Научная статья на тему 'МАБЛАҒГУЗОРӢ БА РУШДИ «ИҚТИСОДИЁТИ САБЗ» ДАР ШАРОИТИ МУОСИР'

МАБЛАҒГУЗОРӢ БА РУШДИ «ИҚТИСОДИЁТИ САБЗ» ДАР ШАРОИТИ МУОСИР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рушди устувор / «иқтисоди сабз» / маблағгузориҳо ба рушди «иқтисоди сабз» / захираҳои молиявӣ / ҷалби сармоягузориҳо / дастгирии давлатӣ / беҳдошти муҳити зист / иқтидори захиравӣ-табиӣ. / устойчивое развитие / «зеленая экономика» / финансирование развития зеленой экономики / финансовые ресурсы / привлечение инвестиций / государственная поддержка / охрана окружающей среды / природно-ресурсный потенциал.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Давлатзода Абдулло Давлат

Дар мақола ҷанбаҳои назариявии ташаккули «иқтисоди сабз», маблағгузориҳо ба рушди он дар шароити муосир дида баромада шудааст. Унсурҳои асосии модели таъмини рушди устувори иқтисодӣ, ҷалби захираҳои молиявӣ ба рушди иқтсиоди сабз ва омилҳои таъсиркунанда ба истеҳсоли энергияи сабз мавриди омўзиш ва тақлил қарор гирифтааст. Инчунин тамоюли ҷалби бештари сармоягузориҳо ба рушди устувори иқтисодиёт ва маблағгузориҳои ғайрибуҷетӣ ба «иқтисоди сабз» ва таҷрибаи кишварҳои рушкардаи иқтисодӣ дар самти беҳдошти муҳити зист дида баромада шудааст. Самтҳои асосии маблағгузориҳо ба рушди «иқтисоди сабз», татбиқи модели самаранокии рушди устувори иқтисодӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, дастгирии давлатии рушди «иқтисоди сабз» ва роҳҳои кам намудани таъсири одамон ба муҳити зист пешниҳод гардидааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FINANCING THE DEVELOPMENT OF A GREEN ECONOMY IN MODERN CONDITIONS

В статье рассматривается теоретические аспекты «зеленой экономики», финансирования их развития в современных условиях. Изучены основные элементы модели устойчивого развития, привлечения финансовых ресурсов в развитие зеленой экономики и производство зеленой энергии. Также рассмотрены тенденции привлечения инвестиций в устойчивое развитие экономики,привлечения внебюджетных финансирования в развитие «зеленой экономики» и опыт экономически развитых стран в сфере финансирования зеленой экономики. Предложены основные направления финансирования развитие «зеленой экономики», реализация модели эффективности устойчивого развития в Республике Таджикистан, государственная поддержка развитие «зеленой экономики» и способы снижения антропогенного воздействия на окружающей среды человечество.

Текст научной работы на тему «МАБЛАҒГУЗОРӢ БА РУШДИ «ИҚТИСОДИЁТИ САБЗ» ДАР ШАРОИТИ МУОСИР»

Шарифов Зариф Рахмонович-Таджикский аграрный университет имени Ш. Шохтемур, д.э.н., профессор, зав. кафедрой Бухгалтерского учета и аудит. Адрес: 734003, Республики Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудакй, 146. Tel./Fax.: (992) 905 00 44 00

Information about author:

Alizoda Tohir Saidabror - Tajik agrarian University named Shirinsho Shotemur, Doctor of PhD . Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue, 146. E-mail: [email protected] Tel./Fax.: (992) 55 8888 525

Sharifov Zarif Rahmonovich -Tajik agrarian University named Shirinsho Shotemur, Doctor of Economics, Professor, head of the Department of Accouting and auditing Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue, 146. Tel./Fax.: (992) 905 00 44 00

УДК: 338.24

МАБЛАГГУЗОРЙ БА РУШДИ «ЩТИСОДИЁТИ САБЗ» ДАР ШАРОИТИ МУОСИР

Давлатзода Абдулло Давлат

Дар мацола чанбахои назариявии ташаккули «ицтисоди сабз», маблаггузорихо ба рушди он дар шароити муосир дида баромада шудааст. Унсурхои асосии модели таъмини рушди устувори ицтисодй, чалби захирахои молиявй ба рушди ицтсиоди сабз ва омилхои таъсиркунанда ба истехсоли энергияи сабз мавриди омузиш ва тацлил царор гирифтааст. Инчунин тамоюли чалби бештари сармоягузорихо ба рушди устувори ицтисодиёт ва маблаггузорихои гайрибучетй ба «ицтисоди сабз» ва тачрибаи кишвархои рушкардаи ицтисодй дар самти бехдошти мухити зист дида баромада шудааст. Самтхои асосии маблаггузорихо ба рушди «ицтисоди сабз», татбици модели самаранокии рушди устувори ицтисодй дар Чумхурии Точикистон, дастгирии давлатии рушди «ицтисоди сабз» ва роххои кам намудани таъсири одамон ба мухити зист пешниход гардидааст.

