Научная статья на тему 'ХАРИТАИ АРЗЁБИИ ХАВФҲОИ МОЛИЯВӢ ДАР КОРХОНАҲОИ САНОАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН'

ХАРИТАИ АРЗЁБИИ ХАВФҲОИ МОЛИЯВӢ ДАР КОРХОНАҲОИ САНОАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хавфи молиявӣ / устувории молиявӣ / идоракунии хавфҳои молиявӣ / хавфҳои иқтисодӣ / мушкилоти молиявӣ / корхонаҳо / таваррум / корхонаҳои саноатӣ. / финансовый риск / финансовая устойчивость / управление финансовыми рисками / экономические риски / финансовые проблемы / предприятия / инфляция / промышленные предприятия.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Амиров М. С.

Дар мақола хавфҳои молиявие, ки ба рушди корхонаҳои саноатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсири манфии назаррас мерасонанд, таҳқиқ карда шудаанд. Муаллиф методикаи арзёбии хавфҳои молиявиро, ки ба вазъи молиявии корхонаҳои саноати хӯрокворӣ таъсир мерасонанд, таҳия ва пешниҳод кардааст. Дар хулоса тавсияҳо оид ба такмили низоми идоракунии хавфҳо дар корхонаҳои саноатӣ оварда шудаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FINANCIAL RISK ASSESSMENT MAP FOR INDUSTRIAL ENTERPRISES OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

В статье исследованы финансовые риски, оказывающие значительное отрицательное влияние на развитие промышленных предприятиях Республики Таджикистан. Автором разработанна и предложена методика оценки финансовых рисков, влияющих на финансовое положение предприятий пищевой промышленности. В заключении представлены рекомендации по совершенствованию системы управления рисками на промышленных предприятиях.

Текст научной работы на тему «ХАРИТАИ АРЗЁБИИ ХАВФҲОИ МОЛИЯВӢ ДАР КОРХОНАҲОИ САНОАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН»

УДК: 336.67

ХАРИТАИ АРЗЁБИИ ХАВФ^ОИ МОЛИЯВЙ ДАР КОРХОНА^ОИ САНОАТИИ ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН

Амиров М.С.

Аннотатсия. Дар мацола хавф^ои молиявие, ки ба рушди корхона^ои саноатии Цум^урии Тоцикистон таъсири манфии назаррас мерасонанд, тащиц карда шудаанд. Муаллиф методикам арзёбии хавф^ои молиявиро, ки ба вазъи молиявии корхона^ои саноати хуроквори таъсир мерасонанд, тащя ва пешнщод кардааст. Дар хулоса тавсищо оид ба такмили низоми идоракунии хавфуо дар корхона^ои саноати оварда шудаанд.

Калимахри калидй: хавфи молияви, устувории молияви, идоракунии хавфуои молияви, хавфуои ицтисоди, мушкилоти молияви, корхона^о, таваррум, корхона^ои саноати.

Барои ицтибос: Амиров, М. С. Харитаи арзёбии хавфуои молияви дар корхона^ои саноатии Цум^урии Тоцикистон /М. С. Амиров // Паёми молия ва ицтисод. - 2024 №4 (43) - С. 208-216.

КАРТА ОЦЕНКИ ФИНАНСОВЫХ РИСКОВ НА ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЯХ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Амиров М.С.

Аннотация. В статье исследованы финансовые риски, оказывающие значительное отрицательное влияние на развитие промышленных предприятиях Республики Таджикистан. Автором разработанна и предложена методика оценки финансовых рисков, влияющих на финансовое положение предприятий пищевой промышленности. В заключении представлены рекомендации по совершенствованию системы управления рисками на промышленных предприятиях.

Ключевые слова: финансовый риск, финансовая устойчивость, управление финансовыми рисками, экономические риски, финансовые проблемы, предприятия, инфляция, промышленные предприятия.

FINANCIAL RISK ASSESSMENT MAP FOR INDUSTRIAL ENTERPRISES OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

Amirov M.S.

