5.Низомов, С.Ф. Ташкили бадисобгири ва тахдяи хисоботи молияви дар хочагихои дехкони (фермери) / С.Ф. Низомов, П.Х. Бобомуродов // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимоИ-иктисодИ ва чамъиятИ. - 2020. - № 8. - С. 133-140.
6.Низомов, С.Ф. Хусусиятхои бадисобгирии харочоти истехсолии махсулоти кишоварзИ / С.Ф. Низомов, Д.Ч,. Икромова // Точикистон: иктисод ва идора. - 2020. - № 2. - С. 51-60.
7.О бухгалтерском учете и финансовой отчетности: Закон Республики Таджикистан от 25.03.2011, №702. [Электронный ресурс] Режим доступа: URL: // http://andoz.tj/index.php?do=static&page=bua(дата обращения: 13.12.2023).
8.Положение по калькулированию себестоимости продукции (работ, услуг) на предприятиях и организациях Республики Таджикистан, введенный Постановлением Правительства Республики Таджикистан № 210 от 12 мая 1999 года.
9.Шнейдман Л. 10 лет законодательного регулирования бухгалтерского учета в России: уроки на будущее / Л. Шнейдман [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://www.ippnou.ru/ article.php?idarticle=002966.
10.IAS 41: официальный русский перевод. [Электронный ресурс] Режим доступа: URL: //http://gaap.ru/articles/IAS41/ (дата обращения: 13.12.2023).
Маълумот дар бораи муаллиф:
Бобомуродов Пайрав Хайриевич - унвончуи кафедраи бахисобгирии мухосибии Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Ч,умхурии Точикистон, ш. Душанбе, кучаи Нахимов 64/14. Телефон: 93-539-53-83. E-mail: [email protected]
Сведение об авторе:
Бобомуродов Пайрав Хайриевич, саискатель кафедры бухгалтерского учета Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14. Телефон: 93- 539-53-83. E-mail: [email protected]
Information about the author:
Bobomurodov Pairav Hairievich - an applicant of department is an record-keeping of the Tajik state finances- economy university. Address: Republic of Tajikistan Dushanbe, 64/14 Nahimova street. Phone: 93-539-53-83. E-mail: [email protected]_
УДК 336.1
ТАШКИЛИ НАЗОРАТИ МОЛИЯВИИ ДОХИЛЙ ДАР СОХДИ ХИЗМАТРАСОНЙ
Аюбова Фарида Азимчоновна
Аннотатсия. Мацола ба омузиши таулили назорати молиявии дохили дар соуаи хизматрасони бахшида шуда, зарурати татбици он дар раванди идоракунии соуаи хизматрасони асоснок карда шудааст. Омилуои асосие, ки ба самаранокии назорати молиявии дохили таъсир мерасонанд, муайян карда шудаанд. Муаллиф инчунин дар макола схемаи ташкили назорати молиявии соуаи хизматрасониро пешниуод мекунад. %амчун тацрибаи амали, мацола таулили назорати молиявиро бо истифода аз мисоли ташкилоти хизматрасонии ЦДММ «Шауди Хуцанд» дар ш. Хуцанд, ки бо фуруши маусулотуои цанноди машгул аст, пешниуод карда шудааст.
Калидвожщо: назорат, назорати молияви, назорати молиявии дохили, унсуруои назорат, маруилауои назорат, нишондиуандауои назорат, муаммоуо, роууои такмили назорат.
Барои ицтибос: Аюбова, Ф.А. Ташкили назорати молиявии дохили дар соуаи хизматрасони / Ф. А. Аюбова //Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - N0. 2 (41). -С. 103-110.
ОРГАНИЗАЦИЯ ВНУТРЕННЕГО ФИНАНСОВОГО КОНТРОЛЯ В СФЕРЕ УСЛУГ
Аюбова Фарида Азимджоновна
Аннотация. Статья посвящена исследованию внутреннего финансового контроля в сфере услуг и обоснована необходимость его внедрения в процесс управления сферой услуг. Определены основные
факторы, влияющие на эффективность внутреннего финансового контроля. В статье автор также представляет схему организации финансового контроля сферы услуг. В качестве практического опыта рассмотрена статья по анализу финансового контроля на примере обслуживающих организаций ООО «Шахди Худжанд» в г. Хуканд, который занимается продажей кондитерских изделий, был представлен. Ключевые слова: контроль, финансовый контроль, внутренний финансовый контроль, элементы контроля, этапы контроля, показатели контроля, проблемы, пути совершенствования контроля.
