ТДУ 618.177
ТАШХИС ШУЪОИИ БЕЗУРЕТИИ ЗАН&О
ГАФУРОВА СУМАН САФАРХОНОВНА
ассистент кафедры функциональной диагностики и клинической лаборатории медицинского факультета ТНУ. Душанбе, Таджикистан
КАРИМОВА ОЛТИНОЙ АБДУСАЛОМОВНА
кандидат медицинских наук, заведующая кафедры функциональной диагностики и клинической лаборатории медицинского факультета ТНУ. Душанбе, Таджикистан
Аннотатсия: Безурёти яке аз мушкилоти рузмарраи цомеаи муосир мебошад, ки дар ин робита технологищои ёрирасони репродуктиви (АРТ) таваццу%и бештари мутахассисонро цалб кардааст. Дар тамоми ца%он, аз цумла дар Лумпурии Толикистон, на тан%о цанба%ои ахлокг, балки ланбапои %уцуции технологищои репродуктивии ёрирасон низ ба танзим дароварда шудаанд.
Ба безурёти мавцуд набудани %омиладори пас аз бордоршави бо нутфа%ои донори дар зани то 35 сола; ё пас аз 6 мо%и алоцаи бему%офизат ё бордоршави бо нутфа%ои донори дар занони то 35-соларо мансуб медонанд. Сабаб%ои безурёти метавонанд дар 40%-и %олат%о бо омилпои занпо, 40% омилпои мардпо ва дар 20% омил%ои зану мард дар памопангг алоцаманд бошанд.
Бо назардошти таксимоти сабабпои безурётг ба марду зан, на танпо зан, балки зану шавпар, аз лумла пангоми омодагг ба технологияпои репродуктивии ёрирасон муоина карда мешаванд.
Калидвожапо: безурёти, ташхиси шуъог, ташхиси эндоскопи, гистеросалпингография, ташхиси ултрасадог, МРТ.
Безурётй ин набудани х,омиладорй аангоми алокаи чинсии мунтазам бидуни истифодаи воситах,ои пешгирии х,омиладорй мебошад. Дар тамоми чах,он, аз чумла дар Толикистон, мушкилоти безурётй дар омори беморих,ои занон чои аввалро ишгол мекунад [1].
Безурётии занон - ин нотавон будани зани синну соли репродуктив'1 ба аомиладоршав'1 мебошад [2]. Тибки таърифи Созмони умумилааонии Тандурусп (СУТ) безурётй ин набудани х,омиладорй дар зани синну соли таваллуд дар тули як соли фаъолияти мунтазами чинсй бидуни истифодаи ягон маводи доругии зиддих,омиладорй мебошад. Дар 45%-и х,олатх,о сабаби издивочи безурётй занон мебошанд.
Безурётй яке аз мушкилоти доги х,ар чомеъа ба шумор меравад ва кишвари мо низ аз ин раванд истисно нест. Имруз дар Точикистон оилааои зиёде аастанд, ки аз безурётй азият мекашанд ва баъзан мах,з аамин мушкилот сабаби азхдмпошии оила ва бадбахт шудани занони зиёд мегардад. Хушбахтона, тибби муосир дар рафъи ин мушкилот ба дастовардх,ои назаррас ноил гаштааст ва безурётй имруз бомуваффакият табобат мешавад. Такрибан 15%-и занао аз усулаои ташхиси шуъоии безруёт'1 ва усулаои муолилаи бемории мазкур огаа нестанд.
Сабабаои безурёт мухталифанд. Бемор'1, аамчун аломоти носураои зиёди тухмдонао, омос (миома)-и бачадон, бемориаои ирс'1 мебошад. Инчунин ба пайдоиши ин бемор'1 нуксонаои системаи эндокриш, сироятаои давраи кудак'1, тарзи ааёт, одатаои бад мусоидат мекунанд. Гарчанде оризааои бачадон танао дар 20%-и аолатао сабабгори безурёт'1 гардад, муоинаи он на танао барои мукаррар намудани ташхиси амики бемор'1, балки инчунин интихоби усулаои муолила низ муаим аст.
Имрузао ташхиси шуъо'1 дар ошкор намудани безурётии занон ааамияти бузург дорад. Усули моинаи тиббие, ки барои ташхиси безурёт'1 истифода бурда мешавад, бояд гайриинвазив'!, дастрас бошад ва бо сааеаии баланди ташхис'1 тавсиф дода шавад. Ин бошад
истифодаи васеъи гистеросалпингография (метросалпингография), ултрасадо (ТУС) ва томографияи магнитии резонансиро (ТМР)-ро муайян мекунад [3].
