CC BY
1ХОРЕОГРАФИЯЛЫК ©НЕР CHOREOGRAPHY ARTS ХОРЕОГРАФИЧЕСКОЕ ИСКУССТВО
РТАХР 18.41.45
ЭОЖ 782 001:10.56032/2523-4684.2023.4.8.5
Ш.Т. Есиркепова1
1 Казак улттык хореография академиясы (Астана, Казакстан)
ДУЭТТ1-КЛАССИКАЛЫК БИ САБАРЫНАН СУЙЕМЕЛДЕУ БОЙЫНША АДАЖИО ШЫРАРМАЛАРЫН МУЗЫКАЛЫ К¥РАСТЫРУ ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ИМПРОВИЗАЦИЯЛАУ
Аннотация
Берлген макалада дуэ^-классикалык би сабаFынан сYЙемелдеу бойынша адажио шы^армаларын дурыс тандау жэне оларды импровизациялау, импровизациянын кандай тармактардан келiп шы^атынды^ы жэне оларды дурыс колдану непзп элементтерi карастырылады. Дуэтт'!-классикалык би сабаFында сYЙемелдеу процес^нде адажионы музыкалык жаFынан дурыс курастыруы кандай амалдармен олардын туындайтындыFы жэне осыпан байланысты кэптеген мысалдар керсет'1лед'1.
Казiрп уакытта дуэ^-классикалык би сабаFында адажионы дурыс тандау мэселе эте актуалды, ^рдел/ процесс болып табылады. Сол Yшiн де, бул эдiстемелiк кэрсетiлiмдер жас мамандарFа жэне тэжiрибесi аз сYЙемелдеушiлерге арналады. Бул деректер эз тэжiрибемнен жэне Ресей пианисттер, муFалiмдер мен сYЙемелдеушiлердiн макалалаларынан жэне ктаптарынан алынды.
Макаланын сонында классикалык би сабаFынан эзiмнiн жеке тэжiрибемнен алынFан музыкалык салыстырмалы импровизациялык мысалдар мен амалдар келтiрiлген.
ТYЙ¡нд¡ сездер: Дуэтт'1-классикалык би, импровизация, сYЙемелдеушi, гармония, эуен, структура, фактура, хореография окытушысы.
Ш.Т. Есиркепова1
1 Казахская национальная академия хореографии (Астана, Казахстан)
ОБРАБОТКА МУЗЫКАЛЬНОГО МАТЕРИАЛА ДЛЯ
ОФОРМЛЕНИЯ АДАЖИО К УРОКУ ДУЭТНО-КЛАССИЧЕСКОГО ТАНЦА
Аннотация
В статье «Обработка музыкального материала для оформления адажио к уроку дуэтно-сценического танца» поэтапно раскрыты: правильный выбор самого адажио и их музыкальное оформление, обогащение исполнения, разновидности импровизации и приемы творческого использования основных элементов импровизации в работе концертмейстера дуэтно-классического танца. Также приведены образцы их применения.
Методические указания по музыкальному оформлению адажио и импровизация по дуэтно-сценическому танцу особо актуальны в работе молодым, начинающим и более опытным концертмейстерам. Эта работа создана на основе личного опыта и методических рекомендаций российских специалистов.
В конце статьи приведены импровизационные сравнительные музыкальные ноты и примеры из личного опыта в работе по предмету классического танца.
Ключевые слова: Дуэтно-классический танец, импровизация, концертмейстер, гармония, мелодия, структура, фактура, преподаватель хореографии.
Sh.T. Yessirkepova1
Kazakh National Academy of Choreography (Astana, Kazakhstan)
MUSICAL COMPILATION OF ADAGIO'S WORKS AND
THEIR IMPROVISATION TO ACCOMPANY THE DUET-CLASSICAL DANCE LESSONS
Annotation
The presented article discusses the correct choice of Adagio compositions for accompaniment from a duet-classical dance lesson and their improvisation, from what points improvisation comes and the main elements of their correct use. In the process of
6
accompanying a duet-classical dance lesson, it is shown how to musically correctly compose an adagio, how they arise and many examples in this regard.
Currently, the question of choosing the right duet-Adagio in classical dance lessons-is a very relevant, complex process. For this purpose, these methodological demonstrations are aimed at young professionals and those who have little experience. These data were taken from my own experience and from articles and books of Russian pianists, teachers and accompanists.
