УДК:331(045)
САРМОЯИ ИНСОНЙ ВА НАЦШИ ОН ДАР ШАРОИТИ ИЦТИСОДИЁТИ МУОСИР
Мачидов П.А. Ч,алилзода У.А.
Аннотатсия. Дар мацолаи мазкур муаллифон сармояи инсони ва нацши он дар шароити щтисодиёти муосирро мавриди та%лилу омузиш царор доданд.
Дар замони муосир инсон яке аз захира%ои асосии ицтисоди ба %исоб рафта, сармояи инсони %амчун омили бунёдии рушди системами ицтимоию ицтисоди баромад менамояд. Дар ца%они муосир тамоми дигаргунщои мусбат бо рушди сармояи инсони алоцаманди дорад. Таваццу%и асосии кишвар%ои пешрафтаи ца%он, ин бо мацсади баланд бардоштани рацобатпазирии ицтисоди милли ва танзими раванд%ои ицтимоию ицтисоди сармоягузори ба сармояи инсониро дар авлавияти сиёсати худ царор дадаанд. Фаъолият намудан дар шароити рушди босуръат ва зуд тагйирёбандаи ицтисодиёти ца%они аз %ар як субъекти цамъияти бахусус одамоне, ки идоракунандаи он ба %исоб мераванд, дониши касбии даркнамои, созандагии фаъолияти мацсадноки пешвоёна, самаранок истифодабарии захира%ои мафуди ицтисоди ва зиндагии арзандаро талаб мекунад. Савияи дониши инсон %амеша ва дар %ама гуна фаъолияти касбй-хунарй нацши калиди дошта, асоси рушд ва инкишофёбии цомеаи имруза гашта истодааст. Калид вожахр: сармояи инсони, сармоягузори ба сармояи инсони, раванд%ои таълими, саломати, фаъолият%ои касби, ицтидори касбиву %унарии инсони.
Барои ицтибос: Мацидов, П.А., Цалилзода У. А. Сармояи инсони ва нацши он дар шароити ицтисодиёти муосир / П. А. Мацидов, У. А. Цалилзода // Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - N0. 4(43). - С. 363-371.
ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ И ЕГО РОЛЬ В УСЛОВИЯХ СОВРЕМЕННОЙ ЭКОНОМИКИ
Маджидов П.А. Джалилзода У.А.
Аннотация. В данной статье авторы проанализировали и изучили человеческий капитал и его роль в условиях современной экономики.
В наше время это один из важнейших экономических ресурсов, и этот капитал становится фундаментальным фактором развития социального и экономического общества. В современном мире все положительные изменения связаны с развитием современного бизнеса. Основной акцент развитых стран мира заключается в том, что, преследуя высокую цель повышения конкурентоспособности национальной экономики и регулирования социально-экономических процессов, они решили инвестировать в современный капитал в качестве приоритета своей политики.
Действия в условиях стремительного развития и быстрых изменений мировой экономики требуют от любого публичного субъекта большого количества знаний и понимания. Это требует эффективного использования ограниченных экономических
ресурсов и достойной ^жизни. Развитие знаний всегда играло ключевую роль во всех видах художественной деятельности, оно является источником развития и развития современного общества.
Ключевые слова: человеческий капитал, инвестиции в человеческий капитал, образовательные процессы, маркетинг, профессиональная деятельность, профессиональный талант.
HUMAN CAPITAL AND ITS ROLE IN THE CONDITIONS OF THE MODERN ECONOMY
Majidov P.A. Jalilzoda U.A.
Annotation. In this article, the authors analyzed and studied human capital and its role in the conditions of the modern economy.
In modern times, this is one of the most important economic resources, and this capital is emerging as a fundamental factor in the development of social and economic societies. In the modern world, all the positive changes are connected with the development of modern business. The main focus of the developed countries of the world is that with the high goal of increasing the competitiveness of the national economy and regulation of social and economic processes, they have decided to invest in modern capital as a priority of their policy. Acting in the conditions of rapid development and rapid changes in the world economy requires a great deal of knowledge and understandingfrom any public entity It requires the effective use of limited economic resources and a decent life. The development of knowledge has always played a key role in all kinds of artistic activities, it is the source of development and development of today's society.