Калидвожахо: рушди устувор, «ицтисоди сабз», маблаггузорихо ба рушди «ицтисоди сабз», захирахои молиявй, чалби сармоягузорихо, дастгирии давлатй, бехдошти мухити зист, ицтидори захиравй-табий. Барои иктибос: Давлатзода А.Д. Маблаггузорй ба рушди «ицтисодиёти сабз» дар шароити муосир / А.Д. Давлатзода // Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - No. 1(40). - С. 232- 237.

ФИНАНСИРОВАНИЕ РАЗВИТИЯ «ЗЕЛЕНОЙ ЭКОНОМИКИ» В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ

Давлатзода Абдулло Давлат

В статье рассматривается теоретические аспекты «зеленой экономики», финансирования их развития в современных условиях. Изучены основные элементы модели устойчивого развития, привлечения финансовых ресурсов в развитие зеленой экономики и производство зеленой энергии. Также рассмотрены тенденции привлечения инвестиций в устойчивое развитие экономики,привлечения внебюджетных финансирования в развитие «зеленой экономики» и опыт экономически развитых стран в сфере финансирования зеленой экономики. Предложены основные направления финансирования развитие «зеленой экономики», реализация модели эффективности устойчивого развития в Республике Таджикистан, государственная поддержка развитие «зеленой экономики» и способы снижения антропогенного воздействия на окружающей среды человечество.

Ключевые слова: устойчивое развитие, «зеленая экономика», финансирование развития зеленой экономики, финансовые ресурсы, привлечение инвестиций, государственная поддержка, охрана окружающей среды, природно-ресурсный потенциал.

FINANCING THE DEVELOPMENT OF A GREEN ECONOMY IN MODERN CONDITIONS

Davlatzoda Abdullo Davlat

This article examines the analysis of the formation and development of theoretical aspects of financing the development of a green economy in modern conditions. The main elements of the model for providing financial resources for the development of a green economy and the factors influencing the development of green energy production have been studied. Trends in attracting investments in sustainable economic development and the experience of economically developed countries in the field of financing the green economy are also considered. The main areas of financing are the development of the "green economy", the implementation of the green economy efficiency model in a market economy, government support for attracting investments in its development and ways to reduce the anthropogenic impact on the environment.

Key words: sustainable development, "green economy", financing the development of a green economy, attracting investments, government support, environmental protection, natural resource potential.

Гузориши масъала. Иктисоди сабз дар шароити муосир бо сабаби афзоиши мушкилоти экологй ва зарурати рушди устувор адамияти бештар пайдо мекунад. Татбики иктисоди сабз инчунин метавонад манфиатдои иловагй оварад, ба монанди: зиёд кардани бартаридои ракобатй ва фародам овардани имкониятдои нави тичорат.

Тадлили тадкикотдои охир ва нашриёт. Вобаста ба масъалаи мазкур як катор олимони хоричиву дохилй аз чумла, Исайнов X,., Кудинов Г. Э., Розенберг Г. С., Юрина В. С. ва амсоли онон кордои илмиро ба сомон расонидаанд.

Максади макола - ин арзёбии маблаггузорй ба рушди «иктисодиёти сабз» дар шароити муосир мадсуб меёбад.

Мудтавои асосии мавод. «Иктисоди сабз» -ин низоми махсуси рушди иктисодиёт мебошад, ки ба технологияи аз нигоди экологй тозаи истедсоли мадсулотдо ва рушди самараноки он нигаронида шуда, максади нидоияш таъмини рушди устувори иктисодиёт ба дисоб рафта, он бештар ба тавозуни иктисодй-ичтимой ва экологй нигаронида шудааст. Одатан, иктисодиёти анъанавй тайи дадсоладои охир дангоми истедсоли молу мадсулотдо ба мудити зист бештар зарардои иктисодй-экологиро дар шакли партовдо расонидааст. Лекин, рушди иктисодиёти сабз, баръакс партовдои истедсолиро ба сикли (занчираи) нави истедсолй баргардонида, хатардои экологиро ба мудити зист камтар ва сатду сифати зиндагии одамонро бедтар менамояд.

