CC BY
0Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЕ НАУКИ AGRICULTURAL SCIENCES
ЭОЖ 621.715:621.924:539.3
ГЕОДЕЗИЯЛЫЦ ЦЫЗМЕТТЕРД1 ЦИФРЛАНДЫРУ: Ц¥РЫЛЫСТАГЫ ЗАМАНАУИ ТЕНДЕНЦИЯЛАР МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАР
АЙТЖАНОВ НУРБАХ БАХЫТЖАНУЛЫ
1 курс магистранты, М. Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан Университет^ Шымкент к., ^азакстан Республикасы
ЕСИМОВ ЕСЕНБЕК КАУАШОВИЧ
СРЖжА кафедрасыныц, т.г.к., доцентi, М. Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан Университетi, Шымкент к., ^азакстан Республикасы
Ацдатпа. Цазгргг тацда цурылыс индустриясы мен геодезия саласында цифрландыру мацызды орын алуда. Геодезиялыц цызметтерд1 цифрландыру цурылыс жумыстарын ЖYзеге асыруда тшмдшкт1 арттыруга жэне уацытты Yнемдеуге мYмкiндiк беред1. Бул мацалада геодезиялыц цызметтердщ цифрландыруыныц цурылыс саласындагы тенденциялары мен болашацтагы перспективалары царастырылды. Казацстандагы геодезиялыц цызметтердщ даму жагдайы, технологиялыц жацашылдыцтар, соныц iшiнде дрондар мен спутниктiк технологиялар арцылы влшеулердi ЖYргiзу жэне олардыц цурылыс сапасына эсерi талданды. Мацалада сонымен цатар геодезия саласындагы инновациялыц шешiмдер мен цолдану мYмкiндiктерi сипатталды.
Клт свздер: геодезия, цуралдар, цифрландыру, цурылыс, спутник, технология, заманауи
Геодезияньщ рeлi к¥РЬ1лыс индустриясында ете жогары, себебi ол жердi елшеу, жобалауга кажетп деректер жинау, к¥рылыс алацыныц жагдайын бакылау жэне баска да мацызды eлшеулердi орындауга багытталган. Соцгы жылдары геодезиялык кызметтер цифрлык технологиялармен тыгыз байланысты бола бастады. Б^л багыттыц дамуы к¥рылыс саласыныц тиiмдiлiгiн арттырып, тYрлi эдютер мен к¥ралдарды колдану аркылы сапаны бакылауды жещлдетуге мYмкiндiк бередi. Геодезиялык елшеулер мен деректердi цифрландырудыц непз^ эсiресе, автоматтандырылган жYЙелер мен инновациялык технологиялардыц пайда болуымен дамыды.
Цифрландыру геодезиялык кызметтердi орындаудыц барлык кезецдершде мацызды eзгерiстер енгiзуде. Б^рынгы эдютерге караганда, жаца технологиялар жогары дэлдште елшеулер жYргiзуге мYмкiндiк бередi, эрi оларды ете жылдам орындауга болады. ^азiрri замангы геодезиялык к¥ралдар, мысалы, спутниктiк жYЙелер мен дрондар, к¥рылыс алацдарын бакылаудыц жогары децгейiне мYмкiндiк бередi. Б^л к¥ралдар жердiц Yш eлшемдi моделiн жасап, объектiлердiц накты орналасуын, кeлемiн жэне к¥рылымын дэл аныктауга мYмкiндiк бередi.
^азакстанда геодезиялык кызметтердi цифрландыруда колданылатын к¥ралдар мен эдютердщ бiрi - дрондар мен лазерлш сканерлеу жYЙелерi болып табылады. Б^л к¥ралдар гимараттардыц 3D моделш жасауга жэне жердiц барлык жагдайын егжей-тегжейлi зерттеуге мYмкiндiк бередi. Дрондар аркылы алынган аэрофототYсiрiлiмдер жогары дэлдштеп геодезиялык елшеулер жасауга жэне к¥рылыстыц барлык кезецдерiнде бакылау жYргiзуге мYмкiндiк бередi.
