CC BY
00РТКЕ ЦАРСЫ ЦАУ1ПС1ЗД1КТ1 АРТТЫРУ БОЙЫНША НОРМАТИВТ1К-Ц¥ЦЬЩТЬЩ БАЗАНЫ ЖЕТ1ЛД1РУ: ЦАЗАЦСТАНДЬЩ ЖЭНЕ ШЕТЕЛД1К ТЭЖ1РИБЕ
ТЛЕУГАЛИЕВ Р.Р
Магистрант
ХАЙРУЛЛИНА С.Г.
Т.г.к., доцент м.а., гылыми жетекшi ^азакстан, Орал к., Жэцпр хан атындагы Батыс ^азакстан аграрлык-техникалык
университет]
ty^h. Мацалада врт цаугпсгздгггн арттырудыц нег1зг1 аспект1лер1, соныц гшгнде профилактикалыц шаралар, заманауи технологияларды цолдану, нормативтт-цщыцтыц базаны жетглдгру жэне халыцты оцыту мэселелерг талцыланады. Инновациялыц технологиялардыц, атап айтцанда, epmmi ерте аныцтау ЖYйелерi мен автоматтандырылган врт свндiру ЖYйелерiнiц мацыздылыгы кврсетiледi. Нормативтк цщыцтыц реттеу аспекттнде врт цаутЫздтне цатысты зацдардыц цазiргi заман талаптарына сэйкес жацартылуыныц мацыздылыгы царастырылган. Халыцаралыц тэжiрибеге талдау жасалып, Казацстанныц цщыцтыц жэне институционалдыц базасын жетiлдiруге багытталган усыныстар берiледi.
Клт свздер: врт цаутЫздт, профилактика, инновациялыц технологиялар, цщыцтыц реттеу, халыцты оцыту.
Аннотация. В статье обсуждаются основные аспекты повышения пожарной безопасности, в том числе вопросы профилактических мер, применения современных технологий, совершенствования нормативно-правовой базы и обучения населения. Подчеркивается важность инновационных технологий, в частности систем раннего обнаружения пожаров и автоматизированных систем пожаротушения. В аспекте нормативно-правового регулирования рассматривается важность обновления законов, касающихся пожарной безопасности, в соответствии с современными требованиями. Будет проведен анализ международного опыта и даны рекомендации, направленные на совершенствование правовой и институциональной базы Казахстана.
Resume. The article discusses the main aspects of improving fire safety, including issues of preventive measures, the use of modern technologies, improving the regulatory framework andpublic education. The importance of innovative technologies, in particular early fire detection systems and automated fire extinguishing systems, is emphasized. In the aspect of regulatory regulation, the importance of updating laws related to fire safety in accordance with modern requirements is considered. An analysis of international experience will be conducted and recommendations aimed at improving the legal and institutional framework of Kazakhstan will be given.
Эрт каушаздшн камтамасыз ету мэселес урбанизацияньщ есу1, енд1рю келемшщ артуы жэне халыктыц тыгыз орналасуымен б1рге езект бола тYсуде. Бул багытта ерт каушаздшчн тшмд1 тYPде камтамасыз ету Yшiн заманауи технологияларды енпзумен катар, осы саланы реттейтш нормативтш-кукыктык базаны жетiлдiру аса мацызды.
Эрт каушаздшн арттыру - адам емiрi мен денсаулыгын, сондай-ак мYлiктi ерттщ зиянды салдарынан коргауга багытталган мацызды багыттардыц бiрi [1]. Бул - ерттщ алдын алу, олардыц ыктимал салдарын азайту жэне тетенше жагдайларда жедел эрекет етудi камтамасыз ететш шараларды эзiрлеу мен юке асыруды камтитын кYPделi жэне кешендi
Yдерiс. Бул Yдерiс техникалык, уйымдастырушылык, кукыктык жэне элеуметтiк аспектiлердi камтиды, сондыктан оны кYPделi api кепкырлы мiндет деп атауга болады.
