0KONSTITUTSIYA - BAXTIMIZ QOMUSI
Jamoliddin To'lqin o'g'li Maxamatoqosimov
Iqtisodiyot fakulteti: Yu 11 E-mail: j amoliddinmaxamatqosimov@gmail .com
Ilmiy rahbar: «Xalqaro ommaviy huquq» kafedrasi Yuridik fanlar nomzodi, dotsent A.A Kasimova
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining jamiyat va davlat taraqqiyotidagi o'rni, uning huquqiy, siyosiy va ijtimoiy ahamiyati keng yoritilgan. Konstitutsiya - davlatning mustaqilligini kafolatlaydigan, huquqiy tartibni ta'minlovchi, inson huquqlarini himoya qiluvchi asosiy hujjatdir. Ushbu maqolada huquqiy davlat asoslari, fuqarolik jamiyati tamoyillari va inson huquqlari himoyasi masalalari xalqaro tajriba va milliy qadriyatlar nuqtai nazaridan tahlil qilinadi. Maqola O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va boshqa huquqiy manbalar asosida tahliliy yondashuv bilan boyitilgan.
Kalit so'zlar: O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, huquqiy davlat, fuqarolik jamiyati, inson huquqlari, siyosiy ahamiyat, huquqiy tartib, mustaqillik kafolati.
ABSTRACT
This article highlights the role of the Constitution of the Republic of Uzbekistan in the development of society and the state, as well as its legal, political, and social significance. The Constitution is the primary document that guarantees the independence of the state, ensures legal order, and protects human rights. The article analyzes the foundations of a legal state, the principles of civil society, and the protection of human rights from the perspectives of international experience and national values. The study is enriched with an analytical approach based on the Constitution of the Republic of Uzbekistan and other legal sources.
Key words: constitution of the republic of uzbekistan, legal state, civil society human rights, political significance, legal order, guarantee of independence, international experience.
KIRISH
Har bir davlatning barqarorligi, mustaqilligi va xalqaro hamjamiyatdagi o'rni
345
2024-yil, 7-dekabr
uning Konstitutsiyasi orqali belgilanadi. O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi - xalqimizning mustaqillik sari intilishlari, erkinlikka bo'lgan intilishi va huquqiy qadriyatlari mujassam etilgan hujjatdir. 1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan Konstitutsiya xalqaro tamoyillarni va milliy an'analarni uyg'unlashtirgan holda ishlab chiqildi.
Konstitutsiyaning vazifasi:
Fuqarolarning asosiy huquq va erkinliklarini kafolatlash, davlat boshqaruvi va jamiyatning huquqiy tartibini mustahkamlashdan iborat. Islom Karimov ushbu hujjatni "xalqimizning huquqiy tafakkuri va hayotiy intilishlarini ifodalovchi qomus" sifatida ta'riflagan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Fuqarolarning huquq va erkinliklarini kafolatlash. Konstitutsiyaning 13-moddasi O'zbekistonda inson huquqlari oliy qadriyat ekanligini belgilaydi. Unda shunday deyilgan:
"O'zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy tamoyillarga asoslanadi. Inson va fuqaroning huquq hamda erkinliklari oliy qadriyat hisoblanadi."
Bu tamoyil davlatning asosiy vazifalaridan biri - inson huquqlarini himoya qilishni nazarda tutadi. Shuningdek, Konstitutsiyaning 19-moddasida barcha fuqarolarning qonun oldida tengligi kafolatlangan. Konstitutsiyaning ikkinchi bobi xalq hokimiyatchiligiga doir munosabatarni tartibga soluvchi normalarni o'z ichiga oladi.
Binobarin, 7-modada "Xalq davlat hokimiyatining birdan - bir manbaidir", deyiladi. Ya'ni, davlat hokimiyatining chinakam egasi-O'zbekiston xalqi. O'zbekistonda davlat hokimiyati xalq manfaatini ko'zlab va Konstitutsiyamiz hamda qonunlarimiz vakolat bergan idoralar tomonidangina amalga oshiriladi. O'zbekiston xalqi nomidan faqat u saylagan Oliy Majlis va Prezidenti ish olib borishi mumkin.
Konstitutsiyaning 36-moddasida O'zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda o'z vakillari orqali ishtirok etish huquqiga ega ekanliklari qonuniy ravishda belgilab qo'yildi. Ushbu normaga ko'ra fuqarolar o'z siyosiy faolliklarini saylovlar va referendumlarda ovoz berib, shuningdek davlat organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini rivojlantirish va takomillashtirish yo'li bilan davlat hokimiyati ishlarini boshqarishda bevosita hamda o'z vakillari orqali ishtirok etadilar.
Fuqarolarimizning Konstitutsiyaning 40-moddasida belgilab qo'yilgan vakolatli davlat organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqini ta'minlash maqsadida murojaatlarni ommaviy uchrashuvlar orqali qabul qilish jarayoni keng miqyosda amalga oshirilmoqda.
346
2024-yil, 7-dekabr
Bugungi kunda fuqarolarimiz mansabdorlar oldiga emas, balki mansabdor shaxslarning o'zlari xalqimiz oldiga borib, mahallalarda, ular istiqomat qilayotgan hududlarda vujudga kelgan muammolarni echimini topib, ularni ijobiy hal qilib berishmoqda. "Xalq davlat organlariga emas, davlat organlari xalqqa xizmat qilishi kerak" degan prinsip barcha bo'g'indagi rahbarlar faoliyatida asosiy shiorga aylanmoqda.
