CC BY
0УДК 37.547.01/.08
Туркменбай Э.Ж.
2 курс магистрант Абай атындагы казак; ^лтты; педагогикалы; университетi
(Алматы, Казакстан)
Бакыткэр1м Ы.
PhD, ага окытушы Абай атындагы казак ^лтты; педагогикалы; университетi
(Алматы, Казакстан)
БЕЙОРГАНИКАЛЬЩ ХИМИЯ САБАГЫНДА АНИМАЦИЯ МЕН СИМУЛЯЦИЯЛАРДЫ КОЛДАНУДЫЦ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Аннотация: Бул мацалада бейорганикалыц химия сабагында анимация мен симуляцияларды цолданудыц ерекшелiктерi кещнен талцыланады. Анимациялар мен симуляциялар химиялыц процестердi кернек тYрде кврсету, студенттердщ гылыми тYсiнiктерiн терецдету, сондай-ац оцу процест интерактивтi жэне цызыцты ету Yшiн мацызды цуралдар болып табылады. Сонымен цатар, бул технологиялар студенттердщ эксперименттердi виртуалды тYрде орындауына, цаутЫз жэне цолжетiмдi жагдайда тYрлi химиялыц реакцияларды бацылауына мYмкiндiк бередi. ЭЫресе, кYрделi молекулалыц цурылымдар мен реакциялар тYсiндiрiлгенде, олар анимация мен симуляция арцылы айтарлыцтай жецiлдетiледi. Анимация мен симуляциялардыц кемегiмен оцу процестде студенттердщ жеке цызыгушылыцтарын ескере отырып, бшм беру тэсшдерт эртараптандыруга болады. Мацалада сондай-ац осы эд^тердщ тшмдшгт арттыру Yшiн цолданылатын ец жацсы тэжiрибелер мен цазiргi замангы бшм беру платформалары да царастырылады. Сонымен цатар, осы технологиялардыц оцыту процесiндегi релi мен ыцтимал циындыцтары да керсетшген. Мацалада бейорганикалыц химияны оцытуда бул эдiстердi интеграциялаудыц тэжiрибелiк нэтижелерi мен перспективалары талданады, сонымен цатар олардыц бшм алушылардыц химия пэшне деген цызыгушылыцтарын арттырудагы мацыздылыгы керсетiледi.
Ключевые слова: бейоргнаика, химия, анимация, студенттер, стимуляция.
Шркпе.
Бейорганикалык химия — б^л химияныц мацызды салаларыныц бiрi, онда кYPделi химиялык процестер мен к¥рылымдар зерттеледi. Алайда, б^л пэннщ абстрактылы табигаты мен ^рделшп студенттер Yшiн киындыктар тугызуы мYмкiн. Сондыктан бiлiм беру процесшде жан,а технологияларды, оныц iшiнде анимация мен симуляцияларды колдану мацызды рел аткарады. Анимациялар мен симуляциялар химиялык процестер мен реакцияларды визуализациялау аркылы студенттерге осы кYPделi к¥былыстарды тYсiнудi жецiлдетедi. Олар химиялык элемдi зерттеудi интерактивтi жэне кызыкты етедi, сонымен катар теориялык бiлiмдi практикамен ^штастыруга мYмкiндiк бередi. Б^л к^ралдар, сондай-ак, студенттердiц гылыми ойлау кабiлеттерiн дамытып, бiлiмдерiн терецдетуге жэне химия пэнше деген кызыгушылыктарын арттыруга ыкпал етедг Осы т^ргыда анимация мен симуляцияларды бейорганикалык химия сабагында колданудыц тшмдшпн зерттеу, олардыц ерекшелiктерi мен колдану мYмкiндiктерiн талдау мацызды болып табылады. [1].
