Научная статья на тему 'ТАҲЛИЛИ ҶАНБАҲОИ НАЗАРИВӢ ВА АМАЛИИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ГУМРУКӢ ДАР ШАРОИТИ РАҚАМИКУНОНИИ ИҚТИСОДИЁТ'

ТАҲЛИЛИ ҶАНБАҲОИ НАЗАРИВӢ ВА АМАЛИИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ГУМРУКӢ ДАР ШАРОИТИ РАҚАМИКУНОНИИ ИҚТИСОДИЁТ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
4
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таҳлил / хизматрасонӣ / гумрук / таҷриба / равзанаи ягона / рақамикунонӣ / рушд / технология / ҷанба / назария / танзим / таъриф. / анализ / услуг / таможня / опыт / единое окно / цифровизация / развитие / технология / аспект / теория / регулирование / определение.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдуҷабборзода Саидислом

Муаллиф дар натиҷаи таҳқиқоти илмӣ-назариявии худ, ҷанбаҳои назаривӣ ва амалии хизматрасониҳои гумрукиро дар шароити рақамикунонии иқтисодиёт мавриди омўзиш қарор дода, нуқтаҳои муҳими таҷрибаи дохилӣ ва хориҷиро оид ба рақамикунонии хизматрасониҳо гурмукӣ таҳлил намудааст. Дар баробари ин, муаллиф сохтори содирот ва воридоти Ҷумҳурии Тоҷикстонро дар асоси маълумотҳо омории мавриди таҳлил қарор дода, дар натиҷаи вазъи вақеъии онро арзёби намудааст. ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИҚТИСОД. 2024 / №1 (40) 65 Зимни таҳлилҳои оморӣ ва назариявии мавзуи мазкур майян гардид, ки ҳаҷми гардиши тиҷорати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, бинобар сабаби идома ёфтани ноустувории вазъияти молиявӣ дар бозори ҷаҳонӣ ва вазъияти сиёсӣ дар як қатор давлатҳои шарикони асосии тиҷоратии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин бо сабаби ба роҳ мондани истеҳсоли як қатор молҳо дар дохили ҷумҳурӣ, рушди соҳибкории истеҳсолӣ ва дастгирии онҳо талабот ба воридоти баъзе номгӯйи намуди молу маҳсулот коҳиш ёфтааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THEORETICAL AND PRACTICAL ASPECTS OF CUSTOMS SERVICES IN THE DIGITAL ECONOMY

В результате своего научно-теоретического исследования автор изучил теоретические и практические аспекты таможенного обслуживания в условиях цифровизации экономики и проанализировал важные моменты отечественного и зарубежного опыта по цифровизации таможенных услуг. В то же время автор на основе статистических данных проанализировал структуру экспорта и импорта Республики Таджикистан и оценил его фактическое положение. В ходе статистического и теоретического анализа данной темы было установлено, что объем внешнеторгового оборота Республики Таджикистан, в связи с продолжающейся нестабильностью финансового положения на мировом рынке и политической ситуации в ряде государств основных торговых партнеров Республики Таджикистан, а также в связи с налаживанием ряда производств товаров внутри республики, развитием промышленного предпринимательства и их поддержкой, снизился спрос на импорт отдельных видов товаров.

Текст научной работы на тему «ТАҲЛИЛИ ҶАНБАҲОИ НАЗАРИВӢ ВА АМАЛИИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ГУМРУКӢ ДАР ШАРОИТИ РАҚАМИКУНОНИИ ИҚТИСОДИЁТ»

АДАБИЁТ

1. Тагоева С.С. дар бораи «Конвенция о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин», - г. Женева, - 9 октября 2013г. - 13 с.

2. Ожегов С.И. Словарь русского языка/Под ред. Н.Ю. Шведовой. -14-е изд., стереотип. - М.: 1982. - С. -

17.

3. Березовская Т.П. Социально-психологические особенности женщин, успешных в карьере. Семья и женщины в современном мире: социальные и культурные аспекты//Матер. межд. науч. конф. г. Минск, 2 февраля 2012год. - С. - 414.

4. Волкова Л.М. Женщина и карьера. - СПб.: ЮНИТИ. - 2007.-С.-231.

5. Гильманова Г.Х. Региональные особенности развития женского предпринимательства в российском обществе//Вестник Башкирского государственного аграрного университета. - ОГУ, 2007 - №9. - С. 31-37.

