CC BY
2УДК 376.37
СТЖД-3 ДЕЦГЕЙ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙ1НГ1 БАЛАЛАРДЫЦ БАЙЛАНЫСТЫРЫП С0ЙЛЕУ1Н ЕРТЕГ1 ТЕРАПИЯСЫНЫЦ ЭЛЕМЕНТ1 АРЦЫЛЫ
ДАМЫТУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
МАХАМБЕТОВА АЛИЯ БЕРДЕХАНОВНА
Еылыми жетекшi, ага окытушы, PhD ^азак ¥лттык ^ыздар Университетi,
Алматы к., ^азакстан
АСАН АЙСАУЛЕ АНАРБАЩЫЗЫ
^азак ¥лттьщ ^ыздар Университетi, Арнайы педагогика мамандыгыньщ 2-курс магистранты, Алматы к., ^азакстан
Ацдатпа. Бул мацалада СТЖД-3 децгейдегг мектеп жасына дейгнгг балалардыц байланыстырып свйлеут дамыту мацсатында ертег1 терапиясыныц элементтерт цолдану эд1стер1 ашып айтылады. Ертег1 терапиясыныц баланыц тшн дамытуда, оныц свздт цорын байытуда, байланыстырып свйлеу дагдыларын цалыптастыруда Yлкен рвл атцарады. Эд1стемел1к цуралдар реттде турлг ертегг кейткерлер1 мен сюжеттерт цолдану арцылы баланыц эмоционалды жэне когнитивтгк дамуына ыцпал етудгц тэстдерг усынылады. Сонымен цатар, зерттеу нэтижелер1 мен эд1с-тэс1лдер, ертегшердщ балалардыц свйлеу процес1не эсер1 айтылады.
Клт свздер: СТЖД-3 децгей, мектеп жасына дей1нг1 балалар, байланыстырып свйлеу, ертег1 терапиясы, т1л дамыту, свйлеу дагдылары
ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ СВЯЗНОЙ РЕЧИ ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА С ОНР-3 УРОВНЯ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ЭЛЕМЕНТОВ
СКАЗКОТЕРАПИИ
Аннотация. В данной статье рассматриваются методы использования элементов сказкотерапии для развития связной речи детей дошкольного возраста с ОНР-3 уровня. Показана важная роль сказкотерапии в развитии речи ребенка, обогащении его словарного запаса и формировании навыков связной речи. Предлагаются методические приемы, направленные на влияние на эмоциональное и когнитивное развитие ребенка через использование различных сказочных персонажей и сюжетов. Также обсуждаются результаты исследования и методы, а также влияние сказок на процесс речи детей.
Ключевые слова: ОНР-3 уровень, дети дошкольного возраста, связная речь, сказкотерапия, развитие речи, речевые навыки
FEATURES OF THE DEVELOPMENT OF CONNECTED SPEECH IN PRESCHOOL CHILDREN WITH SPEECH AND LANGUAGE DISORDERS LEVEL 3 USING ELEMENTS OF FAIRY TALE THERAPY
Abstract. This article discusses methods of using elements offairy tale therapy to develop the coherent speech of preschool children with ODD-3 level. The significant role of fairy tale therapy in developing a child's language, enriching their vocabulary, and forming coherent speech skills is demonstrated. Methodological tools are proposed, which influence the emotional and cognitive development of the child through the use of various fairy tale characters and plots. The research findings and methods are also discussed, along with the impact of fairy tales on children's speech development.
Keywords: ODD-3 level, preschool children, coherent speech, fairy tale therapy, language development, speech skills
Мектеп жасына дешнп балалардьщ сeйлеуiн дамыту — олардьщ когнитивтiк жэне элеуметтiк дамуыныц мацызды курамдас бeлiгi. Сейлеу жэне тш дамуындагы кешiгулер эаресе СТЖД (Сейлеу жэне тш дамуындагы бузылыстар) бар балаларда жш байкалады. СТЖД-3 децгей — бул балалардыц ceйлeуiндe eлeулi киындыктар болатын жагдай. [3] Сейлеу дамуыныц бул децгей балалардыц жеке тулгалык жэне элeумeттiк дамуына терю эсер eтуi мYмкiн, сондыктан сейлеу дагдыларын дамытуга ерекше назар аудару кажет. Осы децгейдеп балалардыц сейлеу дагдыларын дамыту Yшiн арнайы эдютемелер мен тYзeту жумыстарын уйымдастыру мацызды. Бул макалада epтeгi терапиясыныц СТЖД-3 децгешндеп балалардыц байланыстырып ceйлeуiн дамытудагы тиiмдiлiгi карастырылады. [2] Еpтeгi терапиясы — бул баланыц тiлiн дамыту мен эмоционалды жагдайын тYзeту максатында колданылатын эдic. Еpтeгiлep балаларга ез ойларын жинактап айтуга, ceздiк корын байытуга, шыгармашылык кабiлeттepiн дамытуга мYмкiндiк бepeдi. Еpтeгi терапиясыныц эдic-тэciлдepi мектеп жасына дешнп балалардыц сейлеу дагдыларын калыптастыруда мацызды рел аткарады. Ерте жастан бастап балалар epтeгiлepдi тыцдап, оларды талдай отырып, сейлеу кабшеттерш дамытады. Сонымен катар, epтeгi кешпкерлершщ peлдepiн ойнау балалардыц эмоциялык жагдайын реттеп, элeумeттiк дагдыларын жeтiлдipугe ыкпал eтeдi. Галымдар epтeгi терапиясын сейлеу мен тш дагдыларын дамытуда тиiмдi курал peтiндe мойындайды, eйткeнi бул балаларга ойларын жинактап айтуга, эмоцияларын бiлдipугe, элeумeттiк дагдыларын жeтiлдipугe мYмкiндiк бepeдi [1]
Зерттеу барысында СТЖД-3 децгешндеп 5-6 жас аралыгындагы мектеп жасына дешнп балаларды зерттеу объекпа peтiндe алдык. Балалардыц байланыстырып сейлеу дагдыларын дамыту максатында ертеп терапиясыныц тYpлi элeмeнттepi колданылды. Бул эдю бipнeшe кезецнен турды:
1. Ертеп тыцдау: Балаларга тацдалган epтeгiлep окылып, олардыц мазмуны бойынша сурактар койылды. Бул кезецде баланыц тыцдап, тусшу жэне ез ойын сезбен жетюзу кабiлeтi багаланды.