Annotation. The article examines the financial risks that have a significant negative impact on the development of industrial enterprises in the Republic of Tajikistan. The author has developed and proposed a methodology for assessing financial risks affecting the financial position of food industry enterprises. In conclusion,

recommendations for improving the risk management system at industrial enterprises are presented.

Keywords: financial risk, financial stability, financial risk management, economic risks, financial problems, enterprises, inflation, industrial enterprises.

Гузориши масъала. Арзёбии хавфх,ои молиявии корхонах,ои истех,солии ватанй аз омилх,ои беруна вобастаанд, ба монанди: манбаъх,ои бозорй, ки бо нобоварй, мушкилот дар бозор алокаманданд, баркарор намудани муносибатх,ои нав бо шарикон, истеъмолкунандагон, таъминкунандагоне, ки дар таъмини тичорат бо мушкилоти молиявй, мех,натй, моддй ва дигар захирах,ои зарурй мушкилот доранд, ахдммияти махсус пайдо кардаанд. Харитаи моделсозии хавфх,ои молиявй кисми мух,имтарини тамоми раванди идоракунии хавфх,ои молиявй мебошад, ки натичаи бомуваффакияти татбики чорах,о оид ба кох,иш додани окибатх,ои х,одисах,ои хавф аз он вобаста аст.

Тахлили тахкикотхои охир ва нашриёт. Дар тахдик;отх,ои масъалах,ои назариявй ва методологии арзёбии хавфх,ои молиявй ва идоракунии онх,о дар асарх,ои олимони хоричй ва ватанй акс ёфтанд: Балабанов И.Т., Бегматов А. А., Бланк И. А., Ван Хорн Ч,. К., Зозолюч А., Иброх,имзода И.Р., Качалов P.M., Ковалев ВВ., Половинкин П., Патрушев Е., Содиков Р.Х., Турмасянс Р.И., Уткин Э.А., Умаров Х,.У. ва дигарон. Дар баробари ин, сарфи назар аз тахдикотхои зиёди олимони ватанй ва хоричй, дар шароити муосири иктисодиёти бозаргонии Чум^урии Точикистон дар сохди саноати хурокворй, арзёбии хавфх,ои молиявй ва харитаи коркарди онх,о пешних,од гардидааст, инчунин схемаи хавфх,ои молиявй ва методикаи арзёбии низоми идоракунии хавфх,ои молиявй барои ЧДММ «Висол», коркарди иловагии илмй-назариявй ва тах,лилх,ои иловагй талаб менамояд.

мяксяди мя^ля. Тахкик ва коркарди методологияи арзёбии хавфхои молиявй дар корхонахои саноатй. Aз ин ру максади макола ин коркард ва пешниходи харитаи арзёбии хавфхои молиявй дар корхонахои саноатй, ки татбики чорахо оид ба кохиш додани окибатхои хавфхо аз он вобаста аст.

MyxraBOi acocili! мтвод. Имруз, дар шароити вазъи ноустувори бозор, номyтаносибии сохторй дар рушди сохахои иктисодй омилхое хастанд, ки ба низоми молиявии муосири Чумхурии Точикистон таъсири манфй мерасонанд, ба мисли тагйирёбии дарозмуддати муносибатхои молиявй, амалхои бухронй дар масъалахои идоракунии хавфхои молиявй дар корхонахои истехсолй мебошанд. Фаъолияти молиявию хочагидории корхонахо дар шароити иктисоди бозорй бо бисёр хавфхои иктисодй алокаманд аст, ки аз омилхои берунй ва дохилй ба вучуд меоянд: стагнатсия, махдуд ва бекор кардани барномахои муосиркунонии корхонахо, таваррум, кохиши кобилияти харидории ахолй, мушкилихо дар таъмини карзхои кутохмуддат ба корхонахо барои ташкили фондхои гардон, фуруши махсулот ва гардиши сармоя ва гайрахо. Барои сохтани низоми мукаммали идоракунии хавфхои молиявй гузаронидани арзёбии микдорй ва сифатии онхо зарур аст. Aндозагирии хавфхои молиявй дар асоси тахлили индекси вазъи молиявии корхона усули маъмултарин барои хар як корхона бо сабаби мавчуд будани маълумот ва нисбатан сода будани хисобу китоб мебошад. Бо вучуди ин, тахлили вазъи молиявии корхона худ аз худ имкон намедихад, ки тамоми

хавфхои пинхоншудаи корхонахо муайян карда шаванд.