Дар ин раванд, тадкикй масъаладои экологй дар дамодангсозй бо ташаккули модели нави рушди устувори иктисодй-ичтимой барои аксарияти кишвардои дунё ба дисоб меравад. Барои ин модели рушд дар бисёр мавриддо мафдуми «иктисоди сабз» истифода бурда шуда, аксарияти кишвардои рушкардаи иктисодй майлу ходиши гузаштан ба ин модели рушдро доранд.

Аввалин маротиба мафдуми «иктисоди сабз» соли 1989 дар идеядои олимони иктисодй-экологии Британияи Кабир - Д. Пирса, А. Маркандй ва Э. Барбиера истифода бурда шудааст. Баъдан таввачуд

ба масъалаи рушди устувори иктисодй, аз чумла иктисоди сабз солдои 1970 бештар гардида, имруз на тандо дамчун ченаки асосии рушди инсонй, балки дар мадди аввал ва сатди нави рушд карор дорад, ки тайи панчод соли охир чанбадои назариявии алокамандии иктисодиёт, чомеъ ва мудити зистро дамчун унсури асосии рушди устувор эътироф гардида, дар он рушди иктисоди сабз макоми махсус дорад. Ин раванддоро ба назар гирифта, соли 2012 дар конфронси сатди байналмилалй (дар формати конференсияи СММ), ки аксари кишвардои дунё иштирок доштанд, масъалаи рушди «иктисоди сабз» хеле баланд садо дода, рушди иктисодиёти навинро, бо суръати баланди кайдонии гункунии сармояи физикй ва инсонй бадо дода, кайд гардид, ки тандо аз дисоби ноокилона ва гайрисамаранок истифодабарии захирадои табий ва таназзулёбии сармояи инсонй ва нобаробаридои ичтимой адолй рушди иктисодй таъмин мегардад.

Ин конфронси сатди баланд накши махсуси ташаккул ва рушди назарияи «иктисоди сабз»-ро кайд намуда, иштирокунандагони он ба ду чанбаи асосй, яъне «...зарурати мувофикати байни рушди устувори экологй ва иктисодй, диккати бештар дода, «иктисоди сабз»-ро дамчун шакли нави рушд барои акасарияти кишвардои рушкардаи иктисодй эътироф намудаанд... » ва дачми хатардои экологй-молиявй чомеъаи инсониро водор месозад, ки чорадои заруриро дар самти мазкур пешбинй намоем. Иштирокчиёни конфронси мазкур зарурати гузариш ба «иктисоди сабз»-ро дар далли масъаладои мазкур: таъмини сатди баланди некуадволй ва баробарии ичтимой, кам кардани таваккалдои экологй ва маддудиятдои ичтимой-иктисодй мебинанд. Далли ин масъаладо бояд барои дар як кишвар шароитдои муайянро дар бахши (маблаггузоридо ва сармоягузоридои давлатй, истифодаи бештари андоздои экологй ва дигар фишангдои иктисодй, кам намудани таъсири беруна ба мудити зист)-ро дар нодуруст амал намудани механизмдои бозорй вобастагй дониста, даст кашидан аз субсидиядои давлатй оиди ифлоскунидои экологй дар чараёни истедсолот, пурзур намудани танзими давлатй ва бедтар намудани идоракунии ин

равандхоро дар сатхи байналхалцй, ки тавассути истифодаи бештари фишангхои молиявй, барномахои ислохоти стратегй, пурзур намудани хамкорихои баймналмилалй дар бахши тичоратй, молиявй ва рушди инфрасохтори бозорй амалй намудан зарур аст.

Х,амзамон, фаъолияти дастачамъона дар самти экологикунонии муносибатхои хочагидорй ва заминаи гузариш ба «ицтисоди сабз» (яъне, муносибати одамон ва мухити зист) ва асосхои назариявии тахцици ин нави рушд тайи садсолахои охир ташаккул ва рушд ёфтааст. Тахцици эволютсиони он дар афкори ицтисодчиёни мктабхои гуногун оид ба мухити зист мебошад, ки он ба асрхои XVII-ХХ рост меояд ва диццати асосй дар онхо бештар масъалахои экологй аз мадди аввал буда, омузиш ва амали намудани таъсири одамон ба мухити зист мебошад.

