Nosirov Nozim Sadulloevich - 1st year master's degree in specialty 1-25010800 "Accounting analysis and audit" Address: Republic of Tajikistan, 734067, Dushanbe, Nakhimova street, 64/14. Tel: +992 887-30-01-00.
УДК: 339.138
СТРАТЕГИЯМ МАРКЕТИНГИИ РУШДИ БОЗОРИ ХИЗМАТРАСОНИДОИ ТИББЙ ДАР ШАРОИТИ МУОСИР
Амидов Зикриё Саъдулоевич
Анотатсия. Дар маколаи мазкур чанбадои назариявии мудимияти коркард ва амалигардонии стратегияи маркетинга дар бозори мол ва хизматрасонии тиббй омухта шудааст. Муаллиф бо таваччуд ба масъалаи мазкур нахуст накш ва мавкеи хизматрасонидои содаи тандурустиро асоснок намуда, сипас, чидати рушди сифати хизматрасонидои тиббй коркард ва интихоби стратегия маркетингиро тавсия намудааст.
Дар раванди тадкикот аз натичаи кордои илмии олимон ва коршиносони ватанию хоричй истифода намуда, мафхум, модият, максад, вазифа шаклдои асосии стратегияи маркетингиро бо таваччуд ба махсусиятдои бозории содаи тандурустй, пешнидод намудааст. Инчунин муаллиф бо максади таъмини самаранокии стратегияи маркетингй истифодаи фишангдои иктисодй, ташкилию идоракунй, маъмурию дукукй, маркетингй ва ичтимоию ахлокиро тавсия намудааст. Дамзамон дар доираи тадкикоти мазкур мардиладои мудими раванди коркард ва татбики стратегияи маркетингй дар бозори мол ва хизматрасонидои тиббй тасниф ва пешнидод шудааст. Муаллиф тасдик мекунад, ки дар шароити шиддат гирифтани куввадои ракобатй ва мавчудияти номуайянидои тичоратй, коркард ва татбики стратегия имаркетингй дар содаи тандурустй амали саривактй ва мудим мебошад. Вожадои калидй: маркетинг, стратегия, тандурустй, адолй, хизматрасонии тиббй, талабот, коммуникатсия, технология, инноватсия.
Барои иктибос: Амидов З. С. Стратегияи маркетингии рушди бозори хизматрасонидои тиббй дар шароити муосир / З. С. Амидов // Паёми молия ва иктисод. - 2024. - № 1 (40). - С. 156-164.
МАРКЕТИНГОВАЯ СТРАТЕГИЯ РАЗВИТИЯ РЫНКА МЕДИЦИНСКИХ УСЛУГ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ
Амидов Зикриё Саъдулоевич
Аннотация. В данной статье изучены теоретические аспекты значение разработки и реализации маркетинговой стратегии на рынке товаров и медицинских услуг. Обращая внимание на этот вопрос, автор сначала обосновал роль и положение служб здравоохранения, а затем рекомендовал разработку и выбор маркетинговой стратегии развития качества медицинских услуг.
В процессе исследования, используя научные результаты отечественных и зарубежных ученых и специалистов, автор предложил понятие, сущность, цель, задачу основных форм маркетинговой стратегии с учетом рыночной специфики сферы здравоохранения.Также для обеспечения эффективности маркетинговой стратегии автор рекомендовал использовать экономические, организационно-управленческие, административно-правовые, маркетинговые и социально-нравственные механизмы регулирования. При этом в рамках данного исследования классифицированы и представлены важные этапы процесса разработки и реализации маркетинговой стратегии на рынке медицинских товаров и услуг. Автор подтверждает, что в условиях усиления конкурентных сил и существования коммерческой неопределенности, разработка и реализация стратегии маркетинга в сфере здравоохранения является актульным.
Ключевые слова: здравоохранение, цифровизация, государство, население, медицинские услуги, информация, связь, технологии, инновации.
MARKETING STRATEGY FOR THE DEVELOPMENT OF THE MEDICAL SERVICES MARKET IN MODERN CONDITIONS
Amidov Zikriyo Saduloevich
Annotation. This article examines the theoretical aspects of the importance of developing and implementing a marketing strategy in the market for goods and medical services. Paying attention to this issue, the author first substantiated the role and position of health services, and then recommended the development and selection of a marketing strategy for developing the quality of medical services.
In the process of research, using the scientific results of domestic and foreign scientists and specialists, the author proposed the concept, essence, goal, task of the main forms of marketing strategy, taking into account the market specifics of the healthcare sector. Also, to ensure the effectiveness of the marketing strategy, the author recommended the use of economic, organizational, managerial, administrative -legal, marketing and social and moral mechanisms of regulation. At the same time, within the framework of this study, important stages of the process of developing and implementing a marketing strategy in the market of medical goods and services are classified and presented. The author confirms that in the context of increasing competitive forces and the existence of commercial uncertainty, the development and implementation of a marketing strategy in the healthcare sector is relevant.
Keywords: healthcare, digitalization, state, population, medical services, information, communications, technology, innovation.
TyíopHmH Maceara. nypmnggaT rapgngaHH MyHocn6arxoH 6o3opH gap mapouTH Myocnp 6o oh anoKaMaHg goHncTa MemaBag, kh $a3on MyHocn6aTxon HKTncognn ^axoH 3apypam ^atonnaTH mapnKOHapo 6a By^yg OBapgaacT. HH ryHa Tapxu $atonnaT, ^aH6axon Myc6H Ba MaH^HH 6a xyg xocpo Kac6 HaMygaacT. AHHKTapam gap mapouTH ^atonnaTH xaMrnpo Tana6oTH axonH 3yg Ba 6o cn^arn 6anaHg KOHet rapgoHnga myga, nnoBa 6ap hh My6ognnan Ta^pn6a Ba 3axupaxon paBaHgn ncrexconoT cypaT MernpaHg. ^,aH6axon MaH^nn hh nagnga 6o oh anoKaMaHg goHHCTa MemaBag, kh gap hh paBaHg paKo6ar nypmnggaT rapgnga, BocnTan acocnn pymg TamaKKyn Ba TaKMnnn naHBacTau ^atonuaTH HHHOBaTCHOHH 6apoMag MeKyHag, kh gap hh ryHa Ba3tuaT 6at3aH coxn6KopoH 6a mnggarn KyBBaxon parço6ara 6o3opH to6 HaoBapga My^nnc Ba a3 6aHH MepaBag. Ammo, coxTopxon xo^arngopH, kh gopon crpaTerna ^agngn MapKeTHHrH Me6omag gap hh ryHa MyHocn6aTxo Fonn6 OMaga, aM3aMOH xuccau 6o3opnn xygpo coxu6 MemaBaHg.
