CC BY
1
УДК 330
DOI 10.24412/3005-8023-2024-4-139-145
РАВИШХРИ Самадова Заррина Акрамцоновна, н. и. и.,
НАЗАРИЯВИЮ дотсенти кафедраи сайёуи ва соуибкории МД МЕТОДОЛОГИИ МУОСИР "Донишкадаи байналмилалии Хуцанд"-и Донишгоуи НИСБАТИМАФХУМИ байналмилалии сайёуи ва соуибкории Тоцикистон "ИЦТИСОДИЁТИ САБЗ» (Хуцанд, Тоцикистон)
СОВРЕМЕННЫЕ Самадова Заррина Акрамджоновна, канд. экон.
ТЕОРЕТИКО- наук, доцент каф. туризма и предпринимательства МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ГУ "Худжандский международный институт" ПОДХОДЫ К ПОНЯТИЮ Международного университета туризма и "ЗЕЛЁНАЯ ЭКОНОМИКА " предпринимател ьства Таджикистана
(Худжанд, Таджикистан)
MODERN THEORETICAL Samadova Zarrina Akramjonovna, candidate of AND METHODOLOGICAL Economics, associate professor of the department of APPROACHES TO THE tourism and entrepreneurship of the Khujand CONCEPT OF A "GREEN International Institute of the International University of ECONOMY" tourism and entrepreneurship of Tajikistan (Khujand, Tajikistan) e-mail: [email protected]
Баъзе масъалауои назариявии муосир оид ба мафууми ицтисодиёти "сабз" мавриди барраси царор дода шудааст. Асоснок гардидааст, ки рушди устувори кишваруо бо гузариш ба ицтисодиёти "сабз" алоцамандии бевосита дорад. Таъкид шудааст, ки дар цомеаи илми мафууми ицтисодиёти "сабз" торафт устувор гашта, тобишуои гуногун ва худудуои худро пайдо кардааст. Равишуои назариявию методологии муосир ба ицтисодиёти "сабз", уамчунин ацидауои олимону коршиносон перомуни он ба риштаи тащил кашида шудаанд. Изгори ацида шудааст, ки дар назарияи муосири рушди ицтисоди ба уайси равиши бунёди цудо кардани равиши умумиицтисоди ба ицтисодиёти "сабз" мувофици мацсад мебошад. Хулосаи мазкур бо он асоснок мегардад, ки ицтисодиёти "сабз" бо рушди устувори ицтисоди робита дошта, алоцауои мутацобилаи ицтисодиёт, экология ва цомеаро муайян менамояд. Зикр шудааст, ки дар амали гардонидани гузариш ба ицтисодиёти "сабз" нацши давлат бузург буда, дар ин цода уалли мушкилоти марбут ба таъсиси инфрасохтори дахлдор барои таъмини гузариш ва рушди ицтисодиёти "сабз", цори кардани технологиями "сабз" ауаммияти калон дорад. Хулоса шудааст, ки дар асоси равишуои методологию назариявии мавцуда фаумиши нисбатан нави ицтисодиёти "сабз "-ро, ки рушди устуворро бо бартарии соуауои аз цщати экологи тоза машрут месозад, ташаккул додан зарур аст.
Калидвожа^о: ицтисодиёти "сабз", рушди ицтимоию ицтисоди, рушди устувор, равишуои методологи ба ицтисодиёти "сабз", маърифати экологи, сиёсати экологию ицтисодии давлати
Рассмотрены некоторые теоретические вопросы современной концепции зеленой экономики. Обосновано, что устойчивое развитие всех стран напрямую связано с переходом к зеленой экономике. Представлено мнение, что в научном сообществе понятие "зеленая экономика" становится все более устойчивым и приобретает различные оттенки. Анализируются современные теоретико-методологические подходы к зеленой экономике, а также взгляды ученых и экспертов, лежащие в их основе. Высказано мнение, что в современной теории экономического развития является целесообразным выделение
общеэкономического подхода к зеленой экономике в качестве основополагающего. Вывод обосновывается тем, что зеленая экономика связана с устойчивым экономическим развитием и определяет взаимосвязь экономики, экологии и общества. Обосновано, что в осуществлении перехода к зеленой экономике велика роль государства и в этой сфере актуально решение проблем, связанных с созданием соответствующей инфраструктуры для развития зеленой экономики, внедрения экотехнологий. Высказано предложение, что на основе существующих теоретико-методологических подходов необходимо формирование относительно нового понимания зеленой экономики, обусловливающего устойчивый рост с преобладанием экологичных отраслей.