Key words: human capital, investment in human capital, educational processes, marketing, professional activities, professional talent.
Гузориши масъала. Дар замони муосир фаъолиятхои касбии инсон дар асоси максадхои бузурги стратегй, накша чорабинихои пешакй барномарези шудааст, ки самараи бехтар медихад, ба рох монда мешавад. Ин дурандешихо боиси он мегардад, ки тамоми захирахои махдуди иктисодй, аз хама нуктаи назархо самаранок истифода бурда мешаванд. Дар асл кулли чунин талошхо ба зиндагй дар фазои мусоид ва он талаботи аслие, ки асоси эхтиёчоти аввалиндарачаи фаъолияти касбй-хунарии инсонро ташкилкунанда дониста шуда истодаанд, равона карда шудааст.
Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Дар давлатхои тараккикардаи чахон рушди сармояи инсонй дар бахши
хусусии иктисодиёт ахамитят аввалиндарача додаанд, ки дар тараккиёти иктисодиву ичтимоии онхо сахми назаррасро доро мебошад. Бинобар хамин баррасии ин масъала дар шароити имрузаи Чумхурии Точикистон ахамияти калон дошта ба рушди иктисодии кишвар таъсири мусбй мерасонад.
Максади макола - тахлили назариявии рушди идоранамоии сармояи инсонй, накшу ахамияти он дар рушд ва инкишофёбии иктисодиёт, арзёбии вазъи муосир ва тахияи чорабинихо оид ба мукаммалгардонии механизмхои ташаккулёбй ва инкишофи сармояи инсонй дар шароити талаботи зудтагйирёбандаи ахолии Чумхурии Точикистон мебошад.
Мух,тавои асосии мавод. Рушди caрмoяи инсонй хaмешa дaр хaёти чoмеaи инсонй такши галидй бoзидaacт, aMMO дaр шaрoити чaхoнишaвии иктисодиёт aхaмияти aвaлиндaрaчa дoштaни он боз мaкoми acлиaшрo пaйдo кaрдaacт. Чдхон бa мaрхилaи нaви рушди иктисодиёт хaрaкaт мекyнaд, ки acoOT онро caрмoяи инсонй, бунёди иктисодии донишхо (мaълyмoтнoкй) Ba тaвoнмaндии хутарй, кобилияту истеъдоди coзaндaгии онхо тaшкил медихaд. Aз ибтидои acри XXI caр кaрдa, мaълyмoтнoкй ё худ дoнишмaндии кacбй омили мухим дaр тaшaккyли зaхирaхoи инсонй гaштaacт. X,aмaи он тaFЙирoтхoе, ки то имруз дaр тaъмини рушди устувори иктисодиёти чaхoнй, тaшкили бизнес Ba идoрaкyнй, тaрзи хaёти oдaмoн, рaвишхoи тaълимй, caлoмaтй Ba фaъoлиятхo дидa мешaвaнд, мaхз мaхcyли боздехии зaхирaхoи инсонй, яъне тaвoнмaндии кacбирo дaр бaр мегирaд. Бaрoи бештaри тaшкилoтхoи мyвaффaки зaмoни муосир идoрaкyнии донишхо aœOT нaвoвaрихoи чaдид Ba бaртaрии рaкoбaтпaзирии онхо мебoшaнд.
Идoрaкyнии зaхирaхoи инсонй, бaхycyc caрмoяи донишхо дaр зaмoни муосир ду нaвъи вaзифaхoрo бa тaшкилoтхo фaрoхaм меoрaд: тaктикй, ки бa тaшaккyли донишхои кacбии ^вобгуйи тaлaбoти
иcтеъмoлкyнaндaгoн бoиcшaвaндa; cтрaтегй, вoбacтa бa рушд Ba тaтбики cтрaтегияхo бaрoи рушд Ba инкишофёбии зaхирaхoи инсонй мycoидaткyнaндa мебoшaд.
Дaр иктисодиёти чaхoни муосир, идoрaкyнии caрмoяи инсонй бaрoи рacидaн бa aфзaлиятхoи рaкoбaтнoкй, тaъмини cифaтхoи бaлaнди мaхcyлoт Ba бaхycyc рушди иктисодиёт мycoидaт метамояд.
