CC BY
0УДК: 336.39:01
РО^ОИ ТАКМИЛИ РАВАНД^ОИ ^АЛБИ САРМОЯГУЗОРИИ ХОРИ^Й ДАР ВИЛОЯТИ ХАТЛОН
Давлатзода Д.Ш.
Аннотатсия. Мацола ба та^лили вазъи мавцуда бо цалби сармоягузории хорици ба вилояти Хатлон ва муайян кардани монеа^ои асоси барои афзоиши он^о бахшида шудааст. Дар асоси тащицоти гузаронидашуда, муаллиф мушкилоти асосиро, ба монанди рушди нокифояи инфрасохтор, нокомилии заминаи цонунгузори ва норасоии кадр^ои баландихтисос ошкор мекунад. Мацола чора^ои мушаххасро барои бе^тар кардани фазои сармоягузории минтаца, аз цумла ташкили минтаца^ои махсуси ицтисоди, содда кардани расмиёти маъмури, рушди сармояи инсони ва та^кими шарикии давлат ва бахши хусуси пешнщод менамояд.
Калидвожахр: вилояти Хатлон, сармоягузории хорици, фазои сармоягузори, инфрасохтор, цонунгузори, сармояи инсони, шарикии давлати-хусуси, минтаца^ои махсуси ицтисоди, сармоягузорон, исло^оти ицтисоди.
Барои ицтибос: Давлатзода, Д.Ш. Рощои такмили раванд^ои цалби сармоягузории хорици дар вилояти хатлон /Д. Ш. Давлатзода // Паёми молия ва ицтисод. - 2024 №4 (43) - С. 246-256.
ПУТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ПРОЦЕССОВ ПРИВЛЕЧЕНИЯ ИНОСТРАННЫХ ИНВЕСТИЦИЙ В ХАТЛОНСКОЙ ОБЛАСТИ
Давлатзода Д.Ш.
Аннотация. Статья посвящена анализу сложившейся ситуации с привлечением иностранных инвестиций в Хатлонскую область и выявлению основных препятствий для их роста. На основе проведенного исследования автор выявляет основные проблемы, такие как неадекватное развитие инфраструктуры, несовершенство законодательной базы и нехватка квалифицированных кадров. В статье предлагаются конкретные меры по совершенствованию инвестиционного климата региона, включая создание особых экономических зон, упрощение административных процедур, развитие человеческого капитала и укрепление государственно-частного партнерства.
Ключевые слова: Хатлонская область, иностранные инвестиции, инвестиционный климат, инфраструктура, законодательство, человеческий капитал, государственно-частное партнерство, особые экономические зоны, инвесторы, экономические реформы.
WAYS TO IMPROVE THE PROCESSES OF ATTRACTING FOREIGN INVESTMENT IN THE KHATLON REGION
Davlatzoda D.Sh.
Annotation. The article is devoted to the analysis of the current situation with attracting foreign investments to the Khatlon region and identifying the main obstacles to their growth. Based on the conducted research, the author identifies the main problems, such as inadequate infrastructure development, imperfection of the legislative framework and lack of qualified personnel. The article proposes specific measures to improve the investment climate of the region, including the creation of special economic zones, simplification of administrative procedures, development of human capital and strengthening public-private partnerships.
Keywords: Khatlon region, foreign investments, investment climate, infrastructure, legislation, human capital, public-private partnership, special economic zones, investors, economic reforms.
Гузориши масъала. Х,алли калидй барои хавасмандгардонии воридоти сармоягузории хоричй ба вилояти Хатлон метавонад ташкили минтакаи махсуси иктисодй бо шароити имтиёзноки тичорат бошад.
Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Тахкикотхои охирин мушкилоти калидиро, ки ба чалби сармоягузории хоричй ба вилояти Хатлон монеъ мешаванд, ба монанди инфрасохтори нокифоя ва ноустувории конунгузорй муайян мекунанд ва хамзамон як катор чорахоро барои бехтар кардани фазои сармоягузорй, аз чумла ташкили минтакахои махсуси иктисодй ва рушди сармояи инсонй пешниход мекунанд.
Максади макола. Х,адафи макола тахлили амики вазъи мавчудаи чалби сармоягузории хоричй ба вилояти Хатлон, муайян кардани мушкилот ва махдудиятхои асосй, инчунин пешниходи чорахо ва тавсияхои мушаххас барои бехтар кардани фазои сармоягузорй ва хдвасмандгардонии вуруди сармояи хоричй мебошад.