Ключевые слова: зеленая экономика, социально-экономическое развитие, устойчивое
развитие, методологические подходы, экологическая культура, эколого-экономическая
политика государства
The article examines some theoretical issues of the modern concept of green economy. It is substantiated that the sustainable development of all countries is directly related to the transition to a green economy. The opinion is presented that in the scientific community the concept of "green economy " is becoming more and more stable and acquiring different shades. Modern theoretical and methodological approaches to the green economy are analyzed, as well as the views of scientists and experts that underlie them. The author has expressed that in the modern theory of economic development it is advisable to highlight the general economic approach to the green economy as fundamental. The conclusion is justified by the fact that the green economy is associated with sustainable economic development and determines the relationship between the economy, ecology and society. It is substantiated that the state plays a great role in the transition to a green economy, and in this area it is important to solve problems related to the creation of appropriate infrastructure for the development of a green economy and the introduction of environmental technologies. It has been suggested that, based on existing theoretical and methodological approaches, it is necessary to form a relatively new understanding of the green economy, which will lead to sustainable growth with a predominance of environmentally friendly industries.
Key-words: green economy, socio-economic development, sustainable development,
methodological approaches, ecological culture, ecological and economic policy of the state
Дар шароити муосир дадафи асосии кулли давлатдо таъмини рушди устувор мебошад ва пайваста ба он чомеаи чадонй бо суръати баланд руй ба инкишоф овардааст. Илман асоснок гардидааст, ки яке аз роддои таъмини рушди устувор гузариш аз щтисодиёти анъанавй ба "щтисодиёти сабз" мебошад, ки он рушди щтисодии на тандо худи кишвар, балки тамоми хочагии чадониро таъмин менамояд. Аз ин ру самтгирй ба рушди "щтисодиёти сабз" ба тамоюли умумичадонй табдил ёфтааст. Афзоиши босуръати адолй дар дазорсолаи охир, ки аз руи пешгуидои Созмони Милали Муттадид то соли 2050 боз 30% меафзояд яке аз сабабдои асосии ба миён омадани падидаи нави "щтисодиёти сабз" ба дисоб меравад [11]. Бо назардошти маддудияти захирадо ва суръати нисбат ба афзоиши адолй сусти баркароршавии ондо модели мавчудаи щтисодиёти чадонй сифати матлуби даёти адолиро таъмин карда наметавонад.
Дар тули дадсоладои охир чомеаи чадонй дар мудокимаи масъалаи мазкур фаъол буда, перомуни он чамъомаддои байналмилалию чадонй доир мегарданд. Олимону мудаккикон низ дар далли масъаладои марбут ба гузариш ба "щтисодиёти сабз" дар канор намонда, чидати дарёфти роду усулдои татбщи он кушиш ба харч медиданд. Ч,омеаи илмй ва коршиносон бар он акидаанд, ки мадз "иктисодиёти сабз" василаи далли мачмуи мушкилоти ичтимоию иктисодй ва экологии бамиёномада мебошад [6, с.130]. Бо вучуди он, аз сабаби самти нави илмй будани масоили "иктисодиёти сабз", дар бораи фадмиши мазкур акидаи ягона ба назар намерасад. Мафдуми аз
дама маъмулро зерсохтори Созмони Милали Муттадид оид ба дифзи мудити зист пешнидод намудааст. Тибки он, иктисодиёти "сабз" чун фаъолияти хочагидорие фадмида мешавад, ки "некуадволии одамонро баланд бардошта, адолати ичтимоиро таъмин мекунад ва дамзамон хавфро ба мудити зист ва харобшавии табиат паст менамояд" [7] Чунин маънидодкунии иктисодиёти "сабз" ба кабули карордои мудимми давлатй ва берун аз он такон медидад.
