Научная статья на тему 'РУШДИ ТИҶОРАТИ ЭЛЕКТРОНӢ: ДУРНАМО ВА ТАМОЮЛҲО'

РУШДИ ТИҶОРАТИ ЭЛЕКТРОНӢ: ДУРНАМО ВА ТАМОЮЛҲО Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
3
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
иқтисодиёт / иқтисодиёти рақамӣ / консепсия / тиҷорати электронӣ / ташаккул / рушд / Интернет / омилҳои таъсиррасон / таҳлил / экономика / цифровая экономика / концепция / электронная коммерция / становление / развитие / Интернет / факторы влияния / анализ.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Нусратзода Муҳаммадӣ Нусрат

Мақола ба ташаккул ва рушди тиҷорати электронӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бахшида шудааст. Дар мақола муаллиф диққати худро ба муаммоҳо ва роҳҳои ҳалли мушкилоти тиҷорати электронӣ дар қаламравӣ кишвар равона кардааст. Аз ҷониби муаллиф шумораи истифодабарандагони Интернет дар ҷаҳон ва нархномаи он барои соли 2023 муайян карда шудааст. Инчунин мафҳумҳои асосӣ доир ба тиҷорати электронӣ аз нигоҳи мутахассисон маълум карда шуда, дар асоси он таърифи муаллифӣ пешниҳод карда шудааст. Муаллиф қайд менамояд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳилаи ибтидоии рақамикунонии соҳаҳо қарор дошта бошад ҳам, оғози қадамҳои нахустини худро барои гузариш ба рақамикунонии иқтисодиёт дар кишвар тавассути фаъолияти технологияи иттилоотӣкоммуникатсионӣ дар соҳаҳои мухталифи кишвар ба роҳ монда, солҳои охир доир ба рушди тиҷорати электронӣ як қатор дастовардҳоро ноил гардидааст. Дар мақола моҳият ва зарурияти консепсияи иқтисоди рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври пурра инъикос гардидааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF E-COMMERCE: PROSPECTS AND TRENDS

Статья посвящена становлению и развитию электронного бизнеса в Республике Таджикистан. В статье автор сосредоточил свое внимание на проблемах и путях решения проблем электронной коммерции на территории страны. Автор определил количество пользователей Интернета в мире на 2023 год. Также были выявлены основные понятия, связанные с электронным бизнесом, с точки зрения специалистов, и на их основе предложено авторское определение. Автор отмечает, что хотя Республика Таджикистан находится на начальном этапе цифровизации производств, она предприняла первые шаги по переходу к цифровизации экономики в стране за счет деятельности информационнокоммуникационных технологий в различных отраслях страны, а за последние годы в развитии электронной коммерции добился ряда достижений. В статье полностью отражена суть и необходимость концепции цифровой экономики в Республике Таджикистан.

Текст научной работы на тему «РУШДИ ТИҶОРАТИ ЭЛЕКТРОНӢ: ДУРНАМО ВА ТАМОЮЛҲО»

УДК: 339.16.138

РУЩДИ ТИЧ.ОРАТИ ЭЛЕКТРОНЙ: ДУРНАМО ВА ТАМОЮЛ^О

Нусратзода Мухаммадй Нусрат

Аннотатсия. Мацола ба ташаккул ва рушди тщорати электроны дар Цумуурии Тоцикистон бахшида шудааст. Дар мацола муаллиф диццати худро ба муаммоуо ва роууои уалли мушкилоти тщорати электроны дар цаламравы кишвар равона кардааст. Аз цониби муаллиф шумораи истифодабарандагони Интернет дар цауон ва нархномаи он барои соли 2023 муайян карда шудааст. Инчунин мафуумуои асосы доир ба тщорати электроны аз нигоуи мутахассисон маълум карда шуда, дар асоси он таърифи муаллифы пешниуод карда шудааст. Муаллиф цайд менамояд, ки Цумуурии Тоцикистон дар маруилаи ибтидоии рацамикунонии соуауо царор дошта бошад уам, огози цадамуои нахустини худро барои гузариш ба рацамикунонии ицтисодиёт дар кишвар тавассути фаъолияти технологияи иттилооты-коммуникатсионы дар соуауои мухталифи кишвар ба роу монда, солуои охир доир ба рушди тицорати электроны як цатор дастовардуоро ноил гардидааст. Дар мацола моуият ва зарурияти консепсияи ицтисоди рацамы дар Цумуурии Тоцикистон ба таври пурра инъикос гардидааст.

