CC BY
1ЭОЖ 372.851
ПРАКТИКАЛЬЩ МАЗМ¥НДЫ ЕСЕПТЕРДЩ МАТЕМАТИКАЛЫЦ САУАТТЫЛЬЩТЫ ДАМЫТУДАГЫ Р0Л1
БЕКЕН АСЦАР ЕСЕНБЕК¥ЛЫ
Э.Жэнiбеков атындагы Ощуспк ^азакстан педагогикалык Университетшщ докторанты, Шымкент к., ^азакстан Республикасы
Ацдатпа. Бул мацалада практикалыц мазмунды есептерЫ шыгару арцылы орта мектеп оцушыларыныц математикалыц сауаттылыгын дамыту мэселелерг жан-жацты талцыланады. Математикалыц сауаттылыц - бул оцушылардыц тек есеп шыгарудагы цабшеттер1 гана емес, сонымен б1рге алган бшмдерт ем1рлт жагдайларда цолдана б1лу цабглетг. Мацалада практикалыц мазмунды есептердщ шынайы емгрмен байланысы олардыц пэнге деген цызыгушылыгын арттырып, б1л1м беру процест тшмд1 ету цуралы реттде сипатталады.
Зерттеу барысында практикалыц есептердщ шынайы ем1рге нег1зделген мазмуны оцушылардыц логикалыц жэне шыгармашылыц ойлау цабшеттерт дамытуга ыцпал ететн аныцталды. Есептердщ цурылымы мен мазмуны оцушыларга ез тэжгрибелергн пайдалана отырып шеш1м цабылдауга, мэселелерд1 шешудщ жаца тэсшдерт ойлап табуга мYмкiндiк берд1. Бул, ез кезегтде, оцушылардыц математикага деген цызыгушылыгын арттырып, олардыц аналитикалыц цабшеттерт жетiлдiруде Yлкен рел атцарды.
Сонымен цатар, зерттеу нэтижелерi практикалыц мазмунды есептердщ математикалыц сауаттылыцты цалыптастырудагы мацыздылыгын керсеттi. Есептердi шешу кезтде оцушылар тек теориялыц бшмдерт гана емес, сонымен цатар сыни тургыдан ойлауды, ез идеяларын нацты дэлелдеудi жэне шыгармашылыц тэсiлдердi цолдануды Yйрендi. Мундай тэжiрибелер олардыц пэнге деген сетмдшгт арттырып, математика сабацтарын цызыцты эрi пайдалы еттi.
Бул мацалада практикалыц мазмунды есептердщ бшм беру процесiндегi мацыздылыгы жан-жацты царастырылады. Мундай есептер оцушылардыц математикалыц сауаттылыгын арттырумен цатар, олардыц емiрлiк дагдыларын дамытуга да ыцпал етедi. Сондыцтан, практикалыц мазмунды есептердi оцу багдарламасына кещнен енгiзу - заманауи бшм берудщ басты мацсаттарыныц бiрi.
ЮлттЫ свздер: Математикалыц сауаттылыц, практикалыц есептер, логикалыц ойлау, шыгармашылыц цабшет, бшм беру эд^темеЫ, орта мектеп.
Kipicne.
Математикалы; сауаттылык - бшм беру саласындагы ец мацызды багыттардыц 6ipi. Бул угым окушылардыц есеп шыгарудагы кабiлеттерiмен катар, олардыц математикалы; бшмш шынайы eмiрде колдану кабшетш камтиды. ^аз1рп заманда математикалы; сауаттылыкты дамыту бшм беру жYЙесшщ басты мшдетше айналуда. Окушылардыц eмiрлiк дагдыларын жетiлдiру жэне олардыц когамда табысты болуына ыкпал ету - осы максатка жету Yшiн непзп шарттардыц бiрi.
Практикалык мазмунды есептер окушылардыц математикалык сауаттылыгын калыптастыруда ерекше рел аткарады. Бул есептер накты eмiрде кездесетш мэселелердi шешуге багытталган, сондыктан олар окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырып, математиканы eмiрлiк мацызды сала ретшде кабылдауына ыкпал етедь Мундай есептердi шешу барысында окушылар тек математикалык дагдыларын гана емес, сонымен катар логикалык, сыни жэне шыгармашылык ойлау кабшеттерш дамытады.