Дар Чумдурии Точикистон низ масъалаи ташаккули "иктисоди сабз" аз чумлаи масъаладои афзалиятнок мадсуб меёбад [1]. Дар робита ба он "Стратегияи рушди иктисоди "сабз" дар Чумдурии Точикистон барои солдои 2023-2037" ба тасвиб расидааст, ки дадаф аз кабули он гузаронидани ислодоти институтсионалй, таъмини истифодаи самараноки сармояи табий, чалби сармоягузорй, родандозии технологияи муосири инноватсионй ва тадкими дамкоридои байналмилалй дар самти иктисоди "сабз" мебошад [2].
Агар ба таърихи пайдоиши мафдуми иктисодиёти "сабз" назар афканем, он солдои 80-90-уми асри XX васеъ падн шудааст. Дар мардилаи ибтидой он барои ифодаи падидадои мухталифи иктисодй истифода бурда шуда, шарди гуногунчанбаи худро надошт.
Имруз дар чомеаи илмй мафдуми иктисодиёти "сабз" устувор гашта, он тобишдои гуногун ва худуддои худро пайдо кардааст.
Дар катори кишвардои дигари чадон дар Чумдурии Точикистон низ масоили иктисодиёти "сабз" мубрамияти илмй ва амалй касб намудааст. Дар асардои илмии олимони ватанй Умаров Х.У., Одинаев Х.А., Исайнов ХР., Досиев М.Н., Давлатова М.М., Аличонова С.А. ва дигарон падлудои мухталифи масъаладои экологй, истифодаи окилонаи захирадои табий ва асосноккунии гузариш ба иктисодиёти "сабз" мавриди тадкик карор дода шудаанд. Вобаста ба мубрамияти масъалаи мазкур тамоюли зиёдшавии тадкики он ба назар мерасад, дарчанд то дол мафдуми ягона ва равиши методии аз чониби умум эътирофшуда вучуд надорад.
Фаъолгардии мафдуми иктисодиёти "сабз" боиси ба миён омадани самтдои нави илмию амалй, ба монанди энергияи "сабз", саноати "сабз", сохтмони "сабз" ва амсоли ондо гардидааст, ки аз тамоюли рузафзуни мубрамияти он шадодат медидад.
Барои дарки модияти иктисодиёти "сабз" зарур аст, ки бо баъзе акидадои олимон перомуни он шинос шавем. Дар назария ва амалия иктисодиёти "сабз" бисёрчанба шард дода шудааст. Гуруди олимони рус гуногуншаклии фадмиши иктисодиёти "сабз"-ро бо гуногуншаклии амсиладои миллии гузариши кишвардо ба иктисодиёти "сабз" алокаманд намуда, чунин медисобанд, ки сабаби он дар "гуногуншаклии низомдои институтсионалй, шароитдои иктисодй, сиёсй ва ичтимой ва дамчунин мушкилоти экологии низоми дудудй" ифода меёбад [5, с.245]. Н.А.Вукович акидаи мазкурро дастгирй карда, илова менамояд, ки бо баробари гуногунчанба будан, дар консепсиядои муосири иктисодиёти "сабз" умумият чой дорад, ки он таваччуд ба рушди босифати иктисодй мебошад [6, с.131]. Т.В. Захарова чунин медисобад, ки рушди "сабз", ки ба истифодаи технологиядои аз лидози экологй тоза, кишоварзии органикй, истифодаи самараноки барку об, тагйироти илман асосноки инфрасохтори шадрдо, коркарди партов, наклиёти экологй ва гайра такя мекунад, самти асосии табаддулоти инноватсионии кишвар шуда метавонад [8, с. 29.] Дар акидаи мазкур равиши умумииктисодй мушодида мешавад, ки он ба шакли нави муносибатдои иктисодии фарогири дамаи чанбадои даёти одамон хос аст. Чунин равиш дуруст аст, зеро назарияи иктисодии классикй дар шароити муосир роддои далли масоили экологию иктисодии бамиёномадаро пешнидод карда наметавонад. Он ба саволдои чй тавр ва аз кадом дисоб таъмин намудани рушди иктисодиро дар шароити будрондои муосир чавоб дода наметавонад.
