CC BY
20ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ (TECHNICAL SCIENCE)
УДК 1
Алимова У.С.
Казахский университет (Казахстан)
Койлыбаева М.К.
Казахский университет (Казахстан)
Мэамбек Ж.К.
Казахский университет (Казахстан)
МЕЛИССА ЭС1МД1Г1НЩ ПАЙДАСЫ ЖЭНЕ ОНЫЦ ШИК1ЗАТЫНАН АЛЫНГАН СО2 СЫГЫНДЫСЫНЫЦ КОЛДАНЫЛУ АЯСЫ
Tyüw: бул мацала Кэдгмгг мелисса всгмдгггнгц дэстYрлi цолданылуы, медицина мен косметология саласына пайдасы, сонымен цатар оныц антиоксидантты цасиеттергне шолу жасауга багытталган.
Ктт свздер: дэртк всгмдгк шикгзаты, мелисса, экстракт, тыныштандыргыш, косметология.
Зерттеу ж^мысыныц максаты: Кэдiмri Мелисса ешмдтнщ колданылу аясын зерттеу жэне оныц шиюзатынан алынган СО2 сыгындысыныц медицина, косметология саласына пайдасын дэлелдеу
Эзектiлiгi: Бiздiц республикамызда дэршк есiмдiк тYрлерi ете кеп. Осы ретте, отандык фармацевтика енеркэшбш дамытудыц негiзгi басымдьщтарыныц
бiрi - дэршк ешмдш шиюзатыныц непзщде бiрегей отандык субстанцияларды жэне олардыц негiзiнде дэршк препараттарды жасау жэне ендiрiске енгiзу болып табылды. Казакстанда таралу ареалы аукымды, табиги жагдайда жабайы есетiн дэршк ешмдштер тобы багалы шикiзаттар кезi болып табылады. Курамы бойынша биологиялык белсендi заттарга бай, казак медицинасында жYЙелi турде толык зерттелмеген болашакта зерттеудi кажет ететiн дэрiлiк ешмдш ретiнде Lamiaceae тукымдасы есiмдiгi практикалык кызыгушылык тугызады. Осыган орай, отандык мелисса есiмдiгiнiц жэне оныц экстрактарынын, медицина жэне косметология саласына типзер пайдасын зерттеуге кызыгушылык туып отыр.
Мелисса адам емiрiнде екi мын, жылдан астам уакыт бойы колданылган. Бул есiмдiктiц Отаны- Шыгыс Жерорта тещзшен Африканыц солтYCтiк аймактарына дешнп кец аумак болып саналады. Мелиссаны алгашкылардыц бiрi болып ежелгi гректер тапты. Ал бiздiц Казакстан бойынша Шымкент, Жамбыл, Кызылорда, Алматы облыстарында жиi кездеседi. Олар кебiнесе жабайы есетш буталардыц арасында, тогайлардыц кYн сэулесi кеп тYсетiн тустарында, тургын Yйлердiц жэне ескi мал кораларыньщ мацайында еседi.
Бул есiмдiктi адамдар кене заманнан берi тэбет ашу максатында колданып келген. Халык медицинасында жYректi тыныштандыру, эйелдердегi етеккiрдiц келу мерзiмi бYЗылысында, жYктiлiк кезiнде болатын кеселдерде жэне устамалы ауруга карсы колданыска енген дауалык касиетi ете ^шт дэрiлiк есiмдiк. Айтпакшы, бул шептщ тагы бiрнеше атауы бар, олар елдщ эртYрлi аймактарында кец таралган, мысалы, лимон жалбызы (мелисса), маточник, папалык шеп, роевик, балшеп. Лимон жалбызыныц колдану саласы да есуде -тамак дайындау мен косметологиядан фармакология мен парфюмерияга дешн.
Авиценна мелисса жайлы «Мелисса жYректi куанышка белейдi жэне емiрге деген CYЙiспеншiлiктi арттырады» деп жазды, ал бес гасырдан кейiн -Парацельс: «Жер ендiретiн барлык заттардыц шщде мелисса - бул жYрекке ец жаксы шеп» деп бага берген болатын.
