CC BY
1MEXANIKA
UDK: 677.21.021.2
TOLA OQIMINI QABUL QILISH ZONASIDAGI XARAKATINING TADQIQI
Botir Mardonov TTESI professori
Rustam Shinnikovich Sulaymonov TEITI professori
Xamid Gulmuxammedovich Saloev OOO "GOOD WIN BEST" mutaxassisi, [email protected]
Annotasiya. Ikki barabanli tola tozalagichni birinchi arrali silindrdagi qo'zg'almas pichoq zonasi tolani tranzit bo'lishi oldini olish uchun maxsus yo'naltirgich bilan takomillashtirildi. Tozalangan tola oqimi harakatida takomillashtirilgan zonada so'ruvchi havoni tezligini inobatga olgan holda yuzaga keladigan bosim, zichlik va tezlik nazariy tomondan o'rganildi. Bunda tashuvchi bo'g'izda tola oqimi tezligini va zichligini uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K(Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim pk{Pa) ning turli qiymatlarida taqsimlanishini
ifodalovchi tenglamalar tuzildi, analitik echimlari olindi. Qo'zg'almas pichoq zonasini yo'naltirgich bilan takomillashtirilishi ushbu zonada so'ruvchi kuchning kamayishi hisobiga tolani siqilishi yuzaga kelib, zichligi oshadi va tezligining kamayishidan tozalanmagan tola oqim xarakatiga qo'shilib, tozalash zonasiga yo'naltirilishi nazariy tomondan o'rganildi.
Аннотация. Двухбарабанный очиститель волокна был усовeршeнствован благодаря спeциальной направляющeй, прeдогвращающeй проxождeниe волокна 4epe3 зону фиксированного полотна в шрвом цилиндрe пилы. Тeорeтичeски исслeдованы давлeниe, плотность и скорость, создаваeмыe в потокe рафинированного волокна, с учeтом скорости всасываeмого воздуxа в расширeнной зож. В этом случаe уравнeния, прeдставляющиe распрeдeлeниe скорости и плотности потока волокон в горловиш нeсущeй по ee длинe при двуx различны« значeнияx модуля сжатия срeды К(Па) и дополнительного давлeния p_k (Па) созданы, полутены аналигичeскиe рeшeния. Тeорeтичeски изуч6но усовeршeнствованиe зоны нeтодвижныx лопаток с отклонителeм, за счeт умeньшeния мощности всасывания в этой зош происxодит сжатиe волокна, плотность увeличиваeтся, а за счст умeньшeния скорости ^рафинированное волокно присоединяется к движению потока. и направляeтся в зону очистки.
Annotation. A two-drum fiber cleaner has been improved by using a special guide that prevents the fiber from passing through the fixed web zone in the first saw cylinder. The pressure, density, and velocity created in the refined fiber flow have been theoretically investigated, taking into account the suction air velocity in the expanded zone. In this case, equations representing the velocity and density distribution of the fiber flow in the carrier throat along its length at two different values of the compression modulus of the medium K (Pa) and additional pressure p_k (Pa) have been created, and analytical solutions have been obtained. The improvement of the fixed blade zone with a deflector has been theoretically studied; by reducing the suction power in this zone, the fiber is compressed, the density increases, and by reducing the velocity, the unrefined fiber joins the flow and is directed to the cleaning zone.
Tayanchli so'zlar: tola tozalagich, arrali tsilindr, yo'naltirgich, tola, ifloslik, havo, tezlik, bosim, zichlik, qarshilik kuchi.
Основные слова: очиститель волокна, цилиндр пилы, направляющая, волокно, грязь, воздуx, скорость, давлeниe, плотность, сила сопротивлeния.
Key words: cleaning fiber, cylinder, filter, fiber, dirt, air, speed, pressure, density, sila resistance.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
MEXANIKA
Kirish. Paxta tolasidan to'qimachilik va boshqa sanoatlarda tayyor mahsulotlar ishlab chiqariladi. Ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotlarning sifati tola sifatiining asosiy ko'rsatkichlaridan bo'lgan pishib etilganlik dara^asi, shtapel uzunligi va tola tarkibidagi nuqsondor tola va iflos aralashmalarning massaviy ulushi bilan bog'liqdir. Tolaning pishib yetilganligi paxtani daladan terib olish davri bilan bog'liq bo'lsa, tola tarkibidagi nuqsondor tola va iflos aralashmalarning massaviy ulushi paxtani pishib yetilganlik dara^asi va paxta tozalash korxonalarida paxtaga va tolaga dastlabki ishlov berish bilan ham bog'liqdir.