Эрт каушаздш дегенiмiз - объектшердщ, аумактардыц жэне адамдардыц ерттен жэне оныц салдарынан коргалган жагдайын бiлдipедi. Мундай каушаздш ерттщ пайда болу ыктималдыгын темендетуге жэне олардыц теpiс эсеpiн азайтуга багытталган шаралар кешенiн iске асыру аркылы камтамасыз етiледi. Эрт каушаздшнщ непзп максаты - адамдардыц емipiне кауш тендipудi болдырмау жэне материалдык кундылыктарды сактау. Бул урбанизацияныц артуы мен енеркэсштщ каркынды дамуы жагдайында ерекше езектi.
^азipri заманда ерт каушаздш тек техникалык шешiмдеpмен шектелмей, инновациялык технологияларды колдануды, халыктыц хабардарлык децгешн арттыруды жэне нормативтш-кукыктык базаны жетiлдipудi камтитын тYpлi тэсiлдеpдi бipiктipудi кажет етедi. Бул багытта ерттщ алдын алу мацызды рел аткарады, ейткенi ол ерттщ туындауына жол бермеу Yшiн жYЙелi жоспарлау мен ю-шаралар еткiзудi бiлдipедi.
^азакстанда, мысалы, ерт кауiпсiздiгi саласындагы зацнамалар «Эрт каушаздш кагидаларын бекiту туралы» зацга негiзделедi [2]. Бул зац тетенше жагдайлардыц алдын алу мен оларды жою мэселелеpiн, соныц iшiнде еpттеpдi pеттейдi. Дегенмен, нормативтш-кукыктык база казipгi замангы кауiптеp мен сын-катеpлеpдi ескеру Yшiн Yнемi жацартылып отыруы кажет.
Эрт каушаздшн арттыру бipнеше мацызды багыттарды камтиды [3]:
1. Эpттiц алдын алу шаралары. Эpттiц алдын алу шаралары - еpттiц туындауын болдырмауга арналган шаралар кешенiн камтитын непзп багыттардыц бipi. Бул шаралар гимараттар мен курылыстарды Yнемi тексеpудi, ертке карсы нормалар мен еpежелеpдiц сакталуын бакылауды, сондай-ак уйым кызметкеpлеpiне нускаулыктар мен окыту еткiзудi камтиды.
2. Инновациялык технологиялар. Заманауи технологиялар ерт каушаздшн камтамасыз етуде Yлкен рел аткарады. Мысалы, ерт ошактарын ерте аныктау жYЙелеpi, автоматтандырылган ерт сендipу курылгылары, температура мен тYтiн датчиктеpi кауiптi тез аныктап, оларга уактылы эрекет етуге мYмкiндiк беpедi. Мундай технологияларды колдану адам кеп шогырланган нысандар, мысалы, сауда орталыктары, ауруханалар жэне мектептер Yшiн ерекше мацызды.
3. Нормативт1к-кукыктык базаны жетiлдipу. Тиiмдi зацдар мен ноpмативтiк актшер ерт каушаздш мэселелеpiн сенiмдi pеттеудi камтамасыз етедь Олар материалдар мен конструкцияларга койылатын стандарттарды, гимараттар мен курылыстарды пайдалануга арналган талаптарды, сондай-ак ерт каушаздш еpежелеpiн бузганы Yшiн жауапкершшкп аныктайды.
4. Халыкты окыту. Адамдарды ерт каушаздшнщ негiзгi еpежелеpiне Yйpету - ерттщ алдын алудыц мацызды элемента Бул тренингтер, тYсiндipу жумыстары жэне эpтYpлi жас топтары Yшiн оку багдарламаларын эзipлеудi камтиды. Эсipесе, балаларга ерекше кецiл белiнедi, ейткенi бала кезшен алынган бiлiм кауiпсiздiк мэселелерше жауапкеpшiлiкпен карауга ыкпал етедi.