ORGANIZATION OF INTERNAL FINANCIAL CONTROL IN THE SERVICE SECTOR
Ayubova Farida Azimjonovna
Annotation. The article is devoted to the study of internal financial control in the service sector and substantiates the need for its implementation in the service sector management process. The main factors influencing the effectiveness of internal financial control are identified. In the article, the author also presents a scheme for organizing financial control ofthe service sector. As a practical experience, an article on the analysis of financial control was considered using the example of service organizations of Shahdi Khujand LLC in Khukand, which sells confectionery products, was presented.
Key words: control, financial control, internal financial control, elements of control, stages of control, control indicators, problems, ways to improve control.
Гузориши масъала. Талаботи баланд бардоштани самаранокии назорати молиявй дар Ч,умхурии Точикистон, додани сифатхои нав дар шароити муосир мебошад. Таъсиси системаи самараноки назорати молиявй яке аз самтхои асосии иктисодиети инноватсионй мебошад, ки метавонад амнияти миллии кишварро таъмин кунад. Афзоиши накши назорати молиявй дар низоми иктисодии Ч,умхурии Точикистон иловатан бо бухрони молиявй всмобаста аст. Вазъи кунунии иктисодиёт бо тагйирот дар системаи идоракунии давлатй алокаманд аст. Назорати молиявй кисми чудонашавандаи танзими давлатии муносибатхои ичтимоию иктисодй мебошад, зеро он бевосита ба таъмини конунияти хамаи мархилахои фаъолияти молиявии давлат нигаронида шудааст. Назорати молиявй дар системаи идоракунии давлатй хамчун механизми татбики манфиатхои давлат ва шахрвандон дар як вакт баррасй карда мешавад.
Дар робита ба вайронкунии мавчудаи талаботи санадхои хукукии чумхурй зарурати тахкими интизоми молиявй вучуд дорад. Рушди идоракунии давлатй такмили назорати молиявиро аз нуктаи назари таъминоти хукукй, ташкилй ва методй талаб мекунад. Чй тавре, ки дар паёми навбатии худ Пешвои миллат, Президента Ч,умхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон 28.12.2023 кайд карда буданд: "мо борхо ва борхо гуфтаем, ки тартиби сармоягузорй бояд дар Ч,умхурии Точикистон на камтар аз ракибони мо барохат гардад ва худи системаи назорат, аз чумла системаи сертификатсияи махсулот, барои сармоягузороне, ки барои татбики карорхои
инноватсионй омодаанд, монеахои иловагй эчод накунад"[1].
Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Доир ба ташкили назорати молиявии дохилй аз тарафи якчанд олимон омухта шудааст, ба монанди Лученок А., Евдокомович В.И., Шевлоков В.З., Стражева Н.С. Сунников Е.С., Кокурин Д.И., Данилевский, Ю. А., Опальский, А. Ю. ва дигарон ташкил медиханд.
Максади макола тахлили хусусиятхои ташкили назорати молиявии дохилй дар ташкилотхои сохаи хизматрасонй, ошкор кардани муаммохо ва пешниходи такмили он.
Мухтавои асосии мавод. Ч,ахони имрузаро чахони бозор меноманд, зеро хама чиз харида ва фурухта мешавад. Сохахои нав ва нав пайдо мешаванд ва инкишоф меебанд. Яке аз чунин сохахои серталаб сохаи хизматрасонй мебошад.
Сохаи хизматрасонй фаъолият оид ба истехсоли хизматрасонихои моддй ва гайримоддии таъиноти истехсолй ва истеъмолиро дар бар мегирад.