Имкониятхои ин рушд дaр acри XXI бa тaври дaкик бо зaхирaхoи инсонй хaмчyн интикoлдихaндaи дониш aлoкaмaнд мебoшaд. Мехaнизми бoзaргoнии фaъoлияти иктисодиёти муосир бо дaр нaзaрдoшти конунхои acocии он, омили инсонй мaкoми
зaхирaи acocии истехсолотро гирифтaacт, ки ин унсур имрузхо дaр acocи хyдтaшaккyлёбй рушд ёфтa иcтoдaacт.
Вoбacтa бa ин мacoил Пешвoи миллaт, Президенти Чумхурии Точикистон мyхтaрaм Эмoмaлй Рaхмoн дaр Пaёми худ бa Мaчлиcи Олии Чумхурии Точикистон 22-юми декaбри соли 2017 оид бacaрмoяи инсонй чунин кaйд нaмyдaaнд: «^рмояи инсонй хaмчyн мyхaррики пуриктидор бa пешрaфти иннoвaтcия Ba технологияхои нaв мycoидaт мекyнaд Ba бинoбaр ин, илми муосири вaтaнй бояд чaвoнoнрo бештaр бa илмомузй, тaтбики лoихaхoи иннoвaтcиoнй Ba тaдкики мacъaлaхoи иктисоди рaкaмй caфaрбaр тамояд» [3].
Мacъaлaи идoрaкyнй Ba рушди caрмoяи инсонй дaр acaрхoи фaйлacyфoни форсу точик, ки дaр зaмoнхoи гуногун зиндaгй нaмyдaaнд, яке aз мacъaлaхoи acocй бa шумор рaфтa, онхо оид бa ин мacъaлa, фикру aкидaхoи чолиб пешниход нaмyдaaнд, aз чyмлa Aл-фaрoбй, Aбyaлй ибн Сино, Чдлолиддини Румй, Имом Faззoлй Ba дигарон оид бa тaшaккyли чoмеaи инсонй Ba некyaхвoлии мaрдyм acaрхoи мoндaгoр эчод кaрдaaнд. Дaр ин acaрхo онхо бa кобилиятхои гасбию мехнaтии oдaмoн, мaлaкaхoи донишу хутар Ba caтхи мaълyмoтнoкии онхо диккaти мaхcyc дoдaaнд.
Олими бузург Aбyaлй ибни Сино тaъкид менaмoяд: «Рухи инсон мoнaнди шишaacт, дониш неруест бa мoнaнди oтaш, Ba хикмaти Хyдoвaнд рaвFaн acт. Aгaр чaрoF сузон acт, шумо зиндa хacтед, aгaр он хомуш шaвaд, шумо мемиред»[5].
Acocхoи бунёдии консепсияи caрмoяи инсонй дaр тажухишхои мутахассисони нaзaрияи клaccикии иктисодй У. Петти, A. Смит, Д. Ригардо oвaрдa шyдaaнд. Онхо aввaлин шyдa, ин caрмoяи acocии истехсолоти чaмъиятирo мaвриди омузиш кaрoр дoдaнд Ba оид бa aхaмияти кyввaи корй, кобилияти инсон, тaхcилoти он дaр aфзoишёбй Ba рушди иктисодиёти дaвлaт Ba
ах,олии он акидахои худро пешниход нaмyдaнд, ки тохол арзиши баланди худрогум намекунанд. Aввaлин фахмишхоро У. Петти оид ба гурухи «куввахои фаъоли чомеаи инсонй» [4] дар илм чорй кард ва ин олим аввалин тахкикхоро оид ба сармояи инсонй ва идоранамоии он анчом додааст. Вай дар заминаи моликияти миллии кишвар омили мухимтарини афзоиши молу мулки давлатхоро медид ва аз тарафи дигар, дисми чудонашавандаи онро мегузошт, яъне сармояи инсонй ягона сармояест, ки воситаи асосии истехсолот махсуб ёфта, инчунин ташкилкунанда ва идоракунандаи давлат ба хисоб меравад. Олими машхури классик A. Смит низ дисми зиёди умри худро дар тахкик ва рушду инкишофёбии ин сармояи асосии истехсолот бахшидааст ва ин олими машхур накши асосиро ба тавоноии дониши касбии инсонй дар робита бо омилхои моддии истехсолот таъкид кардааст. У чунин мепиндорад, ки: «Баланд бардоштани хосилнокии мехнат асосан ба малакаи касбй ва донишу махорати касбии корманд ва баъдан ба таъмини мошину тачхизоте, ки y кор мекунад, вобаста мебошад»[1]. Ин олими машхури сохаи идтисодиёт чунин мешуморад, ки доштани бехтарин техникаю технологияи замони муосир дар холати надоштани дониши касбии кофй бахри рушд ва инкишофи ташкилот хеч манфиате нахохад дошт. Олими дигар Д. Рикардо бошад, накши тахсилоти инсон ё ахолиро дар идоракунй ва рушди идтисодии кишвар кайд кардааст[2]. Яъне, y чунин мешуморад, ки инсони маълумотдор ё ахолии дорои маълумот хеч вадт на ба зарари худ ва на ба зарари чомеа, агар таъсири дигар омилхо дар ин чо мушохида нашавад, фаъолият намекунанд.