Мухтавои асосии мавод. Дар шароити рушди муносибатхои молиявию карзй такмили равандхои сармоягузорй хамчун шарти мухими рушди фаъолияти иктисодиёти миллй аз нуктаи назари таъмини бехатарии иктисодй басо мухим арзёбй мегардад. Афзоиши сармояи хоричй дар рушди иктисоди кишвар накши калидй
дорад. Ин метавонад манфиатхои зиёдро аз кабили рушди иктисодй, навоварихои технологй, рушди инфрасохтор, афзоиши шугл, рушди бахши молиявй, гуногунии захирахо ва гайра ба даст оварад.
Сармоягузории хоричй рушди иктисодиро хавасманд мекунад, зеро он барои ширкатхо ва лоихахо захирахои иловагии молиявиро фарохам меорад. Инчунин баланд бардоштани сатхи механизми истифодабарии
шудани сатхи зиндагии мардум мегардад. Сармоягузории хоричй аксар вакт бо интиколи технология ва дониш хамрох мешавад. Сармоягузорон метавонанд технологияхои навро чорй намуда, ба ин васила равандхои истехсолиро бехтар ва самаранокии онро баланд бардоранд.
^айд кардан зарур аст, ки барои рушди инфрасохтор, аз кабили роххо, бандархо, энергетика ва гайра сармоягузорихои хоричй инчунин ба шарти мухими тараккиёт баромад мекунанд. Воридоти сармояи хоричй аксар вакт бо таъсиси чойхои нави корй хамрох мешавад ва ба кохиши сатхи бекорй ва бехтар шудани шароити ичтимой мусоидат мекунад.
Ч,алби сармоягузориии хоричй ба ин ё он кишварро метавон тавассути стратегия ва фаъолиятхои гуногун ба даст овард. Дар чадвал чанд чорахо, ки метавонанд ба
афзоиши сармоягузории хоричй мусоидат кунанд ошкор гардидаанд.
Ч,адвали 1 -Рохдои мукаммалнамоии чалби сармоягузории хоричй дар Вилояти Хатлон
Усулх,о Тадбирх,о
Таъсиси иклими мусоиди Бартараф намудани монеахои бюрократй ва кам
сармоягузорй кардани сарбории маъмурй барои сармоягузорони хоричй. Ислохоти конунгузорй ва низоми андоз бо максади таъмини шаффофият ва устувории фазои сармоягузорй. Кафолати хукуки моликият ва химояи хукуки сармоягузорон.
Рушди инфрасохтор Такмили сохаи наклиёт, энергетика, коммуникатсия ва дигар намудхои инфрасохтор бо максади таъмини равандхои самараноки тичорат. Ч,алби сармояи хоричй барои маблаггузории лоихахои инфрасохторй.
Омода намудани мутахассисон Баланд бардоштани сатхи маълумот ва омодагии кувваи корй бо максади таъмини дастрасии мутахассисони сохибихтисос барои лоихахои сармоягузорй. Тахияи барномахои таълимии касбй барои конеъ гардонидани талаботи сармоягузорон ба кормандони сохибихтисос.
Маркетинг ва табл^от Пешбурди фаъолонаи имкониятхои сармоягузории кишвар дар бозори чахонй. Иштирок дар форумхои сармоягузорй, ярмаркахо ва конфронсхо барои чалби таваччухи сармоягузорони хоричй.
Бунёди муносибатх,ои шарикй Рушди шарикии стратегй бо ширкатхо ва созмонхои байналмилалй. Пешниходи сабукихо ва имтиёзхо барои сармоягузорони хоричй, аз чумла созишномахои хифзи сармоягузорй.
Воситахои молиявй Эчоди воситахои молиявй ба монанди кафолатхо ва сугуртаи сармоягузорй барои кохиш додани хатархои сармоягузорони хоричй. Таъмини хавасмандгардонии молиявй ва субсидияхо барои таквияти сармоягузорй.
Х,амкорй бо ташкилотх,ои Иштирок дар барномахо ва лоихахои
байналмилалй байналмилалй, ки метавонанд таваччух ва дастгирии ниходхо ва созмонхои байналмилалиро чалб кунанд.
Ислох,оти иктисодй Татбики ислохоти васеи иктисодй барои баланд бардоштани ракобатпазирии мамлакат дар арсаи чахон. Мусоидат ба воридшавй ба бозор ва равандхои тичорат барои ширкатхои хоричй.
Сарчашма. Проблемы привлечения иностранного капитала в регионе. https://openai.com/c/0364a108-3a49-4205-988b-3e34f6056209. Санаи мурочиат 28.02.2024.