Имруз дар Точикистон мо метавонем аз хама гуна хизматрасонихо истифода барем, инхо:
• хизматрасонихои маишй;
• сайехй;
• сохтмонй (фуруши хонахои нави элита ва пентхаусхо);
• хизматрасонии наклиети чамъиятй-мусофирбарй;
• хизматрасонии алока (хизматрасонии операторони мобилй);
• хизматрасонии манзилй-коммуналй;
• хизматрасонии муассисахои фархангй;
• хизматрасонихои сайехй-экскурсионй;
• хизматрасонии варзиш;
• хизматрасонихои тиббй, байторй, шифохона ва солимгардонй;
• хизматрасонихои хусусияти хукукй (хизматрасонихои хукукшинос ва гайра);
• хизматрасонии бонкхо;
• хизматрасонй дар системаи маориф (марказхои таълимй ва г.);
• хизматрасонии савдо, хурокворй ва бозорхо;
• дигар хизматрасонихо ба ахолй ва гайра
[8].
Назорати фаъолияти ташкилотхои хизматрасонй вазифаи мухими идоракунй буда, бе мавчудияти он тамоми дигар вазифахои идоракунй амалй шуда наметавонанд. Бинобар ин, назорат воситаи асосии тахияи сиёсат ва кабули карорхои таъминкунандаи амалкунии муътадили ташкилот ва ноилгардии хадафхои он мебошад. Хддафхои назорат дар атрофи масъалаи таъмини ягонагии карорхо ва
ичрои онхо, пешгирй намудани хатохо ва камбудихои имконпазир тамаркуз мешаванд [7].
Назорати молиявй барои идоракунии молиявй дар хама сатххо ахамияти аввалиндарача дошта, фаъолияти боэътимоди тамоми низоми молиявй, татбики сиёсати молиявии пешгирифтаи давлатро таъмин намуда, ба таъмини амнияти молиявии давлат мусоидат мекунад.
Максади назорати молиявй, ин фаврй ба даст овардани маълумоти пурра ва боэътимод дар бораи дигаршавй ва вайронкунихои эхтимолй дар раванди идоракунии молиявй дар сатххои макро ва микро барои саривакт кабул кардани карорхои дахлдори идоракунй мебошад.
Унсурхои асосии назорати молиявй инхоянд: объект ва субъект; принсипхои назорат; дастгирии иттилоотт ва меъёрй; механизми назорат; масъулияти хамаи иштироккунандагони чараёни назорат. Ба унсурхои ёрирасони (инфраструктураи) назорати молиявй таъминоти молиявй, техникй ваи кадрии назорат таалук дорад (расми 1).
Расми 1. Унсурхои назорати молияви [2]
Назорати дохилй бо пешниходи иттилооти саривактй ва боэътимод ба менечерхо ба ноил шудан ба натичахои босифати идоракунй мусоидат намуда, шарти хатмй барои кабул ва татбики карорхои самараноки идоракунй мебошад.
Масъалахои ташкили назорати молиявй дар ташкилот аз тарафи як катор олимон ва иктисодчиён зери тахкик карор дода шудааст, ки он якчанд мархилахоро дар бар мегирад, ки дар расми зерин оварда шудаанд.
1. Муайян накшаи хизматраоснихо ва стандартно __>
pH 2. Тахлили натичахои ноилшуда дар асоси стандартхо
гН 3. Истифодаи чорахои махсус оид ба низоми идоракунй j
Расми 2. Мархилахои ташкили назорати молиявии дохили дар ташкилот [3]
1. Раванди ташкили назорат дар корхона аз мархилаи мукаррар намудани стандартно огоз меёбад. Стандартно хадафхои мушаххаси созмон мебошанд, ки онхоро чен кардан мумкин аст. Дама стандартное, ки барои назорат истифода мешаванд, аз стратегияхои сершумори корхона интихоб карда мешаванд, ки бо ду хусусият кайд карда мешаванд: мавчудияти чахорчубаи вакт, ки дар он кор бояд ичро карда шавад ва меъёри мушаххасе, ки нисбат ба он кори ичрошуда бахо дода мешавад.