Respublikamizda yildan-yilga qiyin tozalanuvchan selektsion navli S-6524, Porloq, An-Bayavut-2, Sulton va h.k. paxtalarning tayyorlanish xa^mi ko'paymoqda. Qiyin tozalanuvchan selektsion navli paxtalarda mayda iflosliklarni paxta tolasiga yopishqoqlik dara^asi oson tozalanuvchan paxta tolasiga mayda iflosliklarni yopishqoqlik dara^asiga qaraganda yuqori bo'lib, mayda iflosliklarni paxta tolasidan a^ratib olinishi qiyin kechadi [1]. Shuning uchun paxta tozalash korxonalaridagi paxta va tolani mayda iflosliklardan tozalash texnologiyasi va uskunalarida o'ziga xos muammolarni keltirib chiqarmoqda. Bundan tashqari paxta tozalash korxonalarida maxalliy 1VPU rusumli to'g'ri oqimli bir barabanli, 5VP va 2VPM rusumli ikki barabanli to'g'ri oqimli tola tozalagichlar ishlatiladi [2]. Bir barabanli 1VPU rusumli tozalagich arrali tsilindr qo'zg'almas pichoq zonasini, ikki barabanli 5VP va 2VPM rusumli ikki barabanli tola tozalagichlardagi birinchi arrali tsilindr qo'zg'almas pichoq zonasi konstruktsiyasining kamchiligidan ushbu zonalarda havoning qisman so'rilishidan tolaning bir qismi tozalanmasdan havo yordamida tozalangan tolaga qo'shilishi yuzaga kelmoqda [3].
Tola tozalagichlarda tozalanmagan tolani umumiy tozalangan tolaga qo'shilishi, 1VPU rusumli bir barbanli, 5VP va 2VPM rusumli ikki barabanli tola tozalagichlar konstruktsiyasi «ixatidan qiyin tozalanuvchan qo'l va mashina yordamida terilgan paxta tarkibidan mayda iflos aralashmalarni kerakli miqdorda a^rata olmasligi tola tarkibida mayda iflos aralashmalarni keragidan ortiq saqlanib qolinishiga sabab bo'lmoqda [4]. Ishlab chiqarilgan yuqori va past navli hamda mashina yordamida terilgan paxta tolasi tarkibida iflos aralashmalarni ko'p miqdorda saqlanib qolinishidan ushbu paxtalardan "Oliy" va "Yaxshi" sinflarga mansub tolalar kerakli miqdorda ishlab chiqarilgani yo'q.
Birinchi arrali tsilindrdagi qo'zg'almas pichoq zonasida tolani tozalanmasdan umumiy tolaga qo'shilishini keskin kamaytirish bilan tolani to'liq birinchi arrali tsilindrni tozalash zonasiga yo'naltirish uchun ikki barabanli tola tozalagichning ushbu zonasi maxsus yo'naltirgich bilan takomillashtirildi.
Tozalangan tola oqim xarakatida takomillashtirilgan zonada so'ruvchi havoni tezligini inobatga olgan holda yuzaga keladigan bosimni, zichlikni va tezlikni nazariy tomondan o'rganamiz.
Koordinat boshini O nuqtada o'rnashtirib OX o'qini o'ngdan chapga yo'nalitiramiz (1-rasm). Oqim harakatini bir o'ichovli qabul qilamiz. Jarayonni statsionar holatida zonaning ixtiyoriy x kesimidagi bosim, zichlik va tezliklarini mos ravishda p{x),p(x) va [?(*) bilan belgilaymiz. Zonadagi so'ruvchi havo tezligi o'zgarmas v01 ga teng deb havoning qarshiligi tola va havo oqimlari tezliklari orasida ayirmaga chiziqli bog'lagan bo'lsin. Bu kattaliklar Eylerning statsionar oqim tenglamasini qanoatlantirsin deb quyidagi tenglamani yozamiz [5].
bu erda s- havo qarshilik kuchining koeffitsienti.
