CC BY
2УДК 615.45: 616.5-002.9
ЦЫРМЫЗЫГСЛ СО2 СЫГЫНДЫСЫ НЕГ1З1НДЕ ДЕРМАТОЗГА ЦАРСЫ КОСМЕТИКАЛЬЩ КРЕМ АЛУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ
БАЙКАНОВА РАУШАН КАРАБАЕВНА
«Астана медицина университет!», КеАЦ, Жалпы жэне биологиялык химия
кафедрасыныц доцентi
АБДЩАЛЬЩОВ РАЦАТЖАН ДУЙСЕНБЕК¥ЛЫ
«Астана медицина университет!», КеАЦ, Фармацевтикалык пэндер кафедрасыныц ага
окытушысы
Аннотация: "Tepi ауруларын емдеуде цолданылатын Казацстанныц дэршк всгмдгк флорасы", "Medicinal Plants of the Flora of Kazakhstan Used in the Treatment of Skin Diseases" (2023) жинагына сэйкес, mepi - инфекциялар мен физикалыц зацымданулардыц алдын алатын орган. K,азipгi тацда mepi ауруларыныц таралу децгеш жогары,ал эсepi бойынша эндокриндт аурулармен meцeсmipугe болады. Солардыц бipi - дерматоздар [1].
Дерматоз аурулары кез келген жаста, сыртцы жэне ШК факторлардыц эсepiмeн пайда болуы мумюн. Бул аурулардыц патологиясы адамда вмip бойы кeздeсуi мумюн, ал кейде уацытша сипатта болады. Сонымен цатар, mepi аурулары бвртпелермен жэне жш турде цышу сeзiмiмeн бipгe жypeдi, бул вмip сапасын айтарлыцтай твмендетт, адамныц денсаулыгына ке^pi эсер emeдi. Осы тургыда,дерматозды емдеуде вамдттен алынган препараттар табиги цурамымен, жанама эсерлердщ аздыгымен жэне цабынуга царсы, антисептикалыц, регенеративтт цасиemmepiмeн epeкшeлeнeдi.
Статистикалыц деректерге сэйкес элемдт фармацевтикалыц препараттар нарыгында вамдттен алынган препараттардыц улеа 40%-га артыц. Соцгы жылдары Бyкiлэлeмдiк Денсаулыц сацтау уйымыныц болжамы бойынша, келеа он жылда фитопрепараттар жалпы дэршк цуралдардыц 60%-дан астамын цурайтын болады. Сондыцтан отандыц дэршк вЫмдт шишзаттарынан дерматоздарды емдеуге арналган препараттарды жасау жэне зерттеу взeкmi мэселе болып табылады [2].
Дэршк препараттардыц нeгiзi реттде вЫмдт сыгындыларын эзipлeудiц басты багыты - биологиялыц бeлсeндi заттардыц максималды мвлшерт алу ушт ДЭШ-mi цайта вцдeудeгi жацаресурсты унемдейтт технологияларды дамыту жэне жemiлдipу.
Осы ацпараттарды нeгiзгe ала отырып цырмызыгул вЫмдтнен сыгынды алып, оныц нeгiзiндe дерматозга царсы косметикалыц крем даярлау жэне оны медицина мен фармацевтика саласында цолдану взeкmi деп санаймыз.
TyrnHdi свздер: Кырмызыгул, косметикалыц крем, СО2 сыгындысы, всiмдiкmepдeн алынган сыгынды, mepi аурулары, дерматоз.
Зерттеудщ максаты: Цырмызыгул СО2 сыгындысы неггзшде дерматозга карсы косметикалык крем алу технологиясын жасау.
Зерттеудщ мшдеттер1: Кремнщ тиiмдi курамын жасау ушш кeмекшi компоненттерге талдау журггзу; Цырмызыгул СО2 сыгындысы непзшде косметикалык кремнщ оцтайлы курамын аньщтау жэне технологиясын жасау; Косметикалык кремнщ сапа спецификациясын эзiрлеу; Косметикалык крем eндiрiсiнiц технико-экономика неггздемесш жасау.
ЕСКАЛИЕВА КУНДЫЗ РОМАНОВНА
«Астана медицина университет», КеАЦ, Maracrpi
БЕКТУРСУНОВА АРУЖАН БАГДАТЦЫЗЫ
«Астана медицина университета» КеАЦ, Maracrpi
Зерттеу эдктерк Косметикалык крем алудьщ технологиялык, фармацевтикалык жепмдшш, сыгындылар мен жумсак дэрiлiк формаларды стандарттаудыц физико-химиялык эдiстерi.
Зерттеудщ гылыми жацаль^ы: Алгаш рет: ^армызыгул СО2 сыгындысы негiзiнде дайындалган дерматозга карсы косметикалык кремнш курамы жэне технологиясы курастырылады; Косметикалык кремге сапалык спецификация курастырылады; Косметикалык кремдi жасаудагы техника-экономикалык кeрсеткiштер есептелiнедi.
