаб мекунад. Илова бар ин, аз сабаби кам будани таваччух ба масъалахои идоракунии хавфу хатархои сармоягузории дар сохаи кишоварзй ва идоракунии онхо дар кабули карорхои сармоягузорй мухимияти дигари масъала мебошад. Тачриба дар рушди муносибатхои бозорй нишон дод, ки сармоягузорй манбаи мухимтарини рушди иктисодй, заминаи молиявии пешрафт барои сахахои хочагии халки хар як кишвар ба хисоб меравад, ки инро дар мисоли корхонахои кишоварзи дидан мумкин аст. Равиши объективй ба сармоягузори дар сохаи кишоварзй зарурати истифодаи механизмхои аз чихати илмй асосноки идоракунии ба назар гирифтани хавфхои чории

сармоягузорон ба сохаи кишоварзии мамлакат, тахлили самаранокии чорахои андешидашуда ва кабули карорхои оптималй хангоми татбики лоихахои сармоягузории сохаро талаб мекунад.

Ба акидаи Ахмедов ДД. хавфхои сармоягузори - ин раванди аз даст додани идоракуни сармоя, хангоми фаъолияти гайриканоатбахши лоихахои татбикгардида мебошад.

Афзоиши хавфхои сармоягузорй ин усулхои

сармоягузорй дар сохахои хочагии халк вобаста минтакахои чумхурй ба вучуд меояд, ки зарурати истифодаи схемахо ва механизмхои

гайримукаррариро муайян менамояд ва татбики чорахои муассири

мухофизатиро талаб мекунад. Сарфи назар аз тачрибаи назарраси ватанию хоричй дар сохаи идоракунии хавфхои лоихахои сармоягузорй, айни замон системаи идоракунии илмии хатархои лоихахо вучуд надорад. Бояд кайд кард, ки динамикаи афзояндаи равандхои иктисодй зарурати тахия ва татбики механизмхои нави самарабахши идоракунии хавфхоро дар сохаи кишоварзй талаб менамояд. Аз ин ру, асоснокии назариявии равишхои методологй, тахияи тавсияхои илмию амалй оид ба идоракунии хавфхои сармоягузорй барои сохаи кишоварзй мухим мебошанд.

Ба акидаи мо, вобаста ба пешгири аз хавфу хатархои сармоягузорй дар сохаи кишоварзй чунин корхоро кардан лозим аст:

- муайян намудани асосхои назариявии хавфу хатархои сармоягузорй дар кишоврази;

- муайянкунии таснифот, роххо, усулхои арзёбии хавфу хатархои сармоягузорй ва мавкеи он дар идоракунии сохаи кишоварзии чумхурй;

- омухтани тачрибаи кишвархои хоричй оид ба пешгирии хавфу хатархои сармоягузорй дар кишоварзй;

- бахогузории хавфу хатархо сармоягузорй дар сохаи кишоварзй;

- равшаннамои хавфу хатархои лоихахои сармоягузории татбикгардида дар сохаи кишоварзии чумхурй;

Бояд ёдовар шуд, ки идоракунии хавфу хатари сармоягузорй танхо бо низоми чудогонаи идоракунй махдуд нагашта, он ба сифати зернизоми умумй ва идоракунии амалй ва стратегиро низ фаро мегирад. Асоси инро, идоракунй хавфу хатархои сармоягузориии дар кишоварзй ба сифати зернизоми идоракунии стратегй ва амалии хочагй ба салохияти рохбарияти онхо мувофик буда, ба нишондихандахои махсуси фаъолияти амалиётй ва тахлили майлкунии онхо такя менамояд ва ба хамин тарз, бо низоми нишондихандахои идоракунии умумии кишоварзй пайвасти хамачониба дорад. Бояд кайд кард, ки вобаста таърифхои мухталифи хавфу хатархои сармоягузори дар сохаи кишоварзй пешниход менамоянд.

Ба андешаи Бакоев Ш.С. зухуроти хавфхо, пеш аз хама, аз омили вакт вобастааст: коркард ва татбики лоихахои сармоягузорй дар давраи дарозмухлат пешбинй шудаанд, яъне истифодаи самараи дар оянда хосилшаванда вакти зиёдеро талаб мекунад. Хатар, пеш аз хама, дар мархилаи коркарду татбик лоихахои сармоягузорй хамрох мегардад. Хавфхо вобаста ба татбики лоихаи сармоягузорй алокаманд

имконият медихад, ки хасосияти нишондихандахои иктисодии лоиха нисбат ба тагйироти мухити берунаи бо таъсири омилхои номусоид