Калидвожа: ицтисодиёт, ицтисодиёти рацамы, консепсия, тицорати электроны, ташаккул, рушд, Интернет, омилуои таъсиррасон, таулил

Барои ицтибос: Нусратзода, М. Н. Рушди тицорати электроны: дурнамо ва тамоюлуо /М. Н. Нусратзода // Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - No. 2(41). - С. 12-17.

РАЗВИТИЕ ЭЛЕКТРОННОЙ КОММЕРЦИИ: ПЕРСПЕКТИВЫ И ТЕНДЕНЦИИ

Нусратзода Мухаммади Нусрат

Аннотация. Статья посвящена становлению и развитию электронного бизнеса в Республике Таджикистан. В статье автор сосредоточил свое внимание на проблемах и путях решения проблем электронной коммерции на территории страны. Автор определил количество пользователей Интернета в мире на 2023 год. Также были выявлены основные понятия, связанные с электронным бизнесом, с точки зрения специалистов, и на их основе предложено авторское определение. Автор отмечает, что хотя Республика Таджикистан находится на начальном этапе цифровизации производств, она предприняла первые шаги по переходу к цифровизации экономики в стране за счет деятельности информационно-коммуникационных технологий в различных отраслях страны, а за последние годы в развитии электронной коммерции добился ряда достижений. В статье полностью отражена суть и необходимость концепции цифровой экономики в Республике Таджикистан.

Ключевые слова: экономика, цифровая экономика, концепция, электронная коммерция, становление, развитие, Интернет, факторы влияния, анализ.

DEVELOPMENT OF E-COMMERCE: PROSPECTS AND TRENDS

Nusratzoda Muhammadi Nusrat

Annotation. The article is devoted to the formation and development of e-business in the Republic of Tajikistan. In the article, the author focused on the problems and ways to solve the problems of e-commerce in the country. The author determined the number of Internet users in the world in 2023. The basic concepts associated with ebusiness were also identified from the point of view of specialists, and on their basis the author's definition was proposed. The author notes that although the Republic of Tajikistan is at the initial stage of digitalization of production, it has taken the first steps towards the transition to digitalization of the economy in the country through the activities of information and communication technologies in various sectors of the country, and in recent years has achieved a number of achievements in the development of e-commerce. The article fully reflects the essence and necessity of the concept of the digital economy in the Republic of Tajikistan.

Key words: economics, digital economy, concept, e-commerce, formation, development, Internet, influencing factors, analysis.

Гузориши Macara. Асpи XXI адмчун зaмони aмaлй нaмyдaн вa инкишофи теxнологияxои иттилоотию комyникaтсионй дap адёти инсоният шиноxтa шyдa, мaвpиди истифодa кapоp додa шyдaaст. Дap pобитa 6a ин теxнологияxои pa^a^ 6a адёти инсоният воpид гaштa, боиси пaйдоиш вa pyшди соадхои щтисодиёти мyосиp гapдидaaст. Нaтичaи ин дигapгyниxоpо дap низоми босypъaти pyшди бозоpи xизмaтpaсониxои электpонй, ки яке aß чузъхои чyдонaшaвaндaи тичоpaти электpонй 6a шyмоp меpaвaд, мyшоxидa кapдaн мумкин aст. Мaколaи интиxобкapдaи мо мaxз 6a админ, яъне омузиши вa тaкмил додaни pyшди raspara электpонй бaxшидa шyдaaст.

Тaxлили тaxкикотxои охир Ba нaшриёт.

Тaкpибaн xaHan дaвлaтxои as чи^ти инновaосионй тapaвдиёфтa сиёсaти фaъолонaи нaвинpо дap aсоси пешpaфти илму теxникa пеш мебapaнд. Мaсaлaн, Ч,yмxypии мapдyмии Чин, Фapонсa, ИМА, Олмон, Коpеяи Чднубй, Бpитaнияи Кaбиp вa дигap мaмлaкaтxо нaкшaвy бapномaxои илмй - теxникиpо бapои адлли мaксaдxо вaсеъ истифодa мебapaнд.