Материалдар мен эдiстер. Бейорганикалык химия сабагында анимация мен симуляцияларды колданудыц ерекшелiктерi мен артыкшылыктарын керсету Yшiн темендегi кестенi ^сынуга болады (1-кесте):
Колдану саласы Анимация мен Симуляциялардыц артыкшылыктары Мысалдар
КYPделi ^гымдарды тYсiндiру - Абстрактылы ¥гымдарды кернекi тYPде керсету-Молекулалар мен атомдардыц к^рылымын тYсiндiру - Молекулалардыц к^рылысы мен атомдардыц электронды кабаттары
Динамикалык процестер - Химиялык реакциялардыц барысын уакыт iшiнде керсету-Физикалык езгерiстердi керсету - Реакциялардыц жылдамдыгын керсететiн анимациялар
Колдану саласы Анимация мен Симуляциялардыц артыкшылыктары Мысалдар
Интерактивтiлiк - Студенттерге тэжiрибелердi ездтнен баскаруга мYмкiндiк бередi- Эр тYрлi нэтижелермен эксперимент жYргiзу - Химиялык реакциялардыц тYрлi нэтижелерiн керш, тYсiну
Кызыгушылык пен мотивация - Кернекшк пен динамикалык козгалыс студенттердiц пэнге кызыгушылыгын арттырады - 3D модельдер мен анимацияларды колдану аркылы кызыкты керсету
Кашыктан окыту - Кашыктан бшм беру кезiнде практикалык тэжiрибенi алмастыру- Студентларга эртYрлi процестердi кашыктан керсету - Виртуалды зертханалык ж^мыстар мен тэж1рибелер
Кдоалдар мен эдiстердi керсету - ЭртYрлi химиялык эдiстердi калай колдануга болатынын керсетедi- Кдоалдардыц колданылуын модельдеу - Лабораториялык к^ралдарды колдану симуляциялары
Б^л кесте анимация мен симуляцияларды бейорганикалык химия сабагында колданудыц непзп багыттарын керсетедi жэне олардыц артыкшылыктарын сипаттайды. Колдану салалары:
1. Реакция механизмдерш тYсiндiру.
Бейорганикалык химияда реакция механизмдерш тYсiну ете мацызды. Анимациялар аркылы механизмдердi кезец-кезецiмен керсетуге болады. Мысалы, катализатордыц эсерiн немесе тотыгу-тотыксыздану процестерiн кернекi тYPде тYсiндiруге болады.
2. Кристалдык к¥рылымдар.
Металдар мен трдардыц кристалдьщ торларыньщ к¥рылымын тYсiну Yшiн анимациялар мен 3D модельдер мацызды рел аткарады. Олар атомдардыц орналасуын жэне байланыстарды накты керсетедi.
3. Электролиттiк проце стер.
Электролиз процеш, иондардыц козгалысы, катодта жэне анодта ететш реакциялар анимация аркылы тиiмдi керсетшедг Б^л студенттерге процестердiц мэнiн тYсiнуге кемектеседi.
4. Химиялык тепе-тецдiк.
Химиялык тепе-тецдiк зацдылыктарын тYсiндiру Yшiн симуляцияларды колдану реакцияныц калай жYретiнiн, сырткы эсерлерге калай жауап беретiнiн визуалды тYPде керсетуге мYмкiндiк бередi [2].
Нэтижелер мен талкылаулар. Зерттеу нэтижелерi бейорганикалык химия сабагында анимация мен симуляцияларды колданудыц бiрнеше мацызды аспектшерш керсеттi. Б^л эдiстердiц оку процесше коскан Yлесi студенттердiц бiлiм сапасын арттыруга, пэнге деген кызыгушылыгын оятуга жэне оку эдiстемелерiнiц тиiмдiлiгiн жаксартуга мYмкiндiк бердi.
Студенттердiц бiлiм сапасыныц жаксаруы:
Анимациялар мен симуляцияларды колдану химиялык реакцияларды, молекулалык к¥рылымдарды жэне атомдык децгейдегi процестердi накты жэне кернею тYPде тYсiнуге кемектестi. Б^л к^ралдар теориялык бiлiмдi накты мысалдар мен динамикалык процестер аркылы керсетш, студенттердiц абстрактылы ^тымдарды жецiл мецгеруше ыкпал еттi. Зерттеу нэтижелерi бойынша анимациялар мен симуляцияларды колдану студенттердщ химия пэнiнен алган бiлiмдерiнiц сапасын айтарлыктай арттырды.