2. Дар мархилаи дуюми назорат натичахои вокеии бадастомада бо меъёрхои мукарраршуда мукоиса карда мешаванд. Дар худи хамин мархила дар бораи то чй андоза кобили кабул будани инхирофхои ошкоршуда аз стандартхо карор кабул карда, андозаи ин ка-рорихо муайян карда мешавад. Арзёбии инхироф аз чониби мутахассисони баландихтисос, ки аз ин раванд мустакиланд, анчом дода мешавад. Коршиносон метавонанд кормандони ташкилот (назоратчиёни дохилй, аудиторхо), инчунин машваратчиёни беруна бошанд.
3. Дар мархилаи сеюми назорат чорахои зарурии ислохй андешида мешаванд. Хулосахое, ки назоратчиён баровардаанд, бояд аз чониби рохбарият тасдик карда шаванд. Дар ин холат барои зарурати амалхои ислохй асосхои кофй доштан лозим аст.
Умуман, системаи назорат дар хама гуна корхона аз чузъхои ба хам алокаманд иборат аст: мухити назорат, системахои иттилоотй, тартиби назорат ва санчиши самаранокии назорат.
Назорати молиявй бо методхои гуногун гузаронида мешавад, ки дар тахти онхо тарзу усул ва воситахои амалй намудани он фахмида мешавад. Истифодаи методи муайян аз вазъи хукуки ва хусусияти шакли фаъолияти макомоте, ки назоратро амалй менамоянд, аз объект ва максади назорат, асосхои ба вучуд омадани муносибатхои хукукии назоратй ва диг. вобастагй дорад.
Номгуи аники методхои назорати молиявй дар конунгузорй оварда нашудааст, аммо ин методхо дар санадхои меъёрии хукукй сабт гардидаанд, ба он методхои асосии назорати молиявй мансубанд:
Тафтишотй
г
Ревизия
< Г
Назорати
Тадкикотй
Усулхои назорати молиявй
Аудит
« I ^
Мониторингй
Тахлили молиявй ва фаъолиятй иктисоди
Мушохида
Расми 3. Усулхои назорати молияви [4]
Тахлил хамчун методи назорати молиявй омузиши муфассали хисоботи молиявй-мухосибии давравй ё солонаро бо максади бахои умумии натичахои фаъолияти молиявй, бозоргирй, таъмин будан бо маблаги пулии худ, самаранокии истифодаи он ва дигарро дар назар дорад. Методи мазкури назорат бо муносибати низомй фарк карда, усулхои
тахлилии оморй ва иктисодй-математикй - ахборот, гурухбандй, хисоби андозахои чамъбастй (мутлак, нисбй ва миёна), тахлили як катор чараёнхо, методи индексй, чадвалй ва накшавй, сохтани намунахои иктисодй-математикй дар асоси коэффисентхои хисоботиро дар бар мегирад.
Барои тахлили фаъолияти хочагидории нишондихандахо бахогузорй карда мешавад, ки он дар ташкилот асосан аз руи як катор гурухи чадвали зерин оварда шудааст.
Чадвали 1 - Гурухи нишондихандахои тахлили фаъолияти хочагидори
Нишондихандахои бозоргирй Нишондихандахои гирдгардиш Нишондихандахои даромадноки
- бозоргирии чорй; - бозоргирии мухлатнок; - бозоргирии мутлак; - гирдгардиши дороихо; - гирдгардиши сармояи худй; - гирдгардиши захирахо -даромаднокии фуруш; - даромаднокии дороихо; - даромаднокии сармояи худй; - даромаднокии воситахои гардон
Барои тахлил кардани назорати молиявии дохилй дар сохаи хизматрасонй мо хамчун объект ЧДММ "Шахди Хучандро"-ро интихоб кардем. Кахвахонаи ЧДММ "Шахди Хучанд" яке аз ташкилоти хизматрасонй, ки бо хуроквории озукаворй машгул
буда, ба ахоли хизматрасонии каннодиро пешниход мекунад.
Доло самаранокии фаъолияти назорати молиявиро аз руи нишондихандахои баходихии фаъолияти молиявй-хочагидории ташкилот дар чадвали зерин тахлил менамоем.