(1) tenglama bilan bir qatorda massaning vaqt oraligida (unmdorli) saqlanish qonuni va tola muhiti uchun kesim o'zgarmas yuza bo'lsa, holat tenglamasi o'rinli bo'lishi lozim:
(2) bog'lanishlardan foydalanib, A(p — pt) « 1 shartida tezlikni bosim orqli ifodasini aiqlaymiz:
(3) tenglikni etiborga olib (1) tenglmani tezlik uchun yozamiz:
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
MEXANIKA
(1
dx pLi\
Ooi - v)
(4)
bu erda M=c(J/f1, c0 = K/p„ ,
K- tola muhitining siqilish moduli. (4) tenglamani v(h) = i^shartida integrallaymiz:
c{ fl-Jt)
v = vai (vl)1 ci)exP[
(5)
1, 2- tola qabul qiluvchi va tashuvchi bo'g'izlar; 3- qo'zg'almas pichoq; 4- tola to'sqich, 5-maxkamlovchi cho'tkalar; 6- arrali tsilindrlar; 7- takomillashtirilgan yo'naltirgich; 8- kolosnikli panjaralar; 9- kolosnik;10-jalyuzali panjaralar; 11- chiqindi kamerasi.
1-Rasm. Qo'zg'almas pichoq zonasi takomillashtirilgan ikki barabanli tola tozalagichni
sxemasi.
(5) formula tahlilidan zonada tola oqimining zona uzunligi bo'ylab o'zgarishi ushbu nisbat M=c(J/f1ga bog'liqligi kuzatilayapti. Agar M>1 bo'lsa zonaga (siqilish moduli K yuqori bo'lgan tola massasi), tezlikning A nuqtada(.r = 0) tezligi t^dan kichikligini ko'ramiz. Agar M<1 (siqilish moduli K nisbatan past bo'lgan tola massasi) bo'lsa aksincha, zonanini tugash chegarasida oqim tezligi kamayishi mumkin. Faraz qilaylik qabul qilish zonasining x = xa nuqtasida qo'shimcha bosim pkta'sir etsin va bosimning uzatish jarayoniga ta'sir etishini tahlil etaylik. Bosim nuqtada ta'sir etishini e'tiborga olish uchun Dirakning S{z) funktsiyasidan foydalanib (1) tenglamani quyidagi ko'rinishda yozamiz [6]:
(6)
dp
dx
dx
Bu erda pkx = nuqtadagi qo'shimcha bosim bo'lib, uning qiymati Pk fil/2 gatengbo'ladi.
bu erda havoning zichligi.
(6) tenglamaning echimi qo'yidagicha bo'ladi:
x <x0bo'lganda v = v2(x) = vQ1 - (v0i - pt)exp[- ]
J1 ■
x — -^o bo'lganda
V - r300 - v01 -1
Pjr
PJr
p LvL
V2(Xo)]eXP[-
cKa",)-.^_-|
(7)
(8)
Hisoblarda qo'yidagi parmetrlar qabul qilingan v01 = 8,6 m/s, v1 = 8,1 m/s
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali
5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
MEXANIKA
c = 0,7 H / M2C p = 0,16K3 / m3 , h = 0,46m m/s, h=0.46m, x0 = 0,14m
K = 20na
K = 12,5 na
2- Rasm. Tashuvchi bo'g'izda tola oqimi tezligining uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K(Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim pk (Pajturli qiymatlarida
taqsimlanish grafiklari.
1 -pk - 0, 2-~pk = 1, 3 - pk = 2, 4 - pk = 3, S - pk = 4,, 6 - pk = 5.
K = 20na
K = 12,5 na
3- Rasm. Tashuvchi bo'g'izda tola oqimi zichligining uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K(Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim p^fPaJturli qiymatlarida
taqsimlanish grafiklari
1 -Pk = 0, 2-—pk = 1, 3 - pk = 2, 4 - pk = 3, 5 - pk = 4.