Харитаи моделсозии хавфхои молиявй кисми мухимтарини тамоми раванди идоракунии хавфхои молиявй мебошад, ки натичаи бомуваффакияти татбики чорахо оид ба кохиш додани окибатхои ходисахои хавф аз он вобаста аст. Максади моделсозии хавф ин ба даст овардани ифодаи микдории онхо барои кабули карори минбаъда дар бораи мувофикати сатхи пазириши хавф ба стратегияи корхонаи саноатй мебошад. Ба ин маъно, мафхуми моделсозй назар ба андозагирии хавфхо васеътар аст. Андоза ин кисми чудонашавандаи моделсозй мебошад.

Моделсозии хавфи молиявй як раванди мураккабест, ки якчанд мархиларо дар бар мегирад ва аз муайянкунии хавф, яке аз мураккабтарин унсурхои идоракунии хавфхо огоз меёбад. Минбаъд, тахлили хавфхо гузаронида мешавад, ки вобаста ба хусусияти онхо метавонад хам микдорй ва

хам сифатй бошад. Бояд кайд кард, ки на хама хавфхо ифодаи катъии микдорй доранд. ^исми зиёди хавфхоро танхо бо усули экспертй, яъне субъективй арзёбй кардан мумкин аст. Аниктараш, танхо хавфхои бозорй ва кисман хавфи карзиро дар асоси истифодаи усулхои назарияи эхтимолият ва омори математикй (ё ба маънои васеътар дар дастгохи эконометрикй) муайян кардан мумкин аст.

Акнун ба муайян ва тахлили хавфхои ба фаъолияти корхонахои саноатй хос мегузарем. Дар тахкикот хашт намуди хавфи молиявй муайян карда шуд (расми 1). Бояд кайд кард, ки шумораи хавфхое, ки корхонахои саноати хуроквории Чумхурии Точикистон дучор мешаванд, аз шумораи дар боло зикршуда зиёдтар аст, аммо барои максадхои тахкикот хавфхои аз хама мухим, хам аз нуктаи назари худи корхонахо ва хам аз нигохи шартхои нишондихандахои объективии бозор онхо интихоб карда шуданд.

Хавфхои молиявие, ки ба вазъияти молиявии корхона таъсир мерасонанд

Омилхои хавфхои молияви

Намудхои хавфхои молияви

Набудани маблаги зарури барои ичрои ухдадорихо

=>

Зиёд шудани карзхои корхона дар назди шахсони хукуки ва вокеъи

=>

Хавфи пардохтнапазирИ

Хавфи карзи кредиторИ

Барнагардонидани карзхос. ки корхона ба шахсони хукуки пешниход намудаст => Хавфи карзи дебиторИ

Тагйироти чнддии манфии нархои захирахо дар бозор => Хавфи нарх

Тагйирёбии якбораи манфии к,урби асъор

=>

Хавфи асъори

Афзоиши фоизхо бо асъори милли ва хоричи ба карзх,о

Хавфи фоизи

Афзоиши таваррум аз сатхи пешбинишуда

Ч,ори намудани бочхои нав, андозхо ва тарифхо (афзоиши мавчуда)

Расми 1.Схемам хавфхои молиявие, ки ба вазъияти молиявии корхонахои саноати хурокворй таъсир мерасонанд Сарчашма: Тахияи муаллиф.

Мувофики схемаи мазкур бояд зери таъсири омилхо ва пайдогаштани хавфхои молиявй, ки ба гардиши пулй ва вазъи молиявй таъсир мерасонад тахлил карда шавад. Бо вучуди ин, бо назардошти гуногунрангй ва мураккабии хавфхои ба фаъолияти корхонахои саноати хурокворй хос самтхои умумии тахкикоти низоми хавф-менечмент, ки дар ин руйхат пешниход шудаанд, аз чониби муаллиф бо равишхои мушаххаси истехсолотро инъикоскунанда хусусиятхои молиявии корхонахои саноати хурокворй пурра карда шудаанд.

