CC BY
0УДК: 331.108
АРЗЁБИИ САРМОЯГУЗОРЙ БА САРМОЯИ ИНСОНЙ Рустамов Ф.М.
Аннотатсия. Дар мацолаи мазкур оид ба самт%ои асосии вусъатдщии сармоягузори ба сармояи инсони барраси гардида, омил%о ва хусусият%ои мушаххаси он%о зикр шуда, аз нуцтаи назари илми барраси ва та%лил асоснок карда шудааст. %амзамон дар мацола сарчашма%ои мушаххаси сармоягузори ба сармояи инсони, ба монанди: предмет, объект, субъект ва мацсади сармоягузори муайян гардидааст. Мусалам аст, ки %ар як субъекти сармоягузори ба сармояи инсони цузъи цудонашавандаи рушди ицтисодии мамлакат мебошад. %ар як субъект %адафи мушаххаси сармоягузори дорад ва ба ин ё он сат% ба %амаи субъект%ои сармоягузори ба сармояи инсони таъсири назарраси хешро дорад.
Сармояи инсони дар рушди со%а%ои мухталифи ицтисодиёт а%амияти му%им ва нацши калиди дорад.
Калидвожахр: сармояи инсони, арзёбии сармояи инсони, аломат%ои мушаххаси сармоягузори ба сармояи инсони, нишондщандауои асосии сармояи инсони, тамоюл%ои муосири сармоягузори ба сармояи инсони.
Барои ицтибос: Рустамов, Ф.М. Арзёбии сармоягузори ба сармояи инсони / Ф. М. Рустамов //Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - No. 3(42). - С. 46-57.
ОЦЕНКА ИНВЕСТИЦИЙ В ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ
Рустамов Ф.М.
Аннотация. В данной статье автором были исследованы пути увеличения инвестиций в человеческий капитал, представлены их специфические признаки и характеристики.
Также в статье рассмотрены конкретные признаки инвестиций в человеческий капитал, такие как: предмет, объект, и цель инвестирования. Автор отмечает и делает вывод о том, что каждый субъект, вкладывающий средства в человеческий капитал, является неотъемлемой частью экономического развития страны. Все субъекты имеют конкретную инвестиционную цель и в той или иной степени влияют на всех участников, вкладывающих средства в человеческий капитал. Человеческий капитал в развитии различных сфер экономики имеет важное и ключевое значение.
Ключевые слова: человеческий капитал, оценка человеческого капитала, специфические признаки инвестирования в человеческий капитал, ключевые показатели человеческого капитала, современные тенденции инвестирования в человеческий капитал.
HUMAN CAPITAL INVESTMENT EVALUATION
Rustamov F.M.
Annotation. In this article, ways to increase investment in human capital were discussed, their specific signs and characteristics were presented, and they were discussed and analyzedfrom a scientific point of view.
Also, the article presents specific signs of investment in human capital, such as: object, subject, subject and purpose of investment. However, it is necessary to note that every entity investing in human capital is an integral part of the country's economic development. Each entity has a specific investment goal and to one degree or another affects all entities investing in human capital.
Human capital is of great and key importance in the development of various sectors of the economy.
Keywords: human capital, evaluation of human capital, specific signs of investing in human capital, key indicators of human capital, modern trends in investing in human capital.
Гузориши масъала. Дар шароити муосир рушди ик;тисодиву ичтимоии Чумхурии Точикистон яке аз масъалахои мухим ба шумор рафта, аз рушди сармояи инсонй вобаста мебошад. Мухимият ва зарурати омузиши амики ин масъала дар шароити муосир мунтазам ба рох монда шудааст. Дар халли ин масъала рушди сармояи инсонй ахамияти аввалиндарача пайдо намуданд. Бинобар дар оянда ба масъалаи номбаршуда бояд диккати бештар дода шавад.
Тахлили тах,кикотх,ои охир ва нашриёт. Дар мамлакатхои аз чихати иктисодй рушдёфта рушди сармояи инсонй дар тараккиёти иктисодиву ичтимоии сахми назаррас гузошта истодааст. Бинобар баррасии ин масъала дар шароити муосири Чумхурии Точикистон ахамият ва накши халкунанда дорад.
Максади макола - омухтани мафхуми сармояи инсонй, тахлили рушди сармояи инсонй ва арзёбии он дар мамлакат, нишондихандахои асосии сармояи инсонй, тамоюлхои асосии рушди сармояи инсонй мебошад.
