9. Шарабчиев Ю.Т. Маркетинговая стратегия в управлении здравоохранением// Журнал «Медицинские новости». Электронный адрес: www.mednovosti.by !
Маълумот дар бораи муаллиф:
Амидов Зикриё Саъдулоевич - докторанти (РШ)-и кафедраи менечмент ва маркетинги Донишгохи миллии Точикистон, тел: (+992) 909121617, E.mail: [email protected]
Сведения об авторе:
Амидов Зикриё Садулоевич - докторант (PhD) кафедры менеджмента и маркетинга Таджикского национального университета, тел: (+992) 909121617, e-mail: [email protected]
Information about the author:
Amidov Zikriyo Saduloevich - doctoral student (PhD) of the Department of Management and Marketing of the Tajik National University, tel: (+992) 909121617, e-mail: [email protected]
УДК: 164.01
РУЩДИ ХИЗМАТРАСОНИХОИ ЛОГИСТИКИЮ НАЦЛЁТИИ ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН ДАР ШАРОИТИ РАЦАМИКУНОНИИ ИЦТИСОДИЁТ
Х,икматов Мухамадназар Назруллоевич
Аннотатсия. Дар маколаи мазкур хусусиятхои хизматрасонихои логистикй дар раванди ракамикунонии иктисодиёт дар самтхои гуногун бахшхои алохидаи иктисодиёт ва субъектхои гуногун мавриди амал карор мегирад. Дар шароити чахонишавии иктисодиёт логистикаи ракамй хамчун вокуниш ба мушкилоти глобалии иктисоди ракамй ба вучуд меояд. Логистика дар иктисодиёти ракамй муносибатхои хизматрасонии окилонаро хамчун як сохаи нав эчод мекунад, ки хам харакати объектхои чисмонй ва хам чараёни одамонро муттахид мекунад ва барои занчирхои таъминоти оянда дигаргунихои чиддиро талаб мекунад. Низоми логистикй ва равишхои обективй ва субективии он хамчун самти калидии хизматрасонихои ракамии логистикй ба хисоб мераванд.
Калимахои асосй: логистикаи ракамй, хизматрасонихои логистикй, чахонишавй, иктисоди ракамй, занчираи таъмионт, шабакахои логистикй, тахвили мол, низоми логистикй.
Барои иктибос: Дикматов М.Н. Рушди хизматрасонихои логистикию наклётии чумхурии точикистон дар шароити ракамикунонии иктисодиёт / М.Н. Дикматов // Паёми молия ва иктисод. - 2024.- № 1 (40). - С. 164-171.
РАЗВИТИЕ ЛОГИСТИКИ И ТРАНСПОРТНЫХ УСЛУГ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВИЗИРОВАННОЙ ЭКОНОМИКИ
Хикматов Мухамадназар Назруллоевич
Аннотация. В данной статье рассматриваются особенности логистических услуг в процессе цифровизации экономики по разным направлениям, отдельным отраслям экономики и различным субъектам. В условиях глобализации экономики цифровая логистика возникает как ответ на глобальные вызовы цифровой экономики. Логистика в цифровой экономике создает интеллектуальные сервисные отношения как новую область, которая сочетает в себе как перемещение физических объектов, так и потоки людей и требует значительных изменений для будущих цепочек поставок. Логистическая система, ее объективный и субъективный подходы рассматриваются как ключевое направление цифровых логистических услуг.
Ключевые слова: цифровая логистика, логистические услуги, глобализация, цифровая экономика, цепочка поставок, логистические сети, доставка товаров, логистическая система.
DEVELOPMENT OF LOGISTICS AND TRANSPORT SERVICES OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN IN THE CONDITIONS OF DIGITALIZED ECONOMY
Hikmatov Mukhamadnazar Nazrulloevich
Abstract. This article examines the features of logistics services in the process of digitalization of the economy in different areas, individual sectors of the economy and various entities. In the context of economic globalization, digital logistics arises as a response to the global challenges of the digital economy. Logistics in the digital economy is creating intelligent service relationships as a new area that combines both the movement of physical objects and the flow of people and requires significant changes for future supply chains. The logistics system, its objective and subjective approaches are considered as a key area of digital logistics services.
Keywords: digital logistics, logistics services, globalization, digital economy, supply chain, logistics networks, delivery of goods, logistics system.