Asosiy Qonunimizning 41 -moddasidagi "Har bir shaxs mulkdor bo'lishga haqli" yoki 65-moddasida mustahkamlab qo'yilgan " Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat himoyasidadir" degan normalari hayotga tadbiq etilib, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida Tadbirkorlik sub'ektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo'yicha vakil instituti o'z faoliyatini amalga oshirilmoqda.
Mamlakatimizda istiqomat qilayotgan barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo'lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, qonun oldida tengdirlar. Bu qoidaga ko'ra qonun oldida barcha barobar. Mamlakat qonunlariga yoshidan, mansabidan qat'i nazar - barcha fuqaro bo'ysunmog'i shart. Jamiyatda bunga erishi uchun davlat idoralari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar o'z ish faoliyatlarida Konstitutsiya va qonunlarga amal qiladilar. O'zbekiston Respublikasi xalqaro huquqning e'tirof etilgan umumiy maqomlari ustunligini tan oladi. Birorta qonun ham, me'yoriy huquqiy hujjat ham Konstitutsiya va qonunlarga zid bo'lmasligi kerak.
Ma'lumki, huquqiy demokratik davlatning eng muhim shartlaridan biri shaxs manfaatlarining muhofaza qilinishidir. Boshqacha qilib aytganda, davlat davlatligini ko'rsatmoqchi bo'lsa, fuqarolarini o'z muhofazasiga olishi zarur. Binobarin, Bosh qomusimizda ham inson, uning hayoti, erki, sha'ni, qadr-qimmati oliy qadriyat sifatida ulug'lanadi.
XULOSA VA TAKLIFLAR
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi davlatning huquqiy, ijtimoiy va siyosiy tamal toshi bo'lib, uning mazmuni xalqimizning erkinlikka bo'lgan intilishlari va demokratik qadriyatlarini aks ettiradi. Asosiy qonun fuqarolar huquq va erkinliklarini kafolatlash, davlat boshqaruvida shaffoflikni ta'minlash, va xalqning siyosiy faolligini oshirishga xizmat qiladi. Konstitutsiya fuqarolarning jamiyat va davlat ishlarida faol ishtirok etishini ta'minlash bilan birga, ularga ijtimoiy adolat va tenglik prinsiplarini kafolatlaydi.
Demokratiyaning umuminsoniy tamoyillarini hisobga olib, xalq hokimiyatchiligiga asoslangan boshqaruv tizimi O'zbekistonda davlat organlari faoliyatini samarali tashkil etishga yordam bermoqda. Konstitutsiyaning inson
347
2024-yil, 7-dekabr
Toshkent davlat transport universiteti Tashkent State
Konstitutsiya — inson qadri uchun The Constitution — for Human Dignity
huquqlarini himoya qilish, mulk daxlsizligini ta'minlash va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish borasidagi normalari mamlakat iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishining asosiy kafolati bo'lib xizmat qilmoqda. Bugungi kunda Konstitutsiya xalqaro tajriba va milliy qadriyatlarni uyg'unlashtirgan holda mamlakatni barqaror taraqqiyot sari yetaklayotgan eng muhim huquqiy hujjatdir.
Takliflar: Fuqarolar orasida Konstitutsiyaning mazmuni va ahamiyatini keng targ'ib qilish uchun muntazam seminarlar, treninglar va ochiq darslar tashkil etilishi lozim. Bu Konstitutsiyaning mazmunini fuqarolar ongiga singdirib, ularning huquqiy faolligini oshiradi; Fuqarolar davlat boshqaruvida faol ishtirok etishini kengaytirish maqsadida mahalliy boshqaruv organlariga qo'shimcha vakolat va moliyaviy resurslar ajratilishi zarur; "Davlat organlari xalqqa xizmat qilishi kerak" tamoyilini kuchaytirish uchun elektron davlat xizmatlarini kengaytirish va fuqarolar murojaatlarini onlayn kuzatib borish tizimini takomillashtirish kerak; Mahallalarda muntazam ravishda fuqarolar bilan uchrashuvlar o'tkazish va ularning muammolarini hal qilish uchun maxsus dasturlarni ishlab chiqish kerak.
1. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Rasmiy matn. [Lex.uz] (https://lex.uz/)
2. O'zbekiston Respublikasi parlamenti rasmiy sayti. [Parliament.uz] (https: //parliament.uz/)
3. O'zbekiston Respublikasi huquqiy axborot markazi. [Huquqiyinfo.uz] (http s : //huquqiyinfo .uz/)
4. Ziyonet elektron kutubxonasi. [Ziyonet.uz] (https://ziyonet.uz/)
5. "Konstitutsiyaviy huquq" o'quv qo'llanmasi. T.: O'zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2023.
6. Islom Karimov. "O'zbekiston Konstitutsiyasi - baxtimiz qomusi" maqolasi. Toshkent, 1996.
7. O'zbekiston xalqaro huquqiy tajribalar bo'yicha tahliliy maqolalar. [E-library.uz] (http : //e-library.uz/)
8. Tadbirkorlik sub'ektlarining huquqiy himoyasi bo'yicha hisobotlar. [Darakchi.uz] (http s : //darakchi. uz/)
9. Davlat boshqaruvi va fuqarolik jamiyati rivoji to'g'risidagi xalqaro hujjatlar tahlili. [Constitution.gov.uz] (https://constitution. gov.uz/)
10. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi faoliyati haqida ma'lumot. [Library.ziyonet.uz] (http : //library.ziyonet.uz/)
REFERENCES:
348
2024-yil, 7-dekabr