Мух,тавои асосии мавод. Ахамияти сармояи инсонй дар рушди иктисодии мамлакат дар асархои олимони машхури иктисодй В.Петти, А.Смит ва К.Маркс дарч
гардидааст. Соли 1928 Ч.Кобб ва П.Дуглас, дар асари худ «Назарияи истехсолот» функсияи истехсолиро, ки Викселл пешниход намудааст, ошкор намуд ва онро исбот карданд. Тахкикоти онхо асоси кори олимони дигар гашта, аз чумла, Р.Солоу гардид, ки дар натичаи тахкикоти у ахамияти баланди сармояи инсонй тасдики худро ёфтанд. Сармоягузорй ба сармояи инсонй ва сармоягузорй ба корхои илмй-тахкикотй хамчун омилхои асосии рушди иктисодй дар асоси модели Лукас-Ромер низ хеле маъруф аст, ки аз тарафи олимони иктисодшинос эътироф шудааст.
Дар шароити муосир мухимият ва зарурати омузиши амики ин масъала мунтазам ба рох монда шудааст. Чунончи, ду хадафи СММ дар сохаи рушди устувор бевосита ба сармояи инсонй бахшида шудаанд:
1. саломатию некуахволй
2. тахсилоти баландсифат [1, с.8].
Лоихаи рушди сармояи инсониро
Бонки Чдхонй амалй намуда истодааст, ки он максади ташкили платформаи сиёсие, ки таъмини афзалияти сармоягузорихоро ба сармояи инсонй, ки иктидори табдилдихиро доро мебошад, дорад. Зиёда аз 30 мамлакати чахон дар мохи октябри соли 2018 иштирокчии лоихаи мазкур шуданд.
"Стратегияи миллии рушди устувори Чумхурии Точикистон" дар сатхи се чузъ баррасй мешавад, ки саромади он чузъи ичтимой (рушди инсон) мебошад. Ба таркиби "Стратегияи миллии рушди устувор - 2030" такрористехсоли босифати неруи инсонй ва истифодаи самараноки он муайян шуда, дар сохтори "Стратегияи миллии рушди устувор - 2030" боби 4-ум тахти унвони "Рушди сармояи инсонй" ворид карда шудааст [2, с.46]. Дар навбати худ, дар мукаррароти асосии "Барномаи рушди ичтимоию иктисодии Чумхурии Точикистон" ба он равона гардидааст, ки инсон, тафаккури у, маълумотнокй ва неруи эчодии шахсият ин имконияти мухимтарин барои ишголи мавкеи сазовори Точикистон дар чахон мебошад.
Дар байни олимони муосире, ки ин масъаларо дар корхои илмию тахкикотии хеш маврди тахкик карор додаанд, Р.И. Капелюшникова, С. Кристиневич, С Сергеев, Г.Н. Соколов, Д.П. Мелничук ва дигаронро метавон номбар намуд.
Сармоягузориро ба сармояи инсонй баррасй намуда, пеш аз хама чунин аломатхои мушаххаси онхо: объект, предмет, субъект ва максади сармоягузориро муайян намудан зарур аст.
Дар мадди аввал ба хайси объекти сармоягузорй ба сармояи инсонй худи сармояи инсонй баромад менамояд.
Истилохи «сармояи инсонй» аз тарафи муаллифони зиёде бо таъриф ва шахрхои гуногун истифода шуда истодаст, аммо барои дарки маъно мазмун ва мундаричаи он ба кадри кофй равшан ва дакик нест, хамчунин хангоми муайян намудани таркиб, сохтор ва хусусиятхои таснифоти он баъзе масъалахо ба миён меоянд.
Дар сохаи иктисод асосхои назарияи сармояи инсонй аз чониби Теодор Шултс (1961) ва Гари Беккер (1964), ки сазовори чоизаи Нобел мебошанд, пешниход карда шудааст. Равишхо ва муносибатхои бисёр барои муайян намудани мафхуми «сармояи инсонй» вучуд доранд, ки таърифхои нисбатан маъруфтари он аз тарафи мо (дар чадвали 1) оварда шудаанд.