Ахамияти илмиву тачрибавии воридоти сармояи хоричй инчунин дар он ифода мегардад, ки он ба рушди бахши молияи кишвар, аз чумла низоми бонкй ва бозори саххомй мусоидат мекунад. Сармоягузории хоричй метавонад сарчашмахои маблаггузориро
диверсификатсия намуда, вобастагй аз манбаъхои дохилии сармояро кохиш дихад. Аммо бояд кайд кард, ки бомуваффакият чалби сармояи хоричй барои фарохам овардани фазои мусоиди сармоягузорй як катор тадбирхо, аз кабили фазои устувори сиёсй, сохторхои муассири хукукй, хифзи хукуки моликият ва шаффофият дар идоракунии давлатро такозо мекунад.
Ислохоти конунгузорй ва низоми андоз, такмили сохаи наклиёт, энергетика, коммуникатсия ва дигар намудхои инфрасохтор бо максади таъмини равандхои самараноки тичорат, баланд бардоштани сатхи маълумот ва омодагии кувваи корй, тахияи барномахои таълимии касбй барои конеъ гардонидани талаботи сармоягузорон, пешбурди фаъолонаи имкониятхои сармоягузории кишвар дар бозори чахонй, пешниходи сабукихо ва имтиёзхо барои сармоягузорони хоричй, иштирок дар барномахо ва лоихахои байналмилалй, татбики ислохоти васеи иктисодй барои баланд бардоштани ракобатпазирии мамлакат дар арсаи чахон роххои мукаммалнамоии чалби сармоягузории хоричй дар шароити кунунй ба шумор мераванд.
Якчоя ва хамоханг рушд намудани ин фаъолиятхо дар Вилояти Хатлон метавонад ба афзоиши чолибияти кишвар барои сармоягузорони хоричй мусоидат кунад. Аммо хангоми тахияи стратегияи чалби сармояи хоричй, ба назар гирифтани
махсусияти хар кишвар ва шароити иктисодии он мухим мебошад.
Бо иртибот ба масъалаи мазкур бояд кайд кард, ки Хукумати кишвар ислохоти институтсионалиро оид ба бехсозии фазои сохибкорй ва сармоягузорй тавассути тахкимдихии заминаи конунгузорй, рушди низоми ичрои карордодхо ва идоракунии корпоративй, таъмини хукукхои молу мулкй, бартараф намудани монеахои маъмурии зиёдатй, аз чумла баланд бардоштани иктидори сармоягузорй ва кохишдихии хавфхои сармоягузорй, идома медихад.[11, с. 88]
Таъсиси фазои мусоиди сармоягузорй чанбаи мухими чалби сармоягузорон ва хавасмандгардонии рушди иктисодй мебошад. Сиёсати устувори иктисодй, шаффофият ва адолат, соддагардонии бюрократизм, дастгирии сохибкории хурду миёна, сармоягузории инфрасохторй, рушди илмию технологй, ошкорбаёнй ба сармоягузории хоричй, рушди бахши молиявй, суботи ичтимой, маориф ва тахассуси неруи корй кадамхои мушаххасе мебошанд, ки метавонанд ба вучуд овардани чунин мухити мусоиди сармоягузорй кумак расонанд.
Мувофики Стратегияи милии рушд то даврахои 2030 натичахои чашмдошт дар бахши рушди фазои сармоягузорй чунин мебошанд:
- бозори молиявй, бозори такрории когазхои кимматнок инкишоф ёфта, бозорхои сугурта либерализатсия ва диверсификатсия мешаванд;
-низоми самарабахши танзими давлатии иктисодиёт ва либерализатсияи бахшхои иктисодиёт чихати чалби сармоягузорихо амалй мегардад;
-низоми бахисобгирии мушкилихои экологй хангоми ташаккул додани фазои
сохибкорй ва бехсозии иклими сармоягузорй такмил дода мешавад;
-самаранокии хамкории сохторхои тичоратй ва макомоти ичроияи хокимияти давлатй дар асоси чорй намудани низоми содакардашудаи дастгирии маъмурй ва лоихахои сармоягузорй баланд бардошта мешавад;
-барномаи мачмуии рушди ШДБХ тахия карда шуда, ^онуни Чумхурии Точикистон нав "Дар бораи шарикии давлат ва бахши хусусй" кабул мегардад;
- механизмхои маблаггузории муштараки лоихахои ШДБХ аз чониби давлат ташкил мегарданд;
- харочотхои субъектхои сохибкорй чихати ичрои ухдадорихои андозии худ кам мегарданд. [11, с. 77]
Эчоди фазои кушод ва чолиб дар кишвар бахусус, дар Вилояти Хатлон барои сармоягузории хоричй метавонад ба воридоти сармоя мусоидат намояд ва соддагардонии расмиёти сармоягузорони хоричй ва таъмини хукуки баробар бо сармоягузорони махаллй дар бар гирад. Бахши молиявии кавй ва рушдёфта дар минтака сармоягузориро хавасманд мекунад. Ин мавчудияти бонкхои устувор, бозорхои сармоя, хадамоти сугурта ва дигар институтхои молиявиро дар бар мегирад.