Гузориши масъала чахонишавии ислохоти иктисодиёти чахонй дар солхои охир хаёлхоро дар бораи чузъи худтанзимкунии муносибатхои бозаргонй аз байн бурданд. Х,амгироии равандхои иктисодию ичтимой, яке аз равиши таъсири афзояндаи омилхои экологй ба рушди иктисодй, эчоди «системахои пушидаи фаромиллии иктисодй» бидуни хамохангсозии кушишхои иштирокчиёни ин муносибатхо гайриимкон аст. Чдхонишавии иктисодиёт ва рушди иктисоди ракамй ин вобастагии системавию афзояндаи иктисодиёти кишвархои гуногуни чахон мебошад, ки дар натичаи он аз байн рафтани сархадхои байни кишвархо, рушди алока ва наклиёти байналмилалй, таъсиси корпоратсияхои трансмиллй, муносибатхои байналхалкии бозорй ва чомеаи чахонй дар асоси арзишхои умумй ба вучуд меояд ва хамохангсозии хизматрасонихо баланд хохад гашт.
Тахлили тадкикотхои охир ва нашрияхо.
Тахкики масъалахои вобаста ба асосхои назариявию амалии рушди хизматрасонихои логистикию наклётии дар таълифоти илмии иктисодчиён ба монанди: Ковалева И.В., Фалченко О.Д. мавриди омузиш карор дода шудааст.
Махсади макола тахлили рушди хизматрасонихои логистикию наклётии Ч,умхурии Точикистон дар шароити ракамикунонии иктисодиёт
Пешниходи маводи асосй. Гузариш ба иктисоди ракамй ва ба як системаи ягонаи чахонй дохил шудани мамлакатхо инкишофи воситахои хозиразамони алока, шабакаи умумичахонии Интернет, ба миён омадани муаммохои зиёде мусоидат мекунад, ки онхоро бе иштироки захирахои бузурги моддй ва куввахои интеллектуалй хал кардан мумкин нест.
Чахонишавии иктисодиёт "чахони бидуни сархад" ва "шуури чахониро" такозо мекунад. Иктисодиёти нав, ки ба дониш, иттилоот ва иктишоф асос ёфтааст, чомеаи иттилоотиро ба вучуд меорад, ки дар он иттилоот моли асосй ва кувваи асосии истехсолкунанда мегардад. Тезонидани тараккиёти иктисодиёт, ба фикри мо, на танхо бо ёрии технологияи нави истехсолот, балки бо рохи зудтар
кабул кардани карорхо ва зудтар ба амал баровардани тамоми амалиёти идоракунй таъмин карда мешавад. Аксарияти корхонахо аз руи сикли тезонидашуда фаъолият хоханд кард, ки равандхои тахлил, хисобкунй, тархрезй, баровардани махсулот ва пешниходи хизматрасонихои «фархангсоз»-ро мувофики талаботи муштариён муттахид мекунанд. Дар чунин чомеаи иттилоотй тафрикаи шадид ва табакабандии ичтимоии одамон аз нигохи дониш, мехнати аклй, салохият ва касбият ба амал меояд. Чунин чомеа бо рушди афзалиятноки воситахои коркард ва интиколи иттилоот, шабакахои глобалии компютерй, технологияхои гуногуни иттилоотй ва комуникатсионй тавсиф карда мешаванд. Чунин инфраструктураи электро-оптикй кори самарабахши механизми идоракуниро таъмин мекунад.
Тафаккури умумичахонй, амал кардан ба таври махаллй маънои пеш аз хама, тамаркуз ба диди хамачонибаи занчираи таъминот дар ягонагй ва номутобикатии мушкилот ва равандхои он мебошад. Дурнамои чахонии мушкилот ва зиддиятхои логистикй боиси дарки онхо мегардад, ки берун аз контексти мухити беруна тасаввур кардан гайриимкон аст. Х,алли самараноки онхо танхо дар сатхи чахонй имконпазир аст, ки муттахид кардани кушишхои кормандони тамоми шуъбахои корхонаро дар бар мегирад, зеро халли чудогонаи мушкилоти глобалй дар як корхона метавонад ба окибатхои гайричашмдошт оварда расонад, ки ба кисмхои дигари занчири таъминот таъсири манфй мерасонанд. Фахмидани равандхои дар он рухдода, фахмидани робитаи мутакобила ва вобастагии сохторхо ва равандхои логистикй барои кабули карорхои мувофик, ки ба конеъ кардани ниёзхои истеъмолкунандагон мусоидат мекунанд, зарур аст. Албатта, имрузхо омили вакт накши бузург мебозад, зеро барои кабули карорхои мухим вакти кам ва камтар бокй мондааст. Бо вучуди ин, карорхои беандешашуда метавонанд окибатхои зиёде дошта бошанд, ки ба сатхи сифати хизматрасонии логистикй таъсири манфй мерасонанд.