Юрюпеде макалада карастырылатын непзп мэселелер аныкталып, зерттеу жумысыныц максаты баяндалган. Атап айтканда, практикалык мазмунды есептердщ оку процесшде колданылуы жэне олардыц окушылардыц математикалык сауаттылыгын арттыруга ыкпалы
талкыланады. Макаланыц басты максаты - практикалык мазмунды есептердщ математикалык сауаттылыкты дамытудагы мацыздылыгын зерттеп, бул эдiстi бiлiм беру жYЙесiне кещнен енпзу кажетлгш негiздеу.
Бул зерттеудщ eзектiлiгi казiрri бiлiм беру жYЙесiшц талаптарына сэйкес келетiн инновациялык эдiстердi iздестiрyмен байланысты. Математика пэш тек теориялык бiлiм берiп кана коймай, окушыларды кYнделiктi eмiрде кездесетш мэселелердi шешуге дайындауы тиiс. Сондыктан практикалык мазмунды есептердi колдану - бул окытудыц тиiмдiлiгiн арттыруга жэне окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын ^шейтуге арналган мацызды курал.
Практикалык мазмунды есептердi колдану бiлiм беру эдютемелершде кещнен зерттелiп келедi. Кептеген галымдар математикалык сауаттылыкты калыптастырудыц тиiмдi жолдарын iздестiрy барысында практикалык есептердщ мацыздылыгын атап керсеткен. Мэселен, накты eмiрден алынган есептер окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырып кана коймай, олардыц аналитикалык жэне шыгармашылык ойлау кабшеттерш дамытуга ыкпал етедi. Зерттеулер керсеткендей, шынайы eмiрге негiзделген есептер окушыларды белсендi оку процесiне тартып, олардыц пэндi терецiрек тYсiнyiне мYмкiндiк бередi [1].
Бiркатар галымдар практикалык есептердщ STEM (гылым, технология, инженерия, математика) бшм беру жYЙесiмен Yйлесiмдiлiгiне ерекше назар аударган. STEM багытындагы бшм беру жYЙесi окушылардыц тYрлi пэндер бойынша алган бiлiмдерiн интеграциялауга жэне оларды накты мэселелердi шешуде колдануга багытталган [2]. Бул контексте практикалык есептер математикалык сауаттылыкты дамытудыц непзп куралы ретiнде карастырылады [3]. Олар окушылардыц пэндш бiлiмiн гана емес, сонымен катар олардыц зерттеyшiлiк жэне жобалык кызмет дагдыларын жетiлдiредi.
Эдебиеттерде практикалык мазмунды есептердi колданудыц тYрлi эдiстерi мен тэсiлдерi талкыланады. Кейбiр зерттеyшiлер бул есептердi топтык жумыс форматында колданудыц тиiмдiлiгiн атап керсеткен [4]. Мундай жумыс окушыларды ынтымактастыкка, бiрлескен шешiм кабылдауга жэне ез кезкарастарын дэлелдеуге Yйретедi. Сонымен катар, жеке жумыс кезшде окушылардыц ез бетшше ойлау жэне шешiм кабылдау дагдылары дамиды [5].
^орытындылай келе, эдебиеттерге шолу нэтижелерi практикалык мазмунды есептердщ окыту процесiндегi рeлi мен мацыздылыгын растайды. Бул есептер окушылардыц математикалык сауаттылыгын арттырумен катар, олардыц eмiрлiк дагдыларын калыптастыруга да ыкпал етедь Осыган байланысты, мундай есептердi оку багдарламасына кецiнен енгiзy казiргi бiлiм беру жYЙесiнiц eзектi мшдеттершщ бiрi болып табылады.
Зерттеу эдш
Зерттеу жумысы аралас эдiстеме непзшде жYргiзiлдi, бул окыту процесiндегi дэстYрлi жэне инновациялык тэсiлдердiц тиiмдiлiгiн салыстыруга мYмкiндiк бердi. Зерттеyдiц негiзгi максаты - практикалык мазмунды есептердiц окушылардыц математикалык сауаттылыгын арттырудагы рeлiн аныктау. Бул максатка жету Yшiн бiрнеше кадамдар жYзеге асырылды.