6. Гориш И.В. Проблемы женского предпринимательства в Беларуси: внеэкономические аспекты//Матер. межд. науч. конф. г. Минск, 2 февраля 2012 год. - С. - 431.

7. Петина Л. Женское предпринимательств - стратегия борьбы с бедностью и безработицей [Электронный ресурс: http://www.bbwom.net/ru/articles/14/detail/3/back.htm]

8. Сафоев А.К. Развитие женского предпринимательства в регионах Республики Таджикистан//Матер. межд. науч. практ. конф. Душанбе, - 2014. С. - 34.

9. Тончу Е. Женское предпринимательство в России [Электронный ресурс: http://www.a-z.ru/women/texts/tonchu1r-3 .htm.l

10. Саидмуродов, Л. Х. Стратегические ориентиры реализации экономического потенциала Республики Таджикистан / Л. Х. Саидмуродов // Вестник ПИТТУ имени академика М.С. Осими. - 2017. - № 3(4). - С. 64-71. - EDN CSQOVX.

11. Саидмуродов, Л. Х. Концептуальные подходы и теоретические основы государственночастного партнерства в сфере рыночных услуг / Л. Х. Саидмуродов, Ф. М. Мукаддасзода // Вестник Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики. Серия общественных наук. - 2017. - № 1(70). - С. 1625. - EDN YRPWKL.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Сафоев Абдумачид Каримович - номзади илмдои иктисодй, дотсент, мудири кафедраи назарияи иктисодй ва фаъолияти содибкории Донишгоди байналмилалии сайёдй ва содибкории Точикистон, 734055. Тел. (+992) 907733247, E-таИ: 5а(оеу@П51.т

Сведение об авторе:

Сафоев Абдумаджид Каримович - кандидат экономических наук, доцент, заведующий кафедры экономической теории и предпринимательской деятельности Международного университета туризма и предпринимательства Таджикистана, 734055. Тел. (+992) 907733247, E-тай: 8аТоеу@П81га

Information about the author:

Safoev Abdumajid Karimovich - Safoev Abdumadzhid Karimovich - Candidate of Economic Sciences, Associate Professor, Head of the Department of Economic Theory and Entrepreneurship Activity International University of Tourism and Entrepreneurship Tajikistan, 734055. Tel. (+992) 907733247, E-mail: [email protected]

УДК: 338.465., 330.341.4

ТАХЛИЛИ ЧАНБА^ОИ назаривй ва амалии хизматрасонихои гумрукй дар

ШАРОИТИ РАЦАМИКУНОНИИ ЩТИСОДИЁТ

Абдучабборзода Саидислом

Аннотатсия. Муаллиф дар натичаи тадкикоти илмй-назариявии худ, чанбадои назаривй ва амалии хизматрасонидои гумрукиро дар шароити ракамикунонии иктисодиёт мавриди омузиш карор дода, нуктадои мудими тачрибаи дохилй ва хоричиро оид ба ракамикунонии хизматрасонидо гурмукй тадлил намудааст. Дар баробари ин, муаллиф сохтори содирот ва воридоти Чумхурии Точикстонро дар асоси маълумотдо омории мавриди тадлил карор дода, дар натичаи вазъи вакеъии онро арзёби намудааст.

64

Зимни тахлилхои оморй ва назариявии мавзуи мазкур майян гардид, ки хачми гардиши тичорати хоричии Чумхурии Точикистон, бинобар сабаби идома ёфтани ноустувории вазъияти молиявй дар бозори чахонй ва вазъияти сиёсй дар як катор давлатхои шарикони асосии тичоратии Чумхурии Точикистон, инчунин бо сабаби ба рох мондани истехсоли як катор молхо дар дохили чумхурй, рушди сохибкории истехсолй ва дастгирии онхо талабот ба воридоти баъзе номгуйи намуди молу махсулот кохиш ёфтааст.

Калидвожахо: тахлил, хизматрасонй, гумрук, тачриба, равзанаи ягона, ракамикунонй, рушд, технология, чанба, назария, танзим, таъриф.

Барои иктибос: Абдучабборзода С. Тахлили чанбахои назаривй ва амалии хизматрасонихои гумрукй дар шароити ракамикунонии иктисодиёт / С. Абдучабборзода // Паёми молия ва иктисод. -2024. - № 1 (40). - С. 64-70.