Marçca^ мaколa - Marçca^ тaxкикот aa pyшди чaнбaxои нaзapиявию методй, тадияи тaвсияxои aмaлй оид 6a тaкмили меxaнизми фaъолияти бозоpи xизмaтpaсониxои электpонй, raspara электpонй дap шapоити paкaмикyнонй вa apзёбии сш^ои aфзaлиятноки он ибоpaт бyдa, дap aсоси омузиши дaвлaтxои пешpaфтa пешниходи pовдои тaкмилдиxии raspara электpонй мебошaд.

Муxтaвои acociiii мaвод. Рушди босypъaти соадхои гуногуни щтисодиёти миллй вa нaвсозии yнсypxои тapкибии он яке a5 сш^ои aсосии фaъолияти су6ъектхои щтисодй 6a шyмоp paфтa, xaмешa дap меxвapи тaвaччyx,и дaвлaт вa чомеaи шaxpвaндй кapоp доpaд. Мaсоили тaквият бaxшидaни щтисодиёти миллй дap шapоити мyосиp 6a pyшди бозоpи xизмaтpaсониxои электpонй aлокaмaндии ногyсaстaнй доpaд [6, с.-112].

Рaвaнди pyшди теxнологияxои pa^a^ 6a щтисоди ч^онй дap мapxилaи кунунй тaъсиpи нaзappaс меpaсонaд. Босypъaт pyшд кapдaни теxнологияxои иттилоотй 6оиси дж^^ни^ои адёт вa фaъолияти инсон гapдид. Рaкaмикyнонй pyшди raspara электpониpо тaъмин мекyнaд, ки сол то сол дap raspara бaйнaлмилaлй тaFЙиp, тaкмил вa мaвкеи мyстaxкaмтappо ишгол мекyнaд. Доиp 6a тaкмилдиxии raspara электpонй aндешaxои гуногун мaвчyд aст.

Тичоpaти электpонй яке aз бозоpxои босypъaт pyшдёбaндaи зaмони муос^ мебошaд. Тичоpaти шaбaкaвй кисми чyдонaшaвaндaи щтисодиёти миллй мебошaд [2, с.-203]. Дap тaкмилдиxии мapкетинги иновaтсионй га^ши интеpнет 6енихоят кaлон мебошaд [1, с.-55]. Фaъолияти бозоpxои миллии молу xизмaтpaсонй вa ад^^оии онхо 6a щтисоди ч^онй 6идуни pyшди raspara электpонй, ки теxнологияxои иттилоотию коммyникaтсионй дap тaмоми мapxилaxои aмaлиёти тичоpaтй, aз чyмлa чустучу вa фapмоиши молхо, пapдоxтxо вa тадвили молxоpо истифодa мебapaд, Faйpиимкон aст. Дap тичоpaти электpонй тaFиpоти куллй воpид кapдa шуд вa бapои муто6ивдт шyдaн 6a шapоити имpyзa дap мaдди aввaл 6ояд, химояи истеъмолкyнaндaгон вa пapдоxтxо, адлли бaxсxо вa тaнзими онpо дap сaтxи миллй вa бaйнaлмилaлй тaъмин нaмояд. Ш^ши дaвлaт дap pyшди raspara элекфонй, xyсyсaн дap Точикистон вa омодa нaмyдaни зaминa бapои pyшди минбaъдaи он га^ши мухим доpaд.

Хусусиятхои aсосии низоми мyосиpи бaйнaлмилaлй aфзоиши чоxонишaвии истехсолот вa фypyш, тaшaккyли pобитaxои зичтapи бaйни кишвapxо дap доиpaи мyносибaтxои тичоpaтй мебошaнд. Ш^ши сaвдои бaйнaлмилaлй дap шapоити paвaндxои чaxонишaвй pyз то pyз бештap мегapдaд. Бapои pyшди yстyвоpи щтисоди ч^онй иштиpоки кишвapxо дap сaвдои бaйнaлмилaлй зapyp aст. Айни зшон, pyшд вa тaкмил додaни теxнологияxои paкaмй чузъи чyдонaшaвaндaи paвaндxои ад^^оии ^хонй мебошaд.