Мутобики нишондоди чадвали 1. худудхои доирахои хавфи молиявй максаднок аст, агар ба ахамияти худудии нишондихандахои зерин таваччух карда шавад: минималй - 30%; миёна - 50%; баланд - 70%; фалокатовар - 90%. Бояд кайд кард, ки рохбарияти корхона бузургии нишондихандахои мазкурро дар асоси тачрибаи умумии эътирофшуда муайян мекунад.

Натичахои чамъовардашуда

имконият медихад, ки 4 доираи асосии хавфи молиявии фаъолияти корхонахои саноати хуроквории Чумхурии Точикистон дар шароити иктисодиёти бозоргонй муайян намоем:

1. Доираи хавфи минималй 30% -ро ташкил медихад, ки корхона дар натичаи фаъолияти худ ба хавфи нагирифтани фоидаи соф ва ба хавфи имконият надоштани пардохти дивидентхо аз руи когазхои киматноки баровардашуда дучор мегардад.

Ба корхонахои, ки дарачаи хавфашон минималй аст, гузаронидани ташхиси хавфхои молиявй дар асоси хисоботи харакати пули накд тавсия дода

мешавад. Чунин тартибот имкон медихад, ки сабабхои камомади пул муайян карда шуда, алокаи байни натичаи молиявй ва харакати пули накд, маблагхои давраи хисоботи накшаи мохона ва назорати гардиши маблагхои воридотй ва содиротй, инчунин, тахлили хавфхои молиявй дар асоси маълумоти гирифташуда ва интихоби усулхои идоракунии онхо мукаррар карда мешавад.

2. Доираи хавфи миёна 50% буда бо сатхи талафоте тавсиф мешавад, ки аз хачми фоидаи пешбинишуда аз фаъолияти тичоратй баланд нест. Аммо корхона асосан фоидаи кам аз хачми хисобкардашудаи онро мегирад, дар холати аз ин хам бадтар танхо метавонад харочотхоро руйпуш намояд.

Барои корхонахое, ки дар онхо дарачаи миёнаи хавфи молиявй тавсиф шудаанд, таъсиси низоми самараноки назорати хавфи молиявй бо максади муайян кардани тахдидхои эхтимолии молиявй актуалй мебошад. Маълум аст, ки чамъоварии хавфхои як намуд боиси вокуниши мувофик дар тамоми низоми хавфхои иктисодй мегардад. Бинобар ин, ба низоми идоракунй воситаи тахлилй чорй кардан лозим аст, ки кобилияти ташаккули шахсиятро дорад. Сохтани механизми модели харитаи хавф имкон медихад, ки на танхо хафв муайян карда шавад, робитаи тахдидхои эхтимолй, инчунин, андозаи онхо, таъсири мутакобила барои андешидани чорахои пешгирикунанда барои рафъи окибатхои номатлуб низ аник гардад.

3. Доираи хавфи баланд ин доирае мебошад, ки дар чорчубаи он талафот имконпазир аст, бузургии он бошад, аз хачми фоидаи бахисобгирифташуда баланд аст, вале аз хачми фоидаи умуми баланд

нест: коэффисиенти хавф дар худуди 70% аст. Амалисозии он метавонад дар талафоти фоидаи пешбинишудаи корхонаро аз фаъолияти хочагидорй инъикос ёбад. Гайр аз ин, корхонахои бо дарачаи баланди хавфи молиявиро зарур аст, ки дастгирии методологии идоракунии хавфи дебиторй тахия ва дар амалия татбик намоянд. Ин тадбир сатхи ухдадорихои мухлаташ гузаштаи контрагентхо ва хавфи пайдоиши онхоро дар оянда кохиш медихад, назорати фаъолияти харидорон, тахлили тамоили маълумоти вокеии чамъоварии

банакшагирифташуда ва хамохангшудаи дебитории батаъхирафтода мебошад.