Tax.ro.™ TaxKHKOTxou oxHp Ba HampuëT. TamKunn MapKeTHHr gap coxan TaHgypycTH 6a cubara aK KOHcencnan 3aMOHaBH MeTaBOHag 6ncëp Ho6apo6apnxon 6o3opH Ba MaxgyguaTxon MonuaBun coxan TaHgypycrnpo 6apTapa$ HaMoag. ^,ap po6uTa 6a hh 6ncëp onuMOHH goxnnH Ba xopn^H ganenxo nemHnxog HaMygaaHg. Eat3e a3 OHXO MapKeTHHrn coxan TaHgypycrnpo ^y3tn MyxnMH MapKeTHHrn h^thmoh MemyMopaHg Ba 6apon gap Hopny6aH MyHocn6aTxon 6o3opH TamaKKyn Ba pymg gogaHH coxaxon h^thmoh ncrn^ogaH TexHonorua MapKeTHHrnpo MyxnM ap3ë6H HaMygaaHg. rypyxn gnrapn Myannn^OH 6omaHg nyHHH aHgema gopaHg, kh MapKeTHHrn TaHgypycTH 6o gapHa3apgomTH MaxcycuaTH Tana6oT Ba эxтнё^от, xycycuaTxon ncTexcon Ba
nemHnxogn Mony xn3MarpacoHH Ba gapa^an ^aBpnaTH aH^OMH axgn MyHocn6aTxon 6o3opH a3 gnrap cTpTaernaxon MapKeTHHrH KOMnnaH $apK MeKyHag. Bo6acTa 6a hh MapKeTHHrn TaHgypycmpo 3apyp acT, kh cTpaTernan aroHa Ba 6o3oprnpn xocn xygpo gomra 6omag to gap MyHocn6aTxon paKn6oHa MaBKen xygpo a3 gacT Hagnxag.
MaKcagu MaKO^a - hh nemHnxog HaMygaHH MyxHMHaTH KopKapg Ba aMannrapgoHnn cTpaTernan MapKeTHHrH gap 6o3opn Mon Ba xn3MarpacoHHH th66h Maxcy6 Meë6ag.
MyxTaBOH acocuH MaBog. .Ho3hm 6a ëgoBapncT, kh coxan TaHgypycTH a3 ^yMnan coxTopxon xo^arngopne Me6omag, kh 6a mapouTH HKTncogn 6o3opH Hnc6aTaHg gepTap Bopng rapgnga, xaHy3 6o MymKunoTH 6o3opë6H Ba capMoary3opnn paBaHgn pymgn ^atonnaTH xyg 6apxypg gopag. AHhh 3aMOH aKe a3 MyxuMTapnH BocuTaxon TatMHHH pymg Ba 6o3opë6nn Myaccncaxon coxan TaHgypycTH, hh KopKapg Ba MaBpngn ncra^oga Kapop gogaHH cTpaTernan MapKeTHHrH 6a myMop MepaBag. Hh Ba gnrap ganenxo By^yg gopaHg, kh 6a TaxKHKOT ^an6 HaMygaHH Mactanan KopKapg Ba aMannrapgoHHH cTpaTernan MapKeTHHrnn pymgn 6o3opn xu3MaTpacoHHxoH Tn66npo gap mapouTH To^hkhctohh Myocnp MyxnM ap3ë6H MeKyHag.
KaHg HaMygaH 6a MaBpng acT, kh KopKapg, nemHnxog Ba MaBpngn aMan Kapop gogaHH cTpaTernan MapKeTHHrH gap coxan TaHgypycTH TaKO3OH 3aMOH 6a myMop MepaBag, aMMO caMapau aMannn oh TaHxo gap mapoHTe MyaHaH Merapgag, kh Taxuan cTparerua 6o TaBa^^yx 6a MaxcycuaTxon xn3MarpacoHHH th66h Ba эxтнё^отy Tana6oTH hhcoh cypaT rnpag.
Дaр во;еъ имруздо тaлaбот 6a мaвчyдияти моделдои тaкмилёфтaи мaркетинг дaр мyaссисaдои содaи тaндyрyствyчyд дорaд. Вобaстa 6a ин дaр яке aз сaрчaшмaдо вдйд шyдaaст, ки вaзифaи мудими истифодaи присипдои мaркетинг дaр содaи тaндyрyстй aß омузиши тaлaботи aдолй 6a xизмaтрaсонии тиббй вa бaнa;шaгирии фaъолияти чорию дyрнaмои тaшкилотдои мyоличaвию тaшxисй иборaт бyдa, бaрои ноил гaрдидaн 6a нaтичaдои мaксимaлии мyоличa вa сaмaрaи и;тисодии он зaминaи xy6 мегyзорaд. Дигaр вaзифaи мудими мaркетинги содaи тaндyрyстй ин дaр рaвaнди кордои тaдкик;отию омузишй ошкор нaмyдaни мушкилоти тичорaтй, меxaнизми нaви тaнзим вa идорaкyнии рaвaнди фaъолияти xизмaтрaсонии тиббй мебошaд [4, с.91]. Вок;еaн, aгaр чунин бошaд тaшкили фaъолияти мaркетингй чидaти болорaвии сифaт, дaрaчaи кaноaтмaндй вa рушди содaи тaндyрyстй тaъсири мусбй мегyзорaд.
Бо нaзaрдошти ин ryra вaзъият, коркaрд вa пешнидои стрaтегияи мaркетингиро рaвиши мувофи; дaр мутоби;созии содaи тaндyрyстй бa тaFЙиротдои бозорй мешуморем. Аммо вдбл as бaрaссии стрaтегияи мaркетингй, рушди бозори xизмaтрaсонидои тaндyрyстй вa ;онеъсозии тaлaблоти aдолй чидaти солимгaрдонй зaрyрaти омузиши чузъии мaркетинг, xизмaтрaсонй, xизмaтрaсонии тиббй, бозори xизмaтрaсонидои тиббй вa Faйрa бa вучуд меояд, ки ин унсурдо нaбояд aз мaди нaзaр дур кaрдa шaвaнд.