Мелиссанын, СО2-сыгындысы емдш касиеттершщ бiрегей жиынтыгына ие. Эфир майы мен липофильдi сыгындылары, оныц шшде СО2-сыгындысы айкын седативтi белсендiлiкке ие екендт жэне олардыц эрекет жагынан «кiшiriрiм транквилизаторлар» катарына жаткызылатындыгы дэлелденген. Лимон жалбызыныц сыгындысына негiзделген препараттар спазмолитиктер ретiнде стресс кезiнде ^сынылады. Олар антидепрессанттар, иммуномодуляторлар, вируска карсы коспалар ретiнде де колданылады.
СО2-сыгындысына негiзделген косметикалык заттарда мелисса келес касиеттердi кeрсететiн коспалар ретiнде ^сынылады: кабынуга карсы жэне антисептикалык; май бездершщ ж^мысын калыпка келтiру;
безеуд^ бeртпелердi, кара нYкте, акне, экземаны, дерматиттi емдеу; терiнi жаксартады жэне эжiмдердi тегiстеуге кeмектеседi. Токсикология жэне жанама эсер^ Эсiмдiк аз уытты, бiрак Мелисса препаратын гипотония кезшде, ягни кан кысымьщыз темен болса, жуктшк кезiнде, емiзу кезiнде, аллергия болса колдану ^сынылмайды. Мелисса препараттарын колданганда бас айналу, летаргия, шаршау, ^йкышылдьщ, концентрацияныц тeмендеуi, кусу, жYрек айнуы, диарея, iш кату, кышу, экзантема, б^лшьщет элсiздiгi, курысулар болуы мYмкiн. Сондыктан Мелисса препараттарымен емделш жаткан пациенттер жогары назар аударуды, жылдам козгалыс жэне психикалык реакцияны (кeлiк к^ралдарын жYргiзу, механизмдердi баскару) кажет ететiн кауiптi эрекеттерден аулак болу керек. ^орытынды
Мелисса ^теген касиеттерге ие, оны косметикалык жэне емдш максатта колдану гасырлар бойы белгiлi. Мелисса - кез-келген жерде киындыксыз eсетiн eте карапайым eсiмдiк. Мелиссаныц eзiне тэн хош шс жэне лимонды еске тYсiретiн eте жагымды дэмi бар. Лимон бальзамынын, ашык жасыл жапырактары кептiрiлiп, тыныштандыратын касиетi бар инфузия мен кайнатпаны дайындау Yшiн медицинада колданылады. Олар сондай-ак
бактерияга карсы жэне вируска карсы пайдаланылады.Эдеби дереккездерге шолу мелисса дэршк есiмдiгiнiц косметология саласына жэне дэрi-дэрмектердi эзiрлеуде колдану тиiмдiлiгiн керсетт!
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
«Жас-Ай» медициналык- акпараттык журналы, №1 (40) 2016 жыл, 33- бет Ломакина Л.Г. «Лаванда, мята, мелисса и другие целебные растения» Ростов-на-Дону «Феникс» 2002, 41-43 бет
Кекенов М.К., Эдекенов С.М., Ракымов К.Д., Исамбаев Н.Э. жэне т.б. Казакстанныц дэршк есiмдiктерi жэне олардьщ колданылуы. - Алматы: Изд-во «Гылым», 1988. - 286 бет.
Лаванда и мелисса - от древности до наших дней, Нестерова О.В.// Рос. Аптеки. - 2003. - № 10. - С. 50-52. - Рус.
Калиулы Б., Yшбайyлы К.Дэрi - дэрмектж ешмджтер. Алматы,2005.160б. Фармакогностические исследование по стандартизации новых лекарственных средств на основе травы мелиссы лекарственной (Melissa officinalis L.) : Автореф. Дис. на соиск. уч. степ. канд. фармац. наук / Болтабекова З.В. - Моск. дед. акад., Москва, 2003. - 25с. : ил. - Рус.
Кукенов М.Н. Лекарственные растения Казахстана и их использования. Алматы: Изд-во «Гылым», 1996. - 396 с.
Alimova US
Kazakh University (Kazakhstan)
Koilybaeva MK
Kazakh University (Kazakhstan)
Masimbek Z.K.
Kazakh University (Kazakhstan)
BENEFITS OF MELISSA PLANT AND CO2 FROM ITS RAW MATERIALS SCOPE OF APPLICATION
Abstract: this article aims to review the traditional use of the common lemon balm plant, its benefits in medicine and cosmetology, as well as its antioxidant properties.
Keywords: medicinal plant raw materials, lemon balm, extract, sedative, cosmetology.