Тичоpaти электpонpо адмчун консепсияи raspara нaвин xисобидaн мумкин aCT, ки aмaлиётxои гyногyнpо дap 6ap мегиpaд. Асосaн бapои 6a дaст овapдaни фоидaи щтисодй тaвaссyти интщоли мaълyмотxои paкaмй бapои пешниходи xидмaтxо ё мyappифии молхо нигapонидa шyдaaнд. Имpyз, муомилоти электpонй чизи Faйpиоддй нест. Интеpнет дap шapоити кунунй нa тaнxо бapои мyошиpaт, бaлки бapои тaкмилдиxии низоми гави raspara тaъсиpи мус6ии xyдpо paсонидa истодaaст, ки дap тaмоми ^хон адмчун воситaи aсосй бapомaд мекyнaд. Ти6^и мaълyмотxои paсмй дap шapоити имpyзa бaxpи пешбypди фaъолияти коpй 64,4%-и адолии pyи дунё aз Интеpнет вaсеъ истифодa менaмоянд. Дap диaгpaммaи нaвбaтй сaмapaнокии истифодaбapии Ит^нет дap кишвapxои гуногун нишон додa шyдaaст.

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

#

73,7

0,52

48,7 0,68

91, 28

3 3 ,33

78,

,29 1,52

38

2 45,1 1,41 2,6

6,6— 0,6

I

90,9

0,59 18Д02

^ У

А>- ^ ^

s / J * *

S

От

■о»

/ / / / * / У/у

■ Шумораи истифодабарандагони интернет нисбат ба адоли бо %

■ Нархи истифодабарии интернет барои 1гб бо доллари ИМА

Диаграмма 1. Истифодабарандагони Интернет дар чахон дар соли 2023 [11]

Аз нишондихандахои диаграмма бар меояд, ки гаронии Интернет дар Ч,умхурии Туркменистан бештар ба назар мерасад. Кдйд кардан ба маврид аст, ки рушди сохахои иктисодй, хусусан тичорат бе самаранок истифодабарии Инренет гайриимкон аст. Бинобар ин суръат ва сифати Интернет дар шароити мо бояд бештар карда шавад, то ин ки тичорати электронй хуб рушд намояд. Айни замон ягон таърифи ба таври

умумй кабулшудаи тичорати электронй вучуд надорад ва ин истилох метавонад маънохои гуногун дошта бошад, аммо бояд дарк кард, ки мохияти тичорати электронй танхо дар бораи хариди молхо тавассути Интернет нест. Вобаста ба рушд ва такмилдихии тичорати электронй корхои зиёди олимони сохаро мушохида намудан мумкин аст.

Ч,адвали 1. Мафхумхои асоси доир ба тичорати электронй

Муаллиф Мохият

Кобелев О.А. [3] савдои электронй кисми асосй ва хеле мухими тичорати электронй махсуб меёбад, онро хамчун «фаъолияти сохибкорй оид ба амалигардонии амалиёти тичоратй бо истифодаи васоити электронии мубодилаи маълумотхо» тасвир кардан мумкин аст.

Максимова К [4] тичорати электронй кисми асосии тичорати интернетй аст, ки дар он муомилот ба таври назаррас сурат мегирад.

Хочаев Н. С., Курбонов А. Р., Раупов А. Д. [10] фаъолияти кории дилхохро фахмидан мумкин аст, ки бо истифодабарии имкониятхои шабакахои иттилоотй сартосарй, бахри баркароркунии иртиботи дохилй ва берунй бо максади ба даст овардани фоида ба рох монда мешавад.

Машокиров Ч,. Н., Султонов З. С. [5] тичорати электронй истилох барои нишон додани фаъолияти тичоратй дар шабакаи Интернет мебошад. Он барои харидорй, фуруш, хизматрасонй, гузаронидани чамъомадхои маркетингй тавассути истифода аз шабакахои компютерй имкон фарохам меоварад.