Баъзе олимони ватанй иктисодиёти "сабз"-ро бо омили рушди иктисодй алокаманд мекунанд. Масалан, Аличонова С.А. чунин медисобад, ки "...иктисодиёти сабз иктисодиётест, ки хавфдои экологиро ба таври назаррас кам намуда, рушди иктисодиро таъмин мекунад..." [3, с.13]. У.О. Кимсанов ва М.М. Давлатова бошанд, бар он акидаанд,
ки консепсияи ицтисодиёти "сабз" мувофицгардонй ва хамохангсозии се чузъи рушди устувор - ицтисодй, ичтимой ва экологиро пешбинй мекунад, ки барои хамаи кишвархо новобаста аз сатхи рушди ицтисодиашон (мутараццй, инкишофёбанда ва дар мархилаи гузариш царордошта) цобили цабул аст [9, с.84].
Дар асоси ацидахои мухаццицони мазкур ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки ицтисодиёти "сабз" раванди ташаккули механизми хочагидории хоси ба рушди ицтисодии устувор самтёфта буда, асоси онро низоми ицтисодии махсуси инфрасохтор, заминало, субъектону агентхои хусусияти "сабз"-дошта ташкил медихад.
Дар ин ацидаи пешниходнамудаи мо хусусиятхои хоси зерин чой доранд, ки чунинанд: якум, ицтисодиёти "сабз" хамчун механизми хочагидорй ба як минтаца, соха ва умуман ицтисодиёти миллй дахл надорад, зеро механизми хочагидорй аз унсурхое иборат аст, ки харакати захираю воситахоро дар дохил ва аз беруни низоми ицгисодй дар бар мегирад. Дар шароити рушди глобализатсия ва сатхи баланди кушод доштани ицтисодиёт ташаккул додани ицтисодиёти "сабз" ё ки сохахои "сабз" мушкил мегардад ва барои хамин дар мицёси хочагии чахонй ташаккулёбии низоми ицтисоди "сабз" огоз гардидааст. Дувум, ицтисодиёти "сабз" ба сифати самти ягонаи татбици принсипхои рушди устувор, ки дар оянда ногузир мебошад, баромад мекунад. Ицтисодиёти "сабз" аз хисоби гузариш аз технологияхои анъанавии истехсолот ба захирасарфакунанда ба кам гаштани талабот ба захирахои табий мусоидат менамояд. Севум, ицтисодиёти "сабз" бояд замина, захира ва инфрасохтори худро дошта бошад. Барои ташаккул додани модели "ицтисоди сабз" сараввал имконияти захирахо ва заминахо санчида шуда, баъдан инфрасохтори он ташаккул дода мешавад. Лозим ба таъкид аст, ки дар шароити баланд будани сатхи интенсификатсияи сохахои саноат ташаккул додани ин гуна инфрасохтор гайриимкон аст ва, аз ин ру, зарурати гузариши раванди технологй аз анъанавй ба "сабз" ба миён меояд. Танхо дар холати танзими цатъии давлатии ицтисодиёт имконияти татбици ицтисоди "сабз" имконпазир мегардад, ки он принсипхои ицтисодиёти бозории муосирро вайрон мекунад. Ин яке аз хусусиятхои хоси методологии ташаккули ицтисодиёти "сабз" дар шароити муосир мебошад.