Aз ибтидои асри ХХ аксари иктисодчиён дар бораи консепсияи идоракунии сармояи инсонй назарияхои навини худро пешниход карда истодаанд ва кушиш мекунанд, ки аввалин захматхоро
барои муайян кардани самаранок истифодабарии сармояи инсонй дар рушди идтисодиёт нишон диханд. Aввaлин тахкидотхо дар бахши сармояи инсонй ба олими сохаи идтисодии амрикой Т. Шултс дониста мебошад. Ноил гаштани ин олим ба ин унвон дар нашри мадолахои илмии y бо номхои «Ташаккулдихии сармояи маълумотгирй»[7] ва «МaблaFгyзoрй ба сармояи инсонй» дар солхои 1960 ва 1961 вобаста мебошад. Ин олим дар маколаи илмии худ «МaблaFгyзoрй ба сармояи инсонй» чунин кайд менамояд: «Консепсияи мaблaFгyзoрй ба мавчудияти воситахое, ки вокеан вучуд доранд, асос ёфта, моликияти иктисодии хизматрасонии оянда ба хисоб рафта, арзиши муайяни худро дорад. Фахмиши сармоя хамчун воситае, ки хизматрасонихои ояндаро фарохам меорад, ба мо имкон медихад, ки бояд максади муайян онро ба гуруххо таксим намоем: сармоягузорихои инсонй ва Faйриинcoнй»[6] Консепсияи пешниход намудаи Т. Шултс оид ба сармояи инсонй ва самаранок истифодабарии он аз нуктахои мухим иборат мебошад, ба монандй:
1. «Сармояи инсонй» ин сарчашмаи даромади иловагии инсонхо ба хисоб меравад ва ба дониш, навоварй ва истеъдодхои навини идоракунии инсонй асос меёбад;
2. Маълумотнокй яке аз шаклхои сармояи инсонй ба хисоб рафта, омили асосии баланд бардории рушди иктисодиёт аст, ки дар баробари ин даромаднокии институтхои чамъияти инсонй хуб гардад мешавад;
Оид ба мафхум ва консепсияи «Сармояи инсонй» тахлили хамачони ба сурат гирифта, мохияти он мувофик ба дарк ва фахмишхо чунин шарх дода шудааст: «Сармояи инсони - ин мачмуи кобилиятхои модарзоди, чамъи донишхои аз худ намуда, дороии саломатию зиндагии дарачаи оли, тачрибаи баланди касби, хавасмандии зиёд ба фаъолият ва зехнияти хуби
масъулиятшиносй барон максадгузорнхон муфид ва нн чуннн ба даст оварданн фонда фахмнда мешавад».
Дар шароити муосири иктисодй, ки хаёти инсонхо зуд-зуд тагйир ёфта истодааст, вазъи ичтимой-иктисодии зиндагй низ тагйир ёфта истодааст. Ин тагйирёбиро ба инобат гирифта, сохаи маориф ва илми Чумхурии Точикистон дар пеш худ хадаф гузоштааст, ки мутахассисонро ба рафти шароитй ичтимоию иктисодии имруза омода намояд чунки яке аз хадафхои асосии стратегия чумхурй ба хисоб меравад. Дар шароити имруза сохди маълумотгирии олии касбй ду вазифаи асосии ичтимоию иктисодиро ичро намуда истодааст:
1.Ташаккулёбй ва чомеашиносии шахсият, дар баробари ин инкишофдихии рухй, дустдорй ва мехнатй;
2.Омоданамоии мутахассисони
баландихтисос чунки онхо кувваи
пешбарандаи чомеа ва инкишофдихии сохахои алохидаи иктисодиёт мебошанд.