Дaр aйни зaмон вобaстa бa теxнология коргард вa пешнидои шaклдои мудими стрaтегияи
мaркетингии бозори мол вa xизмaтрaсонидои тaндyрyстй кордои зиёд aнчом додa шyдaaнд, ки бо дaрнaзaрдошти нaтичaгирии ин тaдкикотдо шaклдои зерини стрaтегияи мaркетинги тaндyрyстиро чудо нaмyдaн мумкин aст:
- стрaтегияи рaкобaтй, стрaтегияи рушди корxонaдои содaи тиб;
- стрaтегияи мaркетинги инновaтсионии мyaссисaдои содaи тaндyрyстй;
- стрaтегияи бозорёбй (мaркетингй)-и нaрxгyзорй;
- стрaтегияи иртиботии мyaссисaдои содaи тaндyрyстй (реклaмa, PR, гамоиш, тaблиFOти тичорaтй, дaвaсмaндгaрдонии фуруш вa f.).
Дaр рaдифи ин стртaегиядо, инчунин модел вa усулдои тaшкили фaъолияти мaркетингй вучуд дорaнд, чун стрaтегия истифодa шyдaaнд, aммо бо тaвaччyд бa xyсyсияти дaтмият вa дaроyмрии ин сaмтдои фaъолият ин номгуи стртaегиядо aa чyмлaи aсосидо бa шумор мерaвaнд.
Ну;гаи мудими дигар, ки дaр мaвриди интиxоб вa тaвсияи стрaтегия мaркетинги мyaссисaдои тaндyрyстй бояд мaвриди нaзaр вдрор додa шaвaд, ин мyaйян нaмyдaни мaксaд, вaзифa вa шaклдои стрaтегияи мaркетингй бо тaвaччyд бa мaнфиaтдои содaи тaндyрyстй вa дaрaчaи кaноaтмaндии aдоли a5 нaтичaи фaъолияти содaи мaзкyр мебошaд, ки бa тaври мyxтaсaр дaр рaсми 1 нишон додa шyдaaнд.
ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №1 (40) Расми 1. - Таснифоти фахмиши илмию назариявии стратегияи маркетинга дар бозори мол ва хизматрасонихои сохаи тандурустй
ФИШАНГХОИ АСОСИИ РУШД ВА ТАНЗИМИ СТРАТЕГИЯИ МАРКЕТИНГИИ МУАССИСАХОИ СОХАИ ТАНДУРУСТЙ
МАФХУМХОИ АСОСИИ СТРАТЕГИЯИ МАРКЕТИНГИИ МУАССИСАХОИ СОХАИ ТАНДУРУСТЙ
>
Мохият. Маркетинги стратегии сохаи тандурустй - ин таъийнот ва хуччати асосии раванди фаъолияти хочагидории муасисахои сохаи тандурустй мебошад, ки дар асоси он чараёни банакшагирй, коркард ва таъмини фуруши хизматрасонихои тиббй бо таваччух ба таъмини дарачаи олии конеъ гардонидани талаботи ахолй ба амал бароварда мешавад. Максад. Мачсади асосии маркетинги стратегии сохаи тандурустй аз конеъ гардонидани талаботи ахолй ба солимгардонй, таъмини ичроиши функсияи ичтимоии давлат дар самти бехдошти миллй ва рушди муносибатхои хочагидории субъетхои сохаи тандурустй иборат мебошад.
Вазифа. Ба сифати мухимтарин вазифахои маркетинги стратегии сохаи тандурустй инхо дохил мешаванд: 1) тахлили мухиди дохила, ки муайян намудани дарачаи таъсири хайати кормандони соха, тачхизоти тиббй, захира ва махсулоти доруворй, сохтори идоракунй ва г. алокаманд дониста мешавад; 2) тахлили мухиди беруна, ки муайян намудани сиёсати давлат вобаста ба сохаи тандурустй, дарачаи вобастагй аз захирахои зарурии берунй, вазъи солимии ахолй, вазъи демографй, тавоноии иктисодй, фарханги тиббй ва г. вобаста аст.
САМТХОИ СТРАТЕГИИ ТАШАККУЛ ВА РУШДИ МУХИТИ МАРКЕТИНГИИ МОЛ ВА ХИЗМАРАСОНИХОИ ТИББЙ
Стратегияи корпоративй. Самтхои афзалиятноки рушд, таъийнот ва хадафи глобалии муассисахои сохаи тандурустиро муайян мекунад. Масалан, нигох доштани пешсафии соха дар бозори дохилй ё афзоиши фоидаи хамасола то 30%. Ин стратегия бо таваччух ба ояндаи дур пешбинй мешавад. Стратегияи маркетинги. Захирахои муассиса окилона таксим карда шуда, хадафхои стратегии маркетинг барои 5 сол мукаррар карда мешаванд. Ин хадафхо дар заминаи рох ёфтан ба бозори чахонй гузошта, амалй мешаванд. Масалан, барои зиёд кардани фоида, бояд сегментхои нави бозорро бо инноватсия ва хамкории бефосила чазб намоед.
Стратегияи коммуникатсияи маркетинга. Амалхоро дар сох,ах,ои гуногун барои соли оянда тавсиф мекунад. Яъне, барои таъмини расидан ба хадафхои маркетинг махз чй кор кардан лозим аст. Масалан, барои чалби аудиторияи нав, шумо бояд маъракахои брендиро дар шабакахои ичтимой тахия ва огоз кунед, то 50% огохии хамасола афзоиш додан лозим аст.
ФИШАНГХ,ОИ АСОСИИ РУШД ВА ТАНЗИМИ СТРАТЕГИЯИ МАРКЕТИНГИИ МУАССИСАХОИ СОХДИ ТАНДУРУСТЙ
ИКТИСОДЙ МАРКЕТИНГИ ТАШКИЛИЮ ИДОРАКУНЙ МАЪМУРИЮ ХУКУКИ ИЧТИМОИ-АХЛОКИ
Тибки маълумотхои расми 1, ки низоми фахмиши мухтасари накш ва мавкеи стртаегияи маркетингй дар бозори мол ва хизматрасонихои сохаи тандурустй пешниход кардидааст, маълум мегардад, ки робитаи манфиатхои субъектхои бозори солимгардони ба хам комилан мувофик мебошанд. Танхо дар асоси танзим ва идоракунии равандхои маркетингй натичаи нихоии каноатмандии онхо таъмин канда мешавад. Вобаста ба ин коркард ва интихоби стратегияи маркетингии бо талаботи замон мувофик шарти аввалиндарача ба хисоб меравад.