Чадвали 2 - Тахлили нишондихандахои назорати бозоргирии ЧДММ "Шахди Хучанд"
барои соли 2022-2023
Нишондихандахо Меъёр Соли 2022 Соли 2023 Тамоюл
Нишондихандаи бозоргирии мутлак 0,2-0,4 0,20 0,21 0,01
Нишондихандаи бозоргирии мухлатнок 0,7-1 0,40 0,64 0,24
Нишондихандаи бозоргирии чорй 1-2 1,12 1,80 0,68
Сарчашма: Дисобукитоби муаллиф аз руи хисоботи молиявии ташкилот
Тахлили назорати нишондихандахои бозоргирй нишон медихад, ки хамаи меъёри нишондихандахо мувофики меъёр буда, он сол аз сол зиёд шуда, пардохтпазирии ташкилот баланд шуда истодааст.
Назорати нишондихандаи бозоргирии мутлак мувофики меъёр 0,2 мебошад, ки ЧДММ Шахди Хучанд 20% карзхои кредитории худро бо воситаи пулии худ пардохт менамояд.
Назорати нишондихандаи бозоргирии мухлатнок аз меъёр паст буда, дар соли 2023 он ба меъёр наздик шуда, 0,64-ро ташкил дод, яъне ин
маънои онро дорад, ки 64% карзхои кутохмуддатро бо воситаи пулй ва карзхои кутохмуддат пардохт карда метавонад.
Назорати нишондихандаи бозоргирии чорй мувофки меъёр буда, онро сари вакт пардохт карда метавонад, ки ин аз кифоя будани захирахои моддиро дар ташкилот ифода мекунад.
Доло нишондихандахои гирдгардиши фаъолияти ташкилоти ЧДММ "Шахди Хучанд" барои солхои 2022-2023 дар чадвали зерин тахлил менамоям.
Чадвали 3 - Тахлили назорати нишондихандахои гирдгардиши захирахои молиявии ЧДММ "Шахди Хучанд" барои солхои 2022-2023
Нишондихандахо Соли 2022 Соли 2023 Тамоюл
Гардиши карзи дебиторй, гардиш 39,58 46,59 7,01
Давомнокии карзи дебиторй, руз 9,22 7,83 -1,39
Гардиши карзи кредиторй, гардиш 9,81 20,27 10,46
Давомнокии карзи кредиторй, руз 37,21 18,00 -19,21
Гардиши захирахои молию моддй, гардиш 13,68 17,48 3,80
Давомнокии карзи захирахои молию моддй, руз 26,69 20,89 -5,80
Сикли амалиётй - ДКд+Дз, бо руз 35,91 28,72 -7,19
Сикли молиявй - СА-Дкк, бо руз -1,31 10,72 12,02
Сapчaшмa: Х,исобукитоби мyaллиф aß руи нисоботи молиявии ташкилот
Танлили нaзоpaти нишондинанданои гиpдгapдиши зaxиpaнои молиявии тaшкилот нишон мединад, ки as нама бaлaнд гapдиши карзнои дебиторй мебошaд, ки он дap як сол 39 то 46 мapотибa гapдиш ёфтa дaвомнокй то 7 вa 9 рузро ташкил мекyнaд.
Гapдиши карзи кредиторй аз нисоби начми зиёд бyдaни он гардиши он низ суст мебошaд, ки дap дaвоми сол карзи кредиторй дap соли 2023 20 мapотибa гapдиш ёфтa, дaвомнокии он 18 рузро ташкил мекyнaд.
Аз нама гapдиши суст бa зaxиpaxои молию моддй рост меояд, ки он дap соли 2023 17,48 гардиш нaмyдa, дaвомнокии гapдиш 20,89 рузро тaшкил мекyнaд, сaбaби он ин зиёд нигон доштaни зaxиpaxои молию моддй дap aнбоpи коpxонa мебошaд.