Тахлилхо нишон медиханд, ки сармоягузорон ба суботи ичтимой дар кишвар бахо медиханд. Муносибатхои хамоханг дар чомеа ва сатхи амният ба тасмими сармоягузорй таъсир мерасонанд. Мавчудияти кадрхои сохибихтисос ва сохибмаълумот чолибияти Вилояти Хатлонро барои сармоягузорон зиёд мекунад, зеро он дастрасиро ба захирахои баландихтисоси мехнатй фарохам меорад. Татбики муштараки ин тадбирхо дар Вилояти Хатлон имкон медихад, ки фазои мусоиди сармоягузорй фарохам оварда, ба рушди устувори иктисодй сахм гузорад.
Аз нуктаи назари тадкикот бояд кайд кард, ки рушди инфрасохтор дар минтакахои кишвар барои чалби сармоягузории хоричй заминаи устувор мегузорад. Ин омил ба чанбахои мухталиф таъсир расонида, барои сохибкорон, сармоягузорон ва сокинон фазои мусоид фарохам меорад.
Бо иртибот ба масъалаи мазкур бояд кайд кард, ки инфрасохтори мукаммали наклиёт ба монанди роххои автомобилгард, рохи охан, фурудгоххо ва бандархо имкон медихад, ки интиколи бештари молхо ва сармоя ба кишвар ворид гардад. Ин харочоти наклиёт ва таъхирхои вактро кохиш медихад, ки барои ширкатхое чолиб мебошад, бахусус онхое, ки логистикаи зуд ва муассир барои онхо мухим арзёбй мегардад. Инчунин низоми боэътимод ва самараноки энергетикй барои тичорат мухити устуворро фарохам меорад ва барои чалби сармоя мусоидат мекунад, зеро ширкатхо барои фаъолияти пурсамари худ ба таъминоти устувор ва дастраси энергия ниёз доранд. [6]
Дар баробари ин дар шароити рушди илму техника шабакахои баландсифати алока ва дастрасй ба интернети баландсуръат барои тичорат дар асри ракамй ахамияти бештар пайдо мекунанд. Рушди инфрасохтори телекоммуникатсионй ба рушди технологияхои иттилоотй таквият бахшида, ширкатхоеро чалб мекунад, ки аз интиколи маълумот вобастаанд.
Ба бахшхое, ки метавонанд чолибияти минтакаро баланд бардоранд, муассисахои таълимй, марказхои тиббй ва чойхои фархангй мебошанд. Хизматрасонии босифат дар ин сохахо метавонад мутахассисони баландихтисос ва оилахои онхоро чалб кунад, ки дар навбати худ метавонад ба навоварй ва рушди тичорат дар Вилояти Хатлон оварда расонад.
Шароити барохати зиндагй ва кор мутахассисони боистеъдодро чалб мекунад
ва ба нигох доштани кувваи корй мусоидат мекунад. Ба он манзилгох, чойхои чамъиятй, тарабхонахо, чойхои дилхушй ва дигар объектхои ичтимоиву маданй дохил мешаванд. Рушди инфрасохтор, ки махсусан ба тичорати хурд нигаронида шудааст, метавонад барои сохибкорй ва инноватсия дар минтака мухити мусоид фарохам оварад, ки дар нихоят сармоягузории бештарро чалб мекунад.
Илова бар ин дар шароити тагирёбии иклим рушди технологияхо ва инфрасохтори аз чихати экологй устувор метавонад як манфиати иловагй дар партави таваччухи афзоянда ба сармоягузорихои аз чихати экологй масъул махсуб ёбад. Хамин тарик, рушди бомуваффакият ва хамачонибаи ин пахлухои гуногуни инфрасохтор чолибияти минтакаро барои сармоягузорон ба таври назаррас афзоиш дода, рушди иктисодро хавасманд кунад ва сифати зиндагии мардуми махаллиро бехтар созад.