Натичаи тахкикотхо вобаста ба коркард ва пешниходи стратегияи маркетингй дар сохаи мазкур низон медихад, ки ин як раванди душвор, тулонй ва дар нихояд иборат аз мархилахои гуногун аст. Дар мачмуъ онхоро ба чор гурухи асосй чудо намудан мумкин аст:
Мархилаи I. Тахлили маълумот. Дар ин мархила бо максади тахияи заминаи устувори стратегияи маркетингй дар бозоритандурустй омузиши чунин омилхои мухим тавсия дода мешавад: ракибон, ахолй, махсулот (хизматрасонй), шабакахои таблиготй, икониятхои худи муассиса ё соха, сиёсати давлат ва санадхои меъёрию хукукй ва f. Дар ин мархила дигар масъалаи мухим интихоби дурусти усулхои тахкикотбарии маркетингй ва кадрхои босалохият ба шумор мераванд.
Мархилаи II. Банакшагирии стратегияи маркетинг. Дар ин мархила, бо таваччух ба дарачаи сахехият ва мубрамияти маълумотхои чамъоваришуда, хадафхо ва вазифахо муайян карда мешаванд, захирахо бахо дода мешаванд, инчунин самтхои афзалиятноки тичоратй интихоб карда мешаванд. Вобаста ба ин хулосабарорй мешавад, ки ичроиши кадом вазифа ва бахшхои мухими фаъолият, талаби захирахои раванди истехсолотро бо кадом сифат ва стандарт доранд.
Мархилаи III. Татбики стратегияи маркетинг. Дар ин мархила, чорабинихои маркетингй ва таблетоти тичоратй дар шабакахои интихобшудаи омавй-таблжотй тахия ва 0F0з карда мешаванд. Вакт, бучет, ва усулхои арзёбии самаранокй дар накшаи стратегияи маркетинг мукаррар гардида накши субъектхо бо назардошти талаботи онхо ба амал бароварда мешавад.
Мархилаи IV. Назорати чараён ва натичахо. Дар мархилаи навбатй сохтор ва технологияи ташкилу татбики назорат дар шакли мониторинг бо дарназардошти ду омили мухим, вакт ва бучет ташкил ва амалй гардонида мешавад. Тибки корбарии пайваста дар асоси талаботхои маниторинги мазкур бартариятхо, камбудихо, хатархо, тахдидхо ва дигар унсурхои фаъолияти маркетингй пурра ошкор гардида, максад ва вазифахои нави рушд ба вучуд меоянд. Натичаи чунин такрористехсолй боси он мегардад, ки сохаи тандурустй такмил ёфта
ракобатпазирии молу хизматрасонихои соха таъмин мегардад.
Стратегияи ракобатй ва стратегияи рушди корхонахои сохаи хизмати тиббй. Стратегияи пешсафй дар мавриди хазина (харочот) аз чалби харидорон аз хисоби ба дарачаи камтарин расонидани хазинаи истехсолот, махсулот ва хизматхо вобаста мебошад. Ин стратегия ба истехсолнокй такя мекунад ва одатан бо мавчудияти асари тачрибаи кач алокаманд мебошад. Амалисозии чунин стратегия дар амал дар сохаи тиббй бо як катор холатхо душвор мегардад, аз чумла дар хизматрасонии тиббй асари масштаб чун коида ахамияти мухим надорад. Чунин камхассосии харочоти тандурустй ба таFЙири нарх аз чумла бо ин чихатхо алокаманд мебошад:
- одамон чунин мехисобанд, ки тандурустй намоишкории боигарй нест, балки зарурат мебошад, ивазкунандаи босамари хизмати тиббй кариб мавчуд нест;
- хизматхои тиббй асосан хангоми холатхои фалокатбор пешниход мегарданд, ки дар он маврид мулохиза оид ба нарх таваччухбарангез нест;
- аксарияти мизочон муносибати дарозмухлатро бо духтурхо афзал мешуморанд ва кам вокеъ мегардад, ки табиби дигарро чустучу кунанд (вакте ки нарххо кимат мешаванд);
- аксарияти истифодабарандагони хизмати тиббй суFурта шудаанд ва онхоро нарххои хизмати тиббй на он кадар ба ташвиш меорад.
Барои муассисахои пешниходкунандаи хизматрасонии тиббй стратегияхои нисбатан кобили кабули рушд инхо будан метавонанд: тавсеаи фишурда (интенсивй) ва рушди танаввуъ (диверсификатсионй). Рушди фишурда (башиддат) хамон вакт кобили истифода аст, ки корхона то охир имкониятхои доштаи худро дар кори хизмат/махсулот ва бозорхо ба кор набурда бошад. Навъхои аники стратегияи рушди пуршиддат инхо мебошанд:
• стратегияи пурзурнамоии мавкеъ дар бозор. Дар ин холат корхона хама корро мекунад, ки бо махсулот/хизмати мазкур дар бозори алохида мавкеи бехтаринро ба даст оварад. Барои амалисозии стратегияи мазкур кушиши зиёди бозорёбй (маркетингй) талаб карда мешавад;
• стратегияи тавсеаи бозор, ки аз чустучуи бозорхои нав барои хизматхои аллакай истехсолшуда иборат аст;
• стратегияи тавсеаи махсулоти дарназардошташуда барои халли вазифахои рушд аз хисоби истехсоли хизматхои наве, ки барои ба фуруш баровардан дар бозорхои аллакай азхудкардаи корхона дар назар дошта шудааст.