АНАЛИЗ ТЕОРЕТИЧЕСКИХ И ПРАКТИЧЕСКИХ АСПЕКТОВ ТАМОЖЕННОЙ УСЛУГИ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКИ

Абдуджабборзода Саидислом

Аннотация. В результате своего научно-теоретического исследования автор изучил теоретические и практические аспекты таможенного обслуживания в условиях цифровизации экономики и проанализировал важные моменты отечественного и зарубежного опыта по цифровизации таможенных услуг. В то же время автор на основе статистических данных проанализировал структуру экспорта и импорта Республики Таджикистан и оценил его фактическое положение. В ходе статистического и теоретического анализа данной темы было установлено, что объем внешнеторгового оборота Республики Таджикистан, в связи с продолжающейся нестабильностью финансового положения на мировом рынке и политической ситуации в ряде государств основных торговых партнеров Республики Таджикистан, а также в связи с налаживанием ряда производств товаров внутри республики, развитием промышленного предпринимательства и их поддержкой, снизился спрос на импорт отдельных видов товаров.

Ключевые слова: анализ, услуг, таможня, опыт, единое окно, цифровизация, развитие, технология, аспект, теория, регулирование, определение.

ANALYSIS OF THEORETICAL AND PRACTICAL ASPECTS OF CUSTOMS SERVICES IN THE DIGITAL ECONOMY

Abdujabborzoda Saidislom

Annotation. As a result of his scientific and theoretical research, the author studied the theoretical and practical aspects of customs services in the context of digitalization of the economy and analyzed important points of domestic and foreign experience in the digitalization of customs services. At the same time, the author, based on statistical data, analyzed the structure of exports and imports of the Republic of Tajikistan and assessed its actual situation. During the statistical and theoretical analysis of this topic, it was found that the volume of foreign trade turnover of the Republic of Tajikistan, due to the ongoing instability of the financial situation on the world market and the political situation in a number of states of the main trading partners of the Republic of Tajikistan, as well as in connection with the establishment of a number of production of goods within republics, the development of industrial entrepreneurship and their support, the demand for imports of certain types of goods has decreased. Key words: analysis, services, customs, experience, single window, digitalization, development, technology, aspect, theory, regulation, definition.

Гузориши масъала. Имруз раванди ракамикунонй дар тамоми сохахои хаёти чомеаи муосир, аз чумла дар самти гумрук мушохида мегардад. Х,ануз соли 2016 аз чониби Дабири кулли Созмони умумичахонии гумрук Кунио Мекурио мухимияти раванди ракамикунонии гумрукй тахти шиори "Гумрукхои ракамй: хамкории пешрафта"

таъкид шуда буд. Созмони умумичахонии гумрук муайян кардааст, ки истилохи «гумруки ракамй» ба хама гуна фаъолияти худкор ё электронй дахл дорад ва ба самаранокй ва хамохангсозии фаъолияти гумрукй мусоидат мекунад [8 С.22]. Маврид ба зикр аст, ки низоми автоматикунонидашудаи барасмиятдарории гумрукй, мафхуми "Равзанаи ягона" буда [3], ба

воситаи табодули иттилооти электронй, вебсaйтxо барои интиколи иттилоот, шаффофият ва истифода аз технологи^ои интеллектуалй мебошад. Бояд тазаккур дод, ки максади асосии технологи^ои ракамй ин барои беxтaр намудани сифати хизматрасонй, иштирок дар иктисоди чaxонй, риояи конунгузорй аз дисоби беxтaр намудани дастрасии иттилооти жукукй, расмиёти гумрукй, тaxкими xaмкориxои байни макомоти гумрук ва инчунин дигар макомоти танзимкунанда мебошад. Дар чараёни мазкур тамоюли эчоди плaтформaxои ракамй axaмияти махсус дорад. Дар ин росто, барои бахши гумрук, пеш аз xana, консепсияи "Равзанаи ягона" амалй карда мешавад. Низоми равзанаи ягонаи барасмиятдарории автоматии гумрукй барои ташаккули плaтформaxои гумрукии ракамй, ки xaмчyн мyxити иттилоотй, коммуникатсионй, дастрасй ба xидмaтxои ракамй фaxмидa мешаванд ва раванди ракамиро таъмин менамояд, ки дар ин муждт xaмкорй мекунанд, тaрxрезй шудаанд.

Тaxлили тaxкикотxои охир Ba нaшриёт. Тажкики мaсъaлaxои вобаста ба aсосxои назариявию амалии xизмaтрaсониxои гумрукй дар шароити ракамикунонии иктисодиёт дар таълифоти илмии иктисодчиён ба монанди: Нидоев П., Рачабова Н., Сулаймонзода Ш.Ф. мавриди омузиш карор дода шудааст.