5. Эртке эрекет етудi уйымдастыру. Эртке тиiмдi эрекет ету жYЙесi дайындалган ертке карсы кызметтеpдiц болуын, заманауи жабдыктармен камтамасыз етiлуiн жэне тYpлi курылымдар арасындагы Yйлестipудi талап етедь Бул еpттiц зиянын азайтып, олардыц салдарын жылдам жоюга мYмкiндiк береди
6. Нормативт1к-кукыктык реттеу. Ноpмативтiк-кукыктык база ерт каушаздшн камтамасыз етудiц непзш курайды. Эрт кауiпсiздiгiн реттейтш зацдар гимараттарга, материалдарга жэне жабдыктарга койылатын минималды талаптарды аныктайды, сондай-ак олардыц орындалмауы Yшiн жауапкеpшiлiктi белгiлейдi.
Эрт каушаздшн арттыру кептеген артыкшылыктарды камтамасыз етедь Бipiншiден, бул ерт кезшде зардап шеккендер мен каза болгандар санын азайтады. Екiншiден, гимараттар мен мYлiкке келтipiлген материалдык шыгындарды азайтады. Yшiншiден, когамдагы жалпы
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
каушаздш децгешн жаксартады. Сонымен катар, ерт каушаздшне салынган инвестициялар экономикалык тургыдан да тиiмдi. Олар ерттщ салдарын жоюга жумсалатын шыгындарды темендетш, инфракурылым нысандарына халык пен бизнестiц сешмш арттырады. Дегенмен, бар кукыктык базага карамастан, оны iске асыру барысында бipкатаp киындыктар байкалады. Негiзгi мэселелердщ бipi - заманауи нысандарга арналган ноpмативтiк талаптардыц жеткiлiксiздiгi. Мысалы, бшк гимараттардыц кебеюiмен жэне халык кеп жиналатын сауда-ойын-сауык орталыктарыныц санымен бipге, ерт кауiпсiздiгi нормаларын жаца талаптарга бейiмдеу кажеттiлiгi туындайды. Осы тургыда интеграцияланган тэуекелдеpдi баскару жYЙелеpiн енгiзудiц мацыздылыгын кеpсететiн халыкаралык тэжipибенi ескеру кажет [4].
Шетелдiк тэжipибе ерт кауiпсiздiгi саласындагы ноpмативтiк-кукыктык базаныц эpтYpлi тэсiлдеpмен калыптасатынын кеpсетедi, бул зацнамалык дэстYpлеp мен технологиялык дамуга байланысты еpекшеленедi. Мэселен, Еуропалык Одакта (ЕО) курылыс материалдарыныц ертке тезiмдiлiгiн pеттейтiн директива бар. Бул директива стандарттарды бipiздендipуге ыкпал етедi, бул эаресе ортак нарык Yшiн мацызды. Нэтижесiнде, ЕО-тыц барлык елдеpiнде бipыцFай талаптарга сэйкес келетiн материалдарды колдануга мYмкiндiк беpiледi. Сонымен бipге, Германия мен Швеция сиякты елдерде халыкты тетенше жагдайлар кезiнде дурыс эрекет етуге YЙpетуге ерекше назар аударылады, бул еpттiц алдын алудыц мацызды белш болып табылады.
Америка ^урама Штаттарында (А^Ш) ерт кауiпсiздiгi саласындагы кукыктык нормаларды ¥лттык Эрт Кдушаздш Стандарты (¥Э^А) pеттейдi. Бул стандарттар гимараттарды жобалаудан бастап ертке карсы жYЙелеpдi пайдалануга дейiнгi кец аукымды мэселелеpдi камтиды. Америкалык эдiстiц еpекшелiгi - инновациялык технологияларды еpiктi тYPде енгiзуге баса назар аударылуы. Мысалы, ¥Э^А стандарттары автоматты ерт сендipу жYЙелеpiн орнату талаптарын белсендi тYPде камтиды, бул кептеген гимараттар санаттары Yшiн мшдетп болып табылады [5]. Сонымен катар, А^Ш-да ертке карсы жабдыктарды тэуелаз сертификаттау жYЙесi кецiнен колданылады, бул мундай жYЙелеpге деген сенiмдiлiктi арттырады.