At the end of the article, musical comparative improvisational examples and tricks from my own personal experience from classical dance lessons are given.
Key words: Teacher of Duet-classical dance, improvisation, accompaniment, harmony, melody, structure, texture, choreography.
К1рюпе. Жанадан келген мамандар ушлн дуэттн классикалык би сабагынан суйемелдеу ©те кYрделi процесс жэне к©п тэжiрибе мен енбект кажет етедк
К©птеген сYЙемелдеушiлер дуэттнклассикалык би сабагындагы жумыс процесанде к©птеген киыншылыктарга ушырайды. Олар: бар назарын тек кана нотага карап ойнау емес, ал окушыларга да, жэне хореография му^ал^нщ тYсiндiрiп турман амалдарын мукият тындау, жэне би койылымына, болып жатырган процесске к©нiл аудару керект етедi.
Осымен катар, дуэттнклассикалык би сабагында ен бастысы адажио шыгармасы манызды р©ль аткарады. Ягни, адажио шыгармасын дурыс тандау. К^рп танда к©птеген сYЙемелдеушiлер адажио шыгармасын тандаганда карапайым, бiркалыпты, бiркелкi, тындармандарга кызыкты емес, гармониялары аса бай еместердi алып келедi. Бул мэселе сYЙемелдеушiлердiн жан-жактама к©зкарастарынын кеннен дамыган жагдайын, к©птеген бале пен операларынан Yзiндiлердi тындап, немесе баска тагы жанрларды тындап, олардан сэкес келетт такырыптарды алып, адажионы тудыруга умтылуларын кажет етедi. ©йткенi адажио шыгармасынын кызыкты эрi к©птеген тындармандарга белпаз жанадан кызыкты такырыпка, эуенге бай болуы - бул ©те манызды.
Еюншщен, репертуар эрбiр адажиоларга, козгалыстарга дурыс тандалынуы керек. Мысалы, дуэттнклассикалык би сабагы уш адажиодан курылса, бiрiншiсiне музыка, фактура, курылым мен гармония жагынан карапайымдау эрi бiркалыпты болса, онда еюншланде одан да дамыган, кYрделi болып, ал Yшiншiсiнде ©те бик шын,га шыккан дэрежеге шыккандай даму жагынан ©те жогары болуы керек. ©йткенi дуэттi-классикалык биiнде бiрте-бiрте киындасу козалысары, к©теру немесе сеюру козгалстары косыла бастайды. Эрине, бул жерде кейбiр жагдайда хореография окытушысымен бiрге ойласу керек [7].
Музыкалык адажио жанры эуен (мелодия), ыргак, жэне астындагы сол колда ойналынатын аккомпонемент Yлкен р©льдi аткарады. Бул жерде осы аталган элементтердщ бiрiн ©згертсек, онда музыка берiлген комбинацияга бiр дегенде ©згередi. Сол Yшiн де, хореография муFалiмiнiн, берген комбинациясына карап тандалынады. Солай етiп, сYЙемелдеушi окушыларга кесент жасамай, ал, керiсiнше, к©мектесуi кажет. Дуэттi-классикалык би сабагында адажио шыгармасын орындау процессi Yлкен эмоция мен экспрессияны кажет етедк Эрине, бул жагдайда импровизация кажет болады.
Адажио шыгармасын байыту жэне оны импровизациялау - ол бiрден калыптасып кететiн ©нер емес. Импровизациялау шеберлтн тек кана тэжiрибе аркалы, тек кана ©з-©зiн кинай отырып, ен,бектендiрiп, к©птеген дуэттi-классикалык би сыныптарында катысып, тындап, жэне к©птеген хореография окытушысымен бiрге жумыс жасап, Yлкен дэрежеге арттырып, косымша к©птеген белг^ шыгармаларды тындап, сол максатка умтылуы аркылы жетедi.
Бул жерде дуэттнклассикалык би сыныптарында бастаушы мамандар Yшiн оку куралынын, бiрi -Л.Ярмоловичтщ «Принципы музыкального оформления классического танца» [4, 8 б] болып табылады. Карапайым эуендердi автор гармониясын, оган дурыс аккомпанемент тауып, жэне ектын ©згертiп, мысал ретiнде колжетiмдi магынада кецнен
керсетедк Осы мысалдармен 6ipre
импровизациялауга болады.