Мaкcaди мaколa - таядили чaнбaxои назаривй ва амалии xизмaтрaсониxои гумрукй дар шароити ракамикунонии иктисодиёт.

Мyxтaвои acociiii мaвод. Дар раванди рушди иктисодиёти кишвар xизмaтрaсониxо ва низомxои гумрукй мyxимтaрин воситаи xифзи иктисодиёти он ба xисоб мераванд. Аз тарафи дигар, танзим, банакшагирй ва пешниxоди xизмaтрaсониxою истифодаи низомxои гумрукй ичрои вaзифaxои мyxимеро оид ба жимояи мaнфиaтxои миллй, таъмини бехатарии иктисодиёт, ганй гардонидани бучети давлатиро дар бар мегиранд.

Пешбурди фаъолияти гумрукй дар Чумжурии Точикистон пеш аз xaмa ба xимояи истеxсолкyнaндaгони ватанй, пешгирии воридоти гайриконунй , таъмини ракобатпазирй дар каламрави гумрукй, бездошти муносибати мутакобила бо дигар кишвaрxо, риояи талаботи стaндaртxои байналмилалй дар œxaH гумрук равона карда шудааст.

Тaxкики тачрибаи чaxонй гувокй мед^ал, ки омили асосии таъмини суръати баланди рушди иктисодй воридшавии кишвар ба иктисодиёти ч^онй мебошад, ки яке аз нишондиxaндaxои он чонибдории кишвар аз баланд бардоштани сaтxи ошкор ва дастрасй дар соxaи тичорати байналмилалй ба xисоб меравад. Тадбири му^ми бештар ба рушди тичорати байналмилалй мусоидаткунанда фаъолияти босуботи гумрукй, ташкили низоми боэътимоди танзими

гумрукй, аз чумла рaсмиётxои стандартишуда [12, c. 70], соддагардонидашуда, xaмоxaнгшyдa, шаффоф ва пешгуишаванда мебошанд, ки назорат ва барасмиятдарории гумрукиро дар раванди интиколи молу воситaxои наклиёт тавассути сaрxaди гумрукй таъмин мекунанд.

Хизмaтрaсониxои гумрукй дар Чyмxyрии Точикистон мaрxилaи ташаккулёбии худро ба анчом расонида, такмили зaминaxои xyкyкй ва моддию техникии макомотро вобаста ба раванди иктисодиёти чaxонй идома дода, дар партави сиёсати иктисодии кишвар чиxaти рушди фаъолияти иктисоди берунй, таъмини амнияти иктисодй ва xифзи aрзишxои фaрxaнгию таърихй, босубот фаъолият менамояд.

Хусусиш^ои xизмaтрaсониxои гумрукй дар асоси мaълyмотxои фаъолияти иктисоди хоричии Чyмxyрии Точикистон, маълумоти чамъбастиро дар бар гирифта, чaнбaxои му^мтарини мyносибaтxои тичорати байналмилалии Чyмxyрии Точикистонро инъикос менамояд [7 С.24].

Аз тaxлилxо бармеояд, ки xоло дар Чyмxyрии Точикистон мутобик намудани фаъолият ва истифодаи окилонаи низомxои гумрукй ба коидaxои байналмилалй яке аз чойxои муносибро ишгол менамояд. Myтaaссифонa, xaлли масоили пешн^оду танзими xизмaтрaсониxо ва истифодаи низомxои гумрукй то xол пурра ба тaлaботxои чойдошта чавобгу намебошанд. Бо вучуди ин, тамоюли чaxонй ва рушди иктисодиёту мyносибaтxои мутакобилаи солxои охир, аз нав дида баромадани сиёсати гумрукиро дар чyмxyрй бо назардошти амалй намудани сиёсати мутавозуни рушди тичорат ва таъмини самаранокии танзими тарифию гумрукиро такозо менамояд.