Тааияи усулаои нав ва мукаммали аллакай мавлудаи ташхиси сабабаои безурёт'' мушкилоти муаиме мебошад, ки аалли он имкон медиаад аиссаи издиволаои безурёт'1 хеле коаиш дода шавад.
Усулаои имруз истифодашавандаи санлиши аолати бачадон ва найчааои бачадон ба бевосита ва нисб'1 лудо карда мешаванд [5]. Ба усулаои бевосита лапароскопия, гистероскопия ва фертилоскопия, ба усулаои нисб'1 бошад - гистеросалпингография (ГСГ), пертубатсияи кимограф'' (ПК) ва эхогистеросалпингоскопияи контраст'' (ЭГССК) мансуб аст [7, 8]. Новобаста аз истифодаи васеъи усулаои нисбии ташхис, дастрасии онао ва инвазивияти ками онао, акидааое лой доранд, ки дар 13-25%-и аолатао онао натилааои мусбии бардуруг ва аам манфии бардуруг дошта метавонанд, аз аамин сабаб аз усулаои эндоскоп'' пасттаранд [9]. Гайр аз ин, усули маъмулии гайриинвазивии ташхиси рентгенологии оризааои дохили бачадон ва гузароии найчааои бачадон аангоми безурёт'1 як катор омилаои манфиро дорост, мисли: афканишоти ионизатсион'' ва истифодаи моддааои йоддори контрастие, ки аксуламали анафилактикиро дар беморони аассос ба миён оварда, инчунин ба осебёбии эпителияи муякдори найчааои бачадон оварда мерасонад [6].
Гистеросалпингография - ин усули ташхиси рентгеноскопиест, ки дар он маводи рентгеноконтраст'' бевосита ба ковокии бачадон ва найчааои фаллоп'' (бачадон) ворид карда мешавад. Усули мазкур барои санлиши гузароии найчааои бачадон истифода бурда мешавад, аммо аз аисоби муоинаи контураои дохили бачадон аолати он ба таври нисб' баао дода мешавад. Чунин шуморида мешавад, ки вай дар муайян кардани иллатаои бачадон аиссиёти баланд (60-98%), вале махсусияти паст (15-80%) дорад.
Ташхиси ултрасадоТ (ТУС) - ин ташхиси ултрасадоии узваои коси хурд бо максади ташхиси он мебошад. Сааеаияти ин усул 95%-ро ташкил медиаад, аммо як катор дигар сабабаое низ лой дорад, ки бо сабаби онао ташхиси мазкур натилааои сааеа намедиаад, мисли вазни зиёди бадан ва омос (миома)-аои зиёди бачадон. йиссиёти умумии ТУС барои тамоми иллатаои оризав'' 78,4%, махсусият - 94%-ро ташкил додааст [4].
ТУС усули асосии муоинаи тасвирао дар омузиши безурётии занон буда, барои ташхиси оризааои бачадон (гиперплазияи эндометрия, илтиаоки дохили бачадон, полипх,о, миомах,о, аденомиозх,о, нук;сонх,о) маълумоти кофй фарохдм меорад. Аммо, ташхиси дак;и; аз «вак;ти санлиш» вобаста аст. Барои х,ар як бемор мафхуми барои ташхиси ултрасадо «вакти муносиб» вучуд дорад.
Як катор муаллифон бар ин назаранд, ки барои санлиши аолати бачадон ва найчааои бачадон усулаои ГСГ ва ЭГССК маълумоти камтар ба даст меоранд, усули ЭГССК бошад барои ошкор кардани раванди илтиаок дар коси хурд кобили кабул нест [10].
Усулаои бевоситаи эндоскоп'' — лапароскопия, гистероскопия дорои маълумоти зиёдтар буда, дар шароити беморхона истифода бурда мешаванд ва асосан, ба ин усулао яку якбора не, балки дар сурати бесамар будани як ё якчанд курси табобати гуногун даст мезананд.