Зерттеу эдютерГ Бул макалада салыстырмалы, экспеpименттiк жэне сипаттамалык эдiстеp накты колданылады. K^ipri кезде бул такырып ете актуалды болып келедi жэне осыган сэйкес кiтаптаpда жэне макалаларда ете сирек белгiлеп еткен. Сонымен катар, сYЙемелдеушiнiн дуэттi-классикалык би сабагында кеpектi музыканы талап етiлген жерге экелт, кейбip Yзiндiлеpдi ipi жанрдагы опера немесе балеттерден дурыс тандап, белгiлi бip жаттыгуларга оны «байтылган» дыбыстктарымен дурыс ойнау, жэне де импровизациялык техникалык бостандыгына ие болу - ен манызды орынды алады.
Макаланын сонында салыстырмалы, экcnepимeнттiк жэне сипаттамалык эдютер бойынша Дж. Вердидщ «Травиата» операсынан кipiспедегi Адажио, Р.Рудневанын Вальс, Д.Шостаковичтiн «Овод» деген кинофильмЫен алынган «Романс» шыгармалары импровизациялык мысал pетiнде колданылады.
Такырып бойынша эдебиеттерше шолу. Макалада Безуглая Г.А, Костровицкая В.С., Писарев А.А., Иванова Н.Г., Ярмолович Л., Фролова Л.А, Анатольева Л.Л. авторлардын эдебиеттер'1не шолу жасалды. Колданылган ктаптарда жэне макалаларда адажио шыгармаларын дурыс суйемелдеу жэне импровизациялау амалдары, мысалдары жэне олардын тYрлерi накты белгiленiп керсет'1лген. Адажионын музыкалык жагынан ездер'1не тэн м'1нез, елшем, екпiн, ыррак, структура жэне формаларын терен'1рек талдап, оларды толыгымен талкылайды. Осымен катар, сYЙемелдеушiнiн алдына коятын максаттары мен мiндеттерiн аныктап eтедi.
Рылыми жацалы^ы - дуэтт классикалык би сабагы бойынша орындалатын адажио жанры гылыми ютаптарда ете сирек жазылган, бул такырып бойынша макалалар жок деп есептеуге болады. Дуэтт классикалык би сабагындагы адажио мен классикалык би сабагындагы адажио бip бipiнен ажыралып турады. Классикалык би сабагында адажио
9
бiрнеше усак ноталарды, элементтердi, кантилендiлiктi кажет ететiн болса, онда дуэттк-классикалык би сабагындагы адажиолар Yлкен экспрессияны, кYPделi байытылган фактураны, кец регистрдЬ бай эмоциялар мен кульминацияларды керект етедi.
Зерттеу нэтижесi. Не Yшiн балет классында сYЙемелдеушiден адажио шыгармасын дурыс орындап жеткiзу жэне оган импровизация керек?
1. Дуэттi-классикалык би сабагында адажио Yлкен орынды иелейдк Сол Yшiн де адажио шыгармасын терешрек карастыруды кажет етедi, осыдан келiп импровизация да кажет болады. Жалпы айтканда, импровизация аккомпонемент реттде тарихи тYPде дэстYP болып табылады.
2. Дуэттi-классикалык би сабагында жаксы сYЙемелдеу тек кана сэйкес келушл адажио шыгармаларын сабакка экелiп орындау емес, ал жэне сYЙемелдеушiнiк жан жактама к©зкарасыныц дамуы кец болгандыгын талап етедi. Мысалы, сYЙемелдеушi эркашан музыкалык материалды байыту Yшiн бiрнеше iзденiстерде жYPуi керек, к©птеген опера, балет, сюита, симфония, пьеса жэне тагы баска iрi немесе юшл жанрдагы шыгармаларды тыцдап, баска сYЙемелдеушiлердiн, сабактарына барып, тыцдап, комбинацияларына магына берiп караулары тиiс.
3. Окытушыныц адажио шыгармасына берген комбинациясы сыныпта киынсыздыкпен «экспромт» сиякты бiрден орындалынуы керек.