Дар илми ицтисоди муосир равиши консептуалй низ чой дорад, ки хусусияти сохавй дорад. Равиши мазкур рушди сохахои ицтисодиёти "сабз"-ро пешбинй менамояд. Масъалахои сарчашмахои энергияи барцароршаванда ва нацши он дар рушди ицтисодиёти "сабз" ба таври фаъол мавриди тахциц гирифтааст. Ч,онибдорони ин равиш энергияи алтернативиро ба чойи аввал гузошта, ицтисодиёти "сабз"-ро чун коркард, истехсол ва истифодаи технологияхо ва тачхизот барои назорат ва кам кардани партови газхои гулхонай, мониторинг ва пешгуии тагйирёбии ицлим, хамчунин технологияхои каммасрафи захиравй ва энергияи барцароршаванда маънидод мекунанд [10, с. 324]. Ба цатори онхо коркард, истехсол ва истифодаи технологияхо ва ашё барои мухофизати биною иншоот аз тагйирёбии шадиди харорату намнокй, истехсоли махсулоти аз чихати экологй тоза, аз чумла молхои кишоварзй ва истеъмолй тааллуц доранд. Аз ин бармеояд, ки чонибдорони равиши мазкур такомул ва баландбардории самаранокии истехсолотро дар царинаи халли мушкилоти глобалии экологй зарур мешуморанд ва аз ин лихоз он ба равиши умумиилмй наздик аст.
Бархе аз олимон изхори ацида мекунанд, ки чунин маънидоди ицтисодиёти "сабз" бо мохияти худ аз мафхуми "истифодаи экологии табиат" фарци калон надорад ва аз ин ру чун шакли нав ва фахмотари он нисбат ба мафхуми сустдаркшавандаи амсилаи рушди устувор баромад мекунад.
Равиши мазкур нисбати ицтисодиёти "сабз" ба назарияи истифодаи мутавозини табиат наздик аст, ки тибци он инсоният вазифадор аст, ки зарари ба табиат расонидаро чуброн намояд ва ба ин васила тавозуни экологиро ба нуцтаи ибтидой баргардонад. Аммо бояд таъкид намуд, ки барцароркунии мутавозини табиат аз доираи ицтисодиёти "сабз" васеъ буда, ин категорияи ицтисодиро аз мафхуми "истифодаи экологии табиат" чудо менамояд.
Fайр аз ин чуброни зарардои ба табиат расонида вакти дурударозро талаб менамояд ва дар баъзе долатдо, вакте ки сухан дар бораи захирадои баркарорнашаванда меравад, гайриимкон аст. Барои дамин, иктисодиёти "сабз"-ро на чун воситаи баркароркунандаи захирадои масрафшуда, балки афзори нигоддорандаи табиат кабул намудан мумкин аст. Дар шароити ташаккули иктисодиёти "сабз" манзара ва долати табиии минтака ва китъадо нигод дошта мешавад. Лекин, ба андешаи мо, дар мавкеи мазкур масоили марбут ба рушди наклиёти экологй ва инфрасохтори он, сохтмони аз лидози экологй тоза ва сайёдй инъикос намегардад. Зеро дар замони муосир олимоне ба майдони илм баромадаанд, ки дар бораи иктисодиёт "сабз" ва таъсиси бахшдои "сабз"-и иктисодиёт ва ё бознигарии накши содадои анъанавй, ки дар ондо сайёдй ва содадои дамчавори он чун содаи афзалиятнок дониста мешавад, мудокимаронй карда, дар рушди иктисодиёти "сабз" накши сайёдиро баланд арзёбй мекунанд. Ондо чунин медисобанд, ки мадз сайёдй ба иктисодиёти "сабз" чорчубаи махсус мебахшад, зеро он саноатро ба рушди минбаъдаи "сабз" равона месозад [12].
Хамчунин равиши баррасишаванда мушкилоти рушди нидоддои ичтимоиро чидати ташаккули маърифати экологии адолй ба назар намегирад.