Яке аз роххои баланд бардоштани сатхи чалби сармоягузорй дар кишвар мавчудияти кормандони дорои сатхи касбият ба шумор меравад. [5, с. 140]
Омузиши кадрхо дар таъмини воридоти сармоя ба минтака накши мухим дорад. Кормандони сохибихтисос ва ба бозор мутобикшуда дар бехтар намудани фазои сохибкорй, баланд бардоштани хосилнокии корхона ва фарохам овардани фазои мусоид барои сармоягузорй сахм калон мегузоранд.
Кадрхои сохибихтисос омили чолиб барои сармоягузорон мебошанд, зеро онхо метавонанд субот ва самаранокии равандхои бизнесро таъмин намоянд. Инчунин онхо дар фарохам овардани мухити инноватсионие сахм мегузоранд, ки омили мухими сармоягузорихои ба технология нигаронидашуда мебошанд. Минтакаи дорои иктидори баланди мехнатй аз чумла, Вилояти Хатлон дар байни
минтакахои дигар ракобатпазир мегардад ва таваччухи сармоягузорон ва сохибкоронро чалб мекунад. Мавчудияти шахсони дорои малакахои дахлдор метавонад барои чалби сармоягузорй ба сохахои муайян бартарй дошта бошад. [3]
Тахлилхо нишон медиханд, ки кормандони баландихтисос кодиранд, эхтимолияти хатархоро барои
сармоягузорон кохиш диханд, ва лоихахоро самаранок идора кунанд, махсулнокй ва устувории равандхои тичоратро дар минтака таъмин намоянд. Кормандони омузонидашуда ва дорои касбияти баланд ба технологияхои нав ва талаботи бозор зуд мутобик шуда, дар мухити
зудтагйирёбандаи иктисодй самаранок фаъолият менамояд. Омузиши кадрхо бо таваччух ба рушди малакахои технологй ба фарохам овардани мухити инноватсионй дар минтакаи кишвар мусоидат мекунад. Ширкатхои инноватсионй метавонанд дар асоси дурнамои рушд ва тараккиёт сармоягузорихои бештарро дар Вилояти Хатлон чалб кунанд.
Яке аз роххои баланд бардоштани сатхи воридоти сармояи хоричй барои кишвар мустахкам намудани шарикй дар заминаи хамкорихои судманди дучонибаву бисёрчонибаи муносибатхои тичоративу иктисодч ва сармоягузорй бо тамоми кишвархои дуру наздик ба шумор меравад.
Шарикй дар чалби сармоя ба минтака накши мухим мебозад. Хамкории байни субъектхои гуногун, аз кабили муассисахои давлатй, ширкатхои тичоратй, муассисахои таълимй ва чамоатхои махаллй метавонад барои сармоягузорй мухити мусоид дар минтака фарохам оварад. [12, с. 116]
Кушишхои муштарак махз барои рушди инфрасохтор, аз кабили наклиёт, энергетика, коммуникатсия ва гайра равона мешаванд. Ин фазои сармоягузориро бехбуд бахшида, минтакаро барои сохибкорй чолибтар мегардонад. Илова бар ин хамкорй
байни ниходхои давлатй ва муассисахои таълимй метавонад ба таъсиси неруи кории сохибихтисос мусоидат кунад, ки барои чалби сармояи технологй мухим аст. [3]
Маъракахои муштараки маркетингй ва таблиготй барои баланд бардоштани нуфузи минтака дар харитаи сармоягузорй ва чалби таваччухи сармоягузорони эхтимолй кумак мекунанд. Инчунин хамкории байни тичорат ва академия ба навоварй мусоидат мекунад. Дар ин чо сухан дар бораи он меравад, ки сармоягузорон аксар вакт минтакахоеро чустучу мекунанд, ки дар он
чо иктидори идеяхо ва технологиями инноватсионй вучуд дорад.
Тахлилхо нишон медиханд, ки сармоягузорон бештар ба устуворй ва масъулияти ичтимой таваччух зохир мекунанд. Шарикй бо ташкилотхое, ки дар ташаббусхои ичтимой ва экологй иштирок мекунанд, метавонад чолибияти минтакаро барои сармоягузорй афзоиш дихад. Шарикй инчунин имкони табодули иттилоот ва тачриба бо минтакахои дигарро фарохам меорад, ки ба чалби тачрибахо ва стратегияхои хубтарини муосир мусоидат мекунад.