К©птеген сYЙемелдеушiлер дуэттi-классикалык би сабагында музыкалык нота кiтаппен бiр белгiлi шыгармалар, пьесалар мен Yзiндiлердi ойнайды. Ереже ретiнде айта кету керек, бул жерде ^нде-^нде бiр шыгарманы кайта-кайта кайталап ойнай берсе, ол механикалык процесске экеп согады, жэне де хореографиялык козгалыстыц дурыс к©рсетiлуiн шектетiп жiбередi, к©птеген колайсыздыкты тудырады.
Жэне де атап ©ту керек, сабакка ойнайтын карапайым пьесалары, адажиолары к©птеген байытылган гармонияны, фактураны, структураны,
келемдЬ музыкалык курылымын кажет етедi. Ол ушлн мiндеттi турде импровизация керек.
Импровизацияны уйрену - сYЙемелдеушi ушлн есту, ойлау, ритмикалык жагынан кабылдау кабiлетiн кецнен дамытады. Бул процесс айналып келгенде «композиторлык» шеберлiгiне жол ашады. Солай етiп, эрбiр суйемелдеушл, орындаушы жеке турде ездертщ шю гармониясы, жеке орындауга деген кезкарастары бар. Жалпы айтканда, импровизация енерЫе Ф.Лист, Ф.Шопен, Ф.Шуберт сиякты романтик композиторлары улес коскан едi. Осыган байланысты, М.Сапонов езтщ «Искусство импровизации» [3] ютабында романтик композиторлардыц
импровизациясын формасы жок фактурасына ие жэне бiтпейтiн жалгастырушы rubato екендiгiн белплеп етедi.
Н.Г. Иванова «Использование элементов импровизации в работе концертмейстера хореографии» [8] деген макаласында XVIII-XIX балет экзерсистерЫде ец басында скрипка колданылды дейдi.
Ф.Э. Бах болса, «Импровизация ол цифровкаларды ойнаудан пайда болады. Белгiлi бiр гармонияны сол колмен алсак, онда жогаргы дыбыстарда, он, колда сол алынган гармонияга байланысты косымша дыбыстар кептен косылу керек» дейдк Бул ойга И.Н.Гуммель мен К.Черни де косылды. К.Черни жалпы ез ютаптарында импровизацияныц келiп шыгуы бул пианисттiн улкен окымыстыгын, пианисттщ бiлiмдi, шеберлi болуына байланысты екендтн жэне импровизация тек кана осы цифровка аркылы пайда болады жэне де гармония пэн улкен рель аткаратынын атап етедi.
В.С. Костровицкая жэне А.А. Писаревтщ «Школа классического танца» деген макаласында adagio белiмiн тере^рек карастырады, жэне де урпактан урпакка бул жанр ныгая береди ыргагы жэне екпiнi кYPделiлене бастайды жэне калай олардыц бай турде колданылатын ережелерiн тYсiндiрiп еткен [1].
Негiзi импровизацияда «кэтелесу» деген туаык жок. Сол Yшiн де, аспаппен жакындасып, бостандыкпен ойнап, кателеспеуге корыкпау керек.
Дуэттнклассикалык би сабагына
импровизацияны экеп согушы тагы бiр тармактыц бiрi - музыканы алдан ала есiтin, сол музыканы аспапта дэл солай ес^ген калпында енгiзу. Бул процесс - импровизияны дамытуга Yлкен Yлес косалы. Бул жерге: гармониялык цифровкаларын ойнау, баска тондыктарга транспонировкалау, белгiлi бiр музыкалык жолын секвенциялау, жэне 4+4+4+4=16, 8+8+8+8=32 сиякты квадраттык жолдарын карастыру, белгiлi бiр функцияларын (мысалы,Т-Б-0-К64^1-!!-07-Т) колдану.
Солай етiп, адажио шыгармасына импровизация ©нерi музыкалык теория, гармония, полифония, сольфеджио пэндерт ©зiне керект етедi.
H.Г. Иванованыц айтуынша, сYЙемелдеушiнiц алдына коятын максаттары [8]:
I. Карапайым импровизациялык курылымдарды Yйрену, оларды ныгайту;
2. Барлык аккомпонементтердi парактан окып та, жаттан ойлап тауып та ойнап, аткара бiлу;
3. З.Эуенд^ он колдагы музыканы ойлап табу, жэне соган лайыктап аккомпонементт пайда еттiру, кейiн оны ноталык текстке жазу, кiрiспе мен корытындысын ойлап табу.