Азия елдер^ соныц iшiнде Жапония мен ОцтYCтiк Корея, ерт каушаздш саласына сандык технологияларды енгiзуде озык тэжipибеге ие. Жапония, мысалы, ерттщ алдын ала хабарлау жYЙелеpiн белсендi колданады, бул жYЙелеp муниципалды кызметтермен интеграцияланган. Мундай жYЙелеp тек жауап беру уакытын кыскартып кана коймай, сонымен катар залалды азайтуга мYмкiндiк беpедi.
Германия тэж1рибес1
Германия ерт каушаздшн камтамасыз етуде катац нормативтш-кукыктык талаптарды колданатын елдеpдiц бipi болып табылады. Мунда эpбip федералды жердщ ертке карсы еpежелеpi бар, бipак олар жалпыулттык стандарттарга сэйкес келуi керек [6]. Эрт кауiпсiздiгiне жауап беретш непзп орган - ертке карсы кызметтер, олар жеpгiлiктi децгейде жумыс iстейдi. Сонымен катар, елде ершт ерт сендipушiлеp жYЙесi кещнен дамыган, бул халыктыц кауiпсiздiкке деген жауапкершшпн арттырады.
Германияда алдын ала ескерту жэне бакылау жYЙелеpi ерекше мацызды. Жаца гимараттар курылысы кезшде мiндеттi тYPде автоматты ерт сендipу жYЙелеpi мен тYтiн датчиктеpi орнатылады. Бул технологиялар еpттiц тез аныкталуын жэне дер кезiнде жауап кайтарылуын камтамасыз етедi. Будан белек, Германияда ертке карсы материалдардыц сапасына катысты ете катац талаптар койылады. Бул елдщ тэжipибесi керсеткендей, ерт каушаздш бойынша алдын алу шаралары мемлекет пен халык арасында тыгыз ынтымактастыкты кажет етедi.
Жапония тэж1рибес1
Жапония ерт каушаздш саласында инновациялык технологияларды колдануда кешбасшы елдеpдiц бipi болып табылады. Елдщ географиялык еpекшелiктеpi (тыгыз коныстанган калалар, жер сiлкiнiсi каут) ертке карсы ерекше тэсiлдеpдi кажет етедь Жапониядагы негiзгi назар - алдын ала ескерту жYЙелеpiне аударылады [7]. Елде жылу
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
датчиктер^ tytïh сенсорлары жэне автоматтандырылган ерт сeндiру жYЙелерi кещнен колданылады. Сонымен катар, Жапония тургындарды окытуга ерекше кецш бeледi. Елде ерт каушаздш бойынша арнайы оку багдарламалары бар, олар мектептен бастап жумыс орындарына дешн камтиды. Бул багдарламалар адамдарды тетенше жагдайларда дурыс эрекет етуге дайындайды. Жапонияныц тэжiрибесi ерт кауiпсiздiгiн камтамасыз етуде жаца технологиялар мен бшм берудi YЙлестiрудiц тиiмдiлiгiн кeрсетедi. АКШ тэж1рибес1
А^Ш-да ерт кауiпсiздiгiн камтамасыз етуде ¥0^А-сы жетекшi рел аткарады. Бул уйым ерт кауiпсiздiгi бойынша стандарттарды эзiрлеп, олардыц орындалуын бакылайды. А^Ш-дагы басты ерекшелiк - мемлекетпк жэне жеке сектор арасындагы тыгыз ынтымактастык. Кептеген гимараттарда ертке карсы жYЙелердi орнату Yшiн субсидиялар мен салык жецiлдiктерi берiледi. Сонымен катар, елде ертке карсы жабдыктарды сертификаттау жYЙесi жаксы дамыган. Барлык жабдыктар тэуелсiз зертханаларда сынактан етед^ бул олардыц сенiмдiлiгi мен тшмдшгш камтамасыз етедi. А^Ш-да алдын алу шараларына ерекше кeцiл бeлiнедi. Мысалы, кептеген штаттарда тYтiн детекторларын орнату мшдетп болып табылады. Бул тэсш eрттiц алдын алу мYмкiндiгiн айтарлыктай арттырады.