Рахимов М., Сайдуллаев У. У. [9] тичорати электронй амалиёти дилхох оид ба пешниходи хукукхои моликият ё хукуки истифодаи молхо ва хизматрасонихо, ки бо истифодаи воситахои электронии коммуникатсия содир шудааст, фахмида мешавад

Муаллиф тичорати электронй - ин кисми чудонашавандаи иктисодиёти муосир буда, шабакаи Интернет ба харидорон ва фурушандагон имкони бештарро барои хариди молу хизматрасонихо дар шакли навин пешниход менамояд

Албатта кайдхое, ки аз чониби мутахассисони соха карда шудаанд, маълум гардид, ки доирахои илмй хануз хам нуктаи назари ягонае вучуд надорад, ки кадом сохахои фаъолияти инсон ба мафхуми «тичорати электронй» дохил карда шаванд. Чун коида, тамоми муомилоти тавассути Интернет

анчомдодашударо дар бар мегирад. Тичорати электронй як чузъи чудонашавандаи щтисоди муосир буда, ба муштариён имкониятхои зиёд барои харидани молу хизматрасониро пешкаш мекунад ва ташкилотхои тичоратй хангоми анчом додани

фaъолияти соxибкоpй xyзypи xyдpо дap ин шaбaкa зиёд мекyнaнд.

Тичоpaти электpонй xaмчyн як нaмyди фaъолият 6a ш^гатхо нисбaт 6a paки6он 6о pоxи кш кapдaни вaкт вa xapочоти муомилот бapтapй медиxaд, ки мyxимтapинaш инхоянд:

- истифодaи системaxои мyосиpи пapдоxти электpонй;

- муомилот 6о истифодa aз теxнологияxои мyосиpи иттилоотй;

- хукукхои моликият вa доpоиxо адм дap шaклxои электpонй вa адм parça^.

Айни зaмон мaъмyлтapин нaмyдxои тичоpaти электpонй фypyши xaмa гута нaмyдxои мол дap шaкли ayдио вa медиa, пешниходи xидмaтxои иттилоотй вa мaълyмотй, мaFOзaxои интеpнетй вa пешниходи xизмaтpaсониxои 6онкй мебошaнд.

Бо дapнaзapдошти вокеият, монеaxои aсосии pyшди тичоpaти электpониpо мyaйян кapдaн лозим aCT:

- доиpaи мax,дyди коpбapони интеpнет дap кишвap, чунки холо xaм бисёpе a5 мyштapиён бapтapии мyомилотpо дap шaкли aнъaнaвй мебинaнд;

- aмнияти aмaлиёти молиявй кaфолaт додa шaвaд;

- мaxфияти мaълyмотxо тaъмин кapдa шaвaд;

- тaъминоти тaйёp нaмyдaни мyтaxaссисони соxaвй гам 6a нaзap меpaсaд.

Сa6a6xои aсосии суст pyшд кapдaни соxa ин пеш aз xaмa нaвовapиxо дap ин коp кaм 6a нaзap меpaсaнд. Бояд соxтоpxо вa зеpсоxтоpxо тaвpе коp вa фaъолиятaшонpо 6a pоx монaнд, ки бapои истифодaбapaндaгон тapтибy усули соддaгapдонии низомpо тaъмин нaмоянд. Чун коидa, дap aксapи ш^гатхо имpyз мящеи менечеpеpо, ки бapои т^ия вa тaт6ики кapоpxои нaви IT xaмчyн воситaи pyшди тичоpaт мaсъyл aст, нaдоpaнд. Ноpaсоии кaдpxои бaлaндиxтисос дap истифодaи теxнологияxои иттилоотиву коммyникaтсионй дap соxaи тичоpaти электpонй низ тaъсиp меpaсонaд. Бa мaсъaлaи мaзкyp дик^ти Xyкyмaти мaмлaкaт низ paвонa кapдa шyдaaст. Соли 2019 Асосгyзоpи сулху вaxдaти миллй-Пешвои миллaт, Пpезиденти Ч,yмxypии Точикистон Эмомaлй Рaxмон дap пaёми xyд вдйд нaмyдaнд, ки «Имpyз дap беpyн a5 кишвap имконияти пaйдо кapдaни мaълyмоти кофй доиp 6a коpxонaxои сaноaтй вa мaxсyлоти a8 лихози экологй тозaи Точикистон мax,дyд aCT. Сомонадои интеpнетии коpxонaxо pоxи a5 xaмa сaмapaноки мyappифии мэхсулот'и сaноaтй 6a хисоб меpaвaнд. Рохи дж^и пешниходи мaxсyлот 6apои фypyш ишт^ок дap нaмоишгоxxои мaxсyлоти сaноaтй дap кишвapxои xоpичй ме6ошaд. Яъне a5 xaмaи восигахо 6ояд вaсеъ истифодa кapдa шaвaд [7].

