CC BY
2Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ЭОЖ: 615.32:582.734
КЭД1МГ1 ОШАГАН (AGRIMONIA EUPATORIA L.) 0С1МД1К ШИКВАТЫНЬЩ МОРФОЛОГИЯЛЬЩ ЕРЕКШЕЛ1Г1 (ЭДЕБИЕТТ1К ШОЛУ)
РЫСЦ¥ЛБЕК АРУЗА ^УАНЫШ^ЫЗЫ
С.Ж. Асфендияров атындагы ^азак улттьщ медицина университета КЕА^ студентi
Тушндеме: Фармацевтика жэне медицина енеркэсгбгн дамыту женгндегг 2020-2025 жылдарга арналган кешендг жоспары бойынша дэршк зат пен медициналыц буйымды 17%-дан 50%-га дешн жетшзу керек.Соныц 1ш1нде ец басты мэселе - отандыц енд1рушшерд1 дамыту.
Казацстанда отандыц дэр1-дэрмектерд1ц улес119%-ды цурайды. Оныц 1ш1нде ДОШ-нан алынатын дэршк заттар 4%-ды гана цурайды.Соныц 1ш1нде экстракт 1%-ды цурайды. Соган байланысты ДОШ-нан алынатын дэршк заттардыц улест арттыруымыз керек. Дэр1-дэрмектердщ улест арттыру денсаулыц саласындагы мацызды мтдеттердщ бгрг болып табылады. [1]
Халыцты тшмд1, сапалы, цаутЫз жэне цолжет1мд1 дэр1-дэрмектермен цамтамасыз ету керек. Ауруды алдын алудыц ец цаутЫз жэне тшмд1 эд1стертщ б1р1 ДОШ-нан алынган дэршк заттар.
Кэз1рг1 тацда асцазан-шек жолы аурулары, бауыр, ет цабы, буйрек аурулары кеп кездесед1. Кэд1мг1 ошаган (Agrimonia eupatoria L.) асцазан-шек жолдарыныц, бауырдыц, буйректщ жумысын цалыпца келт1руге арналган б1регей цурал болып табылады.
Осы мэселелердщ барлыгын шешу мацсатында Кэд1мг1 ошаган (Agrimonia eupatoria L.) ес1мд1к шик1затынан фармацевтикалыц субстанция алу езект1 мэселе болып отыр.
Ктттл свздер: Фармацевтикалыц енд1р1с, кэд1мг1 ошаган ес1мд1к шитзаты, медицинада цолданылуы
Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) - кепжылдык шептесш еамдш, раушангулдшер тукымдасына (Rosaceae) жатады. вамдштщ бшктш 60-130 (150) см, сабагы tík, TYKTepMeH жабылган, содан 6ykw еамдш жасыл-сур, Yлпiлдек болып кершедь Жапырагы кезектесш орналаскан, y3ík-y3ík кауырсынды, эллипс тэрiздi, tíctí. ГYлдерi - 5 сары жапыракшалары бар, 5-12 мм, сабактыц жогаргы белшн бойлай масак тэрiздi гулшогырга орналастырылган. Сондай-ак 5 гулшогыры, ал аталыктары 10-нан 20-га дешн. Маусым-тамыз айларында гYлдейдi. Жемiсi - бiр жацгакты, кургак гипантийде бекiтiлген iлгектi тшенектермен, олар еамдштщ таралуын камтамасыз ету Yшiн жануарлардыц жYнi мен адамдардыц киiмiне жабысады. Кэдiмгi ошаганныц (Agrimonia eupatoria L.) тамыры кепжылдык жэне тезiмдi, бул еамдштщ эртYрлi жагдайларда емiр CYPуiне кемектеседi.Су мен корекпк заттарды алу Yшiн калыпты теревдшке енедi, бiрак эдетте жер бетше жакын орналасады, ейткенi кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) борпылдак, кунарлы топыракты унатады. [2],[3]
Дэрiлiк шиюзат ретiнде жер бетiндегi белiктерi (сабагы, жапырагы, гул^ жиналады
Еылыми жетекш - PhD, М.А. ЖАНДАБАЕВА
Алматы, ^азакстан
(1-сурет).