Аз чадвали 1. бар меояд, ки хангоми арзёбии хамачонибаи хавфи

молиявй бояд барои хар як мафхуми мутлак ва нисбй андозаи талафоти эхтимолиро, ки ба ин ё он самти хавф мутобикат дорад, муайян намуд.

Х,амин тари; мувофики тахлилхо, окибатхои фалокатовар барои корхонахо хавфи пардохтнапазирй ва хавфи карзи кредиторй баъдан хавфи карзи дебиторй ва хавфи нарх мебошанд. Дар баробари ин хавфхои асъорй, фоизй ва таваррум ба устувории молиявии корхонахо окибатхои манфии назарас доранд. Дар асоси тахлили хавфхои молиявии корхонахо мо харитаи хавфхои молиявй мувофики хусусиятхои корхонахои саноати хуроквории Чумхурии Точикистон тахия намудем.

Надвали 1. - Харитаи хавфхои молиявии корхонахои саноати хуроквории Ч,умхурии Точикистон

№ Намудхои хавфхои молиявй Эхтимолияти руйдодани хавфхои молиявй

Дарачаи минималии хавф (то 30%) Дарачаи миёнаи хавф (то 50%) Дарачаи баланди хавф (то 70%) Дарачаи фалокатовари хавф (зиёд 90%)

1. Хавфи пардохтнапазирй Фалокатовар

2. Хавфи карзи кредиторй Фалокатовар

3. Хавфи карзи дебеторй баланд

4. Хавфи нарх баланд

5. Хавфи асъорй Миёна

6. Хавфи фоизй Миёна

7. Хавфи таваррум Миёна

8. Хавфхои гумрукй ва андозй Минималй

Сарчашма: Тахияи муаллиф.

Дар харитаи хавфхои молиявй аз руйи дарачаи таъсири онхо ба фаъолияти молиявию иктисодии корхонахо чойгир карда шудаанд. Корхонахои мазкур хамасола хангоми банакшагирии фаъолияти молиявию иктисодй бояд харитаи хавфи

молиявиро вобаста ба нишондихандаи пазироии хавф, ки рохбарият мукаррар кардааст, ташкил намоянд. Харитаи хавфхои молиявй ба мо имкон медихад, ки тадбирхои зеринро амали созем:

1. Муайян намудани сатхи хавфхои молиявие, ки корхонахои саноати бештар дучор мешаванд;

2. Арзёбии худуди намудхои гуногуни хавфхои молиявй ва муайян кардани талафоте, ки онхо метавонанд ба вучуд меоваранд;

3. Тахлили таъсири хавфхои молиявй ба фаъолияти чорй ва стратегии корхонахои саноатй;

4. Тахияи мачмуи тадбирхо оид ба пешгири ё кам кардани таъсири хавфхои молиявй ба фаъолияти молиявию иктисодии корхонахои саноатй.

Аз чониби мо мувофики маълумоти дар тахкикот тахияшуда муайян карда шудааст, ки равиши методологй хавфхои молиявии баланди корхонаро нишон медихад. Ба корхонахое, ки ба доираи гурухи мазкур дохил шудаанд, истифодаи чорахои зерин тавсия дода мешавад:

-Х,амкории байни корхонахои истехсоли махсулоти хурокворй ва ширкатхои аутсорсингй дар доираи татбики барномаи ягонаи истехсолй имконияти на факат барои зиёд кардани хачми махсулот ва хизматрасонй, балки инчунин, кам кардани хачми харочоти доимй ба як вохиди махсулотро медихад. Дар натичаи аз занчири истехсолй ихтисор намудани як катор равандхо ва ба берун додани онхо корхонахои саноати хурокворй саъю кушишро ба фаъолияти асосй, сода кардани сохтори идоракунй, кам кардани харочот равона менамоянд.

4.Доираи хавфи фалокатовар талафот ба вучуд омаданаш мумкин аст, ки ба хачми сармояи худии корхона баробар аст ва метавонад ба муфлисшавии корхона оварда расонад. Омили хавф дар ин доира худуди аз 90 то 100% аст.