Стратегияи навоварй (инноватсионй)-и корхонаи сохаи хизмати пизишкй. Бисёр корхонахои
сохaхои xизмaтрaсонй дaхсолaхои оxир бa тaври зaнa бa зинaгй, бошиддaт (интенсивй) бa иктисодиёти нaвовaрй мyттaхид мешaвaнд. Зеро бокй мондaн вa рушди мyaссисaхои пешниходкyнaндaи
xизмaтрaсонии тиббй бо нaтичaхои рaвaнди тaшкили aрзишхо зич aлоraмaнд aCT. Бaрои он ки ин хaдaф aмaлй гaрдaд, дaр корxонa бояд стрaтегияи нaвовaрй тaхия гaрдaд. Нaвовaрй дaр сохaи xизмaт ин rara^an фaъолияти нaвовaрй (мaхсyли сервисй, фaновaрй ё унсурхои aлохидaи он, тaшкили нaви фaъолияти сервисй вa Faйрa) мебошaд, ки бaрои босaмaр кaноaтмaнд кaрдaни тaлaботи чомеa имкон дорaд. Нaвовaрй як чaрaёни мyнтaзaми эчод, тестикунонй вa чориншоии FOяхои гав бa хисоб мерaвaд. Тaшкилот бaрои фaъолияти нaвовaрй бояд бизнес-сaбaбхои нaзaррaс доштa бошaд, яъне, нaвовaрй бa xyдии xyд як хaдaф нест.
Дaр мyaссисaхои пешниходкyнaндaи xизмaтрaсонии тиббй тaхия вa чоригамоии нaвовaрй xyсyсиятхои xоси xyдро дорост, ки aз тaшкил вa идорaи нaвовaрй дaр сохaи истехсолот фaрк мекyнaд.
Якум, хиссaи кaлони нaвовaрй дaр сохaи xизмaти пизишкй бa пaтентгирй эхтиёч нaдорaд, ки ин мaрхaлaи хaётии нaвовaриро бa тaври нaзaррaс гам мекyнaд.
Дувум, бa нaвовaрй дaр сохaи xизмaти пизишкй номyaйянии бaлaнди окибaтхо xос мебошaд.
Сеюм, дaр сохaи xизмaти пизишкй сaмaрaнокии нaвовaриро aрзёбй кaрдaн бисёр душвор aCT.
Чорум, дaр сохaи xизмaти пизишкй бaрои чории нaвовaрй рaвиши мaчмyй зaрyр мебошaд.
Як гатор aломaтхои тaснифии нaвовaриро дaр мyaссисaхои тиббй чудо кaрдaн имкон дорaд. Вобaстa бa объекти тaFЙирот метaвон чунин гавъхои нaвовaриро чудо нaмyд:
- теxникй, aлокaмaнд бо чоринaмоии нaмyдхои нaви теxникaи тиббй, олотхо, aсбобхо, хaмчyнин усулхои теxникию фaновaрии кор дaр xизмaт бa мизочон;
- тaшкилию фaновaрй aлоraмaнд бо шaклхои гави xизмaти пизишкй, шaклхои нисбaтaн сaмaрaноки xизмaт;
- идорaкyнй, ки бa тaкмили aлоraхои берунй вa доxилии мyaссисaи тиббие, ки усул вa шaклхои менечментро бa кор гирифтaaст;
- мaчмyй, ки дaр як вaкт чaнбaхо вa чихaтхои гуногуни фaъолиятро дaр бaр мегирaд.
Вобaстa бa тaшaббyскори тaFЙирот нaвовaрй дaр мyaссисaхои пешниходкyнaндaи xизмaтрaсонии тиббиро метaвон бa кисмaтхои зерин чудо гард:
- нaвовaрй «aß боло бa поён», ки aз тaрaфи рохбaрияти тaшкилот бa рох мондa шyдaaст;
- нaвовaрй «as поён бa боло», ки as тaрaфи кормaндони тиббй бa рох мондa шyдaaст.
Стрaтегияи бозорёбй (мaркетингй)-и нaрxгyзорй дaр бозори xизмaтхои пизишкй. Тaлaботи тaндyрyстии aмaлй aнгезaи бузург бaрои фaъолмaндй aз руйи мушкилоти aрзёбии нaрxгyзорй дaр тиб гaрдидaнд. Усули aсосноки тaъини нaрx, сиёсaти боaдолaти нaрxгyзорй вa мyнтaзaм ичро нaмyдaни он шaрти зaрyрии aмaлкaрди босaмaри мyaссисaи тиббй дaр шaроити сaxти рaкобaт бa хисоб мерaвaд. Тaъини дурусти нaрx эътибори мyaссисaи тиббиро бa чунин aндозaхое монaнди сифaти xизмaти он, пaрдоxтпaзирй вa бовaринокй хaнгоми ичрои yхдaдорихои бa зиммa гирифтa мyaйян мекyнaд. Нaрxи xизмaти пизишкй дaр тaбодyли рaкобaтии бозори xизмaти тaндyрyстй чойи мaркaзиро ишFOл мекyнaд вa яке aa фишaнгхои тaнзими ин бозор мебошaд.
Нaрx хaмчyн воситaи тaъини мyносибaтхои иктисодй бaйни мyaссисaи тaндyрyстй вa истифодaбaрaндaгони xизмaти пизишкй, хaмчyнин мaхсyлоти тaъиноти тиббй xизмaт xохaд кaрд. Ин нaрxхо метaвонaнд дaромaднокй (фоидaовaрй)-ро дaр бaр гирaнд вa чун нaтичa устувории молиявй, бa зиндaгй тобовaрии тaшкилоти тиббиро мaълyм кyнaнд. Онхо воситaи дaстрaсй бa хaдaфхои тaшкилоти мaзкyр вa мyборизaи рaкобaтй дaр бозори xизмaти тaндyрyстй мебошaнд.
Мaxсyсияти сиёсaти нaрxгyзории сохaи тиб нa рaкобaти нaрxй, бaлки рaкобaти сифaт вa xизмaтхои иловaгй бaрои мaсрaфкyнaндa мебошaд. Нaрxи xизмaти пизишкй ин хaмон мaблaFи пулиест, ки мизоч тaйёр aст бо он xaрaд, дyxтyр бошaд (гашкилоти тиббй, истехсолкyнaндa) омодa aст xизмaти мaзкyри тиббиро фyрУшaд. Бозорхои иртиботдоштa бо дору бо як колохои соxтaгй - сaломaтй сaрy кор дорaнд.