Омузиши назарияи асосхои боигарй, ки хануз дар асархои XVII-XVIII аз чониби олимони классики (У. Петти, Ф. Кенэ, А. Тюрго, А. Смит) тахциц гардида буд, дар он мацоми махсусро омили мехнат, замин, табиат ва кишоварзй, ки зери цонуни паст намудани хосилхезии хок, Д. Рикардо назарияи рентаи заминро пешниход намудааст. Огози асрхои XV111-X1X дар заминаи тахцици алоцамндии чараёнхо ва табиат Т. Мальтус ацаидаи махдудияти захирахои табииро барои инсоният ташаккул додааст. Дар баробари он рушди назарияи алоцамандии омилхои ичтимой-экологй дар таъмини сатхи некуахволй ва чомеъи башарй (Ч,. С. Милл) ва назарияи такрористехсоли сармояи чамъиятй (К. Маркс) низ ташакул ва рушди ёфтааст. Охири асри Х1Х бо ацидахои чахонии ицтисодй, яъне назарияи экстерналхои (А. Пигу), ки ба таъсири хуцуци моликияти хусусй ба объектхои мухити зисти (Р. Коуз) оварда расонидааст. Ифлосхое, ки ба мухити зист расонида мешавад, ба андешаи онхо бояд аз чониби истифодабарандагон дар шакли субсидияхои давлатй, яъне дар асоси андозхои экологй чуброн карда шавад. Илова бар ин, омузиши хеле амици масъалахои камшавии захирахои табий ва таъсири онхо ба рушди ицтисодиёт (Г. Хотелинг, С. Кузнец, К. Болдуинг, Р. Солоу), заминаи асоси барои назарияи халли масъалахои экологй дар шароити номуайянихо ва махдудиятхои экологй (К. Эрроу) мебошад.

Дар огози асри ХХ1 назарияи рушди «ицтисоди сабз» дар мархилаи нав, яъне дар шакли дастчамъона бо кушиши СММ, самти нави рушди онро дар сатхи байналмиллалй касб менамояд, ки он ба муттахидсозии вазифахои нави рушд ва мухофизати мухити зист нигаронида шуда, бештар ба нигохдории ицлими сайёра ва махдудиятхои экологй ва чори намудани технологияи пешцадами аз нигохи экологй тоза дар раванди истехсолот нигаронида мешавад.

Мохияти ин назария дар чори намудани меъёрхои махдудиятхои экологй дар рушди ицтисодиёти чахонй ва дар хадди аццали маблаггузорихо ба рушди энергиягунчоишии истехсолот мебошад.

Имруз аксарияти кишвархои рушдкардаи ицтисодй хангоми арзёбии рушди ицтисодиёти худ таъсири омилхои экологиро ба мухити зист дар мадди аввал гузошта, таъсири манфй ва сатхи зиндагии одамонро омили мухим мешуморанд. Ин аст, ки тайи дахсолахои охир мавзуи рушди «ицтисоди сабз» аз чониби олимону коршиносони сатхи баландпоя дар форуму хамоишхои сатхи байналмилалй ва минтацавй садо медихад ва рохбарони аксари кишвархо ба ин мавзуъ диццати махсус дода истодаанд. Рохбари давлати мо низ якчанд маротиба аз минбархои баланд оид ба мавзуи мазкур суханронй намуда, «ицтисоди сабз» ва истехсоли энергияи камхарчу аз нигохи экологй тозаро хамчун омили мухимми рушди ицтисодиёт ва истифодаи васеи манбаъхои барцароршавандаи энергия, алалхусус

гидроэнергетика ва шаклхои алтернативии он (энергияи обй, офтобй, шамолй), нацлиёти бо цувваи барц харакаткунанда, сузишвории биологй ва амсоли инхоро барои рушди ицтисодиёти кишвармон мухим арзёбй намудааст.