Финляндия тэж1рибес1
Финляндияда ерт каушаздш саласында когамды кецiнен тарту жYЙесi мацызды рел аткарады. Елде балаларга мектеп жасынан бастап ерт каушаздЫ туралы бiлiм берiледi. Сонымен катар, елде ерт каушаздш бойынша улттык кYндер eткiзiледi, бул халыктыц хабардарлыгын арттырады.
Финляндияда ертке карсы жYЙелердiц тиiмдiлiгi мен сенiмдiлiгi жогары децгейде бакыланады. Барлык жаца гимараттарда автоматты ертке карсы жYЙелер орнатылуы мiндеттi. Сонымен катар, Финляндияда ерт каушаздЫ бойынша зацдар мен регламенттер туракты тYрде жацартылып отырады, бул оларды заманауи талаптарга сэйкестендiредi.
Аустралия тэж1рибес1
Аустралия, эсiресе орман ертщ^мен кYрес саласында ерекше тэжiрибеге ие. Елде улттык ертке карсы стратегиялар кабылданып, оларды жYзеге асыруга эртYрлi децгейдегi билiк органдары катысады. Орман eрттерi каупi жогары аймактарда тургындарга арнайы дайындык курстары eткiзiледi. Сонымен катар, жергшкт кауымдастыктар орман eрттерiмен кYресуге белсендi катысады [8].
Аустралиядагы мацызды ерекшелiк - ерт каушаздЫ саласында дрондар мен спутниктiк бакылау жYЙелерiн пайдалану. Бул технологиялар ерт ошактарын ертерек аныктауга жэне оларды окшаулауга мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, елде ертке карсы материалдар мен технологияларды эзiрлеу жэне енпзу белсендi тYPде жYргiзiледi.
Бул елдердегi кукыктык нормалар «акылды» технологияларды, мысалы, жылу детекторлары мен тYтiн сенсорларын пайдалануга багытталган, бул оларды eзгермелi жагдайларга бейiм етедi. Жапония тэжiрибесi керсеткендей, катал нормативтш талаптар мен жасанды интеллект технологияларын енгiзудi Yйлестiру ерт каушаздшн камтамасыз етудiц тиiмдiлiгiн айтарлыктай арттыра алады.
^азакстанда да сандык технологияларды енгiзу бойынша кадамдар жасалуда. Мысалы, ерт жагдайын бакылау жYЙелерi эзiрленуде, бул деректердi жедел кызметтерге жедел тYPде ж1беруге мYмкiндiк береди Алайда, мундай технологияларды пайдалануды реттейтш накты нормативтiк актiлердiц жоктыгы олардыц кещнен колданылуын тежейдi. Бул колданыстагы стандарттарды кайта карап, оларды жаца шындьщтарга бейiмдеу кажеттiлiгiн кeрсетедi. Сонымен катар, ^азакстанныц инфракурылымдык ерекшелiктерiн ескеру мацызды.
Кептеген гимараттар, эсiресе ауылдык жерлерде, казiргi замангы ерт каушаздш талаптарына сэйкес келмейдi. Шетелдiк тэж1рибе осындай жагдайларда eрттiц алдын алу жэне оган карсы эрекет ету шараларын бейiмдеуде пайдалы болуы мYмкiн. Мысалы, ауылдык аумактары кец Австралияда ерт каут туралы халыктыц хабардарлыгын арттыруга арналган улттык багдарлама бар. Бул багдарлама акпараттык наукандарды, волонтерлердi окытуды
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
жэне жергшкт эвакуация жоспарларын эзiрлеудi камтиды. Мундай T9C^i ^азакстанда да географиялык жэне климаттык ерекшелiктердi ескере отырып колдануга болады.