Интерактивтiлiк пен белсендi оку:
Симуляциялар студенттердiц оку процесше белсендi катысуын камтамасыз еттi. Студенттер эртYрлi химиялык реакцияларды модельдеп, ез бетшше эксперименттер жYргiзiп, нэтижелердi багалап, талдай алды. Б^л эдiс студентлардыц окуга деген ынтасын арттырып, практикалык дагдыларды
дамытуга ыкпал етл. Интерактивт элементтердi колдану бiлiм алушылардыц окуга деген кызыгушылыгын арттырып, оку процесш тиiмдi эрi кызыкты етл.
ТYсiнiктi жэне колжетiмдi материалдар:
Анимациялар мен симуляциялар кYPделi бейорганикалык кубылыстарды кернекi тYPде тYсiндiруге мYмкiндiк бердг Мысалы, молекулалык курылымдардыц езгеруi немесе химиялык реакциялардыц орын алуы накты уакыт режимiнде керсетiлдi, б^л студенттерге процестердi оцай кабылдауга жэне тYсiнуге кемектестi. Студенттер химиялык реакциялардыц механизмдерш жэне эртYрлi жагдайларда реакциялардыц калай жYретiнiн жаксырак угынды
[3].
Кызыгушылыктыц артуы:
Анимациялар мен симуляциялар колданылган сайын, студенттердiц химия пэнiне деген кызыгушылыгы айтарлыктай артты. Студентлар ездерi химиялык кубылыстарды бакылау аркылы оку процесш ерекше эрi тартымды сезшдг Студенттер анимациялар мен симуляциялар аркылы ездерiнiц тYсiнiктерiн нактылап, химиялык кубылыстарды зерттеуге ынталанды. Мысалы, атом курылысы такырыбын еткен кезде атомныц курамын анимациялык сурет аркылы накты кере алады (1-сурет).
1-сурет. Атом курылысыныц анимациялык суретi. Техникалык киындыктар мен шектеулер:
Анимациялар мен симуляциялар тиiмдi болганымен, олардыц колданылуы барысында техникалык киындыктар да байкалды. Кейбiр студенттер виртуалды куралдармен жумыс iстегенде бастапкы киындыктарга
тап болды. Сонымен катар, кейбiр симуляциялар тым кYPделi болып, барлык студенттер Yшiн тYсiнiксiз болуы мYмкiн. Б^л мэселелер оку процесш тиiмдi ^йымдастыруды талап етл, сондыктан эртYрлi децгейдегi студенттер Yшiн KOлжетiмдi жэне тYсiнiктi материалдар ^сынылуы керек.
КYPделi бейорганикалык процестердi тYсiндiрудiц жецiлдiгi:
Анимация мен симуляцияларды колданудыц ец басты артыкшылыктарыныц бiрi — кYPделi химиялык процестер мен молекулалык к^рылымдарды студенттерге кернекi тYPде тYсiндiру. Бейорганикалык химия пэншде кептеген процестер атомдык жэне молекулалык децгейде орын алады, оларды абстрактiлi тYсiну студенттер Yшiн киын болуы мYмкiн. Анимациялар мен симуляциялар б^л процестердi накты уакыт режимiнде керсетуге мYмкiндiк бередi, б^л студентлардыц к¥былыстарды жаксырак тYсiнуiне ыкпал етедi. Мысалы, реакциялардыц калай жYретiнiн, молекулалардыц езара эрекеттесуiн керсету студенттер Yшiн абстрактылы химиялык формулаларды накты емiрлiк процестерге айналдыруга кемектеседi.
Интерактивтшктщ мацыздылыгы:
Симуляциялар мен анимациялар студентларды пассивтi тыцдаушыдан белсендi катысушыларга айналдырады. Олар ездерi эксперимент жасап, тYрлi химиялык реакцияларды симуляциялау аркылы бшмдерш ныгайтады. Б^л студенттерге оку барысында критикалык ойлау кабiлетiн дамытуга, ез пшрлерш дэлелдеуге жэне теория мен практиканы ^штастыруга мYмкiндiк бередi. Интерактивтшк оку процесiнiц бiркатар аспектiлерiн жаксартады, оныц iшiнде оку материалыныц терещрек мецгерiлуi мен студентлардыц ез бетшше зерттеу жYргiзуге ынталануы мацызды орын алады.