Хдвасманд
кунй ва имтиёзхри андоз
Расми 1. Самтх,ои асосии истифодабарии воситах,ои молиявй дар самти маблаFгузории фаъолияти сармоягузорй дар минтака Сарчашма: Тахияи муаллиф
Дар мачмуъ, рушди хамкории чонибхои мухталиф ва фарохам овардани фазои мусоид барои сармоягузорй такозо мекунад, ки дар навбати худ ба рушди
иктисодй ва рушди устувори Вилояти Хатлон таквият бахшад.
^айд кардан зарур аст, ки воситахои молиявй барои таквияти чалби сармояи хоричй низ шарти мухим ба хисоб рафта
барои рушди фаъолияти хочагидории кишвар сарчашмаи иловагии маблаггузорй ба шумор меравад. Механизмхои молиявй дар чалби сармояи хоричй дар минтакахо низ накши калон доранд. Ин механизмхо воситахо ва равишхои мухталиферо ифода мекунанд, ки ба сармоягузорон субот, шаффофият ва шароити мусоиди сармоягузорй фарохам меоранд. Самтхои асосии истифодабарии воситахои молиявй дар самти маблаггузории фаъолияти сармоягузорй дар минтака дар расм оварда шудааст.
Аз расми мазкур бармеояд, ки ба воситахои асосии молиявиро дар самти маблаггузории фаъолияти сармоягузорй дар минтака таъмини устуворнокии молиявй, хавасмандкунй ва имтиёзхои андозй, дастгирии молиявй ва кафолати давлатй, рушди фондхо ва барномахои сармоягузорй, рушди бозори молиявй, шаффофият ва идораи таваккал ташкил менамоянд.
Сармоягузорони хоричй мекушанд, ки хатархои марбут ба сармоягузориро ба хадди акал расонанд. Минтакахое, ки суботи молиявиро таъмин мекунанд таваррум паст ва курби муътадил таъмин гашта, дар ин замина сармоягузории бештарчалб мегардад. Тадбирхои гуногуни андоз, аз кабили озодкунй аз андоз, имтиёзхои андоз аз даромад, паст кардани меъёрхо барои сармоягузорони хоричй як ангезаи кавй арзёбй гашта, минтакаро дар байни дигар самтхои сармоягузорй ракобатпазиртар мекунад.
Тахлилхо нишон медиханд, ки кафолатхои давлат ва дастгирии молиявй метавонанд хатархоро барои сармоягузорон кохиш диханд. Бонкхои давлатй ва муассисахои молиявй ба сармоягузорй кафолат медиханд, ки ин ба афзоиши эътимод мусоидат мекунад. Тахияи фондхои рушд ва барномахои сармоягузорй сарчашмахои иловагии маблаггузории лоихахоро дар минтака фарохам меоранд.
Ин маблагхо метавонанд барои дастгирии сохахои калидй ва лоихахои инфрасохторй ва чалби таваччухи сармоягузорон дар Вилояти Хатлон истифода шаванд.
Бо иртибот ба масъалаи мазкур бояд кайд кард, ки барои таквияти равандхои сармоягузорй ва ташаккулёбии бозори муосири иктисодй ва инчунин боз хам самараноктар ба рох мондани механизмхои молиявй ислохоти иктисодй зарур меояд. Ислохоти иктисодй дар чалби сармояи хоричй ба минтака низ накши мухим дорад. Ислохоти иктисодй ба бехтар намудани фазои сохибкорй, кам кардани бюрократия ва содда кардани расмиёти сохибкорон равона карда мешавад. Ин барои сармоягузорони хоричй шароити мусоид фарохам меорад, хатархоро кохиш медихад ва шаффофиятро афзоиш дода дар ин замина сармоягузории бештарро чалб мекунад. [9, с. 119]
Ислохоти иктисодй, ки ба баланд бардоштани самаранокии давлат, кохиш додани коррупсия ва баланд бардоштани шаффофият нигаронида шуда, эътимоди сармоягузорони хоричиро ба вучуд меорад. Ин махсусан барои онхое, ки мехоханд дар тасмимгирихои сармоягузории худ аз номуайянй ва таваккал канорагирй кунанд, мухим мебошад. Ислохоте, ки ба бехбуди инфрасохтор, аз кабили шабакахои наклиётй, энергетика ва коммуникатсия нигаронида шудааст, барои самараноктар фаъолияти сохибкорй шароит фарохам меорад ва сармоягузоронро ба тахияи лоихахо дар чунин сохахо чалб мекунад. Дар мачмуъ, ислохоти бомуваффакияти иктисодй мавкеъи минтакаро дар арсаи чахонй тахким бахшида, онро ракобатпазир ва чолибтар барои сармоягузории хоричй мегардонад.