Эрт кауiпсiздiгiн камтамасыз ету тэсшдерш салыстыру 1 кестесiнде керсетшген.
Кесте 1 - Эрт каушаздшн камтамасыз ету тэсiлдерiн салыстыру
Критерий ^азакстан Халыкаралык тэж1рибе
Реттеу багыты Стандарттарды сактауга назар аудару; кейбiр салаларда ескiрген Адаптивп жэне кешендi реттеу
Технологияларды колдану Цифрлык технологиялар шектеулi колданылуда Жасанды интеллект пен сенсорлык жYЙелер кецiнен колданылуда
^огамды тарту Негiзiнен мектеп жасындагы балаларды окыту багдарламалары Барлык жастагы адамдарды, соныц iшiнде карттарды камту
Инспекция жшлш Мемлекеттiк органдардыц мерзiмдi тексерулерi Тэуелаз аудиттердiц жиi жYргiзiлуi
^аржыландыру кездерi Кеп жагдайда мемлекетпк каржыга CYЙенедi Мемлекеттiк-жекеменшiк эрштеспк
Бул кесте ^азакстан мен халыкаралык тэжiрибеде ерт кауiпсiздiгiн камтамасыз етудщ непзп аспектшерш салыстыруга мYмкiндiк бередi. ^азакстандагы тэсiлдер стандарттарды сактау мен мемлекетпк реттеуге негiзделген, бiрак цифрлык технологияларды енпзу шектеулi болып отыр. Халыкаралык тэжiрибеде, керiсiнше, кешендi тэсiлдер мен инновациялык технологиялар мацызды рел аткарады.
^азакстанда нормативтiк-кукыктык базаны жетiлдiрудiц мацызды аспектшершщ бiрi -ведомствоаралык езара ю-кимылды камтамасыз ету. ^азiрri уакытта ерт кауiпсiздiгi саласындагы нормативтiк актшер эртYрлi ведомстволармен эзiрленедi, бул олардыц Yйлесiмсiздiгiне алып келедi. Шетелдiк тэжiрибе керсеткендей, эртYрлi курылымдардыц ^ш-ж1герш бiрiктiру ерт кауiпсiздiгiнiц тиiмдiлiгiн арттыруга мYмкiндiк бередi. Мысалы, Канадада ерт каушаздЫнщ улттык стратегиясы жумыс ютейд^ ол федералды, провинциялык жэне жергшкт билiк органдарыныц кызметiн Yйлестiредi. Бул тэжiрибе ^азакстан Yшiн осындай механизмдердi эзiрлеуде пайдалы болуы мYмкiн.
^азакстанда нормативтiк-кукыктык реттеу стандарттарды орындауга багытталган, бiрак жаца типтегi гимараттар мен заманауи талаптарга сэйкес келмеуi байкалады. Халыкаралык тэж1рибеде реттеудiц бейiмделгiш жэне кешендi эдiстерi пайдаланылады, бул кауш-катерлердi болжауга жэне олардыц алдын алуга кемектеседi [9]. Цифрлык технологияларды колдану саласында ^азакстанда шектеулер бар, ал баска елдер жасанды интеллект пен сенсорлык жYЙелердi кецiнен енпзуде, бул ертке карсы шаралардыц тшмдшгш айтарлыктай арттырады.