(ноустувории молиявй, бекурбшавй, тагйироти конунгузорй ва гайра) суратгиранда, ки ба иктисодиёти муосири Чумхурии Точикистон низ хос мебошад, арзёбй гардад. Барои дарки аники имкониятхои идоракунии хавфу хатархои сармоягузори дар сохаи кишоварзй тахлили

мохияти иктисодии хавф, хатар, сохторбандии низоми идоракунии хавфу хатархоро дида баромадани методхои баходихии онхо зарур мебошад. Фахмиши асоси ва унсурхои хавфу хатар гуногун буда, таърифи

мухталифи онхо, инчунин таносуби гуногуни пахлухои субъективй ва

объективии он чой дорад. Гуногуни акидахо дар бораи мохияти хавф, хатар хусусан бо бисёрчабха будани ин ходиса, инъикоси нопурраи он дар

конунгузории чорй, махдудияти истифодаи он дар амалияи хакикии

иктисодй ва фаъолияти идоракунй тавсиф меёбад.

Таъмини амнияти сармоягузорй дар хама мархалахои рушди

ичтимоиву иктисодии чомеа яке аз масъалаи мухим ва рузмарраи системаи давлатдорй ва кам кардани хавфи он ба хисоб меравад. Тачриба нишон медихад, ки махз амнияти сармоягузорй метавонад сабаби мухимми пешрафт ва инкишофи сохахои гуногуни иктисоди миллй гардида, барои таъмини шароитхо бобати чалби сармоя ва сармоягузорон мусоидат намояд. Дар шароити кунунии иктисодиёти кишвар таъмини амнияти хавфхои сармоягузорй метавонад натичахои назаррасро дар самтхои зерин татбик намояд:

- таъмин намудани рушди устувори иктисодиёти миллй;

- муайян намудани худуди сармоягузорй дар минтакахои кишвар;

- мухайё кардани фазои сармоягузорй бо татбики лоихахои инвеститсионй.

Бо ин максад зарур аст, ки омузиш, тахлил ва баходихии тамоюлхои асосй доир ба сармоягузорихо, динамикаи онхо, тахлили вазъи

сармоягузорй дар мархалаи хозираи мамлакат гузаронида шаванд. Барои ин вазъи масъалахои зикршуда дар давоми

солхои охир дар микёси кишвар ва дар минтакахои он, чалби сармоягузорй ба сохахои гуногуни иктисоди миллй, хачму самаранокии онхо ва омода намудани пешниходхо чихати бартараф сохтани хатархои мавчуда, муайян кардани роххои бехтар намудани фазои сармоягузорй ва баланд бардоштани хиссаи

сармоягузорихо дар мачмуи махсулоти дохилии кишвар муайян карда шаванд.

Дар ин холат вазъи мушаххаси истифодаи самараноки маблагхои сармоягузорй, мониторинг-усули мукоисаи мунтазами холати вокеии

иктисодиёт бо холате марбут мебошад. Ин чараён

бо ёрии нишондихандахои махсус гузаронида шуда, вазъи иктисодиётро мавриди тахлилу ташхис карор медихад ва мувофики натичахои ба

дастомада таклифу тавсияхои зарурй пешкаш карда мешаванд. Аз ин чо бар меояд, ки хавфи сармоягузорй ба иктисодиёти мамлакат дар

он ифода меёбад, ки кобилияти иктисодиётро дар бобати таъмини

дархостхои чамъиятй дар сатхи миллй ва сатхи байналмилалй муайян ва инчунин, ракобатпазирй, кафолати бехатаргардонии онро аз хар гуна хавфу хатархо дар бозорхои дохилй ва байналмилалй таъмин намояд.

Маъмулан, дар сатхи мамлакат ва минтакаву сохахои алохидаи он

бехатарии иктисодиёт аз руйи даромаду харочоти вокей, мубодилаи

махсулоту хизматрасонихо, истифодашавии захирахо муайян карда

мешавад. Вобаста ба он, омилхое чой доранд, ки истифодаи нодурусти

онхо метавонанд зарари муайянро ба иктисодиёти миллй расонанд.

Бинобар ин, чунин вазъи ба вучудомада, бояд

хам аз чихати микдорй ва хам аз чихати сифатй, бахо дода шавад.

Аз тахкикотхои гузаронида шуда маълум гардид, ки минтакахои Чумхурии Точикистон ба маблаггузории асосй эхтиёчи калон доранд. Гузашта аз ин, барои сатхи баланди чалби сармояи асосй ба иктисодиёт на танхо хукумати чумхурй, балки худи маъмурияти минтакахо низ бояд чалб карда шаванд. Аз ин ру, мантикан метавон тахмин кард, ки принсипхои асосии идоракунй ва механизми татбики лоихахои сармоягузорй ва самаранокии идоракунии онхо дар минтакахои кишвар бевосита аз иштироки васеи макомоти хокимияти минтакахо дар раванди

сармоягузорй вобаста аст.