Дар ташхиси безурёт'' ТМР (МРТ) ааамияти беандоза дорад. ТМР (МРТ) - ин усули ба даст овардани тасвираои тиббии томограф' бо максади ташхиси узвао ва бофтаао бо истифодаи падидааои резонанси ядро'' - магнит'' мебошад. Ин усули хеле мураккаб, аммо бехатарест, ки имкон медиаад аолати бачадон, тухмдонао санлида ва тасвири аденомааои аипофиз аосил карда шуда, иллатаои рушди нойаои бачадон бе амалиётаои инвазив'' фарк карда шавад. йассосияти умумии ТМР барои аамаи иллатаои оризав'' 94,6%, махсусият бошад - 77%-ро ташкил медиаад. Аммо новобаста аз аиссиёти баланд ва махсусияти усул дар таакикоти мо ТМР бо беморон гузаронида нашудааст.
Тайи солаои охир дар амалияи клиник' истифодаи чунин усули муоина, мисли томографияи компютерии мултиспирал'' (ТКМС) огоз гаштааст. йамзамон бо ташхиси безурётии занон вай хеле кам истифода бурда мешавад, зеро оиди маъмулотнокии он дар
сурати муайян намудани аолати бачадон, найчааои бачадон, раванди илтиаок дар коси хурд маълумот хеле кам аст.
Навъх,ои безуриётй зиёданд, вале шумораи бештари занон бо безуриётии найчавй (ба хотири иллатдор шудани рохдои найчавй) ба табибони амрози занона мурочиат менамоянд. Ташхиси безуриётии найчавй басо мушкил буда, аз мутахассис тачрибаву малакаи зиёд талаб менамояд. Танх,о мутахассиси хуб метавонад усул ва рохдои босамари ташхис ва табобати ин бемориро муайян кунад. Бо истифода аз усулх,ои ташхиси эндоскопй: лапароскопия ва гистероскопия маълумоти муфассалтар гирифтан мумкин аст. Ин усулх,о дар клиникаи безурётии занон хеле муаиманданд, зеро онх,о имкон медихднд на танх,о оризааои бачадон ва нойх,о ошкор карда шаванд, балки дар айни замон ислох,и чаррохд анчом дода шавад [1].
йамин тарик, усулаои болозикри ташхиси шуъоиро истифода намуда, сохт ва функсияаои узваои системаи линсии занонаро санлида, ташхиси бемориро гузоштан ва аамоаанг кардан, усули дурусти муолилаи безурётиро бе нороаат кардани бемор интихоб кардан мумкин аст: аамзамон аангоми ташхис маблаги калон сарф нашуда, ба бемор ягон зарари лисмош ва равош расонида намешавад.
Аслан ташхиси безуриётй ба заноне гузошта мешавад, ки дар давоми як соли зиндагонии якчояи оилавй х,омила нашудаанд. Баъд аз гузашти ин мух,лат зану шавхдр хдтман бояд аз муоинаи мутахассис гузашта, ба табобат шуруъ намоянд. Сабабх,ои пайдоиши безуриётии найчавй низ гуногунанд. Он метавонад модарзодй ё дар асари беморих,ои эндокринологй бошад. Аммо, яке аз сабабх,ои асосии он чараёни илтих,обй ба шумор меравад.
Меъёраое, ки барои ташхиси баъзе шаклаои безурёт! истифода бурда мешаванд, ба таври нокифоя муайян карда шудаанд, маълумотаои сарир! ба таври гуногун шара дода мешаванд, нишондиаандааои гуногуни лаборатор! аамоаанг карда нашудаанд [1]
ЬЬадафи ташкикот: самаранокии усулаои ташхиси шуъо! дар ташхиси барвактии безурётии занон.
Мавод ва усулшои ташкик: Таалили иртилоии 25 варакааои амбулатории беморзаноне гузаронида шуд, ки барои кумак ба дармонгоаи шаарии №8 шаари Душанбе муролиат кардаанд. Давомнокии таакик 39 моаро ташкил дод.
Нати^а ва мушокимаи оншо. Таалили варакааои амбулатор" нишон дод, ки синну соли миёнаи беморзанон 30 солро ташкил медиаад (аз 22 то 40 сола). Дар 14 бемор (56%) ташхис гузошта шуд: безурётии нахустин дар 10 бемор (40%) безурёти дуюмдарала дар 1 бемор (4%) пайдоиши номуайян. 19 бемори таакикшуда (76%) дар давоми 2 сол; 6 бемор (24%) - дар тули зиёда аз 2 сол натавонистанд аомиладор шаванд.
Дар байни 10 занаои бо безурётии дуюмдарала, дар 5 бемор (50%) х,омиладории каблии беморон бо таваллуд анчом ёфт, дар 4 (40%) х,омиладорй бо искоти ихтиёрш барвакт анчом ёфт, дар 1 (10%) х,омиладорй бо искоти тиббй катъ карда шуд.