Дуэттi-классикалык би сабагында
импровизациялау алдында ец басында мЫдетт тYPде оныц кандай жанрда болатындыгын, кандай эуен, кандай аккомпонемент, фактура, ектн, ыргагын ойланып, соны жоспарлап ойнау керек. Импровизациялау процесанде тыцдармандар сiздiн жумыстанып отыргацымызды байкамауы керек, ал адажиоларды тыцдаганда Yлкен шабыт экелiп, к©нiл кYЙдi к©теретiн жагдайга жеткiзiп, толкып тыцдаулары керек. Сол Yшiн де адажио эдемi гармонияларга, iрi фактураларга, к©птеген майда ноталарга (мысалы, триольдер, мелизмдер, гаммалар, арпеджиолар, аккордтар, хроматикалык гаммалар жэне тагы баскалар) сулу колорит-суреттерiне бай болуы кажет.
Адажио шыгармасындагы импровизациясы эдемi жэне к©рiктi етiп ойлап табу Yшiн эдемi жэне мазмунды дайын шыгармаларды бiр карап шыгу
керек. Сол жерден фактура, ыргак, екпт, форма, он колдагы эуенде кейбiр майда элементтердi байкап, триоль дуольдерЫе дейiн мэн берiп, сол элементтердi импровизациялык процессiне колдануга болады [2, 15 б.].
Адажио шыгармасын импровизациялау процесанде байыту бiрнеше жолдары мен амалдары бар:
1. Гармония. Гармонияда белг^ бiр ережелер бар. Мысалы D дан кейiн S алуга болмайды, D + кейiн DD; К64; D7 сиякты функцияларын алуга болады, немесе к©птеген модуляциялар, ауытку жолдарын бiлу;
2. ©лшем. Бертген шыгарма мысалы % ©лшем болса, сол ©лшемнен 4/4 ©лшемде ойнап к©ру, немесе керiсiнше (№2 сурет);
3. Мелодия, эуен. Бул жерде бертген шыгарманын функциясын, гармониясын алып, соган мелодияны пайда еттiру (№2 сурет);
4. Штрих. Мысалы, бертген шыгарманы керi штрихка ауыстыру: эуендеп легатодан стаккатога ауыстыру, немесе керiсiнше (№2 сурет);
5. Толыктыру. Толыктыру дегенде к©п магынаны тYсiнемiз. Мысалы, он колда аз гана ноталар жазылса немесе аттап жазылган (скачокообразный) мелодияларга гамма, арпеджио, мелизмдер, форшлагтар, майда екiлiк ноталар, октавалар, секвенцияларды косып толыктыруга болады.
6. Жацгырык (эхо). Мысалы, он колдагы эуендi келесi фразада ортадагы эуенге немесе сол колга ауыстыру, немесе кыздар биiне жогаргы регистрда ойнап, ал улдар битде ортан^ы регистрге тYсiру жэне тагы баскалар (№3 сурет);
7. Аккомпонементт аккордтык, узын немесе кыска арпеджио арпеджиога ауыстыру (№1 сурет);
8. Аккомпанемент пен гармониясын толыгымен калдырып, ал ортадагы структурасы мен фактурасын, эуенiн ©згертiп, шЫе к©птеген элементтердi байытып енгiзу (№3 сурет);
9. Бертген шыгарманы ©згертпей, тек кана музыкалык тYPде регистр жагынан байыту. Мысалы,
13
он, колдагы бiрдыбыстык эуендi октавамен аккродтар аркылы ойнап, ал сол колдагы кiшi октавадагы бас жэне аккордты элiде темен тYсiрiп, контроктавада байытылган кен октавалармен аккордтарды колдану.