Сонымен катар, спутниктiк технологиялар мен жер серiктерi аркылы геодезиялык елшеулердщ дэлдiгiн арттыруга болады. Спутникпк навигация жYЙелерi, мысалы, GPS жэне ГЛОНАСС жYЙелерi, жер бетiндегi кез келген нYктенiц координаттарын ете жогары дэлдшпен аныктауга мYмкiндiк бередi.
Геодезиялыц цызметтердi цифрландырудыц артыцшылыцтары
Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЕ НАУКИ AGRICULTURAL SCIENCES i
1. Дэлдж жэне тшмдшж. Цифрландырудьщ басты артыкшылыктарыныц бiрi -геодезиялык елшеулердщ дэлдш мен сапасы. Цифрлык куралдар аркылы елшенген деректердщ дэлдiгi бурынгы эдютерге Караганда элдекайда жогары болады.
2. Уакыт пен каржыны унемдеу. ДэстYрлi эдiстермен салыстырганда, цифрлык технологиялар уакытты бiрнеше есе кыскартады. Геодезиялык жумыстарды жYргiзуге кажеттi уакытты кыскарту курылыс жобаларыныц орындалу мерзiмiн жылдамдатады.
3. Каушыздж. курылыс алацдарыныц кауiптi аймактарында дрондар мен баска цифрлык куралдарды колдану жумысшылардыц кауiпсiздiгiн камтамасыз етедь
4. Курылыс сапасын бакылау. Цифрлык технологиялар аркылы курылыс нысандарыныц эртYрлi параметрлерi мен кeрсеткiштерi Yнемi бакыланып, курылыс сапасы катац бакылауга алынады.
Кесте 1- Геодезиялык кызметтердщ цифрландыруындагы куралдардыц салыстырмасы
^урал Артьщшылыгы Кемшiлiгi ^олданылу аясы
Дрондар Жогары дэлдiк, кец аумактарды камту ¥шу бшктш мен ауа райына тэуелдiлiк курылыс алацдары, инфракурылым, мониторинг
Лазерлк сканерлеу Толык Yш eлшемдi модель жасау мYмкiндiгi ^ымбат жэне техникалык кYPделiлiк Техникалык тексерютер, архитектуралык жобалар
Спутникпк технологиялар Жогары дэлдiк, элемдш децгейде KOлжетiмдiлiк Ауа райыныц колайсыздыгы жэне спутникпк шектеулер Геодезиялык елшеулер, Yлкен курылыс жобалары
^азакстанныц курылыс саласында цифрландыруды эрi карай дамыту болашакта Yлкен элеуетке ие. Буган себеп, курылыс процесшщ эртYрлi кезецдершде цифрлык деректердi пайдалану курылыс сапасын арттырып, жумыстарды дурыс эрi тиiмдi баскаруга мYмкiндiк бередi. Геодезиялык кызметтердi цифрландыру болашакта курылыс алацдарыныц накты уакыт режимiнде мониторингiн жYргiзуге, акаулар мен кателiктердi дер кезiнде аныктауга жэне жоюга мYмкiндiк бередi.
^азакстанда цифрландырудыц дамуына Yкiметтiц жэне жеке сектордыц коскан Yлесi зор. Мэселен, курылыс жобалары мен геодезиялык кызметтердiц цифрландыруы бойынша арнайы мемлекеттiк багдарламалар мен жобалар жYзеге асырылуда.
курылыс саласындагы геодезиялык кызметтердiц цифрландыруы уакыт пен ресурстарды Yнемдеуге, сондай-ак курылыстыц сапасын арттыруга мYмкiндiк бередi. Заманауи цифрлык технологиялар геодезиялык кызметтердщ тиiмдiлiгiн арттырып, курылыс нысандарын бакылауды жецiлдетедi. ^азакстанда геодезиялык кызметтердi цифрландырудыц дамуы курылыс саласыныц алдагы жылдары болашагын айкындайды.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Ким, В. Г. (2018). Геодезия: теория жэне практика. - Алматы: курылыс академиясы.
2. ЖYнiсбеков, А. (2017). Геодезия жэне курылыс. - Астана: ТехноМедиа.
3. Орман, И. Б. (2019). курылыс жобаларын баскару жэне геодезиялык елшеулер. - Мэскеу: ГеоПресс.
4. Дронов, В. Л. (2020). Геодезиялык технологиялар. - Мэскеу: курылыс техникасы.