Равиши методологии дигаре, ки дар илми иктисод чой дорад, технологй мебошад, ки зери он "гузариши тамоми истедсолот ба технологиядое, ки ташкили молдои саноатию озукавории аз чидати экологй тозаро таъмин менамоянд, фадмида мешавад" [5, с.246]. Ин равиш дам чунин самтдоро, ба монанди сайёдй ва дигар содадои нави "сабз", масалан сохтмони "сабз"-ро фаро намегирад. Зимни равиши мазкур дар гузариш ба иктисодиёти "сабз" афзалият ба бизнесу содибкорй дода мешавад, ки он ба дадафи асосй, яъне гирифтани фоида мухолифат мекунад. Дар чунин долат накши давлат калидй намебошад. Дар асл давлат нигоддорандаи асосии иктисодиёти "сабз" буда, худи иктисодиёти "сабз" дар фадмиши муосир ба далли вазифадои давлатй равона шудааст.
Падлуи заифи равишдои содавй ва технологй аз мавчуд набудани таваччуд ва алокаи мутакобилаи рушди иктисодиёти "сабз" ва рушди шадрдои экологии "сабз", ки айни замон талаботро ба технологиядои "сабз" фаъолона ташаккул медидад ва яке аз омилдои пешбарандаи рушди иктисодиёти "сабз" мебошад, иборат аст.
Дар шароити муосир равиши дигар чудо шудааст, ки он равиши мутамаддини ахлокию технологй ном гирифтааст. Ч,онибдорони он чунин медисобанд, ки иктисодиёти "сабз" гузариши бошууронаи чомеаи аз лидози зеднй рушдёфтаро ба технологиядои аз чидати экологй тоза дар дамаи содадо, аз чумла маишй ва истиродат ифода мекунад. Асоси чунин равиш дар бадисобгирии рушди умумй ва касбии одамон мебошад. Тибки фарзияи олими рус В.С.Бочко иктисодиёти "сабз" тандо дар давлатдои иктисодиёташон тараккикарда вучуд дошта метавонад [4, с.114]. Равиши мазкурро Н.А.Вукович бадснок медисобад, зеро дар чомеаи муосир кишвардо дар сатддои гуногуни инкишофёбй, аз чумла иктисодй карор доранд ва дастанд давлатдое, ки ру ба тараккй нидода мадсуб ёфта, ба ондо мушкилоти экологй хос нестанд, масалан Таиланд, ки иктисодиёти он аз дисоби даромад аз сайёдй рушд меёбад. Лекин татбикпазирии фарзияи мазкурро дар кишвардои мутараккй инкор кардан душвор аст. Зеро дар ондо сатди баланди фарданги адолй, аз он чумла маърифати экологй ба назар мерасад, ки арзиши асосии иктисодиёти "сабз" мадсуб ёфта, нишондидандадои дигарро муайян менамояд[6, с.136]. Ба акидаи мо, мадз дамин омил, яъне гузариши бошууронаи чомеа ба иктисодиёти "сабз" дар ташаккули ин низоми иктисодй дар оянда накши калидй дорад, зеро тандо дар долати дарки зарурати иктисодиёти "сабз" ва инкор кардани раванди истедсолии анъанавй аз чониби чомеа он имконпазир мегардад. Тандо дар шароити ташаккули тафаккури "сабз"-и чомеа татбики унсурдои иктисодиёти "сабз" муваффакият пайдо менамояд, зеро омилдо, аз чумла мисли талаботи "сабз", истеъмолоти "сабз", рафтори "сабз" ва гайрадо элементдои мудимми
тафаккури "сабз"-и чомеа махсуб меёбанд.
Тахлили равишхои номбурда нишон медихад, ки хар яки онхо норасохои худро доранд. Аз ин ру, нисбат ба мафхуми ицтисодиёти "сабз" равиши наве, ки афзалиятхои равишхои мавчударо ба хам мепайвандад, зарур аст. Бо вучуди он, ба андешаи мо, равиши умумиицтисодиро, ки ицтисодиёти "сабз"-ро чун назарияи нави рушди ицтисодй баррасй менамояд, ба сифати равиши асосй цабул намудан мувофици мацсад мебошад. Зеро тибци он ицтисодиёти "сабз" бо рушди устувори ицтисодй робита дошта, алоцаи мутацобилаи ицтисодиёт, экология ва чомеаро муайян менамояд. Равиши нав бояд мавцеи ицтисодиёти "сабз" ва худудхои онро дар илми муосир муайян намояд.