2. Еpтeгi курастыру: Балаларга epтeгi кeйiпкepлepiн пайдаланып, eздepi epтeгi курастыру усынылды. Бул тэсш баланыц ойлау кабiлeтiн, сейлеу дагдыларын дамыта отырып, байланыстырып сейлеу дагдыларын калыптастыруга мYмкiндiк бepдi.
3. Ертеп бойынша релдерге ену: Балалар ертеп кешпкерлершщ релдерш eздepi ойнап, сейлеу дагдыларын колдану аркылы ceйлeмдepдi байланыстырып айтуга Yйpeндi.
Зерттеу барысында колданылган эдic-тэciлдepгe балалардыц сейлеу дагдыларын багалау Yшiн арнайы тесттер, бакылаулар жэне психологиялык сауалнамалар кipдi. Сонымен катар, зерттеу барысында эpбip балага жеке тэсшдер колданылды.
Зерттеу нэтижeлepi ертеп терапиясыныц балалардыц сейлеу дагдыларына оц эсерш тигiзгeнiн кepceттi:
1. Сейлеу дагдыларыныц дамуы: Ерекше тiлдiк киындыктары бар балалардыц сейлеу жылдамдыгы мен сездш коры ecкeнi байкалды. Олардыц сейлеушдеп грамматикалык курылымдар жаксарып, ceйлeмдepдi дурыс байланыстыру кабiлeттepi артты. Балалар ез ойларын жYЙeлi тYpдe айтуга, кYpдeлi сейлемдер колдануга бeйiмдeлдi.
2. Эмоционалды даму: Ертеп кешпкерлершщ релдерше ену балалардыц эмоциялык жагдайын жаксартып, олардыц элеуметпк дагдыларын дамытты. Бул балалардыц ез ойларын ашык жэне ceнiмдi тYPдe бiлдipугe ыкпал етп. Еpтeгi кeйiпкepлepiнiц мшез-кулкын имитациялау балалардыц эмоциялык тургыда epкeндeуiнe ыкпал етп.
3. Когнитивтi даму: Еpкiн сейлеу аркылы балалар ездершщ ойлау жэне шыгармашылык кабшеттерш жeтiлдipдi. Еpкiнipeк сейлеу, жаца сездер мен угымдарды колдану балалардыц когнитивпк дамуына оц эсер етп. Эр тYpлi epтeгiлep аркылы балалар логикалык ойлау кабiлeтiн дамытып, шындыкка сай угымдарды колдануды YЙpeндi.
^орытындылай келе, epтeгi терапиясы СТЖД-3 децгешндеп балалардыц байланыстырып сейлеуш дамытуда тиiмдi курал peтiндe колданылатынын айтуга болады. Бул
эдю балаларга сейлеу дагдыларын дамытуга, тiлiн байытуга, логикалык ойлау кабiлеттерiн жаксартуга кемектеседь Зерттеу нэтижелерi ертегi терапиясыныц балалардьщ сейлеу процесiне оц эсер ететшш жэне олардыц эмоционалды, когнитивт1к жэне элеуметтiк дамуына ыкпал жасайтынын керсетп. Бул эдiс болашакта балалардыц сейлеу жэне тш дамуындагы кешiгулердi тYзету Yшiн кещнен колданылуы мYмкiн. Ертеп терапиясы — бул тiл дамуыныц кешiгуiн жещлдету Yшiн баланы жан-жакты дамытуга багытталган эдiс болып табылады. Эсiресе, СТЖД-3 децгешндеп балалар Yшiн бул эдiс тiлдiк кабiлеттерiн жетiлдiруде таптырмас курал бола алады. Болашакта ертеп терапиясын мектепке дейiнгi мекемелерде кещнен колдану Yшiн арнайы эдютемелш куралдар мен оку багдарламаларын эзiрлеу усынылады.
1. Кушнерова А. Т. «Ертеп терапиясы жэне балалар психологиясы», 2015. - 34-38 беттер.
2. Петрова Б. А. «Балаларды сейлеу терапиясымен дамыту», 2018. - 102-105 беттер.
3. СYлейменова С. С. «Мектепке дешнп балалардыц тiлiн дамыту: теория жэне практика», 2019. - 58-63 беттер.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
