CC BY
6¡> ' i Ъ ^ ") ]> <d>
; И I^^TALQIN VA
ipTADQIQOTLAR №2 2Q22
M
j ^ Hmiy-usJubiy JumaH
турмыс cajit дэстур жырлары ареалы берилетугын
íw^. F
*
M II
ХАЛЬЩ ПЕДАГОГИКАСЫ
<:>cQ> çj ]><:>
Turkmenbayeva Xurshida Gaypnazarovna
Nôkis Mamleketlik Pedagogikaliq instituti, Magistratura bo'limi Pedagogika teoriyasi hám tanyxi qánigeligi magistranti
https://doi.ora/10.5281/zenodo.7239350
?*<¡ J " ; )> '#
• >j> £H>
Аннотация: Мазкур мацолада миллий цадриятлар асоси миллий урф-
J ^ík^f ^ J ^
одатлар ва халк; педагогикаси мисолида тазушл цилинади.
Abstract: This article analyzes the basis of national values on the example of national traditions anf folk pedagogy
Калит сузлар: миллий цадриятлар, урф-одатлар, ^аётий цадриятлар, маънавия мерос, ёшлар.
Key words: national values, traditions, life values, spiritual heritage, youth.
Елимиз 03 гэрезсизлигине ерискеннен кейин миллий урп-эдетлеримиз, неше мыц жыллык; тарийхымыз мэдений ^эм мэнауий мийрасларымызды цайта тиклеуге кец имканиятлар жаратылды. Миллий цэдириятларымыз болган хальщ ауыз еки доретпелери ата-бабаларымыздан цалган бийба^а мийрас. Сонльщтан ата-бабаларымыздыц эсирлер дауамында топлаган дуньяга коз-к;арасын миллий
мийрасларын, тэлим-тэрбияльщ дэстурлерин билиу х,эм оларды халцымыздыц турмыс тэжирибесинде кец ей жайдырып цолланыу бугинги куни жудэ зэрур. ш Себеби ^эзирги жасларды заман талабына сай руухый бай, саналы, зийрек адамгершиликли, озине талапшац етип тэрбияламасац заманныц абаданшылыгына ерисиуимиз к;ыйын.
^арацалпав; халцыныц ауызеки доретпелериндеги тэрбияльщ дэстурлер ата- бабаларымыз жаратцан миллий мийрасларымыздыц дауамы болып, булар хддалльщ, хацыик;атльщ, досльщ, тууысцанльщ, миимандосльщ, ашьщ кеуиллилик, сацыйльщ, тууылган жерге суйиспеншилик, сабырлыльщ, инсаниильщ, эдалатлыльщ, цэнээтшил х,эм оасца да адамгершилик пэзийлетлерди жас эуладлардыц бойына сицдириуге багдарланган.
Миллий цэдриятлар тэрбияныц ец тэсирли хуралы оннан ацылга сай пайдаланыу, перзентлеримиз санасында уатан суйиушилик, растгойлик, хальщ суйиушилик туйгыларын рауажландырыу бугинги кун талабы. Эдеплилик эуели, инсан ^эм эдиллик туйгысы, ийман, ^адалльщ дегени. Инсанныц инсалыгы, руухый эдеплилиги жацтан жетиклиги, пэклиги миллии к;эдирятлардьщ цэдирине жетиу менен белгиленеди.
щ >
^^^^ ш
!>'I Ъ ^ 1 \> 'Ж
ЗрТАООЮОШЮ Мо2 2022
Хальщ педагогикасы хак;к;ында сез барар екен, УШ-Х1Х эсирлерде
Орайлык; Азияда жасап еткен уллы алымлар ез мийнетлеринде инсан руухый х,эм билимли дуньясын байытыуга, инсаният санасын, мэдений агартыушыльщ кез царасларын есириуге айрьщша итибар царатцанлыгын билемиз. Олар 63 ; мийнетлеринде шыгыс эдеп икрамльщ талаплары тийкарында кэмил инсан, эдалатлы жэмийет х,эм мэмлекетти рауажландырыудыц руухый тийкарын жаратыуга мууапьщ болды. Бугинги кунде жаслардагы миллий руухыят,
♦
т
инсаныи пазыилетлер, руухыильщ, жэмииетти руухый жетилистириудеги цатнасы элоетте, олардыц жетик инсанлар оолып жетилиуи ушын тиикар болады.
Хальщ педагогикасында шацарак; тэрбияныц тийкаргы ошагы болып, ондагы атмосфера эдеп-икрамльщ нормалар менен суугарылган болса, мэмлекет цудрети, абырайы жоцары болыуы сезсиз. Себеби ец ийгиликли
>
пазийлетлер биринши нэубетте шацарац орталыгында цэлиплеседи. Инсан
™......... ...................™ ________ ™___________™
емири дауамында жацсы менен жаманныц, ^адал менен ^арамныц парный
>*
айырыуды, адамгершиликти, ме^ир-муриубетти, кишипийилликти, ар-намысты, уят-эндийшени, жасы улкенди ^урметти, кишилерди иззет етиуди усы муцаддес шацарац орталыгында цэлиплестиреди х,эм рауажландырып
*
>*
барады.