Дар ин самт яке аз мaсъaлaxои мyxими рушди инноватсионии иктисодиёти Чyмxyрии Точикистон дар шароити гузариш ба иктисодиёти ракамй, бешyбxa, вусъат ва рушди фаъолияти иктисодии байналмилалй мебошад. Кайд кардан ба маврид аст, ки дар ин самт тaдбирxои маъмурии танзимкунандаи давлатй чавобгу ба стaндaртxои байналмилалй чорй намуд. Бешyбxa, рушди иктисодиёти кишвар ва мyносибaтxои байналмилалй бо сиёсати окилонаи Асосгузори суляу Ваздати миллй - Пешвои миллат, Президента Чyмxyрии Точикистон, мyxтaрaм Эмомалй Рaxмон дар Точикистони соxибистиклол сари вакт амалй гардида истодааст. Айни замон, дар Чyмxyрии Точикистон ба гайр аз мушкилоти рушди фаъолияти байналмилалй, истифодаи иктидори содиротии кишвар, нокифоягии саривакт чамъоварй намудани пaрдоxтxои гумрукй мавчуд буда, ин ракамикунонии низомxои гумрукй ва истифодаи самараноки чойгиркунии молxоро такозо менамояд [11 С.199].

Дар асоси тащили мaълyмотxои оморй, аз он чумла мaводxои деклaрaтсияxои бори гумрукии

Хадамоти гумруки назди Хукумати Чумхурии Точикистон, ки дар он омори раванди содироту воридоти молхоро арзёбй гардида, дар чадвали 1

динамикаи ситонидани пардохтхои гумрукй дар Чумхурии Точикистон дар солхои 2018-2022 (бо млн.сомонй) оварда шудааст.

Чадвали 1. - Динамикаи ситонидани пардохтхои гумрукй дар Точикистон дар солхои 2018-2022 (млн.сомонй)

Нишондихандахо 2018 2019 2020 2021 2022 2022с. нисбат ба 2018 с., %

Бочи гумрукй 592,1 660,4 542,9 680,8 875,3 147,8

Андоз аз арзиши иловашуда 3760,7 4189,9 4242,8 5299,8 5572,2 148,1

Аксиз 266,6 410,6 433,6 486,9 587,8 2,2 маротиба

Дигар намуди пардохтхои хатмй 105,8 124,9 116,9 343,4 374,9 3,5 маротиба

Хамагй 4725,2 5385,8 5336,2 6810,9 7410,2 1,5 маротиба

Сарчашма: хисоби муаллиф дар асоси маълумотхои Хадамоти гумруки назди Хукумати Чумхурии Точикистон. - Душанбе, 2023. -257с.

Дар асоси тахлили чадвали 1 муайян гардид, ки сохои охир динамикаи ситонидани пардохтхои гумрукй дар Чумхурии Точикистон дар солхои 20182022 аз чумла бочи гумрукй " 47,8%, андоз аз арзиши иловашуда - 48,1%, аксиз 2,2 маротиба, дигар намуди пардохтхои хатмй 3,5 маротиба ва дар мачмуъ 1,5

маротиба афзоиш ёфтаанд. Чунин намуди вусъатёбии пардохтхои гумрукй аз хисоби зиёд шудани гардиши тичорати байналмилалй вобаста ба муътадилии вазъи щтисодии Чумхурии Точикистон ба амал бароварда шудааст.

Чадвали 2. - Динамикаи содироти Чумхурии Точикистон дар давоми солхои 2018-2022 (млн.доллари ИМА) [10 С.314]

Нишондихандахо 2018 2019 2020 2021 2022 2022с. нисбат ба 2018 с., %

Хамагй 1073,3 1174,4 1406,8 2149,6 2142,0 1,9 маротиба

Мамлакатхои ИДМ 530,3 449,9 289,4 574,6 761,4 143,5

Иттиходи И^тисодии Аврупою Осиё 528,7 448,2 288,4 574,3 761,4 144,0

Мамлакатхои гайри Иттиходи И^тисодии Аврупою Осиё 157,8 173,9 84,5 133,2 180,9 114,6

0Дигар мамлакатхои чахон, хамагй 543,0 724,5 1117,4 1574,9 1380,6 2,5 маротиба

Мамлакатхои Аврупо 63,0 280,7 755,1 1014,5 523,8 8,3 маротиба

Мамлакатхои Иттиходи Аврупо 60,3 55,3 66,4 117,8 136,6 2,2 маротиба

Мамлакатхои гайри Иттиходи Аврупо 2,7 225,4 688,7 898,7 397,8 147,3 маротиба

Мамлакатхои Осиё 474,3 430,5 355,4 547,3 839,9 1,7 маротиба

Мамлакатхои Амрико 5,7 13,2 6,8 13,0 17,0 2,8 маротиба

Сарчашма: хисоби муаллиф дар асоси маълумотхои Омори солонаи Чумхурии Точикистон.- Душанбе, 2023. -314-317с.