Дар замони имруза ахаммияти ичтимоию сиёсй ва иктисодии низоми тахсилоти олии Точикистон хеле баланд мебошад. Тахсилоти олй хусусияти фаъолияти серсохаи чамъиятию ташкилотй пайдо намудааст, ки пеш омадхои наздики инкишофи чомеа ба он вобастаги дорад.
Мувофики акидаи баъзе тахлилгарони хоричию ватанй дар зери мафхуми захирахои инсонй мафхумхои иктидори инсонй, маълумотнокй, саломатй, кувва, кобилиятхои модарзодй, донишхои касбй-тахассусй, иктидори сохибкорй, хавасмандй ва дигар мафхумхое, ки ин захираи асосии истехсолотро пурра менамоянд, фахмида мешаванд, ки дар шакли расм тасвир намудем (расми 1) .
Расмн 1. - Сармоян инсони ва унсурхон асоснн он
Муассисаи тахсилоти олии касбй унсури асосии такмили ихтисоси оммавй, сармояи инсонй, омузиш ва бозомузии мутахассисон, пахн намудани донишхои навро дар бар мегирад. Дар Чумхурии Точикистон баъди бадаст овардани
истиклолияти давлатй, мувофик ба талаботи бозори мехнат ва талаботи сохахои гуногуни иктисоди миллй як катор донишкадаю донишгоххои олии касбй ташкил ефтаанд ва шумораи онхо дар чадвали 1 овардашудааст.
Ч,адвалн 1. - Шуморан муасснсахон тахснлотн олнн касбнн Ч,умхурнн Точнкнстон ва донншчуённ онхо дар солхон хонншн 1991-2022 (дар OFOЗн солн хоннш)
Нншонднхандахо
Дар oFoзн солн Ададн Донншчуённ Аз он чумла, ба
хоннш муасснсахо, онхо, 10000 ахоли,
вохнд хазор нафар нафар
1991-1992 13 69,3 124
2G15-2G16 381 176,5 206
2G16-2G17 391 186,9 214
2G17-2G18 391 195,7 219
2G18-2G19 391 209,8 232
2G19-2G2G 401 229,6 249
2G2G-2G21 411 245,9 261
2G21-2G22 461 218,1 218
2G21-2G22 бо маротиб ба солхои 1991-1992 3,53 3,14 1,75
1Эзох - дар якчоягй бо филлиалх,о.
Сарчашма: Омори солонаи Чумхурии Точикистон /Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон, соли 2023. C. 53.
Расми 2. - Шумораи донишчуён дар муассисах,ои тах,силоти олии касбии Ч,умх,урии Точикистон вобаста ба сох,ах,о дар соли хониши 1991-1992, бо фоиз
Расми 3. - Шумораи донишчуён дар муассисах,ои тах,силоти олии касбии Ч,умх,урии Точикистон вобаста ба сох,ах,о дар соли хониши 2021-2022, бо фоиз
Шумораи донишчуён дар соли тах,сили 2021-2022-ум нисбати соли хониши 1991-1992-юм 148800 нафар зиёд мебошад, вале фоизи интихобнамоии касб вобаста ба шароити ичтимой-ик;тисодй ва гузариш ба
ик;тисоди бозорй дигаргун аст. Масалан, дар сохди саноат, дар соли хониши 1991-1992-юм 7300 нафар донишчу тах,сили илм намудаанд, ки ин 10,5%-и шумораи умумии донишчуёни хдмин соли хонишро нишон медод.