Дермокосметика дерматологияда эртYрлi терi ауруларын емдеу Yшiн косметикалык eнiмдердi колданатын косалкы мамандык ретшде пайда болды. Олар эдетте фотокоргауды кYшейту, кургак немесе картаюды емдеу жэне безеу, розацеа, псориаз жэне себореялык дерматит сиякты тершш кабыну жагдайларын алдын алу Yшiн колданылады. Сонымен катар, демокосметика наукастардыц eмiр сапасын жаксартуга ыкпал етедi [3]. Дермокосметика фармакологиялык емдеудш жанама эсерлерш азайту, наукастардыц канагаттануыныц жогары децгешн усыну жэне емдеу режимдерiн сактауды арттыру мYмкiндiгiн кeрсеттi [4]. Косметикалык eнiмдердi эзiрлеудш негiзгi максаты физикалык-химиялык жэне микробиологиялык турактылык пен каушаздшт сактай отырып, биожетiмдiлiгiн камтамасыз ету, сонымен катар пайдалану жагдайында тершш жайлы сезiмiн камтамасыз ету болып табылады. Терi биоYЙлесiмдiлiгiне жэне биожетсмдшгше кол жеткiзуге багытталган колайлы дэршк форманы эзiрлеу негiздемесi курамындагы заттар мен терi арасындагы оцтайлы тепе-тецдшт алу Yшiн eте мацызды. Дерматологиялык колдануга арналган ец адп таралган жергiлiктi жартылай катты дэршк формалардыц кейбiрi ретiнде кремдер эмульгаторлардыц эрекет аркылы бiрiктiрiлген липофильдi (мысалы, eсiмдiк немесе минералды майлар, спирттер, май кышкылдары, эфирлер мен балауыздар) жэне сулы фазасы бар липофильдi фазадан туратын эмульсиялык жYЙе ретшде сипатталады [5]. Yздiксiз фазага байланысты (май немесе су) кремдердi эмульсиялар ретшде жштеуге болады су-май (С/М) немесе май-су (М/С) [6]. М/С эмульсиялары суда еритш белсендi заттарды жеткiзуге eте колайлы, eйткенi олардыц сырткы фазасы гидрофильдi касиеттердi ^рсетедь Керiсiнше, С/М эмульсиялары липидте еритш белсендi заттар Yшiн оцтайлы, ern^m олардыц сырткы фазасы липофильдi сипаттамаларга ие [7]. Мундай эмульсиялар бетпк экссудацияга сэйкес келмеуiне байланысты жылудыц таралуына ешкандай кедергi жасамайды. Кремдi эмульсиялар майлы емес сезiм тудырады, бул кейбiр наукастар Yшiн eте мацызды фактор [8,9].
Calendula officinalis емдш касиеттерi мол жэне кабынуга карсы, диафоретикалык, ауыруды басатын жэне антисептикалык ретiнде кецiнен колданылады. Жэне асказан^шек жолдарыныц жэне гинекологиялык ауруларды, ауыз куысыныц ауруларын, кeз ауруларын, терi жаракаттарын жэне кейбiр ^йктерд^ т.б. емдеу Yшiн колданылады [10].Жетiлдiрiлген статистикалык эдiстердi колдану аркылы изохамнетин, рутин жэне кверцетин глюкозидi сиякты бiрегей фармакологиялык белсендi химиялык компоненттер бeлiнiп алынды. Олар терi кYтiмi салаларында колданылады [11]. Дека жэне т.б. Calendula officinalis жараныц ангиогенезш жэне коллаген метаболизмiн кYрт арттыруы мYмкiн екенiн айтты, бул тыртыктыц жумсаруына жэне жумсарткыш касиетiнiц артуына экеледi [12]. Calendula officinalis гYлдi сыгындысы, жергiлiктi жэне iшке колданган кезде, кYЙiктерге жэне жараларга емдш касиет кeрсетедi. Коллаген-гидроксипролин мен гексозаминшц кeбеюi емделетiн адам немесе жануардыц жараларыныц емдеп жатканын кeрсетедi. Гунасекаран жэне т.б. альбинос егеукуйрыктардыц кыскы штаммында Calendula officinalis -тыц жараларды емдеу белсендiлiгiн кeрсеттi. Нэтижелер бойынша дэрiлiк eсiмдiк шикiзатынан жасалган жакпа жараларды емдеуге арналган, макрофагтардыц белсендiрiлуiн тежей алатынын жэне жауапты болатын кератиноциттер мен фибробласттардыц миграциясы мен пролиферациясын тездететшш кeрсеттi. Бул кабынуга карсы цитокиндердш бeлiнуiн болдырмау жэне жара орнында тотыгу процесiн азайту аркылы орындалды [13].