Х,амин тавр давомнокии сикли молиявй 35 рузро дap соли 2022 вa 28,72 рузро дap соли 2023 тaшкил мекyнaд, ки нaзap бa сикли молиявй дap соли 2022 зиёд бyдa он бa 1,31 гapдиш кaм мебошaд. Аммо дap соли 2023 сикли молиявй 10,72 рузро ташкил дод.
Ч,aдвaли 4 - Тадлили najopaiii нишoндиxaндaxoи дaромaднокии ЧДММ "Шaвди Хучaнд" бирои
солхои 2022-2023
Нишондинандано Соли 2022 Соли 2023 Тамоюл
Даромаднокии фуруш, % 3,75 3,46 -0,29
Даромаднокии дороино, % 23,80 24,02 0,22
Даромаднокии сармояи xyдй, % 92,42 99,55 7,13
Даромаднокии воситанои асосй,% 86,37 62,48 -23,88
Даромаднокии мансулоти тайёр, % 4,27 3,90 -0,37
Сapчaшмa: Х,исобукитоби мyaллиф аз руи нисоботи молиявии ташкилот
Танлили нaxоpaти нишондинaндaнои дapомaднокии 4„nMM Шaxди Хучанд нишон дод, ки aз нaмa пештap дapомaднокии сapмояи xyдй бaлaнд мебошaд, ки он 92% дap соли 2022 буда, дap соли 2023 бa 99% тaшкил дод, ки ин aз нaмa пештap сaмapaнокии сapмояи xyдиpо нишон дод.
Аз xaмa пaст ин дapомaднокии фуруш мебошaд, ки ин aз пaст бyдaни сaмapaнокии фуруши мaнслyот шанодат додa, бояд бapои бентap нaмyдaни он чоранои мaxсyс бapои зиёд нaмyдaни фуруш бa фоидaнокии он чорй нaмоянд.
Х,амчунин дapомaднокии мансулоти тaйёp низ пaст мебошaд, ки он 4,27% дap соли 2022 вa 3,90% дap соли 2023 ташкил дод.
Х,амин тавр танлили нaзоpaти молиявии доxилии ташкилот нишон дод, ки дap тaшкилот нaзоpaти молиявй дap сaтни пaст карор доштa, ташкили он бa бaлaнд шyдaни сaмapaнокии тaшкилот овapдa меpaсонaд. Х,амчунин тaшкилот дap aнбоpи xyд зaxиpaи бисёри молию моддй мавчуд aar, ки он ба нишондинaдaнои молиявй таъсир расонида, дар натича он аз меъёр паст мебошад.
Дар асоси натичанои тачлил ба xyлосa омадем, ки системанои назорати доxилии 4„nMM «Шахди Хучанд» дар марнилаи ташаккул карор доранд.
Myшкилоти асосие, ки дар натичаи арзёбй дар 4„nMM Шанди Хучанд муайян шудаанд, инноянд [5] :
- набудани нуччатнои доxилии ба расмият даровардани система назорати доxилй. Ташаккул ва тасдики чунин жуччатно шарти муними системаи самараноки назорати доxилй мебошад;
- принсипнои axлокии назорати доxилй бо нуччатнои доxилй танзим нашудаанд;
- дар сонаи назорати доxилй ягон макоми ягона вучуд надорад. Аммо таъсиси ин вониди соxтоpй натмй нест. Аммо бо назардошти xyсyсияти фаъолияти ташкилотно чудо намудани мyтaxaссиси алонидаи сонаи назорати доxилй метавонад ба баланд бардоштани самаранокии фаъолияти коpxонa мусоидат намояд;
- нишондинанданои асосии самаранокии системаи назорати доxилй вучуд надоранд. Ин имкон намединад, ки самаранокии он назорат карда шавад;
- xaвфнои асосии сонибкорй муайян карда нашудаанд ва нуччатгузории онно ба рон монда нашудааст;
- дар сонаи назорати доxилй сиёсат вучуд надорад;
- нисоботи доxилй дар сонаи назорати доxилй тания нашуда бошад;
- санчиш дар нама унсурнои мунити назорат гузаронида намешавад;
- шaxси масъул барои амалисозии назорати доxилй муайян карда нашудааст.