Студенттердщ ынтасы мен кызыгушылыгы:
Анимациялар мен симуляцияларды колдану студентлардыц химия пэнше деген кызыгушылыгын арттырады. Студенттер интерактивтi, кернекi материалдарды колдана отырып, химиялык реакцияларды зерттеуге кызыгады. Анимациялар мен симуляциялар тек бшм алушылардыц мотивациясын арттыру гана емес, сонымен катар окыту эдiстерiнiц жацартылуы студентларды
оку процесше белсене тарту мYмкiндiгiн бередг Бул эшресе жас урпактыц жаца технологияларга жогары кызыгушылыгы мен Yйренуге деген куштарлыгы ескерiле отырып жYзеге асады.
Корытынды. Бейорганикалык химия сабагында анимация мен симуляцияларды колдану бiлiм беру процесш сапалы жаца децгейге кетеруге мYмкiндiк бередi. Бул куралдар химиялык процестерд^ молекулалык курылымдарды жэне реакцияларды студенттерге визуалды эрi интерактивтi тYPде керсету аркылы тYсiнудi жецiлдетедi. Анимациялар мен симуляциялар студентларды оку процесiне белсендi катысуга, эксперименттер жYргiзуге жэне теорияны практикамен уштастыруга ынталандырады. Бул эдю студенттердiц бiлiм алу мотивациясын арттырып, пэнге деген кызыгушылыгын оятады.
Дегенмен, осы куралдарды тиiмдi колдану Yшiн белгiлi бiр техникалык жэне эдютемелш киындыктар да кездеседi. Анимациялар мен симуляцияларды тацдау кезшде студенттердiц эртYрлi децгейдегi бiлiмiн ескеру мацызды. Сонымен катар, оку орындарында кажеттi техникалык ресурстардыц болуы жэне студенттердiц жаца технологияларды мецгеру децгейi де мацызды рел аткарады.
Бейорганикалык химия сабагында анимация мен симуляцияларды пайдалану студентлардыц пэндi терец тYсiнуiне, критикалык ойлау кабшетш дамытуга жэне химиялык бiлiмдерiн практикада колдануга ыкпал етедi. Бул эдю оку процесш жацартып, казiргi замангы бiлiм беру талаптарына сай келедг Осындай технологияларды жYЙелi эрi утымды колдану аркылы бейорганикалык химияныц кYPделi такырыптарын тиiмдi тYPде окытуга болады, нэтижесiнде студенттердiц гылыми ойлау кабшет мен шыгармашылык элеуетi артады. [6].
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
1. Жамалова Г. А., Молдабекова Д.Ш. (2017). Бейорганикалык химия пэнш окытуда заманауи педагогикалык технологияларды колдану. Казакстан Республикасы бiлiм жэне гылым министрлiгi, Алматы
2. Махмутова А.К., Сэрсенова Б.М. (2019). Химия сабагында акпараттык-коммуникациялы; технологияларды колдану. Казак университетi, Алматы
3. Новиков В.М., Смирнов И.П. (2020). Симуляция жэне анимацияларды химия пэншде колданудын, тиiмдiлiгi. Жаца технологиялар жэне гылым, 9(2), 76-80
4. Ли Ж.К., Чжан С.Р. (2021). Интерактивт анимациялар мен симуляцияларды химия пэншде колданудын, педагогикалык непздерг ^ытай педагогикалык журнал, 15(6), 59-62
5. Бенедиктова И.В., Тихомиров М.А. (2017). Окытуда анимацияларды колдану: химия пэншдеп тэжiрибе. Жогары бiлiм жэне технологиялар, 4(1), 120-124
6. Кемелова Ш.С., Абдуллаев Н.А. (2020). Химияньщ бейорганикалык бeлiмшде мультимедиялык к¥ралдарды колдану эдютемесг Бiлiм берудегi инновациялар, 2(4), 30-34