Логистикаи хизматрасонй кисмати провайдерй мебошад, ки муносибгардонии чараёни хизматрасонихоро, ки аз чониби корхонахо ба
истеъмолкунандагони махсулоти ба хамдигар тадвиятшаванда аз чониби шарикони таъминкунандаи ганисозии пешниходшуда ва инчунин даромади дохилй бахо медиханд, хамоханг месозад.
Мадсади логистикаи хизматрасонй -идоракунии чараёни хизматрасонй ва маводхои марбута, иттилоот, молиявй, кадрй ва дигар чараёнхо барои идоракунии мизочони дохилй ва берунй бо имконият барои гирифтани хизматрасонихои зарурй истифода бурда мешавад.
Дар шароити «бозори харидор», фурушанда мачбур аст, ки фаъолияти худро дар асоси талаботхои истеъмолй огоз кунад. Дар айни замон, талабот барои мол махдуд нест. Харидор инчунин шароитхои худро дар сохаи таркиб ва сифати хизматрасонйяш дар рафти таъмини ин махсулот дарор медихад. Кор дар бораи расонидани хизматрасонй, яъне бо донеъ кардани талаботи шахсй хизмат номида мешавад.
Хизматрасонии логистикй хамчун мачмуи амалиёти хамохангии раванди муносибатхоии идтисодй, ки хадди аксар донеъгардонии талаботи истеъмолиро дар раванди идоракунии маводхои иттилоотй дар рохи бехтарин аз нудтаи назари харочот таъмин менамояд. Ба ибораи дигар, хадамоти логистикй идоракунии чараёнхои хизматрасонй мебошад [8].
Хусусияти фаъолияти логистики имкон медихад, ки истеъмолкунанда бо чараёни моддию гуногуни хизматрасонихои логистикй пешниход намояд. Хадамоти логистикй бо раванди тадсимотй алодаманд аст ва мачмуи хизматрасонихое, ки дар чараёни тахвили мол пешниход шудаанд, мебошад ва он дар шароити муосир ба хизматрасонии саривадтии логистикй таввассути шабакахои радамии логистикй бояд барох монда шаванд.
Дамеша омузиши хизматрасонихои локистикй аз инфрасрохтори техникии надлиёт, роххо ва боркашонии транзитй вобастагй дорад ва он бояд мавриди тавачухи хосса дар шароити радамкунонй бошад.
Масъалаи асосие, ки бояд радамикунонии бахши надлиёт ва логистикаро хал намояд, ин афзоиши хачми боркашонии транзитй мебошад. Интизор меравад, ки кам кардани вадт дар транзит барои зиёд намудани хачми боркашонии транзитй дар бахши рохи охан аз руи хамаи самтхо имконият медихад. Самараи асосй дар мархилахои аввал аз хисоби гузариш ба гардиши электронии хуччатхо ва сипасаз хисоби чорй намудани системаи зехнии надлиётй ба даст
овардашуда, имконият медихад, ки хачми боркашонии автомобилй аз хисоби таъмини инфрасохтори сифатнок ва бехатари рох байни минтадахои чумхурй ва роххои алодаи байналмилалй зиёд карда шавад. Системаи зехнии надлиётй функсияхои назорати видеой, шиносномакунии радамии роххои автомобилгард, идоракунии харакати рох, хабардихии ронандагон оид ба шароити боду хаво ва пардохти электронии хизматрасонии надлиётиро муттахид менамояд. [6]
Радамкунонии доираи васеъи хизматрасонихо, ки дар нихояти кор на танхо ба тамоми сохахои идтисодиёти кишварамон, балки ба сохаи ичтимой низ таъсир расонд, ба андешаи мо, аз нудтаи назари тахияи заминаи методологии он, бунёди «чахорчубаи» мувофид (таъминоти нармафзор, платформа) каме фахмишро талаб мекунад, ки ба масъалахои табдилдихии радамй муносибати систематикй дода шавад. Он чизе, ки имруз бо табдилдихии радамии равандхои инфиродй, амалиётхо, вохидхои тичоратй, корхонахо, ташкилотхо ва занчирхои таъминот дар мачмуъ дар саноат, савдо ва хизматрасонй руй медихад, танхо "бетартибихои радамй" номида мешавад.