СYЙемелдеушi дуэттi-классикалык би сабагында хореография би козгалыстарындагы процесстерге (серiктесiн кетеру, секiрiм, айналыс процессi, серiктесiн байкап темен тYсiру жэне тагы баска киын козгалыстар) мукият карап отыру керек. Бул жерде атап ету керек, серктеан жогары кетерген кезiнде музыкада байытылган дыбыстармен толыктыру кажет, ал мысалы pas couru кезiнде музыканы майда гаммаларды колданып, немесе ею серiктес бишi аркаларымен немесе иыгымен артына карай бурылган жерiнде колымен эдемi икемделсе музыкада кiшкене любт, фермата сиякты нюанстар болуы керек. Тагы да атап етуге болады, адажионын сонында серiктесiн кетерiп бiр бурыштан екiншi бурышка экетiп бара жатырган процессiнде эдемi гамма немесе арпеджио косып ойнауга болады, ейткен бул элементтер керермендер мен тындармендарга эдемi керiнiспен кабылдау жэрдем бередк Сол Yшiн де, сYЙемелдеушi барлык адажиодагы болып жаткан би козгалыстарын бiлiп, оларды музыкамен байланыстыра эркайсысынын езiне тэн мiнезiн, олардын елшемдерт, ыргактарын, екпiндерiн, структураларын жэне схемаларын накты бiлуi тиiс. Жэне осы тэжiрибелердi колданып, импровизациялауда бiр бертген музыканы хореография окытушысынын талап еткен комбинацияларына реттеуге болады [3, 35 б.].
Корытынды. Нэтижеде, дуэттi-классикалык би сабагынын сYЙемелдеушiсi iзденiп, талкылап, жэне де бiрнеше хореография окытушылармен бiрге жумыс жасап, ез тэжiрибесiн арттыра бередi. Барлык нюанстарды тYсiнiп, угып алатын мыкты мамандар нэтижеде осы себептермен калыптасады: мысалы Yшiн кейбiр материалдарда екпiннiн ritenuto немесе accelerando болып кетуЫ сезiнетiн, немесе кептеген козгалысты музыкамен эдемi реттеп, байланыстырп, косып, экспрессиямен, эмоциямен эдемi ойнау, тындармандар бурын естiменген шыгарманы
жариялау жэне сол шыгарманын мтезт дурыс к©рсетiп бiлу - бул айтылган тэжiрибелердiн барлыгы бiрден емес, ал калыптаса гана пайда болады. Сол Yшiн де, тэжiрибелi маман жэне сYЙемелдеушi болу Yшiн хореография окытушысымен бiрге жумыс жасау аркылы, жэне бiр-бiрiн тYсiну, бiр-бiрiне тек кана эрiптес емес, ал бiр тулгадай болып, бiр баспен балаларды тэрбиелеп, ауыз^ршплк осындан туындайды.
Алгаштан айтып ©ткенiмiздей, дуэттн классикалык би сабагына адажио шыгармасын балеттен немесе опералардан Yзiндiсiн алып, орындаганда байкау керек, А.Адан, Ц.Пуни, Л.Минкус - адажиолары оркестрлiк партитуралардан фортепианога аударылган жагдайда колжетiмдi, карапайым аккомпанементпен жазылган. Ал Х1Х-ХХ гасырдагы П.И.Чайковский, А.Глазунов,
И.Стравинский, С.Прокофьев - сиякты композиторларлын оркестрлк партитураларынан фортепианога ауыстырылган адажиоларында ©те кYрделi такырыптык мазмунмен жэне музыкалык к©лемiмен байытылган, жiне оларды орындау ©те киын болып келедi. Сол Yшiн де кандай да шыгарма болса да, дуэттi-классикалык би сабагына жеткiзiп орындау Yшiн тембр жагынан жаксы суреттеп бiлу кажет.
Ресей сYЙемелдеушiсi, Фролова Л.А. ©зiнiн «Взаимодействие начинающего концертмейстера с педагогом-хореографом на уроках классического танца» [7] макаласында сYЙемелдеушi мен хореография окытушысымен "классикалык би" сабагында бiрге жумыс жасау тагы бiр ерекшелiгi -бул бiр-бiрiн с©зсiз жаксы тYсiне б1лу, психологиялык турде бiр-бiрiмен тыгыз т1л табысу деп аныктайды.
Эрине, дуэтт^классикалык би сабагытын негiзгi музыкалык материалын курастырушы ол -сYЙемелдеушi болып табылады. СYЙемелдеушi тэуелсiз турде барлык бишiлердi алып барады жэне олардын бостандыкпен сезiнiп орындауына Yлкен Yлесiн тигiзедi.
Салыстырмалы турдеп импровизацияльщ мысалдар:
№1 Сурет. Дж. Вердид1н «Травиата» операсынын к1р1спес1ндеп адажионын темасынан АдажиоFа импровизация жасалынды.