Да раванди кабули карорхо аз чониби субъектхои хочагидорй оид ба имконпазир ва максаднок будани хавфи

молиявй бояд муайян намуд, ки эхтимолияти сат^и муайяни талафот аз баъзе сатххои хавф баланд нест. Тадкикот нишон медихад, ки коэффитсиенти имконпазири хавф на зиёдтар аз 0,3 аст.

Корхонахо бо дарачаи хавфи фалокатовар бояд муносибати комплексии идоракунии хавфро истифода баранд. Дар байни тадбирхои зиддибухронии баркарорсозии кобилияти пардохтпазирй, устувории молиявй ва даромаднокй чорахои зеринро тавсия кардан мумкин аст:

Гузаронидани фаъолияти

муштарак. Х,амкории иштирокчиёни корхонаи муштарак хусусиятхои ба худ хос дорад: якчоякунии моликият, идоракунии якчояи равандхои рушди корхона, истехсолот ва фуруши махсулот ва хидматхои он, таксими хавфи корхонахо, хамкории дарозмуддат, омузиши афзалиятхои ракобати шарикон, мураккабии хамкории шарикон дар хамаи сохахои асосии фаъолият ифода меёбад.

Тачдиди сохтори дороихои гайриасосй. Ин тадбир имконият медихад, аз хисоби фуруши воситахои гайрисамараноки сохавй, захирахои идоракунй ба кори асосй мутамарказ карда, захирахои молиявй хеле сарфа ва хавфи истехсолй кам карда шавад, самаранокии истифодаи тамоми фондхои корхона зиёд ва арзиши аслии махсулот кам карда, назорати харочот, баланд бардоштани чолибияти сармоягузорй ва шаффофияти фаъолияти асосии корхона таъмин карда шавад.

Х,амин тарик, мо зарур мешуморем, ки низомхои идоракунии хавфхои молиявй дар корхонахои саноати хуроквории Чумхурии Точикистон тахлил карда шаванд. Барои арзёбии фаъолияти низоми идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол», мо методикаи махсуси арзёбиро тахия кардем, ки дар чадвали 2. нишон дода шудааст.

Надвали 2.- Методикаи арзёбии низоми идоракунии хавфхои молиявй барои ЧДММ «Висол»

Меъёрхои арзёбй 1 2 3 4 5

Мавчуд будани зерсохтори махсус дар корхона - шуъбаи идоракунии хавфхои молиявй +

Х,амгироии низоми идоракунии бо равандхои банакшагирии стратегй ва амалиётй +

Мавчудияти мутахассисони касбй - хавф-менечерон, ки барои сари вакт муайян кардан ва арзёбии хавфхои молиявй масъуланд +

Хуччатхои меъёрии зарурй дар сохаи идоракунии хавфхо +

Муайян намудани худуди пазироии хавфхо +

Мунтазам хисобот доир ба хавфхои молиявии корхона тахия карда мешаванд +

Назорати макомотхои олии идоракунй аз болои вазъияти молиявии корхона +

Мунтазам такмилдихии дониш ва касбияти кормандон доир ба хавфхои молиявй +

Сугуртакунии фондхои асосй +

Истифодабарии тавсияхо ва меъёрхои мукарраршуда дар конунгузорй аз чониби рохбарияти корхона +

Сарчашма: аз чониби муаллиф тахия шудааст.

Методологияи мазкур номгуи чузъхоро дар бар мегирад, ки дар заминаи онхо тахлили низоми идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол» тавсия дода мешавад. Тартиби арзёбии тахлили низоми идоракунии хавфхои молиявиро дар ЧДММ «Висол» барои хар як меъёр алохида ва тахияи хулосахои умумиро оид ба мутобикати низом ба талаботи тавсифшуда дар бар мегирад. Арзёбй бояд барои хамаи чузъхои пешниходшуда, аз чумла тахлили талаботи асосй барои низоми идоракунии хавфхои молиявй гузаронида шавад. Х,амчун ченакхои арзёбй, мо чадвали панчсатхиро истифода мебарем, ки мувофики он яке аз арзёбихои зерин метавонад барои хар як меъёр дода шавад: (5) пурра мувофикат мекунад, (4) аксаран мувофикат мекунад, (3) умуман мувофик нест, (2) заиф , (1) мувофикат намекунад.