Дар асл, хар як занчири таъминот имруз технологияхои радамиро истифода мебарад, аммо ба назар чунин мерасад, ки тасмимхои радамй бештар ба таври махсус, вобаста ба манфиатхои кутохмуддат ё мушкилоти аз чихати стратегй калибршуда мебошанд. Илова бар ин, аксар вадт имкониятхои технологияхои радамй, асбобхои истифодашаванда пурра истифода намешаванд, ки ин ё ба сатхи нокифояи дониш ва салохияти кадрхо ё мураккабии татбиди техникй вобаста аст.
Тамоюлхои асосии рушди бозори чахонии логистика:
• чахонишавии фаъолияти ширкатхои муштарй;
• муттахидсозии ширкатхои логистикй тавассути хамрохшавй ва харид;
• афзоиши надши технологияхои иттилоотй (радамй) дар логистика ва маркетинги радамй;
• дур шудан аз хизматрасонихои махсус ва тамаркуз ба пешниходи халли пурра ва хамгирошудаи мантидй дар занчирхои таъминот;
• рушди интенсивии хамлу надли байнихамдигарй ва мултимодалй;
• афзоиши хиссаи бозори провайдерхои 3PL.
Ч,адвали 1. - Логистикаи чахонии тамоюли радар
Сатх
Тамоюлхои ичтимои ва тичорати
Тамоюлхои технологи
Баланд Супершабакаи логистикй Marketplace логистика Зеленая логистика Логистикаи ракамй Omni-channel логистика Мошинхои мустакил (дронхо) Зехни сунъй Автоматикунонии амалиёт ва роботхо Интернети чизхо Тахлили маълумоти калон Технологияхои абрй
Миёна Контейнеризатсияи окилона Як андозаи партия Пасандозхои муштарак Логистикаи масъулиятнок ва боэътимод Хизматрасонии истисной Силсилаи таъминоти гизои тару тоза 3D-печат Блокчейн Вокеияти васеъшуда Технологияхои насли нави бесим Мошинхои бе ронанда Технологияхои сенсории арзон
Паст Грей Power-логистика Логистикаи метрой Бионика дар логистика Вокеияти виртуалй
Сарчашма: <www.dhl.com>.
Кайд кардан зарур аст, ки на танхо нишондихандахои алохидаи низоми логистикй, балки сатхи баландтарини сифати хизматрасонй ба мизочон ба хисоб гирифта мешавад (расми 1). Ба яке аз тамоюлхои муосир расмиёти сифати хизматрасонй дохил мешавад. Раванди баланд бардоштани сифати
gn^xox aMa^neT (Ha TaH^o gap co^an norncTHKa) a3 «Ha3opara cn^aT» (quality control) ofo3 myga, xaM3aMOH ry3apnm 6a «cn^ara Ka^onargop» (quality assurance), MHH6aig - 6a «Ha3opaTn nyppan cn^ar» (total quality control) Ba hh^ost 6a «^aMKopnn nyppa 6o ^apMonmrap» (customer value) xoTHMa Mee6ag.
Расми 1.- Накшаи баланд бардоштани сифати хизматрасонихои логистикй
Дар логистика сифати махсулоти наклиётй -ин расонидани саривактии махсулот ба истеъмолкунанда дар як микдори муайян, дар рузи
муайян ва дар як муддати муайян аст. Лавозимоти сифати махсулоти наклиётй бояд чадвали мувофикашуда, ки хамаи иштирокчиёни ташкили
низоми логистикиро дар чойивазкунии махсулот ба хам меорад, ба хисоб меравад. Ин вобастагиро ба таври риёзй чунин ифода намудан мумкин аст: у = f (О, К), (1) дар ин чо у - махсулоти наклиётй, О - вазн (шумораи) махсулот ва К - сифати махсулот мебошад. Андозахои О ва К дар низоми наклиётй бояд бо функсияхои идоракунии мувофикат кунонида шавад ва дар ин маврид андозаи К-ро метавон ба мачмуи чузъхои гуногунсифати К = К1, К2, ..., Кп табдил дод, ки мачмуи нишондихандахои идоракунй, технологй, иктисодй ва дигари кори наклиётиро ифода менамояд.[14]
Логистикаи наклиётй чузъи мухими хаётии (сохаи функсионалии) логистикаро ифода менамояд. Бинобар ин дар фаъолияти амалии хизматрасонии ширкат ва муассисахои мухталиф истифодаи васеъро дорост. Барои хизматрасонии ташкилот ва муассисахои мухталиф заминаи асосиро амсилаи наклиётии муносиби тахияшуда ташкил медихад ва дар асоси он чадвали мувофикашудаи расонидани махсулот ба истеъмолкунандагон ташкил карда мешавад. Дар ин накша на танхо воридшавии автомобилхо ба анбори истеъмолкунанда, балки чавобгарии моддии иштирокчиёни раванди интикол барои вайрон кардани чадвали харакат муайян карда
мешавад. Самти мухими логистикаи наклиётй бояд муносибати далелнок идоракунии чараёни махсулот бо максади кохиш додани харочотхо, тахияи масирхои хамлу накли хизматрасонандаи минтакахо ва истеъмолкунандагони махсулот мебошад. Бояд на танхо харочоти камтарин, балки стратегияи наклиётй дар мачмуъ, инчунин тагйирёбии нархномахо, низомхои идоракунй ва иттилоотй муайян карда шавад. Илова бар ин тахияи амсилахои наклиётй ва низомхои наклиётии таъминкунандаи расонидани махсулот ба истеъмолкунандагон «дар мухлати аник» масъалаи мухим бокй мемонад.