^огамды тарту мэселесiнде ^азакстан мектеп жасындагы балаларды окыту багдарламаларымен шектелсе, халыкаралык тэжiрибеде барлык жастагы адамдарды камтитын жYЙелi окыту тэсiлдерi колданылады. Финляндия жэне Жапония сиякты елдерде кауiпсiздiк мэдениетш калыптастыруга ерекше назар аударылады. Инспекциялардыц жиiлiгi бойынша ^азакстанда мемлекеттiк тексерулер мерзiмдi турде жYзеге асырылады, бiрак олардыц сапасы ресурстар мен мамандардыц жетiспеушiлiгiнен темендеуi мYмкiн. Нидерланды жэне Сингапур сиякты елдерде инспекциялар тэуелаз аудит аркылы жиi жYргiзiледi, бул ертке карсы жYЙелердiц сенiмдiлiгiн арттырады.
^аржыландыру кездерше келсек, ^азакстан негiзiнен мемлекеттiк каржыландыруга CYЙенедi, ал халыкаралык тэжiрибеде мемлекетпк-жекеменшш эрiптестiктер жиi
колданылады. ¥лыбритания бул багытта Yлкен табыстарга жетiп, ерт кауiпсiздiгiн каржыландыруды кецейту Yшiн жеке компаниялардыц ресурстарын тиiмдi пайдаланады.
Осылайша, кестеде кeрсетiлген мэлiметтер ^азакстандагы ерт кауiпсiздiгiн камтамасыз ету жYЙесiн реформалау кажеттiгiн кeрсетедi. Халыкаралык тэжiрибенi ескере отырып, нормативтiк-кукыктык базаны жетiлдiру, жаца технологияларды енгiзу жэне каржыландыру кeздерiн эртараптандыру саласында накты кадамдар жасау кажет.
^азакстан мен шетелдш тэжiрибелердi салыстырмалы талдау норматив!« талаптарды сактау децгейiн бакылаудагы айырмашылыктарды да кeрсетедi. Нидерланды мен Сингапур сиякты елдерде ертке карсы жYЙелердi тэуелсiз тексеру тэжiрибесi бар, бул кемшiлiктердi уактылы аныктап, жоюга мYмкiндiк бередi. ^азакстанда инспекциялар жYЙесi бар болганымен, ресурстардыц шектеулiлiгi мен мамандарды дайындаудыц жеткiлiксiздiгi олардыц тиiмдiлiгiн темендетедь Бул бакылау жYЙесiн реформалау, соныц iшiнде ерт кауiпсiздiгi аудитiне жауапты тэуелсiз органдар куру кажеттiгiн керсетедь
Эрт кауiпсiздiгi саласындагы кукыктык реттеудщ мацызды бeлiгi - кауiпсiздiк мэдениетш калыптастыру. ^азакстанда ерт кауiпсiздiгi бойынша бшм беру багдарламалары непзшен мектеп жасындагы балаларга багытталган, ал халыкаралык тэж1рибе барлык жас санаттарын камтудыц мацыздылыгын кeрсетедi. Мысалы, Финляндияда ерт каушаздш бойынша окыту багдарламалары мектепке дешнп жастан басталып, eмiр бойы жалгасады. Бул туракты дагдыларды калыптастыруга жэне халыктыц жауапкершiлiк децгейiн арттыруга мYмкiндiк бередi.
Эртке карсы шараларды каржыландыру мэселесi де ерекше назар аударуды кажет етедi. ^азакстанда кептеген шаралар бюджет каражаттары есебiнен жYзеге асырылады, бул олардыц аукымын шектейдь Шетелдiк тэж1рибе керсеткендей, мемлекеттiк-жекеменшiк серштеспк каржыландырудыц тиiмдi куралы бола алады. Мысалы, ¥лыбританияда тургын YЙлерде ертке карсы жабдыктарды орнатуды субсидиялау багдарламалары жеке компаниялармен бiрлесiп жYзеге асырылады. Мундай тэсш мемлекеттщ елеулi шыгындарынсыз кауiпсiздiк децгейiн арттыруга ыкпал етедi .