Ин нишондихандадар соли тахсили 2G21-2G22-yM ба15,3% расид, ки 4,8% зиёдтар аст. Дар сохаи хочагии кишлок бошад, дар хамин давра аз 9,0% тaхcилкyнaндaгoн ба 4,0% омада расид , ки 5% кам мебошад. Дар сохаи иктисодиёт ва хукук, аз 1,1%-и соли тахсили 1991-1992-юм ба 12,1%-и соли тахсили 2021-2G22-yM расид, ки 11% зиёд гардидааст. Дар сохаи тандурустй, тарбияи чисмонй ва варзиш аз 12,1% ба 8,8% омада расида, 3,3% камтар аст. Дар сохаи маориф аз 64,6% ба57,0% омада расида, 7,6% кам
гардидааст. Дигар сохахо дар соли хониши 2021-2022-yм 0,5%-ро ташкил намудааст.
Интихоби касб ва тахсилоти олй, аз руйи фоиз аз шумораи умумии донишчуён танхо дар ду соха, сохаи саноат 4,8% ва сохаи иктисодиёт ва хукук 11% зиёд гардида, дар дигар сохахо ба андозахои зайл кам гардидаанд: хочагии кишлок - 5%, тандурустй, тарбияи чисмонй ва варзиш -3,3%, маориф - 7,6%. Ин зиёду камшавй аслан ба талаботи бозори мехнати кишвар вобастагии калон дорад.
Расми 4. - Харочотхои бучети давлати ба сохаи маорифи Чумхурии Точикистон дар солхои 1991-2022 нисбат ба мачмуи махсулоти дохилИ(ММД), бо фоиз
Харочоти бучети давлатй барои маориф бо хисоби фоиз ба мачмуи махсулоти дохилй соли 2000-ум 2,3%-ро ташкил намудааст вадар соли 2022 он 5,4% расида 3,1% зиёд мебошад. Ин тагйирёбиро дар шакли расм бо чунин тарз овардан мумкин аст.
Харочоти бучети давлатй ба сохаи маорифи Чумхурии Точикистон дар солхои даврони истиклолият сол аз сол зиёд гардидааст, ки соли 2022-ум 6240,2 млн., сомониро ташкил дода, ки нисбати соли 2000-ум 6199,6 млн., зиёд гардида, 5,4%-и мачмуи махсулоти дохилй ва 18,3% бучети давлатиро ташкил медихад.
Тагйирёби (динамика)-и харочотхои бучетй ба сохаи маорифи Чумхурии Точикистон дар солхои 1991-2022-yм дар чадвали 2. оварда шудааст.
Мувофики нишондихандахои ин чадвал солхои аввали истиклолият харочот барои сохаи маориф дар сатхи паст карор дошт. Гарчанде ки соли 1991-ум 23,6% бучет ба сохаи маориф чудо карда шуда бошад хам, рушди он аз солхои 2010-ум шуруъ шудааст. Шуруъ аз ин сол Хукумати Чумхурии Точикистон ба сохаи маориф ахамияти аввалиндарача дода, дар хамин давра аз хафт як хиссаи даромади бучети чумхуриро ба ин соха чудо намудаанд.
Чадвали 2. - ТaFЙирёби (динамика)-и харочотхои бучети давлати ба сохаи маорифи Чумхурии Точикистон дар солхои 1991-2022
Солхо Харочоти бучети Давлати барои маориф, млн. сомони Бо хисоби %
Ба мачмуи махсулоти нисбат ба
дохили харочоти бучети давлатИ
1991 1189,7* 8,9 23,6
2000 41,6 2,3 15,9
2020 4311,4 5,2 18,0
2021 5259,8 5,3 16,7
2022 6240,2 5,4 18,3
2022 нисбат басоли 2000 (+/-) +6199,6 +3,1 +2,4
*нишондихандаи соли 1991 бо млн. рубл оварда шудааст. Сарчашма: Омори солонаи Чумхурии Точикистон /Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон. -Душанбе, 2023. C.364-369.
Хулоса. Мархилаи нави рушди иктисодиёти Точикистон бештар бо рушд ва ис-тифодаи самараноки сармояи инсонй алокаманд мебошад. Дар Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030 рушди сармояи инсонй омили асосии рушди устувор хисобида шудааст, ки самаранокии он бояд самаранокй ва сари вакт ноил гардидан ба татбики хадафхои стратегии Чумхурии Точикистонро бояд муайян намояд. Дар шароити муосири рушди иктисодй дарк намудани накши асосии сармояи инсонй мухим мебошад, зеро имкониятхои ба кор андохтани тамоми захирахо бе поён нестанд.