Доло дар чадвали зерин чорабинихоро барои такмил додани назорати молиявии ташкилот ва самаранокии аз чорй кардани онро тахлил менамоем.
Чадвали 5- Чорабинихо барои такмили низоми назорати молиявии дохили ва самаранокии
татбики он
Чорабинихо Самаранокии интизорй
Чорй намудани низоми маълумотии хучатгузории электронй дар асоси базаи барномаи махсуси таъминнокй Synergy СеШег Пастнамудани хачми гирдгардиши когазхо ( сарфаи харочоти чопи хуччатхо), кам шудани вакти корй (паст шудани хосилнокии гирдгардиши хуччатгузорй), мустахкам намудани назорати дохилй
Пешбурди раванди хуччатгузории назорати дохилй Бехтар намудани сифати бахисобгирии мухосибй, баланд бардоштани эътимоднокй ва сахехии хуччатгузории мухосибй
Такмили раванди нигохдории хуччатгузорихои мухосибй Чобачокунии шартхои нигохдории хуччатхои бахисобгирии мухосибй мувофики талаботхои конун
Регламенткунонии низоми назорати дохилии молиявй Гузаронидани ННД мувофики конун
Пешбурди вазифахои штатии мутахассисон аз руи контролинг барои ичрои вазифахои умумй дар сохаи ташкили назорати дохилй Назорати иловагии далелхои гузаронидани назорати фаъолияти хочагидорй, кам кардани хатогихои бахисобгирии мухосибй ва хисоботи молиявй ( бо санксияхои молиявй алокаманд)
Пешбурди реестри хавхо Бо тези муаяйян намудани хавхои асосй, саривакт баходихии эхтимолияти зарархо ва тахияи чорабинихо барои паст намудани он бо муайян нмаудани шахсони масъул. Ин чорабинй барои кам кардани зарархои молиявй имконият медихад.
Сарчашма: [6-С.7-8.]
Дар навбати худ, агар системаи назорати дохилй камбудихои фаъолияти молиявию хочагиро пешгирй карда, риояи талаботи конунгузории амалкунандаро таъмин намуда, тибки коидахо ва стандартхо нигох доштани намудхои танзимшавандаи бахисобгирии мухосибй имкон дихад, ин аз самаранокии кофии он шаходат медихад.
Хулоса. Татбики тадбирхо дар сохаи назорати молиявии дохилй кам кардани харочоти корхона барои баланд бардоштани сифати бахисобгирии мухосибй, баланд бардоштани эътимоднокй ва эътимоднокии бахисобгирии мухосибй, мутобик кардани системаи назорати дохилй ва гардиши хуччатхо ба талаботи конун ва таъмини амнияти иктисодии корхонаро медихад.
АДАБИЁТ:
1. Паёми Президента Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон «Дар бораи самтхои асосии сиёсати дохилй ва хоричии чумхурй 28.12.2023 шахри Душанбе, [манбаи электронй]: URL: http://president.tj/node/32191 (санаи мурочиат 24.02.2024)
2. Бабошина Э.С. Реализация внутреннего контроля системы управления государственного образовательного учреждения // Вектор науки ТГУ. Серия: Экономика и Управление - 2011. - №5. - С. 7 - 12.
3. Данилевский, Ю. А., Финансовый контроль: основные направления / Ю. А Данилевский, Л. Н. Овсянников // Бухгал. учет.-2010.-№24. - С. 6 - 7.
4. Сунников, Е .С. Совершенствовать финансовый контроль / Е. С Сунников // Финансы. - 2002. - №12 - .С. 5 - 7.
5. Евдокимович, В. И. Состояние и направления развития экономического контроля в потребительской кооперации Республики Беларусь / В. И. Евдокимович // Потребкооперация. - 2009. - №3. - С. 13 - 17.
6. Лученок, А. Основные направления и совершенствование механизма воздействия финансовой политики на деятельность промышленных предприятий / А. Лученок // Вестн. Ассоц. бел. банков. - 2010. - №1. -С.7-8.