Эрт кауiпсiздiгiн арттыру - ерттщ алдын алу, заманауи технологияларды колдану, кукыктык базаны жетiлдiру, халыкты окыту жэне тетенше жагдайларда тиiмдi эрекет ету жYЙесiн уйымдастыруды камтитын кешендi жэне кепкырлы Yдерiс. Бул аспектшердщ эркайсысы eмiрдi, денсаулыкты жэне мYлiктi коргауда мацызды рел аткарады.
^аз1рп замангы урбанизация, климаттык езгерютер жэне технологиялык тэуекелдердiц артуы жаца тэсшдер мен шешiмдердi бiрiктiрудi талап етедь Осылайша, ерт кауiпсiздiгiн арттыру тек мемлекетпк органдардыц гана емес, сонымен катар 6y^ когамныц ортак жауапкершiлiгi болып табылады.
^азакстан мен шетелдш елдердiц ерт кауiпсiздiгi саласындагы нормативтш-кукыктык базасын талдау оны жетiлдiрудiц бiрнеше негiзгi багыттарын айкындайды. Олардыц катарына казiргi замангы сын-тегеурiндерге бешмделу, сандык технологияларды интеграциялау, бакылаудыц тшмдшгш арттыру жэне каушаздш мэдениетiн калыптастыру юредь Шетелдiк тэж1рибе мемлекет, бизнес жэне халык арасындагы ынтымактастыкты камтитын кешендi тэсiл ертке карсы коргау децгейiн айтарлыктай арттыра алатынын керсетедь ^азакстанда мундай шараларды енгiзу колданыстагы кукыктык базаны кайта карауды жэне оны одан эрi дамытуга багытталган стратегияларды эзiрлеудi талап етедi.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. ^азакстан Республикасы Тетенше жагдайлар министршщ 2022 жылгы 21 акпандагы № 55 буйрыгы. «Эрт кауiпсiздiгi кагидаларын бекiту туралы» // [Электрондык ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2200026867 (кол жетюзу кYнi: 05.11.2024).
2. Низдиминов, А. В., Исмагилов, Е. Ф., Буданов, Б. В. Наши современные модели противопожарной защиты [Электронный ресурс] // CyberLeninka. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/nashi-sovremennye-modeli-protivopozharnoy-zaschity (кол жетюзу ^ш: 06.11.2024).
3. Гылыжов, Б., Довлетбердиева, Л., Аннагулыев, А. Противопожарная безопасность в строительной сфере [Электронный ресурс] // CyberLeninka. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/protivopozharnaya-bezopasnost-v-stroitelnoy-sfere (кол жетюзу ^ш: 06.11.2024).
4. Якупова, Г. Т., Аксенов, С. Г. Противопожарная защита [Электронный ресурс] // CyberLeninka. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/protivopozharnaya-zaschita (дата обращения: 08.11.2024).
5. Дергаль, П. П., Фёдорова, А. Е. Противопожарная безопасность вчера, сегодня и завтра [Электронный ресурс] // Молодой ученый. URL: https://moluch.ru/archive/145/40611/ (кол жетюзу ^i: 09.11.2024).
6. Хайретдинов, И. Р., Юманов, П. В. Влияние технического регулирования и риск-ориентированного подхода на пожарную безопасность промышленных предприятий [Электронный ресурс] // Молодой ученый. URL: https://moluch.ru/archive/155/43885/ (кол жетюзу ^i: 09.11.2024).
7. Журнал «Пожарная безопасность». Публикации по вопросам пожарной безопасности [Электронный ресурс]. URL: https://firesafety-vniipo.ru/ (кол жетюзу ^ш: 09.11.2024).
8. Brown, J. D. Fire Safety Regulations in Urban Development: A Comparative Analysis / J. D. Brown // International Journal of Fire Safety. - 2020. - Vol. 8, No. 2. - P. 112-118.
9. Johnson, L. A. Innovative Technologies in Fire Safety: Early Warning Systems / L. A. Johnson // Journal of Engineering and Safety. - 2021. - Vol. 10, No. 1. - P. 45-50.