Стрaтегияи нaрxгyзорй яке aз мушкили мyрaккaбтaрини идорaи стрaтегии тaшкилоти тaндyрyстй мебошaд. Ин бо омилхои зерин пaйвaндй дорaд:
1. Методикaи нaрxгyзорй дaр aсоси тaлaбот вa пешниход дaр мaвриди истифодa дaр сохaи тaндyрyстй xyсyсияти xоси xyдро дорaд. Тибки мaнтики нaзaрияи тaлaбот вa пешниход хaмон raдaр беморй зиёд бошaд, хaмон кaдaр нaрxи xизмaти пизишкй бояд бaлaнд гaрдaд. Агaр дaр нaрxгyзории сохaи тиб коидaи тaлaбот вa пешниход истифодa бyрдa шaвaд, он FOх сaтхи дaромaди дyxтyрон a5 беморй вa тaлaбот бa xизмaти пизишкй вобaстa xохaд буд. Аз руйи коидaи бозорёбй бaрои химояи ичтимоиву иктисодии мaнфиaтхои xyд пизишкон бояд габл aз вaзъияти номaтлyби бозор бaрои онхо кор куганд вa a5 кaбл шaроит (конъюктyрa)-и бозори мaтлyбро шaбехсозй (моделикунонй) куганд.
2. Асоси нaрxгyзорй дaр тиб ин aрзёбй бaрои мaсрaфкyнaндa мебошaд. Объекти нaрxгyзорй нa тaнхо мaблaFи мyaйяни мукофотонии пулй бaрои xизмaти пизишкй, бaлки соxти системaвии «нaрx -
сифaт» мебошaд. Дaр бозордои тиббй xизмaтдои Faйриaшёй, сyстстaндaрткaрдaшyдa бо сифaти номyaйян пешнидод мегaрдaд, ки он aсосдоеро, ки дaр он нaрxдои чорй aсоснок вa мyтaфовyт кaрдa мешaвaнд, тaмомaн ношaффоф мегaрдонaнд. Бисёр вa;т нaрx дшчун индикaтори сифaти xизмaти пизишкй бaромaд мекyнaд.
3. Ки^^ои бозорй бaрои xизмaти пизишкй фaraт кaме бо xyсyсиятдои xизмaти пизишкй ё клинигадо тaъин мешaвaд, он чй бештaр axaмият дорaд кaсбй (x,ирфaй) бyдaни пизишкон вa вaзъияти як мyaссисaи тaбобaтй aст. Дaр содaи тиб ду нaвъи тaшкилотдоро чудо нaмyдaн мумкин aст -стaндaртгaро вa мaкомгaро. Дaр долaти aввaл нaрxдо бa пaрaметрдои мaдсyлот вa мaxсyсиятдои ондо мутобигат мекyнaнд. Дaр долaти дувум ондо дaм бо мадоми фyрyшaндa вa дaм xaридор мутоби; мешaвaнд.
4. Тaндyрyстй дaмчyн содaи aлодидa соxтори мyрaккaб дорaд. Аз ин ру, дaмон як методигаи нaрxгyзориро бaрои тaшкилотдои гуногун истифодa бyрдaн номумкин мебошaд.
5. Низоми тaрифии нaрxгyзорй дaр содaи тиб босaмaр нест, зеро омилдои xоричиро бa дисоб нaмегирaд вa нaметaвонaд ;обили тaфкик (дифферентсия) бошaд.
6. Бa нaрxи xизмaти пизишкй, дaмчyнин мaрдaлaи чaрxaи зиндaгй низ тaъсир мерaсонaд.
Мaфxyми сифaти xизмaти пизишкй бо дaр як гадши нaви рушди илми тиббй мyaйян кaрдa мешaвaд, ки бaрои aфзоиши нaрx aсоси дигaр медидaд.
Ичрои стрaтегияи нaрxгyзорй тaвaссyти истифодaи нaмyддои зерини нaрx метaвонaд aмaлй кyнонидa шaвaд: нaрxи ягонa; нaрxдои инъитофпaзир, Kимaтдои мyътaбaр; нaрxдои тaъминкyнaндaи x,иссaи дaромaд пaсттaр a5 он ки ягон вaкт метaвонaд бошaд; ддудуди кимaт, ки бa кaбaтдои гуногуни aдолй нигaронидa шyдaaст; мувофи;гардонии нaрx, ки aз тaрики тaFЙири листи кимaт (прейскyрaнт), истиснодо, нишонaгyзорй, тaxфиф, чуброни xисорот aнчом мешaвaд.
Стрaтегияи иртиботии мyaссисaдои пешнидодкyнaндaи xизмaтрaсонии тиббй. X,aмaи стрaтегияи клaссикии xaдaмоти бозорёбии мо бa дaлели бaдaстории raноaтмaндии мизочон соxтa вa рaвонa шyдaaст. Бa мaсрaфкyнaндaгон чaшидaн (дидaн, сaнчидaн, эдсос кaрдaн...)-и чизе вa кaноaтмaнд шyдaн a5 онро тaлкин мекyнaд. Чунин стрaтегия xеле босaмaр aст вa метaвонaд мaсрaфкyнaндaро водор нaмояд, ки raноaтмaндиро бa дaмон мивдоре бaдрaвaр шaвaд, ки бa имкони xaридории y мax,дyд гaштa бошaд. Аммо дaр содaи тaндyрyстй ин кор aмaлишaвaндa нест.
Рaсонидaни xизмaти пизишкй бо гаме истисно бо гирифтaни родaтy raноaтмaндй шaрик нест. Аз ин ру, aксaрияти усулдои кгассикии чaлби
мaсрaфкyнaндaгон вa пешнидоди мaдсyли xyд дaр тиб босaмaр нaменaмояд. Бa xизмaти пизишкй ягон гас бaрои бaxрaвaрй вa дисси raноaтмaндию родaт мyрочиaт нaмекyнaд. Ин чо реклaмa, ки бa родaт aсос ёфтaaст, ин чо коргaр нест. Тaлaбот бa xизмaти пизишкй ^р долaти клaссикй) бa тaври объективй aсосноккaрдaшyдa (мaвчyдияти мушкилй дaр сaломaтй) мебошaд вa нaметaвонaд бa тaври сунъй бa мизоч водор кaрдa шaвaд ё бa xости субъективии мизоч бaрои гирифтaни xизмaти пизишкй, тaбобaткyнй вa монaнди индо вобaстa бошaд.