Дар бораи рушди «ицтисоди сабз» Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президента кишвар мухтарам Эмомалй Рахмон дар Паёми имсолашон (28.12.2023с.) ба Парлумони кишвар цайд намуданд, ки «...бо мацсади истехсоли «энергияи сабз», рушди «ицтисоди сабз» ва паст кардани партови газхои гулхонай зарур аст, ки дар самти сармоягузории давлатй ва рацамикунонии хифзи мухити зист тадбирхои иловагй амалй карда шаванд...». Амалй намудани ин ицдомхо ба рушди сохахои афзалиятноки ицтисоди миллй, бахусус рушди сохаи энергетики, кишоварзй, саноат, сайёхй, махсусан туризми экологй, ки хамчун сохаи камхарчу сердаромад шинохта шудааст, мусоидат намуда, ба сохтмони босуръати иншоотхои табобатй-маишй, базахои сайёхй ва ташкилотхои тандурустй ва ташкили чойхои нави корй имкониятхои мусоид фарохам меорад. Барои ин дар кишвар базаи институтсионалй, аз чумла санадхои меъёрй-хуцуцй, рушди инфрасохтори бозорй ва амсоли инхо фарохам оварда шудааст. Ин чо мацомоти органхои дахлдори давлатию махаллй ва ширкатхои ватаниро лозим аст, ки дар таблиги (реклама)-и сайёхии ватанй бештар диццат дода, чалби сайёхони хоричй ва истехсолу фуруши обхои нушокии худй ва дигар хизматрасониро тацвият бахшида, ба чалби бештари маблаггузорихо, аз чумла сармояхои мустацими хоричй заминаи мусоид фарохам овард.

Самти мудими «иктисоди сабз» ин маблаггузоридо ба истифодаи самараноки захирадои обй ва кувваи барк буда, он дар ояндаи наздик ба яке аз самтдои афзалиятноки рушди иктисодиёти кишвар табдил меёбад, ки бо самаранокии баланди энергетикй ва таъсири камтар ба мудити зист равона карда мешавад. Чумдурии мо аз нигоди иктидори энергияи баркароршавандаи аз нигоди экологй тоза, ба мисли сохтмони НОБ-дои бузурги гидроэнергетикй дар миёни кишвардои Осиёи Марказй дар чойи аввал меистад. Тибки бадои коршиносон иктидори захирадои гидроэнергетикии кишвари мо 527 млрд квт соат арзёбй гардида, зиёда аз 300 млрд квт соати он аз нигоди техникй-экологй дастрас мебошад. Илова бар ин, дар мамлакати мо руздои офотобй дар мукоиса бо дигар кишвардо хеле зиёд буда, он имконият медидад, ки дар баъзе аз минтакадои кишвар сохтмони НОБ-и хурду миёнаи шамолй (бодй)-ро ба род монем, ки дар долати истифодаи самараноки он истедсоли энергияи баркароршавандаи аз нигоди экологй тозаю камхарчро содиб гардем. Ин чо як нукта мудим аст, ки «сабзгардонй» ва экологикунонии бахши энергетикй яке аз самтдои рушди «иктисоди сабз» буда, дамчун унсури мудимми нигоддории бехатарии энергетикии байналмилалй эътироф гардидааст. Ба ин раванд будрони молиявии чадонии соли 2008 ва будрондои солдои охир як такони чиддй бадшида, ба таксимоти захирадои баркароршавандаи чадонй накши калиди бозидааст. Ва кишвардои рушдкардаи иктисодй дар шароити муосир ба манбаъдои энергетикии алтернативй, дифзи захирадои табий ва энергияи баркароршаванда бештар такя мекунанд.

Аз гуфтадои боло ба хулосае омадан мумкин аст, ки амалисозии бартариятдои энергетикй ва иклимй хатардои экологиро ба мудити зист паст намуда, самаранокии истифодаи энергия, истифодаи окилонаи захирадои табий, партовдои газдои гулхонай ва дачми ифлосидоро ба мудити зист кам менамоянд. Дамаи ин факту ракамдо гуводи он аст, ки тайи дадсоладои наздик кишвари мо метавонад ба дастоварддои калон дар ин самт ноил гардад. Ва ин нуктаро дам Президенти кишвар дар ироаи Паёми имсолаи худ хеле возеду равшан баён намуда, ташкили бозори минтакавии энергетикй (сохтмону истифодаи неругоддои баркй ва хати интиколи кувваи барки CASA-1000)-ро дастоварди бузурги кишвар дар ин самт номиданд. Имруз истедсоли ин намуди энергия дар кишвари мо 98%-ро ташкил медидад, ки истифодаи васеи манбаадои тачдидшавандаи он ба рушди иктисодй-ичтимой ва рушди иктисоди сабз мусоидат менамояд.