Дар намуди умумй мавзухои тадкиккунандаи логистикаи наклиётй бояд дар се самт баргузор шаванд: тахияи амсилахо ва алгоритмхои халли масъалахо; чорй намудани пиндоштхои нисбатан дурандешона; якчоякунии амсилахои логистикй.[14]
Шабакаи роххои Точикистон дар шароити хоссе ташаккул ёфтааст, ки он хам ба вазъи муосири наклиёт ва хам ба имкониятхои рушди он таъсир мерасонад. Ин пеш аз хама ба мураккаб будани истифодаи техникаи наклиётй дар худуди кишвар, ки кисми зиёди он кухсор аст, алокаманд мебошад (расми 2).
Расми 2. - Долонхои наклиёти асосии Ч,умхурии Точикистон
Тибки барномаи миёнамухлати рушди иктисоди ракамй дар Ч,умхурии Точикистон барои солхои 2021 - 2025, рохандозии иктисоди ракамй дар сохаи наклиёт, баланд бардоштани самаранокии тадбирхои танзими давлатй дар асоси истифодаи васеи ТИК, боло бурдани сатхи бехатарй дар мачмааи наклиётй дар заминаи иттилоти пурра, дакик ва фаврй
муайян кардани наклиёти дар харакат карордошта, ошкоркунии саривактии тамоюлхои манфй ва рафъи окибатхо ва дигар омилхо зарур мебошанд.
Дар давоми солхои охир дар чумхурй як катор корхонаву ширкатхои наклиётй, аз чумла «Акиа-Авесто-Индастри», «Рахш таксй», «Эйшн Экспресс», «Сомон-таксй», «Глобал экспресс Душанбе»,
«Атластаксй», «Олуча-Авто» ва «Сити таксй» ба фаъолият шуруъ намуданд ва бо усулхои муосири радамй-инноватсионй кору хизматрасонихоро пешниход намуда истодаанд. [2]
Хизматрасонихои надлиётй тавассути радамикунонй ва пардохти электронй пардохти электронии рохкирои надлиётии «Сити корт» (City Card) бештар дар шахри Душанбе ба рох монда шудааст ва рохандозии ин тачрибаи пешрафта дар дигар шахрхои чумхурй мусбй арзёбй мегардад.
Бояд дайд кард, ки аз чониби Ч.ДММ ТАКХ барои сокинони шахри Душанбе ва Хучанд имконияти пардохт намудани хадди хизматрасонихои мусофирбарй (автобус ва тролейбус) фарохам оварда шудааст. Айни замон шумораи кортхои пардохтии барои пардохти хадди хизматрасонихои мусофирбарй пешбинишуда 718 111 ададро ташкил медихад.