Мyaссисaдои имрyзaи тaбобaтй дорои низоми мyрaккaби aлоraдои бозорёбй мебошaнд. Яке aз вaзифaдои он бaрraрор кaрдaни мyносибaтдои иртиботй бо мизочон, миёнaрaвон (ширкaтдои сyFyртaвй, дyxтyрдои мyaссисaxои дигaри тиббй), соxтордои гуногуни тaнзимгaр вa нaзорaтгaр, чомеa -дaр умум, мебошaд. Бaрои бозорёбии низоми xизмaти пизишкй истифодaи мaчмyии ;исмдои aлодидaи тaркибии он мудим мaдсyб мешaвaд, зеро xизмaти пизишкй ^ro^^am- aст, усулдои пешбaрй вa фуруши он дaтто вобaстa бa омили мaвсим тaFЙир ёфтa меистaд, зaрyрaти рaвиши яклyxт, ягонa бa бозорёбй бошaд, зaмонaвй бо;й мемонaд. Дaр содaи тaндyрyстй мaxсyсaн нaзaр бa иртиботи мyттaдидонидaи бозорёбй мaсъaлaи зaмонaвй мaxсyб мешaвaд. Иртиботи мyттaxидонидaи бозорёбй сaмaрaнокии xyдро тyфaйли нaтичaи aсaри дaмaфзой (синергетикй) aз дaмкории унсурдо вa истифодaи бa он aлоraмaнди и;тидордои кодиши дaзинa дaнгоми чориншоии фишaнгдои гуногуни мaчмyи иртиботот aфзyн менaмояд. Мaфxyми мaвчyди иртибототи бозорёбии якпорчa (мyттaxидгaштa), ки aсaри он aз тaрики тaомил (дaмкорй) вa нуфузи тaблиFOт, рaвобити умумй, пешбурди фуруш вa соири кaнaлдои бозорёбй aнбоштa (aккyмyлятсия) мешaвaд, дaр дaвзaxои мyxтaлифи фaъолиятдои тaвсидй мyaссиртaрин aCT, aммо aсосaн бa он (мyшaxxaсоти тиббй) тaвчед нaмешaвaд. Дaр дaрки имрyзaи идорaи иртиботи мyттax,идонидaи бозорёбй дaр содaи тaндyрyстй нa тaндо реклaмaи aнъaнaвй, aлоra бо чомеa, дaвaсмaндии фуруш, директ-бозорёбй, интернет-мaркетинг, бaлки дaмaи ну^^ои дигaри бaрxyрд бо мизочон (нaмои клиникa, xyшмyомилaгии кормaндон, ки ин дaм яке a5 тaркиби иртибот бо мизочон aCT) фax,мидa мешaвaнд. Пешнидод мешaвaд, ки xaритaи дaмкорй бо мизоч тaртиб додa шaвaд, ки он дaмaи нук^ои дaмкории мyaссисaи тиббиро бо мизоч бa гайд xодaд гирифт. Бa он доxил мешaвaд: мaшвaрaт вa гайд бaрои габул тaвaссyти интернет, мaълyмоти реклaмaвй, тaxфифи мaxсyс бaрои xизмaтрaсонй, мaвчyдияти бейчдо дaр дaйти корй, дaвомнокии габули тaбиб, ороиши бино, имкони иштироки волидон дaр габули дyxтyр вa монaнди индо. X,aмaи тaркиботи иртиботи мyттaxидонидaи бозорёбй бaрои тaвсеaи
бомуваффакияти вазифахои зерини дар назди муассисаи табобатй истода лозиманд:
• маълумотдихии аудиторияи максаднок;
• огохкунонй дар бораи хизмати пизишкии расонидашаванда;
• таргиби шакли солими зиндагй;
• ташкил ва дастгирии эътибор (имич)-и
мусоид;
• афзоиши садокати беморони мавчуд;
• чалби мизочони нав;
• идораи пахнкунии иттиллот ба шакли «аз забон ба забон»;
• афзоиши даромад аз фуруши хизмати пизишкй.
Дар стратегияи иртиботи муассисаи тиббй чойи махсусро бозорёбии бевосита ё иртибот байни духтур ва мизоч ишгол мекунад. Махсусиятхои равонии бемор дар шароити муносибатхои байнихамдигарии табобатй ва хамкорихо дар бархурд бо махсусиятхои равонии корманди тиббй (духтур, равоншинос, хохари шафкат, корманди ичтимой) мегузаранд. Ин аст, ки дар бораи ахамияти хамкории байнихамдигарии босамар ва бечанчоли бемор бо кормандони тиббй баробари як параметрхои равонй хамчун салохияти иртиботй сухан ба миён гузошт. Дар чараёни хамкории корманди тиббй ва бемор накши мухимро кабул, дарк ва фахмиши байнихамдигарии иштирокчиёни иртиботи мазкур мебозад. Ин чо интизорот (экспектатсия)-и ширкаткунандагон дар таомили ташхисй ва дармонй аз тачаллии хар кайфият ва рафтори якдигар зарурй аст. Вобаста ба ин мафхумхои "идеалй" ва "вокей"-и духтур ва беморро чудо мекунанд. Ба сифатхо ва хислатхои "духтури
идеалй" хусусиятхои чинсияту синнусолй, вижагихои шахсиятй ва махсусиятхои шахсй, сабки таомули байнифардй, тахассусмандию шоистагиро дохил мекунанд. Мухимтарин дар тасвири "доктори иделй" аз нуктаи назари мизоч тавоноии хамдилй ва сабки мурочиат (иртиботй) аст. Чихати мухимми хамкории коркуни тиббй ва бемор ахлок ва деонтолия мебошад. Ба катори коидахои базисии ахлоки биотиббй коидахои зеринро дохил мекунанд:
а) мухтория,
б) нарасонидани зиён,
в) аъмоли хуб;
г) адолат. Меъёрхои аники ахлокии истифодашаванда дар тиб росткавлй, харими хусусй, роздорй, вафодорй ва шоистагиро дар мегиранд.
Хулоса. Дар иртиботи бозорёбии сохаи хизмати пизишкй низомхои Таблиготи равобити умумй (PR-пешбарй) хеле мухим арзёбй мешаванд. Унсури пойгохии PR-пешбарй пахнкунии иттиллоот дар бораи ширкат ва махсулоти он дар воситахои гуногуни ахбори умум мебошад.