Самти дигари рушди «иктисоди сабз» ин истифодаи самараноки иктидори захиравй-табий, пеш

аз дама, захирадои замину об дар минтакадои кишвар ба дисоб меравад. Тачриба нишон медидад, ки натичаи истифодаи нодурусти захирадои замини кишоварзй, бахусус, заминдои обй ва риоя нагардидани коидадои агротехникй-мелиоративй дар баъзе мавриддо боиси харобшавй ва аз гардиши кишоварзй боз мондани заминдои кишоварзй мегардад. Масалан, дар минтакадои кишвар дар майдони зиёда аз 9% заминдои обй баландшавии сатди обдои зеризаминй, 17% маъданнокии обдои зеризаминй, 7% шурашавии заминдо ва дар зиёда аз 5%-и заминдои адамияти кишоварзйдошта раванддои эрозияшавй мушодида карда мешавад. Зарари иктисодй аз дар як гектар замин бо водиди пулй ба дисоби миёна 1093 сомониро ташкил медидад ва вазъи экологии заминдои кишоварзй ба пастшавии досилхезии заминдои кишт ва ифлосшавии мудити зист оварда мерасонад. Ва ба андешаи Президенти кишвар, мадз механизми дурусти танзими экологй-иктисодии истифодаи захирадои замини кишоварзй метавонад бозори дохилии кишварро бо мадсулоти озукаворй таъмин намуда, барои содироти иловагии ондо мусоидат намояд.

Дар шароити кунунй амалй намудани ин икдомдо мо метавонем аз дисоби ба гардиши кишоварзй ворид намудани заминдои минтакадои наздикудй ва кудй таъмин намуда, барои ташкил ва рушди богпарварй ва истедсолоти баландсифати мадсулоти кишоварзй заминадои мусоид фародам орем. Аз руйи пешгуидои коршиносон ин заминдо зиёда аз 22,5%-и заминдои кишти кишоварзиро, ки дар баландии аз 800-2500 м аз сатди бадр чойгир шудаанд, ташкил медиданд, ки миёни минтакадои кишвар чунин таксим карда шудаанд: кисмати зиёди ин заминдо -35,9% ба нодиядои тобеи чумдурй; 29,9% ба минтакаи Хатлон; 29,6% - ба минтакаи Сугд ва ВМБК-и - 4,6% рост меояд, ки бо чалби ками сармоядо метавон истедсоли мадсулоти аз нигоди экологй тозаро ба род монда, барои таъмини дарозумрии адолии кишвар шароитдои мусоидат фародам овард, ки ин нукта дам дар Паёми имсолаи Президента кишвар хеле хуб баён гардид ва ин дам яке аз дадафдои асосии рушди «иктисоди сабз» мебошад.

Агар ба масъалаи таъмини амнияти озукаворй ва дастрасии адолй ба мадсулоти аз нигоди экологй тоза назар афканем, аз руйи дисобу китоби коршиносону мутахассисон конеъгардонии талаботи зиёда аз 9 миллиард нафар адолии кураи замин то солдои 2050-ум ба яке аз масъаладои рузмарраи чомеаи чадонй мубаддал мегардад. Агар ба тадлили нишондидандадои оморй назар афканем, барои чумдурии мо тайи 25 соли охир (1998-2023) афзоиши адолй ба 4,6 млн нафар баробар мебошад. Аз руйи пешгуидои коршиносон бо чунин раванди афзоиш то

соли 2030 ахолии кишвар ба зиёда 12 млн нафар мерасад, ки ба масъалаи таъмини бехатарии озукаворй ва сатху сифати зиндагии ахолй бетаъсир намемонад. Х,алли масъалаи мазкур бо назардошти ояндабинй зарурати воридоти махсулоти гизой ва таъмини ахолии кишварро бо озукаи ватанй ба миён меорад. Дар ин маврид хам Пешвои миллат якчанд маротиба таъкид намуда, руёндани 2-3 хосил аз хар як гектар заминхои обиро дар минтакахои кишвар таъкид намуданд, ки ин хам ишора ба халли яке аз се хадафи асосии сиёсати иктисодии давлат, яъне таъмини амнияти озукаворй ва дастрасии ахолй ба махсулоти аз нигохи экологй тоза мебошад.