K = 20na
K = 12,5 na
4- Rasm. Tashuvchi bo'g'izda tola oqimi tezligining uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K(Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim pk (i^turli qiymatlarida
taqsimlanish grafiklari
1 -pk = 0, 2-—pk = -1, 3-^ = -2, 4 — = —3, 5 — pk = —4 K = 2077a K = 12,577a
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali
5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
MEXANIKA
5- Rasm. Tashuvchi bo'g'izda tola oqimi zichligining uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K{Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim pk(<Pn)turli qiymatlarida
taqsimlanish grafiklari
2-5-rasmlardagi grafiklar taxlili takomillashtirilgan MN yo'naltirgich hisobiga ushbu zonada havo so'rilishining kamayishi yuzaga kelib, tola tezligini kamayishi va tola zichligini oshishini ko'rsatmoqda. Bundan tashqari havo so'rilishining kamayishi AVSD zonada tola oqimi tezligini kamaytiradi. Narigada birinchi arrali tsilindrdagi tolani qabul qiluvchi bo'g'iz va yo'naltirgich zonalarida qisman tolani tozalanmasdan tranzit b o'lishi oldi olinib, qabul qilingan tola oqimi birinchi arrali tsilindrdagi tozalash zonasiga yuborilishini k o'rsatmoqda.
Xulosa. Ikki barabanli tola tozalagich birinchi arrali tsilindri qo'zg'almas pichoq zonasidagi takomillashtirilgan yo'naltirgichni tolani tranzit bo'lishiga ta'siri nazariy tomondan o'rganildi. Ushbu zonani yo'naltirgich bilan takomillashtirilishi so'ruvchi havoni kamaytirgan holda tola tezligini kamaytirib, zichlikning oshishiga olib kelishi nazariy tomondan aniqlandi. Bunda tashuvchi bo'g'izda tola oqimi tezligini va zichligini uning uzunligi bo'yicha muhitning siqilish moduli K(Pa) ning ikkita va qo'shimcha bosim Pk(Pa) ning turli qiymatlarida taqsimlanishini ifodalovchi tenglamalar tuzildi, analitik echimlari olindi. Qo'zg'almas pichoq zonasini yo'naltirgich bilan takomillashtirilishi ushbu zonada so'ruvchi kuchning kamayishi hisobiga tolani siqilishi yuzaga kelib, zichligi oshadi va tezligining kamayishidan tozalanmagan tola oqim xarakatiga qo'shilib, tozalash zonasiga yo'naltirilishi o'rganildi.
Shunda qilib yunaltirgichni o'rnatish vositasida tolani tashish bo'g'izida tola qabul qilivchi bo'g'izdagi bosimni tanlash hisobida tashuvchi bo'g'izdagi tola tezligi yoki zichligini o'zgarishini tanlab, qurilmanmning tozalash smaradorligini oshirish mumkinligi aniqlandi.
ADABIYOTLAR
1. R.Sh. Sulaymonov, X.G. Saloev. Paxta tolasi sifatini oshirishda tozalash uskunasini takomillashtirish. Paxtachilikka ilmiy-innovatsion yondashuv: nazariy tamoyillar va amaliy echimlar. Halqaro konferentsiya. Toshkent. 2023. 144-146 b.
2. Salimov A.M., Lugachev A.E., Xod^iev M.T. Texnologiya pervichnoy obrabotki xlopka. "Adabiyot uchqunlari". Tashkent. 2018.- 184 s.
3. Sulaymonov R.Sh., Saloev X.G. Tola sifatini oshirishda tozalash jarayonini takomillashtirish. Halqaro konferentsiya. Jizzax. 15 noyabrb 2023 y.
4. Sulaymonov R.Sh., Saloev X.G. Maxalliy tola tozalagichlarning samaradorligi bo'yicha izlanishlar. Xorazm Matmun akademiyasi Axborotnomasi, Xiva - 2024, 314-bet.
5. Berdichevskiy V.L. Variatsionnye printsipy. MSS. M. «Nauka», 1983. - 420 s.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
MEXANIKA
6. Sеvostyanov A.G., Savostbyanov P.A. Modelirovanie texnologicheskix protsessov. M.Legkaya i pishevaya promyshlennost, 1984. -344 s.
Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali
5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son