Аз тахлили чадвали 2 бармеояд, ки мутаносибан содирот дар тули солхои 2018-2022 бо мамлакатхои ИДМ 1,4 маротиба, Иттиходи идтисодии Аврупою Осиё 1,4 маротиба, дигар мамлакатхои чахон

2,5 маротиба, Мамлакатхои Аврупо 8,3 маротиба, Иттиходи Аврупо 2,2 маротиба, Мамлакатхои гайри Иттиходи Аврупо 147,3 маротиба, Мамлакатхои Осиё 1,7 ва Мамлакатхои Амрико 2,9 маротиба афзудааст.

Чадвали 3. - Динамикаи воридоти Чумхурии Точикистон дар давоми солхои 2018-2022 (млн. доллари ИМА) [10 С.317]

Нишондихандахо 2018 2019 2020 2021 2022 2022с. нисбат ба 2018 с., %

Дамагй 3151,0 3349,3 3150,9 4209,5 5167,5 1,6 маротиба

Мамлакатхои ИДМ 1818,0 2071,3 2068,4 2545,4 3109,0 1,7 маротиба

Иттиходи Идтисодии Аврупою Осиё 1587,9 1817,6 1769,9 2157,5 2639,0 1,6 маротиба

Мамлакатхои гайри Иттиходи Идтисодии Аврупою Осиё 230,1 253,6 298,5 387,7 469,9 2,0 маротиба

Дигар мамлакатхои чахон, хамагй 1333,0 1278,0 1082,5 1664,1 2058,5 1,5 маротиба

Мамлакатхои Аврупо 256,8 198,5 227,9 339,4 362,4 141,1

Мамлакатхои Иттиходи Аврупо 241,0 188,8 219,8 318,7 353,5 146,6

Мамлакатхои гайри Иттиходи Аврупо 15,9 9,7 8,1 25,8 14,3 -10.1

Мамлакатхои Осиё 996,2 1006,0 790,1 1232,4 1489,9 149,5

Мамлакатхои Амрико 76,9 72,1 62,2 89,9 203,8 2,6 маротиба

Сарчашма: хисоби муаллиф дар асоси маълумотхои Омори солонаи Чумхурии Точикистон.- Душанбе, 2023. -314-317с.

Натичаи тахлили чадвали 3 нишон медихад, ки мутаносибан воридот дар тули солхои 2018-2022 бо мамлакатхои ИДМ 1,7 маротиба, Иттиходи идтисодии Аврупою Осиё 1,6 маротиба, дигар мамлакатхои чахон 1,5 маротиба, Мамлакатхои Аврупо 1,4 маротиба, Иттиходи Аврупо 1,4 маротиба, Мамлакатхои Осиё 1,4 маротиба, Мамлакатхои Амрико 2,6 маротиба зиёд шудаааст. Дар вазни диёсии содироти молхо хиссаи аз хама зиёдро Казодистон ва Туркия ташкил дода, дар воридот Россия, Чин ва Казодистон ишгол мекунанд.

Дар самти чугрофии содирот ва воридоти молхо, содирот ба кишвархои Иттиходи Давлатхои Мустадил ва воридот аз ин давлатхо бартарият мавчуд буда, шарикони бузургтарини савдо дар чумхурй Россия, Казодистон, Хитой, Туркия, Узбекистон, Олмон, Эрон, Афгонистон, Чопон, Покистон, Киргизистон, Италия, Туркманистон, ИМА ва гайрахо мебошанд [5 С. 93].

Натичаи тахлилхои оморй нашон медихад, ки чунин намуди вусъатёбии пардохтхои гумрукй аз хисоби зиёд шудани гардиши тичорати байналмилалй вобаста ба муътадилии вазъ ва дигаргуншавии идтисодй Чумхурии Точикистон ба амал омадааст.

Тахдиду тахлили хачми гардиши тичорати хоричии Чумхурии Точикистон нишон медихад, ки бинобар сабаби идома ёфтани ноустувории вазъияти молиявй дар бозори чахонй ва вазъияти сиёсй дар як датор давлатхои шарикони асосии тичоратии Чумхурии Точикистон, инчунин бо сабаби ба рох мондани истехсоли як датор молхо дар дохили чумхурй, рушди сохибкории истехсолй ва дастгирии онхо талабот ба воридоти баъзе номгуйи намуди молу махсулот кохиш ёфтааст. Новаста ба ин, ба рушди хачми содироти молхо аз Чумхурии Точикистон ва воридоти онхо ба кишвар дар асоси истифодаи

низомхои гумрукй диккати махсус додан зарур мебошад.