Шацарак ер х,эм хдялдын, ез ара х,урмети, исеними х,эм ауызбиршилиги
' ' ' "
тийкарында курылады. Кус уяасында керенин кылады дегениндей, шацаракта дау жэнжел, итибарсызльщ перзенлердиц писихологиясына ^эм рухый
дуньясына кери тэсир етеди. Шацаракта перзент тэрбиялауда цэтеге жол
.. .. .. _
цойыуга болмайды. Тэрбиясыз, эдепсиз перзент шацарацтыц, жэмиеттиц, х,этте мэмлекеттиц атына да цара дак; болып, мысцыллап жыйнган абырайын тогиуи мумкин.Жацындагана Туркияда Ангара цаласындацы тунги кулбта эмелге асырыган адамгершиликке жат болган жауызльщты озимизден шыадан
инсанныц эмелге асырыуы, путкил елимиздиц жузин жерге царатты. Бундай унамсыз жагдайлардыц алдын алыу ушын руухый тэлим-тэрбия жумысларын перзент тууылмасынан алдын баслау керек.
Еэрезсизлигимиз миллий цадриятлар, мэденият х,эм дэстурлерди, мэнауиятты тиклеп, адамларымыз цэлбинде миллий мацтаныш ^эм уатансуйиушилик сезимлерин кэмал таптырыуга тийкар жаратты. Сондай-ак;, гэрезсизлигимиздиц озине тэн идеологиясына айланган миллий гэрезсизлик идеясы мыц жыллар дауамында цэлиплесип, рауажланып келген миллетимиз мэнауияты дурданаларынан, путкил инсаният топлаган тэжрийбе ^эм к;адриятлардан азьщланды. Усы мэниде бул идеяныц миллий зфм улыума инсаный тэреплери ^авдында кецирек тоцталып отиу орынлы. Бул тараудагы ец тийкаргы уазыйпамыз - деп атап откен еди биринши Президентимиз Ислам
Ш> Ьф
^^^^ щ
ТАЮШУА
ТАООЮОШЮ мо2 2о22
НггНу-и*1иЫу ]итаМ
Каримов, - "миллий цадриятларымызды тиклеу, озлигимизди ацлау, миллий
идея ^эм идеологияны цэлиплестириу, муцаддес динимиздиц мэнауий турмысымыздагы орнын ^эм ^урметин тиклеу сияцлы гэрезсизлик жыллары баслаган ийгиликли ислеримизди изшиллик пенен дауам еттириу, оларды жаца басцыпща котериу х,эм тэсиршецлигин арттырыудур".
Адам билим алып, онер ийелеп озин-ози тэмийнлейтугын болганынан кейин бирер мэкан тутып, имарат цурады яки сатып алады. Элбетте, биреулер менен цоцсы, той мерекелерде барды-келди цылыушы болады.Олардыц бир-биреуине байланыслыгы, руухый дуньясына, минез-цулк;ына, коз-царасларына да тэсир етеди.
Соныц ушын да хальщ педагогикасында «Жацсы цоцсыны сатып ал», дейди. Крцсыцныц жацсылыгы озицниц жацсылыгыц. Балаларыцныц тэрбиясы жацсы болыуында цоцсылардыц роли улкен. Соныц ушын: «Улыц ержетсе улы жацсы менен цоцсы бол». К^ызыц ержетсе цызы жацсы менен цоцсы бол» деп бийкарге айтылмаган. Демек, к;оцсы менен цатнасыу, мулэйым сойлеу, оныц мэпин есапк;а алыу, балаларга итибарлы болыу, цыйналганында цыйналыу, кууанганында кууаныу лазым.
Жуумак;лап айтцанда, хальщ педагогикасы келешек жасларды руухый бай, жоцары адамгершиликли, озьщ ойлы, саналы, кэмил инсан болып
тэрбияланыуы ушын керекли жол-жобаларды алыуымызга болады. Себеби, бул миллийлик пенен суугарылган хальщ ауызеки доретпелери бизден бурынгы эуладлар, ата-бабаларымыз ушын да тэрбия мектеби хызметин атк;арганы сезсиз.
рщ >н>
Пайдалынылган здебиятлар:
1 .Каримов.И.А. Жоцары мэнауият-жецилмес куш.Ташкент,«Манавият» 2008ж.
\ \ 2.Ж.Базарбаев, К^.Дэулетова.Эдептаныу. Нокис, «Билим» 1992ж
3 J>Sw: Ж^й №
Щ )> : )>€>
ы ]> i )>
Л?
^ >€> Н
Щ )1 ? >Ь
)>€>1 Ш >
■ >4»: Ы >