Алдымен зерттеуге катысушыларды тацдау процесi уйымдастырылды. Зерттеуге орта мектептщ эртYрлi сыныптарынан 100 окушы катысты. Окушылар екi топка белшдг бакылау тобы (50 окушы) жэне экспериментпк топ (50 окушы). Бакылау тобындагы окушылар дэстYрлi окыту эдiсiмен бiлiм алды, ал экспериментпк топка шынайы eмiр жагдайларына непзделген практикалык есептер усынылды.
Зерттеу процесiнде окушыларга математикалык сауаттылыкты багалау максатында бiрнеше кезецдерден туратын тапсырмалар берiлдi. Бiрiншi кезецде барлык катысушылардыц бастапкы бiлiм децгейi диагностикалык тест аркылы аныкталды. Екiншi кезецде экспериментпк топтагы окушылар практикалык мазмунды есептердi шешуге багытталган арнайы багдарлама бойынша окытылды. Окыту барысында окушылардыц математикалык жэне шыгармашылык кабшеттерш дамытуга ерекше кецш белшдь Соцгы кезецде барлык катысушылардыц бшм децгей кайта багаланып, эксперименттiк жэне бакылау топтары арасындагы айырмашылыктар талданды.
Сонымен катар, зерттеуде сапалы жэне сандык мэлiметтер жинау эдiстерi колданылды. Сапалы мэлiметтер окушылармен сухбаттасу жэне сабак барысындагы бакылаулар аркылы жиналды. Сандык мэлiметтер диагностикалык тесттердщ нэтижелерi мен статистикалык талдау аркылы ецделдь Бул эдютердщ Yйлесуi зерттеу нэтижелершщ объективтiлiгiн камтамасыз етп.
Зерттеу нэтижелер1
Зерттеу барысында практикалык мазмунды есептердщ колданылуы окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын жэне математикалык сауаттылыгын едэуiр арттырганы аныкталды. Эксперименттiк топтыц окушылары бакылау тобымен салыстырганда келес жетiстiктерге кол жеткiздi:
1. Математикалык сауаттылыктыц жоFарылауы:
Эксперименттiк топтагы окушылардыц диагностикалык тест нэтижелерi 20%-га жаксарганын керсеттi. Олар математикалык угымдарды тусшу жэне колдану децгейiн арттырды.
2. Шыгармашылык жэне логикалык ойлау:
Практикалык есептердi шешу барысында окушылардыц шыгармашылык кабiлеттерi дамыды. Олар есептердi эртYрлi тэсiлдермен шешiп, жаца идеялар усынды. Сонымен катар, логикалык ойлау кабiлеттерi айтарлыктай жаксарды.
3. 0м1рл1к да^дылардын калыптасуы:
Зерттеу керсеткендей, шынайы емiрге непзделген есептер окушылардыц мэселелердi шешу жэне шешiм кабылдау кабiлеттерiн жетiлдiруге ыкпал еттi. Олар накты емiр жагдайларында математикалык бiлiмдерiн калай колдануга болатынын тYсiндi.
4. Пэнге деген кызы^ушылык:
Практикалык мазмунды есептердiц кызыкты эрi пайдалы болуы окушылардыц математикага деген оц кезкарасын калыптастырды. Олар сабактарга белсендi катысып, ез нэтижелерш жаксартуга умтылды.
Зерттеу нэтижелерi практикалык мазмунды есептердщ окыту процесшдеп тшмдшгш дэлелдеп, олардыц окушылардыц математикалык сауаттылыгын арттырудагы мацыздылыгын керсеттi. Мундай есептердi оку багдарламасына енгiзу окушылардыц бшм сапасын арттырудыц мацызды куралы бола алады.