Дар шахри Душанбе бо истифода аз дастгоххои радамй низоми «Шахри бехатар» фаъолият менамояд, ки тавассути камерахои мушохидавй омаду рафти надлиёти чамъиятй, доидахои харакат дар рох, гаштугузори одамон, ходисахои гайричашмдошт тариди радамй марказонидашуда назорат карда мешавад, ки он ба бехатарии надлиёт ва сокинони пойтахт, хаёти ичтимоию идтисодии он самараи хуб дода истодааст. [2]
Бунёди инфрасохтори муосири надлиётй барои табдил додани Чумхурии Точикистон ба кишвари транзитй ахамияти халкунанда дошта, ба афзоиши хачми содироти махсулоти ватанй мусоидат менамояд. Бо ин мадсад дар давоми солхои 2016-2020 дар кишвар 13 лоихаи сармоягузорй дар сохаи надлиёт амалй гардид, ки ба рушди инфрасохтори замонавй замина гузошта шуда, дар ин самт 5 лоихаи сармоягузорй мавриди амал дарор доранд. Дар натича мутобид ба стандартхои байналмилалии муосир терминалхои сархадй дар Кулма (бо идтидори хамлу надли 120 хаз. тонн/бор дар як сол), Панчи Поён (780 хаз. тонн/бор дар як сол), Фотехобод (180 хаз. тонн/бор дар сол), Гулистон (450 хаз. тонн/ дар сол), Исфара, Бобочон Fафуров ва Саразм ба фаъолият шуруъ намуданд. 180. Терминали байналмилалй дар Фурудгохи байналмилалии шахри Душанбе (бо идтидори ичозат додани 500 нафар дар 1 соат) фаъолият менамояд, ки бо тачхизоти муосиргардонидашудаи аэронавигатсионй, аз он чумла: тачхизоти радамии «СМАРТ - Т» ва Маркази идораи харакатхои хавоии «Мастер» таъмин карда шуд. [2]
Сарфи назар аз мувафадиятхои ба дастомада, дар соха мушкилоти зерин бодй мемонанд:
• номукамалии таъминот бо тачхизоти алодаи мобилй, интернет, wi-fi дар баъзе дитъахои кухии роххои автомобилгарди кишвар;
• мучаххаз набудани роху надлиёти дохилй, аз чумла мошинхои боркаш, автобусхо ва надлиёти мусофиркаши фармоиши «таксй» бо тачхизоти GPS;
• мавчуд набудани сохтори махсус вобаста ба татбид ва пешбурди фаъолияти идтисоди радамй дар сохаи роху надлиёт;
• мавчуд набудани низоми «Шахри бехатар» дар дигар шахру нохияхои чумхурй;
• мучаххаз набудани дитъахои роххои алохидаи магистралй бо камерахои мушохидавй, студияи радиой ва телевизионии назорати роххо;
• ба рох монда нашудани низоми ягонаи электронии логистикй барои хамлу надли бору махсулот ва мусофиркашонй;
• бо стандарта ягона тахия ва истифодаи низомхои иттилоотй, инчунин хамкории электронй дар асоси истифодаи имзои электронии радамй таъмин набудани сохаи надлиёт;
• бо низоми радамии шабакаи роххои автомобилгард таъмин набудани надлиёти байналмилалй.[2]
Барои халли мушкилихои чойдошта чунин тадбирхо пешбинй мешавад:
• идомаи раванди пайвастшавй ба низоми «Шахри бехатар» дар дигар шахру нохияхои чумхурй;
• таъмини низоми шаффоф ва махзани маълумот дар сохаи надлиёт тавассути радамикунонии соха;
• таъмини истифодаи васеъи низоми GPS дар роху надлиёти дохилй, аз чумла мошинхои боркаш, автобусхо ва надлиёти мусофиркаши фармоиши «таксй»;
• таъмин намудан бо тачхизоти алодаи мобилй, интернет, wi-fi дар дитъахои кухии роххои автомобилгарди кишвар;
• таъмину тадвияти низоми радамикунонй дар шохроххои автомобилгард ва низоми ягонаи чумхуриявии технологияи радамй байни шахру нохияхои чумхурй;
• таъмин намудани низоми ягонаи электронии логистикй барои хамлу надли бору махсулот ва мусофиркашонй;
• таъмин намудани сохаи надлиёт бо стандарта ягонаи истифодаи низомхои иттилоотй, инчунин хамкории электронй дар асоси истифодаи имзои электронии радамй;
• фарогирии шабакахои роххои автомобилгард бо низоми радамй.[2]
Дар натичаи баррасй ва тахлил, мо метавонем ба хулосае барорем, ки татбиди методология ва воситахои амалии радамикунонии логистика ва занчирхои таъминоти корхонахо дар сохахои мухталиф барои инфрасохтори хизматрасонихои логистикию надлётй бартарихо ва имкониятхои
назаррасро фародам меорад: аз дидани нидой то тадлили пешрафта ва автоматикунонии назорат ва идоракунии раванддо дар занцирдои таъминот бояд ба инобат гирифта шаванд. Индо баъзе хусусиятдои асосй самти мазкур мебошанд:
Намоиши дамацониба - намоёнй дар байни шарикони занцираи таъминот, аз цумла таъминкунандагон, истедсолкунандагони шартномавй, интидолдидандагон, провайдердои 3PL ва гайра.
Мубодилаи муштараки иттилоот - дамкории байни тарафдои занцир дар вадти водей дар асоси сохтори шабакаи бисёрэшелонй ва технологияи blockchain.