Мусаллам аст, ки мафхуми ягонаи «сармояи инсонй» вучуд надорад. Як кисми олимон онро дар доираи созмон баррасй карданд кисми дигари мухаккион онро ба таври умум мавриди омузиш карор додаанд. Дар натичаи омузиш ва тахлили муносибат ва равишхои зиёди таърифи истилохи "сармояи инсонй" кайд намудан мумкин аст, ки аксари мухаккикон дар таърифоти худ дониш, малака ва махоратро таъкид намудаанд, аммо чунин чузъи сармояи инсонй, ба монанди хусусиятхои генетикии организмро аз нуктаи назар дур мондаанд.
№ Муаллифон Таърифхо Шарххо
1 2 3 4
1 Т. Шултс Сармояи инсонй ин сифатхои арзишмандест, ки шахс ба даст овардааст ва онхоро тавассути сармоягузории мувофик мустахкам кардан мумкин аст. Таркиби сармояи инсонй -сифатхои арзишманди сохибшуда.
2 Г. Беккер Сармояи инсонй мачмуи кобилиятхои фитрй ва дониш, малака ва хавасмандии бадастомада мебошад, ки истифодаи самараноки онхо ба афзоиши даромад ва дигар неъматхо мусоидат мекунад. Таърифи нисбатан васеъ пахншуда. Таркиби сармояи инсонй: кобилиятхои модарзодй, донишхои сохибшуда, махорат ва малака, хавасмандй.
Ч,адвали 1. - Равишхо барои муайян кардани мафхуми «сармояи инсони»
Р.И.
Капелюшник ов
Сармояи инсонй мачмуи донишхо, малакахо, кобилиятхоест, ки хар як шахс дорои он мебошад ва аз чониби у метавонад барои максадхои истехсолй ва истеъмолй истифода бурда шавад [3, с.76].
Сармояи инсонй аз 3 унсур иборат аст: дониш, малака ва имкониятхо, ки дар асл чузъхои асосии таркиби сармояи инсонй мебошанд.
А.И.
Добринин
Сармояи инсонй ин захираи муайяни саломатй, дониш, малака, кобилият, хавасмандии шахс мебошад, ки дар натичаи сармоягузорй ташаккул ёфта, дар раванди мехнат мувофики максад истифода бурда мешавад ва ба бехтаршавии некуахволй, махсулнокии мехнат ва даромаднокии у мусоидат менамояд.
Сармояи инсонй дар сатхи микро баррасй мешавад. Ба таркиби сармояи инсонй саломатй, дониш, майорат, кобилият, хавасмандии дар натичаи сармоягузорй
ташаккулёфта дохил мешаванд.
Созмони хамкории иктисодй ва рушд
Сармояи инсонй ин майорат, кобилият, малака, дониш ва кобилиятест, ки дар одамон мавчуд буда, ба онхо имкон медихад некуахволии хам шахсй ва хам ичтимоию иктисодиро ба вучуд оранд [4, с. 76].
Таркиби сармояи инсонй: майорат, малака, дониш, кобилият.
А.А. Хоконов
Сармояи инсонй омили мураккаби синтетикй буда, мачмуи нишондихандахои ичтимоию иктисодй, психологй ва дигар нишондихандахоро муттахид месозад [5, с.80].
Сармояи инсонй аз захирахои ичтимоию иктисодй, психологй ва дигар нишондихандахои захирахои инсонй иборат буда, максади муттахидкунии ин нишондихандахо оварда
нашудааст.
Р. Дорндуш, К. Шманлези, С.Фишер
Сармояи инсонй ин на танхо мачмуи дониш, малака, майорат ва кобилияти мехнатй, балки хосиятхои физикй, психологй, чахонбини ва фархангии инсон мебошад.
Таркиби сармояи инсонй: дониш, майорат, малака, кобилияти корй, хосиятхои чисмонй, психологй, гоявй ва фархангии инсон мебошад.
Л. Туров
Сармояи инсонй кобилияти истехсоли мол ва хидматхо мебошад.
Дар асоси ин таъриф муайян намудани таркиби сармояи инсонй мушкил аст.
Э. Долан, Ч,. Линдсей
Сармояи инсонй сармояест, ки дар шакли кобилиятхои аклии тавассути омузиши расмй ё тахсил ё тавассути кори амалй ба даст оварда шудааст.
Унсурхои таркибии сармояи инсонй кобилиятхои аклонй мебошанд.