Сapфи нaзap a5 aфзоиши шyмоpaи ш^гатхои мyвaффaк; xaнyз xaм ин мушкилот дap соxa чой доpaд. Аввaлaн, aксapи ве6сaйтxо модели 6ypидaшyдaи тичоpaти эле^^н^о пешниход мекyнaнд, яъне онхо

6a мyштapй имкони aнчом додaни тaмоми дaвpaи фypyшpо нaмедиxaнд. Дaвpaи фypyш aз чоp мapxилa и6оpaт aar. Аввалан, истеъмолкyнaндaгон дap 6оpaи мадсулоте, ки меxоxaнд xapидоpй кyнaнд, сaволxо медиxaнд. Дуюм, онхо чaво6xоpо чaмъ мекyнaнд вa мyкоисa мекyнaнд. Сеюм, rap6ap дap 6оpaи xapид кapоp вдбул мекyнaд. Агap xapид aнчом додa шaвaд, пaс мapxилaи чоpyм - тaшaккyли фapмоиши пapдоxт вa ичpо (^вили мол ё xидмaт) огоз меё6aд. Мушкилот дap он aCT, ки бисёpе aз ве6сaйтxо 6apои xaмaи чaxоp мapxилa мaълyмоти кофй ё имконоти кофй пешниход нaмекyнaнд. Мaсaлaн, сaйт метaвонaд дap 6оpaи мадсулот чaво6 диxaд, aммо 6a сaволxои истеъмолкyнaндa сapивaкт чaвоб нaмедиxaд.

Мaсъaлaxои тичоpaти электpонй 6a чомеaи чaxонй яке aз мaсъaлaxои мухим apзё6й мегapдaд. Яке aз сaмтxои мyxимтapин тaнзими тичоpaти элекфонй ме6ошaд. Дap доиpaи СУС дap ин сaмт тaвсеaи дaстpaсй 6a инфpaсоxтоp, дaст кaшидaн aз чоpй нaмyдaни бочи гyмpyкй 6apои интиколи иттилоот 6a тaвpи электpонй, гакш вa чойгохи тичоpaти электpонй дap низоми сaвдои 6aйнaлмилaлй, тaт6ики бетaъсиpи сиёсaти миллии тaнзим вa истифодaи тичоpaти электpонй дap соxaи xapиди дaвлaтй 6appaсй мешaвaд [S].

Тичоpaти электpонй яке aз pоxxои соддaгapдонии paсмиёти сaвдо ме6ошaд, ки боиси сapфaи нaзappaси зaxиpaxо 6apои иштиpокчиёни сaвдо вa чaл6и коpxонaxои xyp^ миёнa 6a тичоpaти 6aйнaлмилaлй мегapдaд. Коpкapди мaълyмот вaкт вa зaxиpaxои молиявии иштиpокчиёни сaвдоpо сapфa мекyнaд, xaтapxоpо бо ёpии системaxои муос^и apзё6ии онхо кохиш медиxaд, нaзоpaти гyмpyкиpо соддa мекyнaд.

Бapои тaкмилдиxии pyшди тичоpaти электpонй дap Ч,yмxypии Точикистон як rçarop сaнaдxои меъёpивy хукукй мaвpиди истифодa кapоp додa шyдaaст. «Консепсияи Xyкyмaти электpонй дap Ч,yмxypии Точикистон», ки он адмчун дaстypaмaл истифодa мешaвaд. Инчунин Консепсияи иктисоди paкaмй дap Ч,yмxypии Точикистон соли 2019 тaxти №642 вдбул кapдa шyдaaст.