Огодидои бармадал ва идоракунии истиснодо - далли мушкилоти занцираи таъминот пеш аз он ки ондо тицорати шарикони занцирро халалдор кунанд.
Тадлилдои пешгуишаванда ва дастурй ва дастгирии дарордо - бо истифода аз усулдои пешрафтаи пешгуй, зедни сунъй, моделсозии компютерй ва системадои бисёр-агентй.
Кабули тасмимдои худмухтор ва назорати -кам кардани амалиётдои мударрарй ва баланд бардоштани мадсулнокии кормандон, инфрасохтори истедсолй ва логистикй тавассути истифодаи
технологияхои радамй: А1, ML, AR/VR, робототехника, мошинхои бесарнишин ва чопи 3D.
Занчираи таъминоти худ ислодшаванда бо дабули дарорхои оптималй ва омузиши мошин.
Дар хотима, зарур аст, ки имкониятхои хамкории уфудии занчирхои таъминот дар ташаккули экосистемаи радамй, аз чумла дар заминаи байнисохавй. Рушди хамгирой, аз чумла хамгироии иттилоотй, ташаккули экосистемаи радамиро огоз мекунад, ки имкон медихад ба мизочон хидматхои хамачониба пешниход карда шавад. Кдрорхои радамй метавонанд ба шарикони занчири арзиш кумак расонанд, ки бо хам зичтар хамкорй кунанд. Ширкатхои занчири таъминот тамаркуз карда метавонанд ё худ экосистемаи радамиро шакл ва ташкил кунанд ё ба хизматрасонии чароге, ки ба тачрибаи муштарй арзиш илова мекунад ва як дисми экосистемаи мавчуда мегардад, тамаркуз кунанд.
Равишхои методологии дар боло зикршударо чамъбаст намуда, мехохам изхори умедворй намоям, ки истифодаи онхо дар табдилдихии радамии хизматрасонихои логистикию надлётй дар бахшхои гуногуни идтисоди кишвари мо ба натичахои бештар мувофид оварда мерасонад.
АДАБИЁТ:
1. Азимов П.Х., Алибаева М.М. Роль и значение логистических центров в развитии экспортного потенциала Республики Таджикистан. Вестник Сургутского государственного университета. 2018;(2 (20)):12-20.
2. Барномаи миёнамудлати рушди идтисоди радамй дар Чумдурии Тоцикистон барои солдои 2021 -
2025.
3. В. В. Дыбская / Цифровые технологии в логистике и управлении цепями поставок: аналитический обзор/ В. В. Дыбская, В. И. Сергеев, Н. Н. Лычкина и др. ; под общ. и науч. ред. В. И. Сергеева; Нац. исслед. унт «Высшая школа экономики». — М. : Изд. дом Высшей школы экономики, 2020. — 190.
4. Григорьев М.Н. Логистика. Базовый курс: учебник. М.: Юрайт, 2011. 782 с.
5. Гаджинский А.М. Логистика: учебник. 20-е изд. М.: Изд-во «Дашков и К», 2012. 484 с.
6. Карори дукумати Чумдурии Тоцикистон «Дар бораи Консепсияи идтисодиёти радамй дар Чумдурии Тоцикистон» аз 30 декабри соли 2019 № 642.
7. Курбонализода Д.Т. Асосдои назариявии рушди идтисоди радамй дар минтададо: назариядо, тадлилдо ва пешнидоддо./Нурализода А.Н., Курбонализода Д.Т.// Паёми молия ва идтисод: Душанбе - ДДМИТ 2023, №1(35) сад 153-165.
8. Курбонализода Д.Т., Логистика, (китоби дарсй)/Курбонализода Д.Т., Нурализода А.Н., Нацмуддинов А.М./// Душанбе - 2020, 434с.
9. Курбонализода Д.Т., Надши логистика дар рушди дадафдо стратегии Чумдурии Тоцикистон/"Инноватсияи технологй" (Мацмуи мадоладои илмй-амалии чумдуриявии конфренсиявии Коллеци технологии шадри Душанбе-25.12.2020) сад.43-48.
10. Логистические услуги. URL: http://bor-ger.ru/articles/45 (дата обращения: 05.06.2014).
11. Логистика: учебник / А.А. Гайдаенко, О.В. Гайдаенко. 3-е изд., стер. М.: Кнорус, 2011. 268 с.
12. Интенсивный курс МВА: учеб. пособие. М.: ИНФРА-М, 2011. 544 с.
13. Хабибуллоев Х.Х. Формирование механизма антикризисного управления развитием предприятий сферы услуг. /Хабибуллоев Х.Х., Нуриддинов Н.Ш.//Вестник Таджикского государственного университета коммерции. Душанбе: 2015. №3 (8), С. 27-33.-0,4 п.л. (авторских 0,2 п.л.).