Аз гуфтахои боло бармеояд, ки самаранокии истифодаи иктидори захиравй-табии минтакахои кишвар хамчун унсури мухимми истиклоли озукаворй ва бехатарии иктисодй ба хисоб меравад. Ба маънои дигар, инро хамчун мачмуи муносибатхои иктисодй-ичтимое номид, ки ба таъмини ахолй бо махсулоти озукаворй мутобики меъёру микдор ва сифати баланди махсулот мусоидат мекунад. Бехатарии озукаворй дар ин маврид бо чунин унсурхо, ба мисли: микдори кофй ва аз чихати экологй тоза, мувофикати он ба ратсион ё вояи хурок, микдори маводи гизой бо мавчудияти намаки ёддор ва ба саломатии одамон безарар ва амсоли инхо такя мекунад. Аз ин лихоз, дар минтакахои чумхурй зарур аст, ки низоми хуби аз нигохи илмй асоснокнамудаи ташкилй-иктисодй, рушди бозори дохилии озукаворй, шароитхои хуби таъмини махсулотхои озукавории босифат ва бехтаршавии вазъи зиндагии ахолиро ба рох монем.

Кдйд кардан ба маврид аст, ки норасоии оби нушокй низ имруз ба яке аз проблемахои глобалй табдил ёфтааст. Аз руйи маълумотхои омории чахонй то солхои 2030-ум масъалаи конеъгардонии талаботи солонаи ахолии кураи замин бо оби нушокй ва дастрасии он аз сарчашмахо ба масъалаи мухимми хастй табдил меёбад. Аз чониби дигар, эхтимолияти бехдошти вазъи санитарию гигиении зиёда 2,6 млрд ахолии кураи замин дар назар дошта шудааст ва имруз дар чахон зиёда аз 884 млн нафар одам аз истифодаи обхои нушокй танкисй мекашанд. Амалй намудани ташаббусхои Пешвои миллат оид ба масъалахои байналмилалии истифодаи об ва хифзи пиряххо низ

яке аз самтхои мухимми рушди «иктисоди сабз» ба хисоб рафта, барои бехдошти вазъи обхои тозаи нушокй дар сатхи чахонй созгор мебошад.

Як нуктаро бояд ёдрас намуд, ки истифодаи самараноки партовхои истехсолй ва экологикунонии чараёни истехсолот яке аз самтхои амалисозии «иктисоди сабз» ба хисоб рафта, хамчун унсури мухимми бехдошти мухити зист мебошад. Дар ичлосияи 70-уми СММ, ки рузхои 20-28-уми сентябри соли 2015 дар шахри Ню-Йорки ИМА баргузор гардид, Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти мамлакат мухтарам Эмомалй Рахмон изхор доштанд, ки Точикистон аз руйи нишондихандаи партовхои гази карбонат ба фазо дар байни кишвархое, ки камтарин хачми партовхои газхоро доранд, чойи 135-ро сохиб мебошад. Ин партовхо ба хар сари ахолй ракамеро ташкил медиханд, ки аз нишондихандаи миёнаи дунё ба маротиба камтар мебошад. Аз ин хотир, рушди «иктисоди сабз»-ро Пешвои миллат хамчун рохи мубориза бо истифодаи самараноки партовхои истехсолй, тагйирёбии иклими сайёра ва самтхои ояндаи баромадан аз бухрони чахонии молиявй-иктисодй изхор доштаанд.

Ба андешаи мо, дар сурати халли дастачамъонаи рушди сифатан нави «иктисоди сабз» ки тайи дахсолахои охир хамчун масъалаи байналмилалй ба хисоб меравад, дар заминаи технологияи нави аз нигохи экологй тоза, рушди сохаи кишоварзии органикй, самаранокии баланди энергетикй ва истифодаи окилонаи захирахои обй, рушди инфрасохтори бозорй, кам кардани партовхои истехсолй ба мухити зист, шинонидани дарахтон дар макони зист, кучахо, нохияхо, шахрхои кишвар, инчунин истифодаи наклиёти экологии тоза метавон вазъи иктисодй-ичтимоии кишварро бех намоем. Дар заминаи истифодаи самараноки иктидори захиравй-табий минтакахои кишвар ва бехдошти мухити зист ба хадафхои сенарияи инерсионй СРМ то солхои 2030-ум ноил гардем. Барои ин, хамаи имкониятхо мавчуд мебошад, факат ирода, муттахидй ва дастгирии сулху суботи мамлакат ва чалби бештари маблаггузорихо ба рушди сохахои афзалиятноки иктисодиёти мамлакат лозим аст.