Барои муайян кардани сабабаои безурёт! дар аамаи 25 беморзанао (100%) ташхиси ултрасадо! (ТУС) гузаронида шуд, дар 24 беморзан (96%) гистеросалпингография (метросалпингография) гузаронида шуд.
Дар таакикоти мо аз 10 беморзани бо безурётии дуюмдарала 5 нафарашон (50%) салпингити музмини дутарафа, 2 нафар (20%) - ногузароии яке аз найчааои бачадон, 1 нафар (10%) - эндометриози узваои таносули беруна доштанд, дар 1 нафар (10%) - аз сабаби аомиладории беруназбачадон тубэктомия аз тарафи рост гузаронида шуд, 1 нафар (10%) -аденомиоз дошт.
Аз 14 бемори бо безурётии нахустин 3 нафар (21,4%) салпингити музмини дутарафа, 3 нафар (21,4%) - дар анамнез аломоти носураои зиёди тухмдонао, 2 нафар (14,3%) -эндометриоз, 2 (14,3%) - псевдоэрозияи гарданаи бачадон, 2 нафар (14,3%) - сервитсит, 1 нафар (7,15) - хламидиоз, 1 нафар (7,15%) - вагинит доштанд.
Хулосашо. Таакикот нишон дод, ки синну соли миёнаи занаое, ки ба безурёт!' гирифтор шуданд, 30 солро ташкил медиаад. Бештари занао аз безурётии дуюмдарала азият мекашанд, ки натилаи оризаи дигари узваои таносул мебошад. Аксари беморзанаои муоинашуда
натавонистанд дар тули ду сол (76%) аомиладор шаванд. Усулх,ои ташхиси шуъо! барои
муайян кардани безурётии занон хеле васеъ истифода мешаванд.
АДАБИЁТ
1. Гафурова С.С. Безурётии занон: ташхис ва табобат. С.С. Гафурова, Ф.Ниязова // Наука и инновация ТНУ. Душанбе. -2024. -№2. -С.82-89.
2. Кулаков, В. И. Экстракорпоральное оплодотворение его новые направления в лечении женского и мужского бесплодия (теоретические и практические подходы): Руководство для врачей / В. И. Кулаков, Б. В. Леонов. - Москва: МИА, 2004. - 782 с.
3. Савельева, Г. М. Гинекология / Г. М. Савельева, В. Г. Бреусек. - М.: ГЭОТАР МЕД, 2004. - 480 с.
4. Остманн, И. В. Основы лучевой диагностики. От изображения к диагнозу (пер. с англ.) / И. В. Остманн, К. Уальд, Дж. Кроссин. - М.: Мед.лит, 2012. - 368 c.
5. Мгалоблишвили И.Б., Осидзе K.P., Мгалоблишвили М.Б., Берия Н.Э. Трансвагинальная гидролапароскопия: новые возможности в диагностике и восстановлении естественной фертильности человека // Вопросы гинекологии, акушерства и перинатологии. - 2003. -№2(1). -С.93-96.
6. Бойков М.В. Контрастная ультразвуковая гистеросальпингоскопия в диагностике проходимости маточных труб и оценке состояния полости матки. М.В., Бойков, С.П. Осипов, К.Ю. Боярский // Пробл. репрод. -1995. - № 3. -С.89- 92.
7. Краснова И.А. Гидросонография - метод диагностики внутриматочной патологии и патологии маточных труб. И.А. Краснова, Н.В. Калмыкова, О.И. Мишиева, Н.А. Шевченко // Актуальные вопросы акушерства и гинекологии: Сб. науч. тр. - М. -2004. - С.184-191.
8. Озерская И.А. Контрастная эхогистеросальпингоскопия в диагностике трубно-маточного фактора бесплодия. И.А. Озерская // Ультразвуковая и функциональная диагностика. -2003. - № 4. - с.42-45.
9. Васильев А.Ю. Анализ данных лучевых методов исследования на основе принципов доказательной медицины / А.Ю. Васильев, А.Ю. Малый, Н.С. Серова. учеб. пособие. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. - 22 с.
10. Alborzi S. Sonohysterosalpingographic screening for infertile patients. S. Alborzi, S. Dehbashi, R. Khodaee // Int. J. Gynaecol. Obstet. -2003. -Vol.82 (1). - P.57-62.