Соцгы жылдары табиги eсiмдiк шикiзаттарыныц суперкритикалык суйыктык экстракциясы ец жш колданылады, ерiткiш ретiнде кeмiркышкыл газы колданылады [14].
Дэршк еамдш шиюзатынан алынган СО2 сыгындылары белсендi компонент ретiнде эртYрлi косметикалык заттарда колданылады, ейткенi сыгындыны курайтын барлык компоненттер тецдеспршген жэне таза эрi жогары биологиялык белсендiлiкке ие [15].СО2-экстраттар ендiрiсiнде ерiткiш ретiнде суйытылган кемiркышкыл газы (С02-газ) колданылады, ол процедура аякталганнан кейiн дайын енiмнен толыгымен буланып кетедi. Осыныц аркасында СО2 сыгындыларында ешкандай коспалар жок (ерггюш немесе консервант калдыктары). Шиюзаттыц "жарылуы" СО2-экстраттар ендiрiсiнщ технологиялык кезецдершщ бiрiнде пайда болады - тiзбектегi кысымныц кYрт темендеуi, нэтижесiнде ерiткiш тез газ тэрiздi кYЙге етiп, жарылгыш шекпен тарала бастайды, есiмдiк жасушаларыныц кабыргаларын бузады, сонымен катар кунды микроорганизмдердi жояды. Бул кезецде ею максатка бiрден жетуге болады, бiрiншiсi ер^юштщ сыгындалатын заттарга кол жеткiзуi оцай болады, ал сыгынды стерильденедi [16].
1. Berganayeva G. et al. Medicinal plants of the flora of Kazakhstan used in the treatment of skin diseases //Molecules. - 2023. - Т. 28. - №. 10. - С. 4192.
2. Устенова Г. О., Бейсебаева У. Т., Тюлеева А. М. Применение лекарственных растений флоры Казахстана при лечении дерматозов //Вестник Казахского Национального медицинского университета. - 2014. - №. 5. - С. 207-209.
3. Guerrero D. Approche dermo-cosmétique de l'acné chez le dermatologue //Annales de Dermatologie et de Vénéréologie. - Elsevier Masson, 2010. - Т. 137. - С. S76-S80.
4. Araviiskaia E., Lopez Estebaranz J. L., Pincelli C. Dermocosmetics: beneficial adjuncts in the treatment of acne vulgaris //Journal of Dermatological Treatment. -2021.-Т. 32.- №. 1.- С.3-10.
5. Simoes A. et al. A tutorial for developing a topical cream formulation based on the quality by design approach //Journal of pharmaceutical sciences. - 2018. - Т. 107. - №. 10. - С. 2653-2662.
6. Torres A., Almeida I. F., Oliveira R. An Overview of Proprietary Vehicles/Bases for Topical Compounding Medicines and Cosmetics //Cosmetics. - 2024. - Т. 11. - №. 1. - С. 16.
7. Weiss S. C. Conventional topical delivery systems //Dermatologic Therapy. - 2011. - Т. 24.- №. 5. - С. 471-476.
8. Devaux S. et al. Adherence to topical treatment in psoriasis: a systematic literature review //Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. - 2012.- Т. 26.- С. 61-67.
9. Kulawik-Pioro A., Ptaszek A., Kruk J. Effective tool for assessment of the quality of barrier creams-relationships between rheological, textural and sensory properties //Regulatory Toxicology and Pharmacology. - 2019. - Т. 103. - С. 113-123.
10. AshwlayanVD K. A. et al. Therapeutic potential of Calendula officinalis //Pharm Pharmacol Int J. - 2018. - Т. 6. - №. 2. - С. 149-155.
11. Jan N., John R. Calendula officinalis-an important medicinal plant with potential biological properties. - 2017.
12. Deka B. et al. Mechanism of action of wound healing activity of Calendula officinalis: a comprehensive review //Pharmaceutical and Biosciences Journal. - 2021. - С. 28-44.
13. Gunasekaran S., Nayagam A. A. J., Natarajan R. Wound healing potentials of herbal ointment containing Calendula officinalis Linn. on the alteration of immunological markers and biochemical parameters in excision wounded animals //Clinical Phytoscience. - 2020. - Т. 6. -
14. Da Silva R. P. F. F., Rocha-Santos T. A. P., Duarte A. C. Supercritical fluid extraction of bioactive compounds //TrAC Trends in Analytical Chemistry. - 2016. - Т. 76. - С. 40-51.
15. Мазнев, Николай Иванович 300 лучших растений-целителей [Текст] : [12+] / Николай Мазнев. - Москва : АСТ, 2019. - 441 с.
16. Ахтямов, Сергей Николаевич. Практическая дерматокосметология. Акне, рубцы постакне и акнеиформные дерматозы/ С. Н. Ахтямов. - Москва : Медицина, 2020. - С.98- 103.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
С. 1-8.