Дар хама давру замон дониш хамчун неруи инсонй маблаггузорй карда мешавад ва давлатдорону сиёсатмадорон, сохибкорону сохибмулкон, падару модарон барои донишомузию хунаромуй маблагхои зиёдеро сарф карда, умед ба натичагирии пурсамар интизоранд. Агар мо як ба атрофи хеш назар кунем, хамаи он неъмат ва маводе ки майлу рагбати моро конеъ мегардонанд, хатман
махсули мехнати кадом донишманде мебошанд, ки мутаассифона на хама вакт ба худи у муяссар мегардад, ки аз натичаи он самара биград.
Болоравии накши идоранамоии самараноки сармояи инсонй дар иктисодиёти навин тадбирхои хамачонибаи давлат ва хар як фарди чамъиятро чихати омоданамоии мутахассисон дигар намуда, дар хама соха муносибатхои махсусро талаб мегамояд. Ташаккулдихй ва инкишофи сармояи инсонй дар шароити иктисодиёти имрузаи чахонй аз усул ва воситахои инкишофдихии захирахои инсонй дар шароити ихтисодиёти муосир сарчашма мегирад, ки он дар бар гирандаи институтхои ташаккулдихй ва
инкишофдихии захирахои инсонй, сарчашмахои асосии маблаггузории захирахои инсонй, доирахои асосии фаъолияти захирахои инсонй, чараёнхои ташкилу таъминамоии иктидори кадрй ва талаботи асосй ба захирахои инсонй дар шароити муосир ба хисоб меравад.
Адабнёт
1.А Смит. Исследование о природе и причинах богатства народов.-М.: Соцэкгиз, 1956. С. 490
2.Антология экономической классики. Т. 1 - М.: 1993. - С.308.
3.Паёми Президенти Чумхурии Точикистон, Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон (22.12.2017, шахри Душанбе. http ://www.prezident.tj/node/16771
4. У. Петти . Экономические и статистические работы. - М:Соцэкгиз,1940.- 324 с. 5.Энциклопедия мудрости/К. Андриевская и др.. - Можайск: Изд-во «РООССА», 2007. -
С.682.
6.Schulz T. Investment in Human Capital // American Economic Revien.- 1961, March. 7.Schulz T. Capital Formation bi Edukathion // Journal of Politikal Economu. -1960,p .25.
Маълумот дар бораи муаллифон:
Мачидов Парвиз Амонкулович - мудири кафедраи молия ва хисобдории коллечи техникии ДТТ ба номи академик М. Осимй, Сурога: 734042, ш.Душанбе-24, кучаи Айнй-41, Email: parviz a [email protected]., Тел: +992 98-825-35-98.
Ч,алилзода Умричон Абдураззок- ассистенти кафедраи моли ва хисобдории коллечи техникии ДТТ ба номи академик М. Осимй, СуроFа: 734042, ш.Душанбе-24, кучаи Айнй-41, Email: [email protected]., Тел: +992 92-893-17-70.
Информация об авторах:
Маджидов Парвиз Амонкулович - заведующий кафедрой финансы и учета технический колледж ТТУ им. акад. М. Осими, адрес: 734042, г. Душанбе-24, пр. Айни-41, Email: parviz a [email protected]., Тел: +992 98-825-35-98.
Джалилзода Умриджон Абдураззок - асссистент кафедры финансы и учета технический колледж ТТУ им. акад. М. Осими, адрес: 734042, г. Душанбе-24, пр. Айни-41, Email: [email protected]., Тел: +992 92-893-17-70.
Information about the authors:
Majidov Parviz Amonkulovich - head of the department of finance and accounting of the technical college of the Technikal Universitet of Tajikistan named after academicicon M. Osimi, address: 734042, t. Dushanbe-24, Strit Ату -41, Email: [email protected], Tel: +992 98-825-35-98. Jalilzoda Umrijon Abdurazzok- assistent finance and accounting of the technical college of the Technikal Universitet of Tajikistan named after academicicon M. Osimi, address: 734042, t. Dushanbe-24, Strit Ату -41, Email: [email protected], Tel: +992 92-893-17-70.