Албатта, маъмурияти минтакахо хангоми кабули карори лоихахои сармоягузорй бояд ба сохахои афзалиятноки иктисоди миллй таваччухи

хоса дихад. Сохахои афзалиятноки иктисоди миллй бо хадафхои мухими

стратегй муайян карда мешаванд, ки таъсири мусбй самараи иктисодй аз татбики онхо ба даст оварда мешавад.

Дар шароити рушди иктисоди бозорй ва рушди иктисодиёт микдори

зиёди лоихахои сармоягузорй бо сармоягузории давлатй, инчунин чалби сармоягузорихои ватанй, хоричй ва хусуси татбик мегарданд.

Х,олати кунунии лоихахои сармоягузорй дар минтакахои Чумхурии

Точикистон мушкилоти арзёбии хавфхои сармоягузории минтакавиро дар

як катор омилхои калидй ба миён мегузорад. Дар тахкикотхои худ

олимони ватанй Саидмуродов Л.Х,., Муминова Ф.М., Мирбобоев Р.М. кайд мекунанд: «Аз як тараф, тафовути худудии хавфи сармоягузории

нишондихандаи хусусияти минтакахои алохида, тафовути сиёсй, ичтимой

ва иктисодии онхоро объективона инъикос мекунад. Аз тарафи дигар,

микёси ин тафовутхо аз чихати дарачаи тараккиёти ичтимой-иктисодии

«табакабандй»-и назарраси минтакахои мамлакатро нишон медихад».

Самаранокии лоихахои сармоягузорй вобаста ба хавфхои он дар сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон асосан аз дарачаи арзёбии захирахои мавчуда сарчашма мегириад. Самтхои асосии афзалиятхои лоихахои сармоягузории дар минтакахои Чумхурии Точикистон аз инхо иборатанд: идоракунии иктисодиёт, кишоварзй, обёрй ва обтаъминкунии дехот,

обтаъминкунй ва канализатсия, энергетика, наклиёт, экология, маориф,

тандурустй, рушди бахши хусусй, мехнат ва хифзи ичтимоии ахолй ва

дигар бахшхои иктисодй. Бояд гуфт, ки афзалияти бахшхои болозикр ин сохахои энергетика ва наклиёт мебошад. Баходихие, ки барои таснифи захирахо ва самаранокии лоихахои сармоягузорй истифода мешаванд, ба таври пуррагй ба давлат имкон намедиханд, ки харочотхои худии молиявию иктисодй ва ичтимоии тахлил ва натичагирй гардида, барои таъмини баландшавии сатхи зиндагии ахолй ва муайян намудани лоихахои сармоягузории афзалиятнок равона гардад.

Олимони ватани Умаров Х,.У. ва Иброхимов И.Р. дар тахкикотхои илмии худ оид ба кам кардани хавфи молиявй чунин кайд менамоянд, ки

«Яке аз тадбирхои такмили раванди кам кардани хавфхои молиявй дар Чумхурии Точикистон, ин таъсиси фонди чуброни зарар мебошад, ки бояд хусусияти мутамарказ ва махаллиро барои хар як ташкилоти карзй дар алохидагй мавчуд бошад. Ташкилоти карзй бояд захирахо ва маблагхои таъсисдодашударо барои карзхо мутобики коидахои БМТ ва Стандартхои

байналмилалии хисоботи молиявй мукоиса намояд».

Бояд кайд, кард ки хавфи молиявй -эътимоднокии манбаъхои маблаггузории барои татбики лоихаи сармоягузорй чалбшударо дар бар мегирад. Зери мафхуми хавфи молиявй хамчун эхтимолияти окибатхои номатлуби молиявй дар шакли аз даст додани захирахои молиявй ё воситахои пулй дар холати номуайянй, ки бо хавфи гузоштани сармоя ва хавфи ташкили фаъолияти хочагидории институтхо дар раванди татбики лоихахои сармоягузорй алокамандй дорад, фахмида мешавад.

Аз тахлили гузаронида бар меояд, ки дарачаи хавфхое, ки метавонанд ба татбики лоихахои сармоягузорй сохаи кишоварзй дар минтакахои чумхурй таъсир расонанд ва суст кунанд, мухим мебошад.