Дар намуди умумй равишхои муосири методологиро ба ицтисодиёти "сабз" чунин гурухбандй намудан мумкин аст:
- унсурхои ицтисодиёти "сабз", ки ба фарохам овардани шароити мусоиди экологй барои хаёти инсон равона шудаанд;
- унсурхои ицтисодиёти "сабз", ки ба фарохам овардани имкониятхо ва шароити мусоиди ицтисодй барои фаъолияти ба мухити экологй безарари инсон равона шудаанд.
Дар татбици гузариш ба ицтисодиёти "сабз" нацши давлат бенихоят калон аст. Дар ин чода мушкилоти марбут ба таъсиси инфрасохторе, ки гузариш ва рушди ицтисодиёти "сабз", чорй кардани технологияхои "сабз"-ро таъмин карда метавонанд, барои аксарияти кишвархо мубрам мебошад. Дар робита ба ин, андешидани чорахои зерин мувофици мацсад мегарданд:
- гузариш ба манбаъхои барцароршавандаи энергетикй;
- истифодаи оцилонаи захирахои замин;
- истифодаи оцилонаи захирахои об;
- истифодаи оцилонаи захирахои атмосфераи хаво;
- истифодаи оцилонаи захирахои биомасса ва гуногуншаклии биологй (рустанй, хайвонот);
- чорй намудани нацлиёт ва инфрасохтори нацлиётии аз чихати экологй тоза;
- ба рох мондани сохтмони аз чихати экологй тоза ва f.
Хдмин тариц, дар асоси тахлили равишхои муосир ба мафхуми ицтисодиёти "сабз" ба хулосае расидан мумкин аст, ки дар асоси муттахид намудани равишхои назариявй ба падидаи мавриди баррасй - умумиицтисодй, сохавй, технологй ва мутамаддин - зарурат ба ташаккули фахмиши нисбатан нави ицтисодиёти "сабз" ба миён меояд. Он бояд ицтисодиёти "сабз"-ро чунон шарх дихад, ки рушди устуворро бо бартарии сохахои аз лихози экологй тоза бо истифодаи энергияи алтернативии "сабз" ва технологияхои захирасарфакунанда таъмин намояд ва зимни он рушди ицтисодй ва маърифати экологии ахолй тавассути сиёсати ицтисодию экологии давлатй хавасманд гардонида шавад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Паёми Президенти Цум^урии Тоцикистон муутарам Эмомалй Раумон "Дар бораи самтуои асосии сиёсати дохилй ва хориции цумуурй" аз 28.12.2023 // www.president.tj (санаи муроциат 21.01.2024)
2. Стратегияи рушди ицтисоди "сабз" дар Цум^урии Тоцикистон барои солуои 20232037 (царори Хукумати Цум^урии Тоцикистон аз 30 сентябри 2022, №482 // www.medt.tj (санаи муроциат 21.02.2024)
3. Алиджанова С.А. Назарияи ицтисодиёти сабз: цщатуои асосй ва дурнамои он / С.А. Алиджанова //Ахбори ДДХБСТ. Силсилаи илмуои цомеашиносй. - 2019. - №3. - С.11-17.
4. Бочко В.С. Зеленая экономика: вторая вечная проблема человечества / Бочко В.С. // Вестник УрФУ. Серия экономика и управление. - 2014. - № 3. - С. 113-119.
5. Бочко В.С., Некрасов А.А. Зеленая экономика: теория вопроса / Бочко В.С., Некрасов А.А.//Журнал экономической теории. - 2014. - № 1. - С. 244-248.
6. Вукович Н.А. Зеленая экономика: определение и современная эколого-экономическая модель / Вукович Н.А. //Вестник УрФУ. Серия: Экономика и управление. - 2018. - Том 17. - С. 128-145.