Воситахои дар боло зикргадида ба самтхои афзалиятноки фаъолгардонии фаъолияти сармоягузорй дар шароити муосир дохил мешаванд. Самтхои
афзалиятноки фаъолгардонии фаъолияти сармоягузорй дар шароити рушди муносибатхои молиявй инчунин тадбирхои зеринро дар бар мегирад.
- бартараф намудани монеъахои маъмуриву таъсиси шароити мусоид барои чалби сармояи мустакими хоричй;
- муккамалнамоии конунгузории кишвар ва кафолати хифзу хукукхои сармоягузорон;
- рушди инфрасохтори коммуникатсионй аз чумла хизматрасонии босифати интернетй;
- ташаккул ва такмили бозори фондй, рушди бозори хизматрасонии сугуртавй ва гузаронидани сиёсати молиявии мусоидаткунандаи фаъолияти хочагидорй;
- ташкили харакати озоди сармоя ва кувваи корй, тахким бахшидан ба рушди тичорати беруна;
- имтиёзхои андозбандй ва дигар намуди имтиёзхо барои сармоягузорони ватаниву хоричй;
-хамоханг намудани низоми хукукии кишвар бо меъёрхои байналмилалй. [6]
Тахлили сиёсати сармоягузории хоричй собит намуд, ки дар татбики он ба халли масъалахои зерин диккати аввалдарача дода шавад; чалбу истифодаи сармояи хоричй ба максади инкишофи инноватсионй ва омилхои инсонй; дастгирии давлатии ширкату сохибкории хурду миёна, ки технологияи замонавй ворид ва истифода бурда, истехсоли махсулоти ракобатнопазирй ба содирот нигаронидашударо афзоиш медиханд; инкишофи тахсилоти мутассил бо истифода аз механизми шарикии давлату бахши хусусй, таквияти хамкории мутакобили хамаи намудхои омили инсонй; ташаккули кластерхо дар шакли шабакахои сохибкорй, ки тибки стратегия, бренди умумй, созишномахои дарозмуддат ва дигар дороихои гайримоддию логистикй ба хам пайваст мебошанд; тахияву амалисозии
модели инноватсионии иктисод, ки барои тархрезию тадбики сиёсати сармоягузорй, бунёди инфрасохтори муосири
инноватсионй, тичоратсозии он ва инкишофи хамкории илму сохибкорй имконияти васеъ фарохам меоварад. [5, с. 79]
Х,амин тарик дар асоси тахлилхои дар боло зикргардида ба хулосае омадан мумкин аст, ки сармоягузории хоричй ба рушди иктисодии кишвар тахким бахшида барои иштирокчиёни бозор, ширкатхо ва лоихахо захирахои иловагии молиявиро пешниход мекунад. Сармоягузории хоричй тавре тахлилхо нишон додаанд аксар вакт бо интиколи технология ва дониш алокамандй дорад. Сармоягузорон технологияхои навро чорй намуда, ба ин васила равандхои истехсолиро дар минтака бехтар ва самаранокии онро баланд бардоранд.
Ч,алби сармояи хоричй барои фарохам овардани фазои мусоиди сармоягузорй як катор тадбирхо, аз кабили фазои устувори сиёсй, сохторхои муассири хукукй, хифзи хукуки моликият ва шаффофият дар идоракунии давлатро такозо мекунад.
Ташаккулдихй ва инкишоф додани бозори молиявй, такмилдихй ва пурзур намудани ниходи идоракунии фаъолияти сармоягузорй дар сатхи чумхуриявй ва минтакавй, ташаккули низоми дастгирии маъмурии лоихахои сармоягузории бахши хусусй, тахия ва татбики барномахо, консепсияхо ва стратегияхо оид ба рушди сармоягузорихо ва содирот, такмилдихии конунгузорй дар сохаи сармоягузорй ва монанди инхо барои рушду нумуъи Вилояти Хатлон шарти мухим ба хисоб мераванд.