Зерттеу нэтижелерi практикалык мазмунды есептердi окыту процесiнде колданудыц тшмдшгш айкын керсетедi. Бул тэсiл окушылардыц пэндi мецгеру децгейiн елеулi турде арттырумен катар, олардыц математиканы емiрлiк кузырет ретiнде кабылдауына ыкпал ететшш дэлелдедi. Практикалык мазмунды есептердi колдану окушылардыц логикалык ойлау кабшетш дамытуга, олардыц математикалык угымдарды терещрек тусшуше жэне оларды кYнделiктi емiрде колдана бiлуiне кемектеседi. Мундай эдiстiц нэтижесшде окушылардыц математикага деген кызыгушылыгы мен ынтасы артады, бул ез кезегшде окыту тиiмдiлiгiн кYшейтедi.
Шынайы емiр мысалдарын оку процесiне енгiзу бшм алушылардыц оку материалына деген кезкарасын езгертедь Мэселен, зерттеу барысында шынайы емiрден алынган есептердi шешу кезшде окушылардыц кызыгушылык децгейi мен белсендшп артканы байкалды. Бул оларды есептердщ шешiмiн табуга шыгармашылык тургыдан карауга жэне кYPделi тапсырмаларды орындауда табандылык танытуга жетеледi. Сонымен катар, окушылардыц дербес ойлау кабiлеттерi дамып, олардыц ез бетшше шешiм кабылдау мYмкiндiгi кYшейдi.
Практикалык мазмунды есептердi колдану окушылардыц тек математикалык сауаттылыгын арттырумен шектелмейдь Олар бшм алушыларды емiрлiк жагдайларга дайын болуга, накты мэселелердi шешу дагдыларын дамытуга Yйретедi. Мысалы, каржылык есептеулер, уакытты жоспарлау немесе статистикалык мэлiметтердi талдау секiлдi тапсырмалар окушылардыц емiрге кажеттi дагдыларды мецгеруше ыкпал етедi. Осыныц
Талкылау.
нэтижесшде математика тек теориялык пэн ретiнде гана емес, сонымен катар практикалык кундылыгы жогары курал ретiнде кабылданады.
Зерттеу керсеткендей, муFалiмдердiц практикалык мазмунды есептердi оку багдарламасына жYЙелi тYрде енriзуi мацызды рел аткарады. Мундай есептердi колдану окыту эдiстемесiне жацашылдык енпзуге, сабактарды кызыкты эрi мазмунды етуге мYмкiндiк бередi. Алайда, бул процесс барысында муFалiмдер окушылардыц жас ерекшелштерш, дайындык децгейлерш жэне жеке кажеттшктерш ескеруi кажет. Жеке дара тэсiлдердi колдану окушылардыц есептердi шешудегi сешмдшгш арттырып, олардыц бiлiмге деген оц кезкарасын калыптастырады.
Окушылар арасында жYргiзiлген сауалнамалар мен бакылау жумыстары практикалык мазмунды есептердщ тиiмдiлiгiн одан эрi растайды. ^атысушылардыц басым кепшiлiгi шынайы емiрмен байланыстырылган есептердiц пэнге деген кызыгушылыктарын арттырганын жэне оларды шешу барысында алган бiлiмнiц мацыздылыгын терецiрек тYсiнгендерiн атап етп. Сонымен катар, мундай есептер окушылардыц топтык жумыска бейiмдiлiгiн арттырып, оларды бiрлесе эрекет етуге Yйреттi. Бул дагдылар казiргi замангы ецбек нарыгында аса мацызды болып табылады.
Дегенмен, зерттеу барысында кейбiр киындыктар да аныкталды. Мэселен, кейбiр окушылар практикалык мазмунды есептердi шешуде бастапкыда киындыктарга тап болды, бул олардыц теориялык бiлiмiнiц жеткiлiксiздiгiнен туындады. Осыган байланысты муFалiмдер окушылардыц базалык математикалык бiлiмiн ныгайтуга баса назар аударуы тиiс. Сонымен катар, оку куралдары мен эдiстемелiк материалдардыц жеткiлiктi дэрежеде болмауы да практикалык есептердi кещнен колдануга кедергi келтiруi мYмкiн. Мундай мэселелердi шешу Yшiн муFалiмдерге арналган семинарлар, тренингтер уйымдастыру жэне оку материалдарын заманауи талаптарга сай жетiлдiру усынылады.