АДАБИЁТ

1. Актуальные вопросы развития региональной экономики// Коллективная монография /Под общ. Ред. Х. А. Одинаева. - Душанбе: "ЭР-граф", 2023. -С. 211-223.

2. Аъламхон Наимй. Рушди молияи давлатй дар шароити сохибистиклолии Чумхурии Точикистон. - Душанбе, 2017. -52с.

3. Будущее, которого мы хотим / Резолюция, принятая Генеральной Ассамблеей ООН 27 июля 2012 г. 12.04.2017. URL: https://documents-dds-ny.un. org/doc /UNDOC/GEN/N11/476/12/PDF/N1147612.pdf? Open Element.

4. Бобылев С.Н. Устойчивое развитие: парадигма для будущего // Мировая экономика и международные отношения. 2017. Т. 61. № 3. С. 107-113.

5. Бобылев С.Н. Экономическая неустойчивость: шанс для «зеленой» экономики //Доклад о человеческом развитии в Российской Федерации за 2014 год / Под ред. Л.М. Григорьева и С.Н. Бобылева. М.: Аналитический центр при Правительстве РФ, 2014. URL: http://ac.gov.ru/files/publication/a/4758.pdf (дата обращения: 12.10.2017).

6. Кудинов Г. Э., Розенберг Г. С., Юрина В. С. Навстречу «зеленой» экономике: Пути к устойчивому развитию и искоренению бедности. Найроби (Кения); Женева (Швейцария); Москва (Россия): ЮНЕП, 2011. 738 с. // Принципы экологии. 2012. Т. 1. № 4. - С. 42.

7. Захарова Т.В. «Зеленая» экономика как новый курс развития: глобальный и региональный аспект //Вестник Томского государственного университета. - 2011. - № 4 (16). - С. 28-37.

8. Паёми Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президента Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олй аз 28.12. 2023с.

9. Фюкс Р. Зеленая революция: Экономический рост без ущерба для экологии / Пер. с нем. М.: Альпина нонфикшн, 2016. - С. 12-15.

10. UNEP. Глобальный «зеленый» курс. Доклад, 2009. URL: http:// greenlogic.by /content/files/GREENTRANS-PORT/UNEP90 -RUS.pdf.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Давлатзода Абдулло Давлат - сардори раёсати корхои тарбиявии Донишгохи давлатии молия ва

и^тисоди Точикистон. Сурога: 734067, Чумхурии Точикистон, шахри Душанбе, кучаи Нахимов 64/14.

Информация об авторе:

Давлатзода Абдулло Давлат - руководитель отдела образовании, Таджикский государственный

финансово-экономический университет. Адрес: 734067, Республика Таджикистан, город Душанбе, улица

Нахимова 64/14.

Information about the author:

Davlatzoda Abdullo Davlat - Head of education department, Tajik State University of Financial Economics.

Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Nakhimov street 64/14.

УДК: 330.3 (575.3)

ВОЗДЕЙСТВИЕ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ ФАКТОРОВ НА ПРИВЛЕЧЕНИЕ ИНВЕСТИЦИИ И ПРИМЕНЕНИЕ ЗАРУБЕЖНОГО ОПЫТА В ЦЕЛЯХ УЛУЧШЕНИЯ ИНВЕСТИЦИОННОГО КЛИМАТА

Зоиров Шукрулло Нуралиевич

В статье рассмотрены вопросы, связанные с воздействием институциональных факторов привлечения инвестиции. Изучены институциональные реформы, показаны возможные варианты проведения институциональных реформ для привлечения прямых иностранных инвестиций в экономику страны. Также в статье изучен применение опыта зарубежных стран по привлечению инвестиции. Ключевые слова: инвестиции, институциональные факторы, прямые иностранные инвестиции, спрос и предложения инвестиции, финансовые институты, зарубежный опыт.

Для цитирования: Зоиров Ш.Н. Воздействие институциональных факторов на привлечение инвестиции и применение зарубежного опыта в целях улучшения инвестиционного климата / Ш.Н. Зоиров // Финансово-экономический вестник. - 2024. - № 1(40). - С. 237-243.

ТАЪСИРИ ОМИЛХ.ОИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ ЧАЛБИ сармоягузорй ва истифодаи тачрибаи ХОРИЧЙ бо мацсади бе^тарсозии фазой маблаггузорй

Зоиров Шукрулло Нуралиевич

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.