7. Декларация тысячелетия Организации Объединенных Наций [захираи электроны]. 08.09.2000 (Резолюция № A/RES/52/2). - 2000. - 7 с. URL: http://www.un.org/ru/ documents/decl-conv/declarations /summitdecl.shtml (санаи муроциат: 21.02.2024).
8. Захарова Т.В. «Зеленая» экономика как новый курс развития: глобальный и региональный аспекты / Захарова Т.В. // Вестник Томского государственного университета. Экономика. 2011. № 4 (16). С. 28-38.
9. Кимсанов У.О., Давлятова М.М. Теоретические аспекты понятия «зеленая экономика»/ Кимсанов У.О., Давлятова М.М. // Вестник Технологического университета Таджикистана. - 2017. - №3 (30). - С.83-87.
10.Порфирьев Б.Н. «Зеленая» экономика: общемировые тенденции развития и перспективы / Порфирьев Б.Н. //Вестник Российской академии наук. - 2012. Т. 82. - № 4. - С. 323-332.
11.%исоботи Созмони Милали Муттауид. World Population Prospects the 2017 Revision Key Findings and Advance Tables (англ.) [Захираи электроны]. URL: http://ekois.net/wp-content/ uploads/2016/11/lpr_2016_ summary_ru_net.pdf (санаи муроциат: 10.11.2020).
12.Stroebel M. Green Tourism Economy: and Inspiring the or Averting Change? // Third World Quarterly. 2015. Vol. 36, No. 12. Р. 2225-2243.
REFERENCES:
1. Message of the President of the Republic of Tajikistan, Honorable Emomali Rahmon "On the Main Directions of the Internal and Foreign Policy of the Republic" dated on 12/28/2023 // www.president.tj (accessed 01/21/2024)
2. The Strategy for the Development of the "Green" Economy in the Republic of Tajikistan for 2023-2037 (Resolution of the Government of the Republic of Tajikistan dated September 30, 2022, No. 482 // www.medt.tj (accessed 02/21/2024)
3. Alidzhanova S.A. The Theory of Green Economy: Its Main Aspects and Prospects //Bulletin of TSULBP . A series of social sciences. - 2019. - No.3. - PP.11-17.
4. Bochko V.S. Green Economy: the Second Eternal Problem of Mankind // Bulletin of the UrFU. Economics and Management series. - 2014. - No. 3. - PP. 113-119.
5. Bochko V.S., Nekrasov A.A. Green Economy: theory of the question // Journal of Economic Theory. - 2014. - No. 1. - PP. 244-248
6. Vukovich N.A. Green Economy: Definition and Modern Ecological and Economic Model //Bulletin of the UrFU. Economics and Management series. - 2018. - Volume 17. - PP. 128-145.
7. The United Nations Millennium Declaration [electronic resource]. 08.09.2000 (Resolution № A/RES/52/2). - 2000. - 7p. URL: http://www.un.org/ru/documents/decl-conv /declarations / summitdecl.shtml (accessed: 21.02.2024).
8. Zakharova T.V. Green Economy as a New Course of Development: global and regional aspects // Bulletin of Tomsk State University. Economy. 2011. No. 4 (16). PP. 28-38.
9. Kimsanov U.O., Davlyatova M.M. Theoretical Aspects of Understanding the "Green Economy"// Bulletin of the Technological University of Tajikistan - 2017. - №3 (30). - PP. 83-87.
W.Porfiriev B.N. Green Economy: global development trends and prospects // Bulletin of the Russian Academy of Sciences. - 2012. Vol. 82. - No. 4. - PP. 323-332.
11.The UN Report. World Population Prospects the 2017 Revision Key Findings and Advance Tables [Electronic resource]. URL: http://ekois.net/wp-
content/uploads/2016/11/lpr_2016_summary_ru_net.pdf (accessed: 10.11.2020).
12.Stroebel M. Green Tourism Economy: and Inspiring the or Averting Change? // Third World Quarterly. 2015. Vol. 36, No. 12. Р. 2225-2243