№2 Сурет. Л.Рудневaнын «Вaльс» шыFaрмaсынaн АдaжиоFa aудaрылды.
Бул жеpде 3/3 елшемтен 4/4 елшемте толыгымен ауысып, фактypасы, сол колдагы вальс секiлдi аккомпонемент аpпеджиолык K¥Pылысына ауысады. Эуеы, интонациясыда толыгымен e3repreH. Тек кана гаpмониясы калдыpылFан.
№3 Сурет. Д.Шостаковичтiн «Овод» кинофильмiнен алынран Романс шырармасы.
Буя жерде он, колдагы iуенiнде еюлк ноталар коыслган, ал aKKOMnaHeMeHTTi байыту есебiнде сепздк ноталардын фактуралары ©згeрiлiп, кeйiн ала олар арпеджио агымына ауысады. Бундай импровизация адажионы кеннен бай дыбыска экеп соады. Тек кана гармониясы калдырылган.
Пайдаланылган эдебиеттер Ti3iMi:
1. Костровицкая В.С., Писарев А.А. Школа классического танца. - Л.: Искусство, Ленинградское отделение. - 1986.
2. Алексеев А.Д. Импровизация как основа исполнительского искусства XVI-XVIII. Москва, 1988.
3. Сапонов М. Искусство импровизации - М.: Издательство: Музыка, 1982.
4. 4.Ярмолович Л. Принципы музыкального оформления классического танца. - Л.: Изд. «Музыка», 1968.
5. Безуглая Г.А. Концертмейстер балета. - СПб.: Изд. «ПЛАНЕТА МУЗЫКИ», 2005.
6. Безуглая Г.А. Музыкальный анализ в работе педагога-хореографа. - СПб.: ПЛАНЕТА МУЗЫКИ, 2015.
7. Фролова Л.А. Взаимодействие начинающего концертмейстера с педагогом-хореографом на уроках классического танца // Интернет-ресурс:
nsportal.ru/kultura/iskusstvo-
baleta/library/2017/05/13/vzaimodeystvie-nachinayushchego-kontsertmeystera-s. (Дата обращения 09.10.2023).
8. Иванова Н.Г. Использование элементов импровизации в работе концертмейстера хореографии: Методическое пособие. - Тамбов, 2018.
9. Анатольева Л.Л. Деятельность концертмейстера балета: исполнительский и педагогический аспекты. Дисс. на соиск. уч. степени к. иск. - Пермь, 2015.
References:
1. Kostrovickaja V.S., Pisarev A.A. Shkola klassicheskogo tanca. - L.: Iskusstvo, Leningradskoe otdelenie. - 1986. (In Russ.).
2. Alekseev A.D. Improvizacija kak osnova ispolnitel'skogo iskusstva HVI-XVIII. Moskva, 1988. (In Russ.).
3. Saponov M. Iskusstvo improvizacii - M.: Izdatel'stvo: Muzyka, 1982. (In Russ.).
4. 4Jarmolovich L. Principy muzykal'nogo oformlenija klassicheskogo tanca. - L.: Izd. «Muzyka», 1968. (In Russ.).
5. Bezuglaja G.A. Koncertmejster baleta. - SPb.: Izd. «PLANETA MUZYKI», 2005. (In Russ.).
6. Bezuglaja G.A. Muzykal'nyj analiz v rabote pedagoga-horeografa. - SPb.: PLANETA MUZYKI, 2015. (In Russ.).
7. Frolova L.A. Vzaimodejstvie nachinajushhego koncertmejstera s pedagogom-horeografom na urokah klassicheskogo tanca // Internet-resurs: nsportal.ru/kultura/iskusstvo-
baleta/library/2017/05/13/vzaimodeystvie-nachinayushchego-kontsertmeystera-s. (Data obrashhenija 09.10.2023). (In Russ.).
8. Ivanova N.G. Ispol'zovanie jelementov improvizacii v rabote koncertmejstera horeografii: Metodicheskoe posobie. -Tambov, 2018. (In Russ.).
9. Anatol'eva L.L. Dejatel'nost' koncertmejstera baleta: ispolnitel'skij i pedagogicheskij aspekty. Diss. na soisk. uch. stepeni k. isk. - Perm', 2015. (In Russ.).