Ч,apaёнxои чaxонии тaбодyли parça^ мyнтaзaм бо сypъaт гapдидa, сох^ои нaв 6a нaви фaъолияти инсониpо фapо мегиpaнд. Инчунин pyшди теxнологияxои нaви «пешpaфтa» 6осypъaти бaлaнд aмaлй шyдa истодaaст, ки истифодaи дypyсти онхо paко6aтнокии миллиpо дap aсpи XXI муяйян менaмояд. Тшоюли ивaзшaвии колa6xои parça^ мyшоxидa кapдa мешaвaд: arap кa6лaн кишвapxои пешpaфтa тa6одyли paкaмиpо дap доиpaи сох^ои aлоxидa 6appaсй менaмyдaнд, пaс имpyз иктисоди миллии кишвapxои тapaккикapдa ^ppa 6a pоxи parça^ мегyзapaд.

Бapои коp дap мухити тичоaти элек^онй моpо зapyp aст, донишхои теxникй, иктисодй вa хукукии

худро такмил дода бо барномахои компютерй шинос бошем, чунки тамоми фаъолият тавассути технологияи иттилоотй сурат мегирад. Инчунин, тичорати электрони барои истифодабаранда як катор

бартарихоро пешниход мегардонад. Хусусан дар он хисоббаробаркунихои гайринакдй васеъ истифода мегардад.

Дар системаи тичорати электронй пардохтхр бо як к;атор шартх,о анчом дода мешаванд

Ниго^ доштани якпорчагии иттилоот

Эх,тиром ба махфият

А , I в I Кафолатх,ои хавфи

Аутентификатсия ■ Воситаи пардохт ■ ^ -] ^ ■ ^ ■ фурушанда

Расми 1. Бехатарии пардохт дар тичорати электрони

• Нигох доштани якпорчагии иттилоот-

маълумот дар бораи харидро касе тагир дода наметавонад

• Эхтиром ба махфият- хангоми пардохт тавассути Интернет, харидор мехохад, ки маълумоти у (масалан, раками корти кредитй) танхо ба созмонхое маълум шавад, ки хукуки конунии ин корро доранд

• Аутентификатсия- харидорон ва фурушандагон бояд итминон дошта бошанд, ки хамаи тарафхои дар муомила иштирокдошта шахсоне хастанд, ки онхо мегуянд

• Воситаи пардохт- имконияти пардохт бо хама гуна воситахои пардохт, ки ба харидор дастрас аст

• Кафолатхои хавфи фурушанда-хангоми

тичорат дар Интернет, фурушанда ба хатархои зиёде дучор мешавад, ки бо рад кардани мол ва боварии бади харидор алокаманданд. Андозаи хавфхо бояд бо провайдери низоми пардохт ва дигар ташкилотхое, ки ба занчирхои савдо дохил мешаванд, тавассути созишномахои махсус мувофика карда шаванд.

Айни хол дар рушди тичорати электронй як катор омилхо таъсир мерасонанд, ба монандй дар сатхи миёна карор доштани донишхои техникии ахолй, гарон будани нархи Интернет ва кам будани маълумотхо дар бораи молхои дармуомилотбуда. Бурои хуб ва боз хам бехтар гардидани соха тамоми ширкатхои ватаниро зарур аст, ки сомонаи расмии худро такмил диханд ва доир ба молхои истехсолнамудаашон харчй бештар маълумот чойгир намоянд, инчунин масъалаи портали иттилоотиро низ

чонок намоянд, чи тавре, ки аз шиорхои ташкилотхои пешрафта бар меояд "Дар тичорати электрони аз хама мухим ин боварИ аст".

Хулоса. Гуфтахои дар болоовардашударо ба инобат гирифта кайд кардан мумкин аст, ки барои такмилдихй ва рушди соха дар шароити имруза моро зарур аст, барои тайёр намудани кадрхои баландихтисосй сохаи технологияхои иттилоотй диккати худро бисёртар равона намоем. Инчуни дар асоси он тахлилхову пешниходхо хулоса кардан мумкин аст, ки:

1. Кам кардани харочот. Дар шакс метавонад дар мухити тичорати электронй кор ва фаъолият намояд. Шахсоне, ки ба фаъолияти тичорати электронй машгул мешаванд, макони фуруш, корман ва дигар харочотхои илоагиро сарфи назар мегузоранд, яъне барои навкорон имкониятхо фаровон аст.