Раванди арзёбии камбудихои низоми мавчудаи идоракуниро муайян кард, ки аз инхо иборатанд:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

дар корхона мавчуд набудани вохиди махсус - шуъбаи идоракунии хавфхои молиявй;

набудани менечерони касбии хавфхо, ки барои сари вакт муайян кардан ва арзёбии хавфхои молиявй масъуланд;

механизмхои хукукй дар сохаи хифзи хавфхои молиявй ба кадри кофй тахия нашудаанд;

рохбарияти корхона лимити пазироии хавфро муайян накардааст, яъне кобилияти корхона барои гирифтани хавфхо ва сари вакт бартараф кардани онхо, тавассути кабули стратегияи идоракунии ба хавф нигаронидашуда.

Х,ангоми гузаронидани арзёбй бояд ба назар гирифт, ки низоми самараноки

идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол» набояд хамчун низоме баррасй карда шавад, ки дар он хамаи тачрибахои бехтарини имконпазир дар сохаи идоракунии хавфхои молиявй татбик карда мешаванд. Инчунин хусусиятхои бизнес равандхо, мархилаи афзоиш ва рушди корхона, шумораи кормандон, хусусияти худудй ва дигар омилхоро ба назар гирифтан лозим аст.

Аммо низоми бюрократикунонй идоракунии хавфхои молиявй бошад, метавонад фаъолияти корхонаро душвор гардонад, махдудиятхои нолозимро чорй кунад, захирахои зиёди молиявиро талаб намояд дар холе, ки ба хадафхо ва вазифахое, ки сахмдорон ва рохбарият ба он гузоштаанд, мувофикат накунад.

Самаранокии низоми идоракунии ба хавф нигаронидашудаи корхона на танхо бо риояи меъёрхои мукарраршудаи арзёбй, балки бо истифодаи окилонаи захирахо низ муайян карда мешавад. Санчиши равиши пешниходшуда барои арзёбии низоми идоракунии хавфхои молиявй бо истифода аз равиши пешниходшуда мо тахлил ва арзёбии хамачонибаи низоми идоракунии хавфхои молиявии ЧДММ «Висол» анчом додем. Гузаронидани ташхиси низоми идоракунии хавфхои молиявй мувофики методологияи тахияшуда, ки дар чадвали 2. оварда шудааст имкон медихад, ки камбудихои асосй ва самтхои рушди минбаъдаи низоми идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол» муайян карда шаванд.

Камбудихои асосии низоми мазкур ин хамгироии нокифояи низоми идоракунии хавфхои молиявй бо равандхои банакшагирии стратегй ва амалиётй, мавчуд набудани хуччатхои меъёрии зарурй дар сохаи идоракунии хавфхо дар корхонахо, аз чумла худуди пазироии хавфхо, мавчуд набудани механизмхои самараноки идоракунии хавфхо дар хамаи сатхои идоракунй, нокифояи дониш ва салохияти кормандони масъули идоракунии хавфхо мебошад.

Хулоса. Х,амин тарик мувофики тахлилхо, окибатхои фалокатовар барои корхонахо хавфи пардохтнапазирй ва хавфи карзи кредиторй баъдан хавфи карзи дебиторй ва хавфи нарх мебошанд. Дар баробари ин хавфхои асъорй, фоизй ва таваррум ба устувории молиявии корхонахо окибатхои манфии назарас доранд. Х,амин тарик, мо зарур мешуморем, ки низомхои идоракунии хавфхои молиявй дар корхонахои саноати хуроквории Чумхурии Точикистон тахлил карда шаванд. Барои арзёбии фаъолияти низоми идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол», мо методикаи махсуси арзёбиро тахия карда шудааст. Натичахои ташхиси низоми идоракунии хавфхои молиявй дар ЧДММ «Висол» бояд асоси тахияи стратегияи идоракунии ба хавф нигаронидашуда ташкил диханд, ки ба мо имкон медихад, ки ба кадамхои амалии такмил додани низоми идоракунии хавфхо дар корхона гузарем.