Дар фаъолияти тичоратй бояд хатман барномахои сарпарастй, ройгонй, кохиши нарх, хайрия, росткавлй, рафтори самти хушахлокй пешбинй карда шаванд. Эътибори мусоиди ташкилоти тандурустй, садакахои холисонаи он фазои боварии равониро ба вучуд меорад ва дар нихоят натичаи дилхохи тиббй ва иктисодй ба даст меояд. Дар охир кайд бояд кард, ки бозорёбй (маркетинг) дар сохаи тандурустй ин сохаи махсуси бизнес мебошад, ки дар он манфиатхои ширкат, бадастории даромад бо манфиатхои чомеа ва хар як шахс набояд дар зиддият бошад.
АДАБИЁТ
1. Аксёнова ЕИ, Зудин АБ. Маркетинг медицинских организаций: инструменты привлечения и удержания пациентов. Вестник Авиценны. 2020;22(4):548-52.
2. Ашуров М.Н., Каримов М.И. Капитал здоровья как экономическая категория: теоретико-методологические аспекты//Финансово-экономический вестник. 2018. № 4 (16). С. 52-57.
3. Власюк Ю.А. Стратегия маркетинга предприятий сферы медицинских услуг/ Электронный источник: 146163 (4).pdf
4. Ермакова А. Д. Стратегии маркетинга в медицине: сборник трудов конференции. // Научное и образовательное пространство: перспективы развития: материалы Всерос. науч. -практ. конф. с международным участием (Чебоксары, 22 июня 2020 г.) / Редкол.: О. Н. Широков [и др.] - Чебоксары: Центр научного сотрудничества «Интерактив плюс», 2020. - С. 108-111
5. Каримов М.И. Необходимость организации предпринимательской деятельности в сфере здравоохранения// Наука и инновация. 2014. №!. С. 216-218.
6. Каримов М.И. Необходимость организация маркетинга в сфере здравоохранения [Текст] / М.И. Каримов // Вестник Таджикского национального университета. Серия социально-экономических и общественных наук. 2013. №2/7(123). С91-93.
7. Каримов М.И., Амидов З.С. Такмил ва рушди бозори хизматрасонии тиббй: равиши маркетингй// Endless Light in Science. 2023. № 4 (4). С. 210-216.
8. Каримов М.И., Амидов З.С. Ташкили маркетинг дар сохаи тандурустй: чанбахои илмию назариявй// Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. 2022. № 2. С. 192-200.
9. Шaрaбчиев Ю.Т. Мaркетинговaя стрaтегия в yпрaвлении здрaвооxрaнением// Жyрнaл «Медицинские новости». Электронный aдрес: www.mednovosti.by !
Маълумот дap бо|)аи муаллиф:
Aмидов Зшфиё Caъдулоевич - докторaнти (PhD)-и кaфедрaи менечмент вa мaркетинги Донишгоди миллии Точикистон, тел: (+992) 909121617, E.mail: [email protected]
Cведения об aвтоpе:
Aмидов Зшфиё Caдулоевич - докторaнт (PhD) кaфедры менеджмента и мaркетингa Тaджикского нaционaльного университета, тел: (+992) 909121617, e-mail: [email protected]
Information about the author:
Amidov Zikriyo Saduloevich - doctoral student (PhD) of the Department of Management and Marketing of the Tajik National University, tel: (+992) 909121617, e-mail: [email protected]
УДК: 164.01
РУЩДИ ХИЗМАТРАСОНИХОИ ЛОГИСТИКИЮ НАЦЛЁТИИ ЧУМДУРИИ ТОЧИКИСТОН ДАР ШАРОИТИ РАЦАМИКУНОНИИ ЩТИСОДИЁТ
Х,икматов Мухамадназар Назруллоевич
Аннотатсия. Дар маколаи мазкур хусусиятхои хизматрасонихои логистикй дар раванди ракамикунонии иктисодиёт дар самтхои гуногун бахшхои алохидаи иктисодиёт ва субъектхои гуногун мавриди амал карор мегирад. Дар шароити чахонишавии иктисодиёт логистикаи ракамй хамчун вокуниш ба мушкилоти глобалии иктисоди ракамй ба вучуд меояд. Логистика дар иктисодиёти ракамй муносибатхои хизматрасонии окилонаро хамчун як сохаи нав эчод мекунад, ки хам харакати объектхои чисмонй ва хам чараёни одамонро муттахид мекунад ва барои занчирхои таъминоти оянда дигаргунихои чиддиро талаб мекунад. Низоми логистикй ва равишхои обективй ва субективии он хамчун самти калидии хизматрасонихои ракамии логистикй ба хисоб мераванд.
Калимахои асосй: логистикаи ракамй, хизматрасонихои логистикй, чахонишавй, иктисоди ракамй, занчираи таъмионт, шабакахои логистикй, тахвили мол, низоми логистикй.
Барои иктибос: Х,икматов М.Н. Рушди хизматрасонихои логистикию наклётии чумхурии точикистон дар шароити ракамикунонии иктисодиёт / М.Н. Х,икматов // Паёми молия ва иктисод. - 2024.- № 1 (40). - С. 164-171.
РАЗВИТИЕ ЛОГИСТИКИ И ТРАНСПОРТНЫХ УСЛУГ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВИЗИРОВАННОЙ ЭКОНОМИКИ
Хикматов Мухамадназар Назруллоевич
Аннотация. В данной статье рассматриваются особенности логистических услуг в процессе цифровизации экономики по разным направлениям, отдельным отраслям экономики и различным субъектам. В условиях глобализации экономики цифровая логистика возникает как ответ на глобальные вызовы цифровой экономики. Логистика в цифровой экономике создает интеллектуальные сервисные отношения как новую область, которая сочетает в себе как перемещение физических объектов, так и потоки людей и требует значительных изменений для будущих цепочек поставок. Логистическая система, ее объективный и субъективный подходы рассматриваются как ключевое направление цифровых логистических услуг.
Ключевые слова: цифровая логистика, логистические услуги, глобализация, цифровая экономика, цепочка поставок, логистические сети, доставка товаров, логистическая система.
DEVELOPMENT OF LOGISTICS AND TRANSPORT SERVICES OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN IN THE CONDITIONS OF DIGITALIZED ECONOMY