Практикалык мазмунды есептердi окыту процесшде колдану тек окушылардыц математикалык бшмш терецдетiп кана коймай, олардыц емiрлiк кузыреттерш дамытуга да зор ыкпал етедi. Бул тэсiл окушылардыц жеке тулгалык есуiне, шыгармашылык кабшеттершщ дамуына жэне емiрге бейiмделуiне септшн тигiзедi. Сондыктан мундай есептердi оку багдарламасына енпзу окыту сапасын жаксартудыц мацызды куралы болып табылады.
Цорытынды
Практикалык мазмунды есептердi колдану - бул окушылардыц математикалык сауаттылыгын дамытудагы мацызды эдiстердiц бiрi. Зерттеу керсеткендей, мундай есептер окушылардыц логикалык жэне шыгармашылык ойлау кабшеттерш арттырумен катар, олардыц пэнге деген кызыгушылыгын оятады. Бiлiм беру процесiнде практикалык есептердi кецiнен колдану - заманауи окытудыц басты мiндеттерiнiц бiрi.
Практикалык есептердi оку YДерiсiне енгiзудiц ец мацызды артыкшылыктарыныц бiрi -олардыц емiрмен байланысы. Окушылар каржылык жоспарлау, статистика, уакытты тиiмдi баскару жэне ^нделшт турмыста кездесетш математикалык мэселелердi шешудi Yйренедi. Бул оларды тек жаксы окушы болуга гана емес, болашакта саналы, жауапты азамат ретiнде калыптасуга дайындайды. Сонымен бiрге, мундай есептердi шешу барысында алынган бiлiм мен дагдылар окушылардыц ецбек нарыгындагы бэсекеге кабшеттшгш арттыруга ыкпал етедi.
МуFалiмдердiц бул эдiстi колданудагы релi де ерекше. Практикалык мазмунды есептердi сабакка енпзу барысында муFалiмдер окушылардыц жеке ерекшелштерш ескерiп, олардыц кызыгушылыктары мен кабшеттерше сай тапсырмалар дайындай алады. Зерттеу нэтижелерi керсеткендей, шынайы емiрден алынган мысалдармен жумыс жасаган окушылардыц мотивациясы артып, пэнге деген кезкарастары жаксара тYCкен. Бул YPДiс бшм беру сапасын арттырып, окушылардыц оку жетютштерше оц эсерiн тигiзедi.
Эрине, практикалык мазмунды есептердi колдану белгш бiр киындыктармен де катар жYредi. Бул киындыктардыц катарында оку-эдiстемелiк материалдардыц жетюпеушшп жэне кейбiр муFалiмдердiц жаца эдiстердi колдануга дайын еместiгi атап етшедь Мундай
мэселелердi шешу Yшiн оку куралдарын жацгырту, муFалiмдерге арналган окыту семинарлары мен шеберлш сабактарын уйымдастыру мацызды. Сонымен катар, зерттеу барысында аныкталган тагы бiр езектi мэселе - окушылардыц теориялык бiлiмдерiн ныгайту кажеттiлiгi. Бул практикалык есептердi сэттi шешудiц негiзi болып табылады.
^орытындылай келе, практикалык мазмунды есептердi колдану - казiргi замангы бiлiм беру жYЙесiнiц негiзгi басымдыктарыныц бiрi. Бул эдiс окушылардыц математикалык сауаттылыгын арттырып кана коймай, олардыц шыгармашылык элеуетш дамытуга, емiрге кажетп дагдыларды мецгеруiне мYмкiндiк бередi. Сондыктан мундай есептердi жYЙелi тYPде оку багдарламасына енгiзу аркылы бiз жас урпакты жан-жакты жэне бэсекеге кабшетп тулга ретшде тэрбиелей аламыз.
1. Иванова, Т. М. (2018). "Математикалык сауаттылыкты дамытудагы практикалык есептердщ релГ'.
2. Смит, Дж. (2020). "STEM бшм беру жэне практикалык тапсырмалар".
3. Петрова, А. В. (2019). "Математика сабактарында шыгармашылык ойлауды дамыту".
4. OECD. (2019). "PISA зерттеулершдеп математикалык сауаттылык".
5. ^уандыков, Е. (2021). "^олданбалы есептердiц окушылардыц бшм децгешне эсерi".
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