Адабиёт

1. Амиров М.С.Тахлили таъсири хавфхои молиявй ба рушди корхонахои саноати хурокворй дар Чумхурии Точикистон [Матн] / Б.Г. Сафаров, М.С. Амиров, Пайёми Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон: - Душанбе 2022, №2 (31). С. 62-73. ISSN 2663-0389.

2. Амиров М.С. Тачрибаи чахонии идоракунии хавфхои молиявй дар корхонахои саноатй [Матн] / М.С. Амиров//Пайёми Донишгохи давлатии молия ва иктисоди Точикистон: - ш. Душанбе, 2021, №4/1 (29). С. 65 - 74. ISSN 2663-0389.

3. Балабанов И.Т. Риск менеджмент/ И.Т. Балабанов. - М.: Финансы и статистика, 1996. - 122с.

4. Барномаи рушди саноати хуроквории Чумхурии Точикистон барои солхои 2020-2025 [Матн] : ^арори № 373.

5. Бегматов А.А. Идораи хавфхои молиявй: китоби дарсй/ А.А. Бегматов, Б.Г. Сафаров. - Душанбе, 2019. -270с.

6. Бланк, И.А. Основы финансового менеджмента: учебник в 2-х т./ И.А. Бланк.

- Киев: Ника-центр, 2009. - т.1. - 592 с., т.2 - 512с.

7. Дж. К. Ван Хорн. Основы управления финансами: Пер. с англ./Дж. К. Ван Хорн. - М.: Финансы и статистика, 1996. - 336с.

8. Иброхимзода, И.Р. Теоретические основы банковского финансового риска: сущность и классификация риска/И.Р. Иброхимзода //Сборник научных трудов «Национальные экономические системы в контексте формирования глобального экономического пространства». Под общей редакцией З.О. Адамановой. - Симферополь, 2021. С.314.

9. Качалов, P.M. Управление хозяйственным риском на предприятиях/ P.M. Качалов. - М.: Гардарика, 1999. - 296с.

10. Содиков Р.Х. Усулхои кам намудани хавфхои молиявй хангоми таъмини бехатарии иктисодии корхонахои саноатии Чумхурии Точикистон/ Р.Х. Содиков // Паёми ДТТ, 2013. - №2. - С.104 -110 .

11. Турмасянс, Р.И. Управление финансовыми рисками и стратегия долгосрочного развития/ Р.И. Турмасянс. - М.: Экономика, 1997. -176с.

12. Половинкин, П. Предпринимательские риски и управление ими/ П. Половинкин, А. Зозолюч // Российский экономический журнал, 1997. - № 9. - С.71 -75

13. Стратегияи рушди саноат дар Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030 аз 27 марти соли 2018 [Матн]: ^арори №159.

14. Точикистон: 30-соли истиклолияти давлатй. Мачмуаи оморй. Агентии омори назди Президенти Чумхурии Точикистон. - Душанбе, 2021. -406 -701с.

15. Умаров Х.У. Методологические аспекты финансового риска в деятельности банков/ Х.У. Умаров, И.Р. Иброхимов, Дж. Боймуродов // Вестник ТНУ. - Душанбе, 2019.

- №8. - С.175 -182.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Амиров М.С. - номзади илмхои иктисодии кафедраи фаъолияти гумрукии Донишгохи байналмилалии сайёхй ва сохибкории Точикистон. Тел: 785808383, amirov. [email protected]

Сведения об авторе:

Амиров М.С. - кандидат экономических наук кафедры таможенного дела Международного университета туризма и предпринимательства Таджикистана. Тел: 785808383, amirov. [email protected]

Information about the author:

Amirov M.S. - Candidate of Economic Sciences, Department of Customs Affairs, International University of Tourism and Entrepreneurship of Tajikistan. Tel: 785808383, [email protected]

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.