10
Б.М. Генкин, Б. Юдин
Сармояи инсонй ин чузъхои потенсиали инсонй мебошад, ки метавонад манбаи даромад барои хонаводахо, ширкатхо ва кишвархо гардад [6, с.79].
Унсурхои таркибии неруи инсонй унсурхои иктидории инсонй номида шуданд.
3
4
5
6
7
8
9
Сарчашма: Тах,ияи муаллиф
^ариб дар хамаи таърифхо аз чониби олимон кайд гардидааст, ки сармояи инсонй мачмуъ аст, аммо на дар хдмаи ин таърифхо хадафи ин мачмуъ нишон дода шудааст.
Х,амин тарик, ба андешаи мо дар мачмуъ "сармояи инсонй" ин баходихии
синтези донишу малакахои табий ва сохибшуда ва дорои хосиятхои биологй, ичтимой, психологй ва дигар хосиятхои инсонй башумор меравад, ки метавонад боиси ба даст овардани неъматхои чамъиятй ва шахсй гардад.
Рaсми 1 - Caрмояи инсони Ba сохтори тяркибии он
sc
Ба хусусиятхои дигари шахс, кобилияти у ба идрок ва гайрахоро дохил намудан мумкин аст.
Сипас, хамчун предметхои сармоягузорй ба сармояи инсонй чузъхо ё унсурхои таркибии сармояи инсониро метавон муайян намуд. Предметхои сармоягузориро дар асоси равишхои муайян
намудани мафхуми "сармояи инсонй", ки дар чадвали 2 оварда шудааст, баррасй менамоем. Вобаста аз таърифхои Т.Шулс, Л.Туроу, Б.М.Генкин ва Б. Юдин муайян намудани унсурхои таркибии сармояи инсонй душвор аст, бинобар ин онхо дар чадвали 2 оварда нашудаанд.
Ч,адвали 2. - Субъектной сармоягузорй ба сармояи инсони аз нигох,и муаллифони
гуногун
№ Предметхои сармоягузорй ба сармояи инсонй Муаллифон
Г. Беккер Капелюшников Р.И А.И. Добрынин OECD А.А. Хоконов Р Доорндуш, К- Шманлеси, С Фишер Э.Долан, Ч,.Линдсей
1 Дониш + + + + +
2 Махорат + + + + +
3 Малака + +
4 Кобилиятхо + + + + + +
5 Хдвасмандкунй + ++
6 Саломатй ++
7 Хусусиятхои физикй +
8 Хусусиятхои психологй +
9 Хусусиятхои чахонбинй +
10 Хусусиятхои фархангй +
11 Параметрхои ичтимоию иктисодй +
12 Параметрхои психологй +
13 Дигар нишондихандахо +
Сарчашма: Тахцяи муаллиф
Аз чадвали 2 мушохида намудан мумкин сармоягузории бештар дониш, малака ва аст, ки дар байни предметхои махорат зиёдтар ба назар мерасанд.
Дар ашот таърифи мyаллиф мафхуми 'Сармояи ин^нй" чузъхои зерини cармоягyзориро ба cармояи итоонй чудо кардан мумкин аcт: дониш, малака, xоcиятхои биологй, ичтимой, пcиxологй ва Fайра.
Ба cифати cyбъектхои cармоягyзорй ба cармояи инcонй оила, ташкилот, давлат ва xyди шаxc баромад карда метавонанд. Метавон гуфт, ки заминаи cармояи инcониро чунин cyбъектхои cармоягyзорй, ба миcли оила ва давлат ташкил медиханд, зеро онхо аз лахзаи таваллуд ба рушди
итоон мycоидат мекунанд. Аммо, кайд намудан зарур аcт, ки хар як cyбъекти cармоягyзорй ба cармояи инcонй чузъи чудонашавандаи рушди икттоодии мамлакат мебошад. Илова бар ин, хдр як cyбъект хадафи мyшаxxаcи cармоягyзорй дорад ва ба ин ё он дарача ба хамаи cyбъекгхои cармоягyзорй ба cармояи инcонй таъcир мераcонад.
Аломатхои мyшаxxаcи cармоягyзорй ба cармояи инcонй дар чадвали 3 оварда шудаанд.