Дар баробари ин вазъи вокеъии иктисодиёт, хусусан дигаргуншавии иктисодии кишвар, аз он чумла ракамикунонии иктисодиёти Чумхурии Точикистон, ки он масъалахои мубрам, аз кабили такмили идоракунй ва истифодаи хизмаррасонихои гумрукиро дар шакли ракамй такозор менамояд. Аз тахлили маълумотхои Барномаи миёнамухлати рушди иктисоди ракамй дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2021-2025 бар меояд, ки дар сохаи гумрук автоматикунонидани чараёни коркарди декларатсияи бори гумрукй, декларатсияи транзита (дохилй ва байналмилалй), тасхехи арзиши гумрукй, тасхехи декларатсияи гумрукй, декларатсияи воридоту содирот, ордери кассавии гумрукй, хуччати пардохтии бонкй бо истифодаи системаи идораи таваккал амалй гардида истода, аз ёздах зернизом, сенздах кисмат ва бисту як зербанд иборат мебошад.

Бояд кайд намуд, ки ракамикунонии сохаи гумрук, пеш аз хама, бо таъсиси платформаи ракамй алокаманд буда, на танхо тамоми захирахои иттилоотй ва системахои дар сохаи гумрук истифодашавандаро муттахид месозад, дар барбари ин ба рушди хамкорихои тичоратй мусоидат мекунад. Ташкил гаридани чунин платформа боиси аз чониби макомоти танзимкунанда, сохибкорон ва шархвандон истифода намудани тамоми мархилаву равандхои сохаи тичорати берунй таъмин мегардад.

Аз тахлилхои назаривявй, амалй ва омории хизматрасонихои гумрукй дар шароити

ракамикунонии иктисодиёт ба хулосае омадан мумкин аст, ки татбики хама равандхои табдилдихии ракамй, системахо ва захирахои иттилоотии гумрукй хамчун як чузъи мухими платформаи ракамй, равандхои иктисодиро дар сохаи тичоратй хоричй таъмин менамояд. Аз тахкику тахлили муносибатхои тичоратии давлатхои хоричй ва тачрибаи онхо дар ин самт бар меояд, ки барои ташкил ва фаъолияти чунин як платформаи тичорати ракамй, ки боиси ба вучуд омадани заминаи мустахкам ба мисли системаи "Равзанаи ягона дар самти сиёсати гумрукй ", гардида, он боиси як платформаи хамкории электронй барои иштирокчиёни фаъолияти дипломатияи иктисодии хоричй, системаи барасмиятдарории автоматии гумрукй ва ба гайра аз ин, хамчун як тачрибаи нодир дар кишвархои Осиёи Марказй хохад шуд.

Дар доираи равзанаи ягонаи мазкур метавон, заминаи хуби тачрибаи байналмилалии бунёди чунин платформахои ракамиро бо осонии фаъолияти байнидавлат, шахрвандон ва сармоягузорони хоричиро фарохам оварда, онхоро муттахид намуд.

Х,амин тавр, чунин тачриба метавонад, дар доираи таъсиси фазои ракамй дар минтакаи Осиё амал карда, ба Платформаи ракамй дар минтака барои системаи муттахидаи иттилоотй ташкил шуда, мусоидат кунад. Ракамикунонии иктисодиёти Чумхурии Точикистон такозо менамояд, ки ба танзим даровандани системаи гумрукии Чумхурии Точикистон дар ин шароит боиси фаъолияти самараноки низоми содиротй ва воридот кишвар мегардад.

АДАБИЁТ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Барномаи миёнамухлати рушди Чумхурии Точикистон барои солхои 2016-2020 //Бо карори Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон аз 28-уми декабри соли 2016, тахти №678 тасдик шудааст.

2. Налоговый кодекс Республики Таджикистан. -Душанбе: 2022.- 234 с.

3. Постановление Правительства Республики Таджикистан «О Концепции формирования системы «Единого окна» по экспортно -импортным и транзитным процедурам». Душанбе: от 31 декабря, 2008 г. №659.

4. Ерополова Е. С. Таможенные процедуры (переработка на таможенной территории, переработка для внутреннего потребления, переработка вне таможенной территории) / Е. С. Ерополова, О. В. Шишкина. М.: Изд-во Российской таможенной академии. - 2012.- 150 с.