2. Васеъ кардани аудиторияи максаднок. Бо махсулот ё хизмати худ, Шумо метавонед ба бозорхои хар кишвар ворид шавед ва лоихаро барои конеъ кардани ниёзхои мушаххаси одамон васеъ кунед. Метавонед дар ин самт маркетинги шабакавиро самаранок истифода намоед.

3. Кам кардани харочот барои миёнаравхо. Тичорати электронй ба сохибкорон имкон медиханд, ки бидуни миёнарав мустакиман бо истехсолкунандагон кор кунанд. Харочоти логистики инчунин кохиш меёбад, хусусан агар сохибкор дар сохаи кори зехнй ё хизматрасонихои 1Т кор ва фаъолият намояд.

АДАБИЕТ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Ашуров М. Н. Роль информационных систем и технологий в развитии маркетинга / М. Н. Ашуров, Д. Кахори // Финансово-экономический вестник. - 2019. - № 1(17). - С. 56-62.

2. Бегмуродов С. Ш. Зарурати татбики технологияи иттилоотй дар рушди сайёхй / С. Ш. Бегмуродов// Вестник Технологического университета Таджикистана. - 2022. - N0. 1(48). - Р. 201-207

3. Кобелев О.А. Электронная коммерция: Учебное пособие /О.А.Кобелев//Издательство "Дашков и К"-2017, 684 стр

4. Максимова К. Электронная коммерция и перспективы ее развитияй//инновационная экономика: перспективи развития и соверщенствования, №7 (33), том 1 (2018) стр 177-189

5. Машокиров Ч. Н. Тичорати электронй ва мав^еъи он дар рушди щтисоди радамй / Ч. Н. Машокиров, З. С. Султонов // Паёми Донишгохи давлатии тичорати Точикистон. - 2020. - No. 2(31). - P. 22-29

6. Нусратзода М. Н. Ташаккул ва рушди тичорати электронй дар Чумхурии Точикистон / М. Н. Нусратзода, М. Ф. Файзиддинзода // Паёми молия ва щтисод. - 2023. - No. 2(36). - P. 111-119

7. Паёми Президента Чумхурии Точикистон, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олй 26.12.2019

8. Правила ВТО и основы торговой политики. - М.: Международные отношения, 2017. - 624 с

9. Рахимов М. Тичорати электронй ва дурнамои рушди он дар Чумхурии Точикистон / М. Рахимов, У. У. Сайдуллаев // Вестник ПИТТУ имени академика М.С. Осими. - 2022. - No. 4(25). - P. 94-102

10. Хочаев Н. С. Тичорати электронй, таърих ва мархилахои рушди он / Н. С. Хочаев, А. Р. Курбонов, А. X,. Раупов // Вестник Технологического университета Таджикистана. - 2021. - No. 3(46). - P. 194-200

11. https://xn--h1ajim.xn-p1ai/, https://ru.wikipedia.org/wiki (санаи мурочиат 15.12.2023)

Маълумот дар бораи муаллиф:

Нусратзода Мухаммадй Нусрат - н.и.и., дотсент, мудири кафедраи система ва технологияи иттилоотй дар щтисодиёти Донишгохи давлатии молия ва щтисоди Точикистон. Сурога: 734055, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, кучаи Нахимов 64/14. E-mail: m a [email protected]. Телефон: (+992) 985-42-30-30

Сведение об авторе:

Нусратзода Мухаммади Нусрат - кандидат экономических наук, доцент, заведующий кафедрой информационных систем и технологии в экономике Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: 734067, Республика Таджикистан. г. Душанбе, улица Нахимова, 64/14. [email protected]. E-mail:m a [email protected]. Телефон: (+992) 985-42-30-30

Information about the author:

Nusratzoda Muhammadi Nusrat - Candidate of economic sciences, associate professor. Associate department information systems and technologies in the economy of the Tajik state university of finance and economics. Address: 734067, Tajikistan, Dushanbe, Nakhimov Street 64/14. [email protected]. E-mail: [email protected]. Phone: (+992) 985-42-30-30

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.