Субъекти cармоягyзорй Объекти cармоягyзорй Ма^ади cармоягyзори Намунахои cармоягyзори
Оила Сармояи инcонИ Бехтар гардонидани не^ахволии оила дар оянда, каноатмандии моддии волидайн Харочоти оила ба озукаворй, махcyлоти FайриозyкаворИ (либоc, пойафзол), xарочотхои муваккатй ба таълим ва нигохдории тандyрycтии фарзандон, хаваcманд-кyнии хиccиëтии волидайн ва Fайрахо
Давлат Таъмини рушди иктжодии кишвар Харочотхои бюче ба маблаFгyзории мyаccиcахои cохаи ичтимой (маориф, хифзи тандyрycтИ ва тарбияи ч^монй, варзиш, фарханг) ва воcитахои аxбори омма
Ташкилот Баландбардории хоетлнокии мехнат, ба даcтории фоила ё дигар дастоварду натичахои назарраc Боcитахои ташкилот ба он к^ми музди маош, ки аз cатхи хадди аккали музди мехнат здад аcт; xарочотхо ба омодакунии каcбИ ва 6озомузии кадрхо; xарочотхо ба чорабинихои табобатй ва профилактикй; xарочотхо барои ташкили мухити кории мyоcид; xарочотхо барои хаваcмандкyнии ичтимоий ва манзилй; xарочотхо ба хифзи мехнат ва беxатарии хаëт; cyFyртаи тиббй ва Fайрахо
Ч,aдвaли 3. - Аломaтx,ои мушaxxaси сaрмоягузори 6a сaрмояи инсони
Шаxcият Бехтаркунии некуахволии шаxcият, конеъ намудани талаботхои гуногуни y Харочотхои пулй ва муваккатИ ба таълим, тандyрycтй, xyдафзоиш, xарочотхои хиccиëтИ барои xyдтарбия ва Fайрахо
Сарчашма: Тщияи муаллиф
Х,амин тарик, неъматхои
cохибшавандаро метавон бевоcита ба cармояи инcонй cармоягyзорй намуда, афзоиш дод. Myвофикан ба ин, cармоягyзорй ба cармояи ижонй ва фоидаи cохибшyда мycтакиман аз хамдигар вобаcта аcт, ба шарте ки онхо аз чихати иктиcодй зарурй ва мувофики макcад бошанд (маcалан, омузиш ба амалхои чинояткорй хамчун cармоягyзорй
ба cармояи итоонй ба хиcоб намеравад, чунки онхо аз чихати ичтимой мувофики ма^ад набуда, ба чомеа манфиат намеорад).
Дар чадвали зерин акcарияти муаллифон ва тахкикотчиëн тахлили ycyлхои арзëбии cамаранокии cармоягyзори ба cармояи ижониро зарур ва cаривакги шуморида, тавcияхо ва методхои амали гаштани онро ба таври гуногун шарх додаанд.
Ч,aдвaли 4. - Тaxлили усулх,ои aрзёбии сaмaрaнокии сaрмоягузори 6a сaрмояи
инсони
Myаллифон, cарчашмахо Myндарича
Боумен M. Шyлc Т. Тавотя дода мешавад, ки cамаранокии cармоягyзории Fайримycтакими ичтимой дар аcоcи тахлили дарачаи таъcири онхо ба рушди иктиcодй муайян карда шавад: Y = f (K, L), (1) дар ин чо: K - xарочоти cармоя: L - xарочоти меxнат; Y - озод
Mинcер Ч. Истифодаи фyнкcияи иcтехcолии маблаFхои бадаcтомада, дарëфти cамаранокии иктиcодии cармоягyзорй ба шхаи маориф: 2LnE = b0 + blS + b2T + b3T + U, (2) дар ин чо: b0 - коэффиcиенти мустакил; bl - меъëри даромад аз тахотлот, ки дар модели пешниходшуда барои хама дарачахои тахcил доимй аст; b2, b3 - меъëри даромад аз таълими иcтехcолй; E, S и T -даромадхо, шлхои таxcил ва cобикаи кор
Фитзенз Ч. Mеъëри фоидаи cармоягyзорй аз руи формулаи зерин хиcоб карда мешавад: Ко = Б - [Р - (З + Л)] / З + Л, (3) дар ин чо: З - фонди музди меxнат; Л - xарочогхо ва имтиëзxои ичтимой; Р - арзиши умумии кори ичрошуда;
В - даромад аз кори ичрогардида.