Инчунин барои боз хам баланд бардоштани чолибияти минтака барои сармоягузории хоричй як катор тадбирхо андешида, стратегияхое, ки ба бехтар намудани фазои сармоягузорй ва фарохам овардани фазои мусоид барои сохибкорй нигаронида шудаанд, зарур аст. Такмили
заминаи хукукй ва институтсионалй, рушди инфрасохтор, тадбирхои дастгирии сармоягузорон, маркетинг ва таблиг, тайёр кардан ва такмил додани кадрхо, идоракунии самараноки хавф, шарикй бо сохибкорони махаллй, стандартхои экологй ва ичтимой, системаи мониторинг ва арзёбй
барои таъсиси иклими мусоиди сармоягузорй дар шароити муосир пояи устувор хохад гузошт. Мачмуи ин тадбирхо барои сармоягузорони хоричй шароити мусоид фарохам оварда, ба рушди устувори иктисодии Вилояти Хатлон мусоидат мекунад.
Адабиёт
1. Акрамова, Б. А. Рушди низоми идоракунии такрористехсоли сармояи асосй дар корхонахои кишоварзй / Б. А. Акрамова // Паёми молия ва иктисод. - 2023. - No. 3(37). - P. 435-447. - EDN CJTKYB.
2. Давлатзода, Д. Ш. Хусусият ва афзалиятхои чалби сармояи хоричй дар Чумхурии Точикистон / Д. Ш. Давлатзода // Паёми молия ва иктисод. - 2022. - №. 4-2(34). - С. 160167.
3. Инфраструктурные развитие региона. https://.openai.com/c/0364a108-3a49-4205-988b-3e34f6056209. Санаи мурочиат 22.01.2024.
4. Назарзода, Н. Г. Фаъолгардонии чалби сармояи хоричй ба Точикистон дар асоси ташкили Минтакахои озоди иктисодй / Н. Г. Назарзода // Илм ва технологияи асри XXI. -2020. - №. 2(2). - С. 168-173.
5. Накши сармоягузории мустакими хоричй дар инкишофи иктисодиёти Чумхурии Точикистон. Сафаров А.А. дисс...н.и.и. 08.00.13. Душанбе 2022. С.141.
6. Проблемы привлечения иностранного капитала в регионе. https://openai.eom/c/0364a108-3a49-4205-988b-3e34f6056209. Санаи мурочиат 28.02.2024.
7. Рахматов, У. Р. Чанбахои назариявй ва таснифоти сармоягузорихо / У. Р. Рахматов // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. -2019. - №o. 10-2. - С. 235-239.
8. Рахматов, У. Омилхо ва хавасмангардонихои ба сармоягузорй таъсирбахш / У. Рахматов // Кишоварз. - 2019. - №. 4. - С. 216-219.
9. Сармоягузории мустакими хоричй хамчун омили рушди иктисодиёти Чумхурии Точикистон. Монография /М.С.Содиков., А.А.Сафаров. -Душанбе 2021,-125 с.
10. Солехзода, А. А. Чанбахои назариявй ва тамоюлоти асосии харакати байналмилалии сармоя / А. А. Солехзода, Т. Саидов // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. - 2021. - №. 1. - С. 53-62.
11. Стратегияи милии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030. Душанбе-2016.С 87-88
12. Х,амроев, М. И. Накши сармоягузорихои хоричй дар таъмини рушди иктисодиёти миллй / М. И. Х,амроев // Endless Light in Science. - 2022. - №. 8-8. - С. 114-120.
13. Содиков, М. С. Современные тенденции и перспективы развития интеграционных связей стран ШОС / М. С. Содиков, М. Х. Данаева // Финансово-экономический вестник. -2019. - № 3(19). - С. 137-145. - EDN XVXDNI.
14. Содиков, М. С. Тачрибаи Чахонии ташаккулёбй ва рушди сармоягузории мустакими хоричй / М. С. Содиков, А. А. Сафаров // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. - 2020. - No. 9. - P. 228-233. - EDN QBPOJA.
Маълумот дар бораи муааллиф:
Давлатзода Дилшод Шералй - ассистенти кафедраи бахисобгирии мухосибии Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон. Сурога: 734067, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, кучаи Нахимова, 64/14. E-mail:[email protected]. Телефон: (+992) 907-78-3279.
Сведения об авторе:
Давлатзода Дилшод Шерали - ассистент кафедры бухгалтерского учета Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: 734067, Республика Таджикистан, г. Душанбе, улица Нахимова, 64/14. E-mail: mail:[email protected]. Телефон: (+992) 907-78-32-79.
Information about the author:
Davlatzoda Dilshod Sherali - Assistant of the Accounting Department of the Tajik State University of Finance and Economics Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Nakhimov str., 64/14 Hello. mail:[email protected]. Phone: (+992) 907-78-32-79.