7. Хукматов Д.Ч,. Рушди низоми назорати дохили дар раванди идоракунии фаъолияти корхонадои кишоварзй (дар мисоли Ч,умхурии Точикистон): диссертатсия барои дарёфти дарачаи илмии номзади илмдои иктисодй: 08.00.08. - Душанбе, 2023. - 214 с.
8. https://rg.ti (санаи мурочиат:09.04.2024)
Маълумот дар бораи муаллиф:
Аюбова Фарида Азимчоновна - унвончуй, омузгори калони кафедраи молия ва карзи Донишкадаи политехникии Днишгоди техникии Точикистон ба номи академик М.С.Осимй дар ш. Хучанд, Сурога: 735700, Ч,умхурии Точикистон, ш. Хучанд, кучаи И.Сомонй, 226. E-таЛ: [email protected], Тел.: (+992) 92 7000564.
Информация об авторе :
Аюбова Фарида Азимджоновна - соискатель, старший предподавател кафедры финансы и кредит, Худжандский политехнический институт Таджикского технического университета имени академика М.С. Осими. Адрес: 735700, Республика Таджикистан, г. Худжанд, ул. И. Сомони, 226. E-mail: farida. com@mail. ru
Information about the authors
Ayubova Farida Azimjonovna - applicant, senior teacher of the Department of Finance and Credit, Khujand Polytechnic Institute of the Tajik Technical University named after academician M.S. Osimi. Address: 735700, Republic of Tajikistan, Khujand, st. I. Somoni, 226. E-mail: farida. com@mail. ru
УДК: 631.16
ШАКЛ ВА УСУЛДОИ ТАКМИЛИ ШАРИКИИ ДАВЛАТ ВА БАХШИ ХУСУСЙ
Нуров Нусратулло Кудратуллоевич
Аннотатсия. Дар мацола таъсири рушди бизнес ва шарикии давлат ва бахши хусусии ба рушди ицтимой-ицтисоди баррасй гардидааст. Цайд карда шудааст, ки рушди уамкориуои давлатию хусуси яке аз масъалауои мууимтарини давраи уозираи рушди ицтисодиву ицтимоии Цумуурии Тоцикистон ба уисоб меравад. Дар асоси таулили маводуои илмию омори нишон дода шудааст, ки дар шароити имрузаи ицтисоди бозори истифодаи шаклу усулуои уамкориуои байни давлат ва бахши хусуси сол то сол бо суръати баландтар рушд ёфта истодааст. Шумораи корхонауои истеусоли ва махсусан корхонауое, ки ба бахши хусуси таалуц доранд зиёд шуда истодааст. Асоснок карда шудааст, ки яке аз омилуои калидии рушди ицтимоию ицтисоди ва уалли масъалауое, ки ба инфрасохтори ицтимой дахл доранд тавассути шарикии давлат ва бахши хусуси бартараф хоуанд шуд.
Калидвожщо: шарики давлати, шарики хусуси, шарикии давлат ва бахши хусуси, ицтисодиёт, соуибкори, рушди ицтисоди, истеусолот, самараноки, рацобат, моликият.
Барои ицтибос: Нуров, Н.Ц. Шакл ва усулуои такмили шарикии давлат ва бахши хусуси / Н.Ц. Нуров // Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - No. 2 (41). -С. 110-117.
ФОРМЫ И МЕТОДЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ГОСУДАРСТВЕННОГО И ЧАСТНОГО ПАРТНЕРСТВА
Нуров Нусратулло Кудратуллоевич
Аннотация. В статье рассматривается влияние развития бизнеса и государственно-частного партнерства на экономическое и социальное развитие. Отмечается, что развитие государственно -частного сотрудничества является одним из важнейших вопросов современного экономического и социального развития Республики Таджикистан. На основе анализа научно-статистических материалов показано, что в современных условиях рыночной экономики использование форм и методов сотрудничества государства и частного сектора с каждым годом развивается все более высокими темпами. Увеличивается число производственных предприятий, особенно принадлежащих частному сектору. Обосновано, что одним из ключевых факторов социально-экономического развития и решения вопросов, связанных с социальной инфраструктурой, будет преодоление на основе государственно-частного партнерства.