Фриман И.М., Кoвалчyк К.Ф. Тавотя дода мешавад, ки нишондинандаи фоидаи cармoягyзoрй намчyн танocyби маблаги миёнаи coлoнаи даромаднои накдй аз фаъолияти шнибкорй ба маблаги cармoягyзoринoи аввалия барои аcocнoккyнии cармoягyзoрй ба cармoяи инcoнии ширкат ва cамаранoкии арзёбии он иcтифoда шавад: p n = QTRi n / (N • UILi )• 100%, (4) дар ин чо: UIL - маблаги ибтидоии cармoягyзoрй; QTR n - маблаги даромади пули аз фаъолияти икти^дй дар давраи n; N - мyxлати баxoдиxии маблаги даромад аз фаъолияти икти^дй xар як корманд
Филлитс 4,4,., Филлипc П.П., X^c Т.К. Бозгашти cармoягyзoрй дар таълими кормандон (ROI) бо формулаи зерин ниcoб карда мешавад: ROI = (M - I) / I, (5) дар ин чо: I - cармoягyзoрй дар таълими кормандони ширкат; M - зиёд шудани даромад аз кор дар давраи таxкикoт назар ба давраи гузашта
Бекер Г. Тибки назарияи cармoяи итоонй, музди меннати шаxcи дорои дарачаи муайяни тайёрй (Уп) метавонад аз 2 утоури аcocй иборат бошад. Утоури 1 -ум он чизест, ки агар у маълумоти ибтидой дошта бошад, он чизеро ба даст меорад. Утоури дуюм баргардонидани cармoягyзoрй дар coнаи маориф мебошад: УП=Х0+Я«СП, (6) дар ин чо: Х0 - музди меxнат барои шаxcoне, ки маълумоти ибтидой доранд; Cn - начми cармoягyзoринo дар давоми n coли танотл, яъне. cармoяи инcoнй чамъовардашуда; Я - меъёри нозираи даромади cармoягyзoрй дар coнаи маориф
Ваганян О.Г. Кoэффиcиенти cамаранoкии cармoягyзoрй ба cармoяи зеннии ширкатно (Z) бо формулаи зерин муайян карда мешавад: Z = (X2 - Xl) / Y, (7) дар ин чо: Xl - арзиши cармoяи зеннй дар аввали давра; Х2 - арзиши cармoяи зеннй дар oxири давра; Y - cармoягyзoрй ба cармoяи зеннии ширкат
Нуреев P.M. MаблаFгyзорихо дар cохаи маориф окилонаанд ва ин аз шаклхои аcоcии назарияи cармояи инcонй бармеояд, агар cатхи даромади cармоягyзорй дар шхаи маориф на камтар аз меъëри бозорй % (ë микдори зиëди даромадхои оянда (R) камтар аз xарочоти умумии тахcилот (C)): N R=E(Wl-Wo)/(l-it) = (Wl - Wo ) / it [1 - (1 +it )t] - (W1-W0) / it, i =1 дар ин чо: R > C; Wl > Wo - зтед шудани даромад дар натичаи баланд шудани дарачаи маълумот; it - курби cолонаи бозор
Бyxанова С.M., Дорошенко Ю. Дар а^от принcипи арзиши имконот метавон арзëбии микдории cамаранокии cармоягyзорихои ичтимоии мycтакими Fайритичоратй, ки ба гирифтани фоидаи икти^дй умед надоранд, cоxтан мумкин аcт. Аз якчанд имконоти имконпазир, cармоягyзор бехтарин вариантро ишжоб мекунад, дар холе ки xарочоти cармоягyзорй паcггарин xохад буд. Дар ин холат, таъcири молиявй метавонад бо формула ифода карда шавад: n Эфин^ИнвГ^Инв^11)^ 1 +WACC)t, (9) t = 1 дар ин чо: WACC - арзиши мтенавазни cармояи умумии cармоягyзор, ки cатхи хадди акали зарурии даромаднокии фаъолияти а^оти тичоратии уро инъикоc менамояд; Инв^ ва Инвt min xарочоти cармоягyзорй барои лоихахои «гаронтарин» ва алтернативй дар давраи t муайян менамояд.