5. Нидоев П.Ф. Мукамалгардонии механизми меъёрхои тарифи гумрукй дар таъминоти амнияти иктисодии Чумхурии Точикистон.- Душанбе: «Ирфон», 2017.- 121 с.

6. Нидоев. П.Ф., Рачабова Н.Р. Накши лабораторияи гумрукй дар тахкими назорати гумрукй. / Монография.

- Душанбе: Ирфон 2014.- 145 с.

7. Нурализода, А. Н. Приоритеты и развитие сферы услуг для повышения уровня благосостояния населения Республики Таджикистан / А. Н. Нурализода, Ш. Ф. Сулаймонзода // Финансово-экономический вестник. - 2019.

- № 2(18). - С. 21-26. - ББМ УСРБТМ.

8. Раджабов Р.К. Региональные особенности развития рынка таможенных услуг. Монография. -Душанбе: Сумани Кудрат, 2014.-150 с.

9. Рачабов Р.К., Хикматов С.И., Рачабова Н.Р. Ташкили назорати гумрукии мол ва воситахои наклиёт. Китоби дарсй.-Душанбе: «Ирфон», 2021.-293с.

10. Статистический ежегодник Республики Таджикистан: офиц.текст. - Душанбе: АСПРТ, 2023. - 419с.

11. Сулаймонзода, Ш. Ф. Тачрибаи хоричии ташкил ва ташаккули бизнес-хизматрасонихо дар шароити ракамикунонии иктисодиёт / Ш. Ф. Сулаймонзода // Паёми молия ва иктисод. - 2023. - No. 4-1(38). - P. 194-206.

- EDN AHJFNJ.

12. Саидмуродов, Л. Х. Стратегические ориентиры реализации экономического потенциала Республики Таджикистан / Л. Х. Саидмуродов // Вестник ПИТТУ имени академика М.С. Осими. - 2017. - № 3(4). - С. 64-71.

- EDN CSQOVX.

13. Содиков, М. С. Перспективы развития ШОС в условиях экономической интеграции / М. С. Содиков, М. Х. Данаева // Вестник Таджикского национального университета. Серия социально-экономических и общественных наук. - 2017. - № 2/9. - С. 31-34.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Абдучабборзода Саидислом - номзади илмхои иктисодй, дотсенти кафедраи фаъолияти гумрукии Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов. 64/14. Тел.: +992 933-29-76-29. E-mail: abdujaboborzoda [email protected]

Информация об авторе:

Абдуджабборзода Саидислом - кандидат экономических наук, доцент кафедры таможенной деятельности Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: 734055, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14. Тел.: +992 933-29-76-29. E-mail: abdujaboborzoda [email protected]

Information about the author:

Abdujabborzoda Saidislom - Candidate of Economic Sciences, Associate Professor of the Department of Customs Activities of the Tajik State Financial and Economic University. Address: 734055, Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimov, 64/14. tel: +992 933-29-76-29. E-mail: abdujaboborzoda [email protected]

УДК: 330.3

РОЛЬ ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА В ИННОВАЦИОННЫХ ПРОЦЕССАХ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ

Якубова Каринэ Георгиевна

Аннотация. Данная статья представляет собой обзор современных тенденций в области развития человеческого капитала и его влияния на инновационные процессы в промышленности. Статья посвящена вопросам роли человеческого капитала в инновационных процессах на промышленных предприятиях. Автором проанализированы не только важность компетенций и креативности сотрудников, но и способы их развития, а также стратегии адаптации к изменениям, необходимые для успешной реализации инновационных идей, также рассмотрены примеры успешной практики из различных стран, включая США, Китай, Индию, Россию, Японию, Республику Таджикистан и др., демонстрируя разнообразие подходов к инновациям и их влияние на экономическое развитие.

Ключевые слова: капитал, производство, инновационные процессы, продукция, конкурентоспособность, инновации, специальные навыки, компетенция, креативность, новаторские подходы. Для цитирования: Якубова К. Г. Роль человеческого капитала в инновационных процессах промышленных предприятий / К. Г. Якубова // Финансово-экономический вестник. - 2024 - № 1 (40). - С. 70-76.

THE ROLE OF HUMAN CAPITAL IN THE INNOVATION PROCESSES OF INDUSTRIAL ENTERPRISES Yakubova Karine Georgievna

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.