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ЯвьЛч J. *
-it
/ *
, y
Сурет 1 - Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) дэршк eсiмдiгi Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) ^азакстан аумагында кец тараган, эаресе cолтYCтiк жэне орталык аймактарда кец таралган. Оньщ Heri3ri eceTiH жepлepiнe дала, орманды дала жэне тау eтeгi аймактары жэне жиi шалгындарда, орман жиектершде, eзeндepдiц жэне жолдардыц бойында кездесед^Тургын Yйлepдiц мацайында, буталардыц арасында, ормандардыц шeтiндe eceдi. Оныц ец кеп таралган аймактарына СолтYCтiк Казакстан облысы, Ак;мола облысы, Павлодар облысы, Костанай облысы жатады. [4]
Сурет 2 - Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) дэршк еамдшнщ ^азакстан Республикасындагы таралу аймагы
Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) эpтYpлi коцыржай аймактарда кeздeceдi. Оныц таралу аймагы кептеген континенттерд^ соныц iшiндe Еуропаны, Азияныц кeйбip бeлiктepiн жэне СолтYCтiк Африканы камтиды. Эзшщ туган жерлершен баска, эдетте, СолтYCтiк Американыц кeйбip Yлкeн аудандары сиякты климаттык жагдайлары уксас баска аймактарга eнгiзiлдi. [4]
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
Щ
Сурет 3 - Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) еамдшнщ дYниежYзi бойынша
таралу аймагы
Кэдiмгi ошаганга (Agrimonia eupatoria L.) непзделген дэрiлiк препараттар халыктык медицинада кептеген аурулардыц емi ретiнде колданылады. Олар кабынуга карсы, спазмолитикалык, какырык тYсiретiн, диафоретикалык, холеретикалык жэне несеп айдагыш ретiнде колданылады. Сонымен катар, олардыц гемостатикалык жэне кан тазартатын эсерi байкалады. Оныц негiзiнде жасалган дэрьдэрмектер антигельминтикалык жэне аллергияга карсы курал ретiнде де колданылады. ДэстYрлi медицинада кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) кемепмен емдеудi усынатын ауруларга мыналар жатады: асказан-iшек жолдары, бауыр (гепатит, цирроз жэне т.б.) жэне ет кабы аурулары, ревматизм, радикулит, бYЙрек жэне зэр шыгару жолдарыныц аурулары (тас, зэр шыгаруды устамау жэне т.б.) .), гинекологиялык аурулар (юштер, эрозиялар жэне т.б.), астма жэне баска да екпе аурулары. Сонымен катар, кэдiмгi ошаганды (Agrimonia eupatoria L.) жещл тыныштандыратын дэрi ретшде колдануга болады, ейткенi оныц орталык жYЙке жYЙесiн тыныштандыратын жэне кан кысымын темендететiн касиетi бар. Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) непзшдеп препараттыц мYмкiндiктерiнiц мундай кец аукымы оныц химиялык курамына тiкелей байланысты. Оныц курамына: таниндер, эфир майлары, глюкоза, фруктоза, полисахаридтер, лимон, алма, кымыздык, шарап жэне хин кышкылдары, витаминдер, сапониндер, кумариндер, ащы заттар, флавоноидтар жэне фенолкарбон кышкылдары юредь [2]
Кесте 1 - Кэдiмri ошаган eсiмдiк шикiзатыныц химиялык курамы
Флавоноидтар Кверцетин, изокверцитин, апигенин жэне рутин. Антиоксидантты, кабынуга карсы, спазмолитикалык эсер керсетедь
Эфир майлары Антисептикалык, кабынуга карсы эсер керсетедi.
Кумариндер Умбеллиферон, эскулетин. Микроциркуляцияны жаксартуга кемектеседi жэне антикоагулянттык касиетке ие.
Impact Factor: SJIF 2G21 - 5.81 2G22 - 5.94
Таниндер Туткыр, кабынyFа карсы жэне микробка карсы эсерi бар.
Витаминдер С жэне К витамиш. Иммундьщ жYЙенi ныFайyFа жэне канныц уюын жаксартyFа кeмектеседi.
Органикалык кышкылдар Äлма кышкылы, лимон кышкылы, салицил кышкылы. Бул кышкылдар метаболикалык процестерге катысады жэне иммyнитеттi жаксартады.
Сапониндер Диуретикалык, какырык тYсiретiн жэне кабынyFа карсы эсер ^рсетедь
Ащы заттар Тэбеттi ынталандырады жэне ас корытуды жаксартады.
Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) тамырыныц кайнатпасы - катераз жэне катepлi iciктepгe, аскынган ревматизмге ем болады.
Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) шай тYpiндe диареяга, eт толганда, тэбеттщ тeмeндeуi кeзiндe жэне eт жолдарыныц ауруларына карсы колданылады.
Кэдiмгi ошаган (Agrimonia eupatoria L.) препараттарыныц микробка карсы, кабынуга карсы, несеп айдагыш, холеретикалык, ауыруды басатын, кан токтататын, туткыр, антигельминтикалык жэне юкке карсы каcиeттepi бар. [2], [3]
^орытынды: Кэдiмгi ошаганныц (Agrimonia eupatoria L.) ^п кырлы каcиeттepi мен пайдасы оны гылым мен тэжipибeдe зерттеуге лайыкты нысан eтeдi. Осы eciмдiктiц ботаникалык сипаттамасына, химиялык курамына, кepceтeтiн фармакологиялык эcepiнe карай кэдiмгi ошаганнан дэpiлiк препараттар дайындап, ары карай жeтiлдipу керек. Кэдiмгi ошаган - ад^ырлы колданымга ие табиги ресурс. Оныц денсаулыкка пайдалы эcepi мен экологиялык мацызы бул eciмдiктi зерттеу мен пайдаланудыц кажет екендшн кepceтeдi. Ошаганды гылыми тургыдан терещрек зерттеп, оныц барлык мYмкiндiктepiн тиiмдi эpi кауiпciз пайдалану болашакта ^п пайда экeлуi мYмкiн. Сонымен катар, медициналык жэне экономикалык жацалыктарга жол ашуы мYмкiн.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. «Фармацевтика жэне медицина eнepкэciбiн дамыту жeнiндeгi 2020 - 2025 жылдарга арналган кeшeндi жоспарды беюту туралы» ^азакстан Республикасы Премьер-Министршщ 2020 жылгы 6 казандагы № 132-e eкiмi.
2. [Электронный ресурс]. Википедия: https://ru.wikipedia.org/wiki/ (дата обращения 08.11.2024)
3. Флора Казахстана. - Алма-Ата, 1960. - Т.3. - С. 266.
4. [Электронный pecуpc].PictureThis: Полная база данных по царству растений. https://www.picturethisai.com/ru/wiki/Agrimonia eupatoria.html (дата обращения 08.11.2024)