14. Х,абибуллоев Х,.Х. Логистикаи надлётй (Китоби дарсй) /Хабибуллоев Х.Х., Душанбе : 2018. 415 сад.
15. Чернякова Е.В. Развитие логистических подходов к дистрибуции продукции информационных технологий: автореф. дис. ... канд. экон. наук. М., 2008.
16. Ю.С. Якунина. Логистические услуги: особенности и специфика в условиях российского рынка / Ю.С. Якунина./ Вестник Удмуртского Университета. Экономика и право, 2014. Т. 24. Вып. 4.
17. www.dhl.com
Маълумот дар бораи муаллиф
Х,икматов Мухамадназар Назруллоевич - докторнати PhD курси 2 - юми Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. СуроFа: 734067, ш. Душанбе к. Нахимов, 64/14. Тел.: (+992) 918-41-91-75, E-mail: [email protected]
Информация об авторе
Хикматов Мухамадназар Назруллоевич - докторант PhD второго курса Таджикский государственный финансово-экономический университет. Адрес: 734067, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14. (+992) 918-41-91-75, E-mail: [email protected]
Information about the author
Hikmatov Mukhamadnazar Nazrulloevich - second year doctoral PHD, Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimov 64/14. Tel.: (+992) 918-41-91-75, E-mail: muhamadhikmatov [email protected]
УДК 336.71
БАРКАРОРШАВИИ БАЪДИБУХРОНИИ НИЗОМИ БОНКИИ ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН
Х,аёев Киёмуддин Амонуллоевич
Аннототсия. Арзёбии таъсири бухрони молиявй ва паёмадхои он ба самаранокии фаъолияти бонкхо ва дигар ташкилотхои карзй ба чо овардани тахлили хамачонибаи аз чониби унсурхои низоми бонкй ичро гардидани вазифахои асосй дар иктисодиёт ва баркароршавии устувории молиявии бонкхои тичоратиро талаб мекунад. Бонкхои тичоратй, ки чараёнхои пулиро дар иктисодиёт идора мекунанд, ба суръати гардиши пул, бозтаксимкунии захирахои пулй дар байни субъектхои иктисодй ва хосияти равандхои такрористехсол дар мамлакат таъсир мерасонанд. Дар баробари ин, мухити иктисодие, ки дар он бонкхо фаъолият мекунанд, ба равандхои дигаргунихо дар низоми бонкй таъсири назаррас мерасонад. Х,амаи ин баркароршавии баъдибухронии низоми бонкии Ч,умхурии Точикистонро хамчун яке аз вазифахои мухими муътадилсозй ва рушди фаъолияти бонкхои тичоратй мукаррар мекунад.
Дар маколаи мазкур таъсири бухрони молиявии чахонй ба низоми бонкии Ч,умхурии Точикистон тахкик карда шуда, мушкилоти дар паёмади бухрони молиявй дар он бамиёномада, хамчунин омилхои ба пайдошавии душворихои молиявии баъдибухронии бонкхо боисшуда тахкик ва арзёбй карда мешаванд. Ба масъалахои норасоии пойгохи захиравии бонкхои тичоратй бо таъсири паёмадхои бухрони молиявй диккати мухим чудо карда шудааст. Тасдик карда шудааст, ки сарфи назар аз тамоюлоти мусбати нишондихандаи карздихии бонкхо ба сохахои иктисодиёт дар мамлакат мушкилоти норасоии захирахои молиявй баръало ба назар мерасад. Таъсири омилхои берунй ва дохилй ба рушди бахши бонкй ва баркарорсозии баъдибухронии низоми бонкии Ч,умхурии Точикистон тахкик карда шудааст. Вожахои калидй: бухрони молиявии чахонй, хавфи низом, хавфи пардохтпазирй, паёмадхои бухрони молиявй, хачми карздихии низоми бонкй, иктидори захиравии бонкхо, таъмини устувории молиявии бонкхои тичоратй, нишондихандахои кифоятии сармоя.
Барои иктибос: Х,аёев А. Баркароршавии баъдибухронии низоми бонкии Ч,умхурии Точикистон / А. Х,аёев // Паёми молия ва иктисод. - 2024.- № 1 (40). - С. 171-177.
ПОСТКРИЗИСНОЕ ВОССТАНОВЛЕНИЕ БАНКОВСКОЙ СИСТЕМЫ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН
Хаёев Киёмуддин Амонуллоевич