Барои ин зарур аст, ки сабабхои мушаххаси пайдоиши намудхои хавфхо

хангоми татбики лоихахои сармоягузорй муайян карда шаванд ва

мувофикан барои хадди акал кам кардани

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

чунин хавфхо чорахои мушаххас андешида шаванд.

Бояд ёдовар шуд, ки мувофик омадани шароит барои ташакул ва рушди шаклхои гуногуни моликият ва дар ин замина зиёд шудани усулхои нави хисматрасони дар 30-соли истиклоли давлатй бо таъмини мухити хуби фаъолияти сармоягузорй мусоидат намудааст, ки ин боиси пешгири аз хавфу хатархои сармоягузорони дохилию хоричй ба сохаи кишоварзии мамлакат мебошад.

Хулоса, хангоми тахлили дарачаи хавфи лоихахои сармоягузории кишоварзй дар минтакахои кишвар, бояд хама хусусиятхои сохтории хар як нишондихандаро хамачониба омухта, тагйиротро дуруст ва боэътимод пешгуй намуда, дар ин замина дар бораи хавфнокии лоихахои сармоягузорй хулосахои дахлдор баровардан лозим аст. Ба арзиши меъёри фоизи таваррум, имконияти истифодаи алтернативии сармоя, хавфнокй ва номуайянй ба таври назаррас таъсир мерасонад.

АДАБИЁТ

1. Бакоев Ш.С / Такмилдихии механизмхои тахия ва татбики лоихахои сармоягузории минтакавй (дар мисоли вилояти Хатлони Чумхурии Точикистон). Автореферати диссертатсия Хучанд, 2020.-С.

2. Ахмедов Д.Д/ Сармоягузорй хамчун омили баланд бардоштани истехсоли махсулоти богдорй. -Душанбе -2022, №4/2. (44) сах. -129.

3. Ахмедов Д.Д Сармоягузори омили рушди устувори иктисодиёти Чумхурии Точикистон. Кишоварз №1(90). 2021

4. Саидмурадов, Л.Х. Регионы Республики Таджикистан: теория и методология оценки [Текст] / Л.Х.Саидмурадов, Ф.М.Муминова, Р.М. Мирбобоев. - Душанбе: «Ирфон», 2012. -176 с.

5. Умаров, Х.У. Пути совершенствования процессов минимизации финансовых рисков в Республике Таджикистан [Текст] / Х.У. Умаров, И.Р. Иброхимов // Вестник Таджикского национального университета. - Душанбе: Сино, 2019. - №10. - Часть 1. - С.138.

6. Бобоазиззода Ш.А., ^удратзода ПД., Ахмедов Д.Д Фаъолияти сохибкории хурду миёна дар Чумхурии Точикистон. Паёми донишгохи омузгории Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи С.Айнй. Душанбе - 2021. № 3-4 (11-12).- с. 138 - 142. - ISSN 2707-9996

7. Ахмедов Д.Д Дастгирии давлатии сохаи богу токпарварй ва рушди он // Кишоварз. -Душанбе - 2023. № 1 (98).- с. 202 - 205. - ISSN 2074-5435

Маълумот дар бораи муаллифон:

Кудратзода Парвиз Кудрат - н.и.и. декани факултаи Молиявию идтисодии Донишгохи давлатии Дангара. Тел:93 179 02 54.

Ахмедов Давлатали Х,айталиевич - н.и.и., дотсент мудири шуъбаи омузиш ва мониторинги сармоягузорй дар КАС-и Институти иктисодиёт ва тахкиди ситемавии рушди кишоварзии АИКТ. Тел.: (+992) 93 171 11 99. davlat [email protected];

Свидения об афторах:

Кудратзода Парвиз Кудрат - к.э.н. декан Экнономическо финонсого факултета Дангаринский государственый Унверситет. Тел:93 179 02 54.

Ахмедов Давлатали Хайталиевич - к.э.н., дотцент зав.отделом изучение и мониторинг инвестиции в АПК Института экономики и системного анализа развития сельского хозяйства ТАСХН. Адрес: 734049, г. Душанбе , ул Хаёти-Нав 306. Телефон: +992 93 171 11 99. E-mail: [email protected];

Evidence about the authors:

Qudratzoda Parviz Qudrat - Ph.D. Dean of the Faculty of Economics and Finance, Dangara State University. Tel:93 179 02 54.

Akhmedov Davlatali Haytalievich - candidate of economic sciences, docent, head of the department of study and investment monitoring at IAS of the Institute of Economics and Systematic Research of Agricultural Development of Tajik Academy of Agricultural Sciences: Address: Dushanbe city, Hayoti Nav 306: tel: 918-68-49-05

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.