Сапенко И.Б. Бо истифода аз формулаи зерин пешниход карда мешавад, ки арзиши хозираи cофи иcтифодаи cармояи инcонй хиcоб карда шавад: n n ЧПС = ЕДЧ / (1 + i)t - ШЧ (1 + i)t, (10) i = 1 i = 1 дар ин чо: n - шумораи шлхои истифодабарии cармоя; i - меъëри таxфиф; ДЧ - даромади cармояи инcонй, ки аз руи фонди умумии музди мехнат дар тули вакт инъикоc меëбад t; ИЧ - cармоягyзории умумии cармояи инcонй вакти t
SS
Лукашевич В. Натичаи маблаггузорй ба cармoяи инcoнирo афзоиши ношлнокии меннат дoниcтан зарур аcт. Самаранокии нама гуна cармoягyзoрй ба cармoяи инcoнй бояд барраcй шавад (Э^ дар i-м марнила намчун: Э1=(В-ВП)(Ц/3), (11) дар ин чо: Bn - пеш аз таълим такмил додани кормандон; В -инкишофи кормандон rac аз омузиш; Ц - арзиши як вониди ма^улот; З - cармoягyзoрй ба cармoяи инcoнй
АникинаЕ., Чечина В. Меъёри кунунии даромади cармoягyзoрй дар coнаи маориф: R = (Yn - Х0) / Cn, (12) дар ин чо: Cn cармoяи инcoнй чамъовардашуда, начми маблаггузорй дар муддати n вoбаcта ба шлнои танcил; Yn- даромади шаxcй, ки дорои маълумоти n шл; Х0 - даромади шаxcе, ки маълумоти ибтидоиро доро мебошад.
Аз hohh6h муaллифoн дap acocи cap4î^iviaxon бoлo TapT^ дoдa шудaaнд
Хулoca. Дар ашот тавcия ва пешниноднои гуногун метавон ба xyлocае омад, ки cармoягyзoрй ба cармoяи инcoнй ин нама гуна амалнои аз тарафи cyбъектнoи cармoягyзoрй ичрогардида ва ба ташаккул ва рушди донишу малака, инчунин xocиятнoи биологй, ичтимой, равонй ва дигар xocrara^ шаxc, нoвoбаcта аз cарчашманo ва шаклнои баамалории cармoягyзoрй равона карда шуда мебошад.
Х,амин тавр, мафнуми cармoягyзoрй ба cармoяи инcoнй барраcй гардида, аломатно ва xycycrara^ мyшаxxаcи онно оварда шуданд ва аз нуктаи назари илмй барраот ва танлил карда шудаанд.
АДАБИЁТ:
1. Цели в области устойчивого развития [Электронный ресурс]. - Режим доступа: https://www.un.org/sustainabledevelopment/ru/sustainable-development-goals. - Дата доступа: 21.02.2019.
2. Стратегияи миллии рушди Ч,умх,урии Точикистон барои давраи то соли 2030, Душанбе 2016, с.46
3. Капелюшников, Р.И. Сколько стоит человеческий капитал России? / Р.И. Капелюшников. - М.: Изд. дом ВШЭ, 2012. - 76 с.
4. Капелюшников, Р.И. Сколько стоит человеческий капитал России? / Р.И. Капелюшников. - М.: Изд. дом ВШЭ, 2012. - 76 с.
5. Хоконов, А.А. К вопросу о значении фактора человеческий капитал в инновационном развитии страны / А.А. Хоконов // МИР (Модернизация. Инновации. Развитие). - 2015. - № 1. - С. 76-80.
6. Бураншина, Н.А. Человеческий капитал в современных междисциплинарных исследованиях /Н.А. Бураншина // Креативная экономика. - 2011. - Т. 5, № 10. - С. 74-79.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Рустамов Фитрат Музафарович - номзади илмх,ои иктисодй, декани факултети муносибатх,ои иктисодии байналмилалй, х,ук;ук ва гумрукй Донишгох,и давлатии тичорати Точикистон ш. Душанбе, кучаи Дех,отй Д, E-mail: [email protected], тел: (+992) 935392020.
Сведения об авторе:
Рустамов Фитрат Музафарович - кандидат экономических наук, доцент, декан факультета МЭО, права и таможенное Таджикского государственного университета коммерции, г. Душанбе, улица Дехоти 1/2, E-mail: [email protected], тел: (+992) 935392020
About the author:
Rustamov Fitrat Muzafarovich - candidate of economic sciences, associate professor, dean of the faculty of international economic relations, law and customs, Tajik State University of Commerce, Dushanbe, Dekhoti Street 1/2, E-mail: [email protected], tel: (+992) 935392020.
