CC BY
2ЭОЖ 378.1:37.013
ЗАМАНУИ ОЦЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ- Б1Л1М БЕРУ Ц¥РАЛЫ РЕТ1НДЕ
Ацдатпа. Мацалада цазiргi бшм беру ЖYйесiнде студенттер Yшiн оцтайлы бшм алу мYмкiндiктерi мен тиiмдi оцыту технологиялары царастырылды. Осы оцыту технологияларын цолдану арцыл студенттердщ езтдщ креативтi жэне сыни ойлау ерекшелжтерт дамыту мен цалыптастыру мYмкiндiктерi талцыланды.
Клт свздер: эдк-тэсшдер, сыни тургыдан ойлау, жобалап оцыту технологиялары, объект, цалыптасу, тшмдшт
^аз1рп бшм беру мазмуны жацарып, жаца кезкарас пайда болган заманда окытудыц жаца технологиясы да емiрге келдь Ягни педагогикалык технология угымы оку YPДiсiне кещнен енiп, колданылуда. В.Кларин технология сезшен кандайда болсын iстегi шеберлiктi, окыту-уйретудеп амалдардыц жиынтыгы, ал педагогикалык технология (тэрбие технологиясы, карым- катынас технологиясы, окыту технологиясы) «педагогикалык максатка кол жетюзу жолындагы барлык кисынды шм амалдары мен эдiснамалык куралдардыц жYЙелi жиынтыгымен жумыс ютеудщ ретЬ> - деп тYсiнiк бердi. Ол дара тулганы жетiлдiруге, белгiлi бiр максатка жету жолында арнайы ыкпалды уйгаруга кажеттi байланыскан эдiс-тэсiлдер. Ендеше педагогикалык технология - бшм беру YPДiсiнщ шыгармашылыкпен окытумен тэрбиенщ тиiмдiлiгiн камтамасыз ететiн жанды курамдас белiгi, технология - акыргы максатка жететiн эрекеттер жYЙесi. Жаца педагогикалык технология баланыц жан- жакты тулга ретiнде дамуы Yшiн мацызы зор[1].
Окыту технологиялары студенттердщ бар бшмдерш терецдетш кана коймай, оларды ю-жYзiнде колдануга бiрегей мYмкiндiк бередi. Ол тэуелаз ойлауды ынталандырады, сыни ойлауды дамытады жэне ойлаудыц дербес эдiсiн калыптастыруга ыкпал етедi. Тиiмдi эдiстердi колданудагы алгашкы кадам, такырыпты кызыкты окыту тэсшдерш тацдау. Бул белгiлi бiр заттыц касиеттерiн зерттеу, бiзге белгш объекттерге жаца кезкараспен карау немесе жаца материалды эзiрлеу болуы мYмкiн. Осы технологияларды тиiмдi колдану Yшiн муFалiмдердiц ез бетшше бiлiмiн жетiлдiруi, жаца технологияларды мецгеруi жэне оларды сабакка интеграциялаудыц эдiстемелiк негiздерiн бiлуi кажет. Такырыптыц тYсiнiктi болуы жэне окушылардыц кызыFушылыFын оятуы мацызды. Окушылар деректердi талдауFа, оларды KOлданыстаFы теориялармен салыстыруFа жэне алынFан нэтижелер туралы корытынды жасауFа Yйренедi. Бул олардыц аналитикалык даFдыларын дамытады жэне олардыц сыни ойлауын калыптастыруFа ыкпал етедь Сонымен катар, педагогикалык технологиялар аркылы бiлiм алушылардыц шыFармашылык ойлауын дамытуFа болады. Олар проблемаларды шешудщ стандартты емес тэсiлдерiн табуFа, ез идеяларын жасауFа жэне оларды iс жYзiнде KOлдануFа Yйренедi. Бул окыту технологиясыныц бiрi сыни турFыдан ойлау технологиясы атап айтуFа болады. Сыни турFыдан ойлау- бул кез-келген тужырымFа сын кезбен карауFа, дэлелсiз ештеце кабылдамауFа, сонымен бiрге жаца идеялар мен эдютерге ашык болуFа кемектесетiн ойлау тYрi. Сыни турFыдан ойлау- тацдау еркшдшнщ, болжам сапасыныц, ез шешiмдерi Yшiн жауапкершiлiктiц кажеттi шарты. "Сыни ойлау технологиясыныц" сындарлы негiзi оку процесш уйымдастырудыц Yш кезецiнiц базалык моделi болып табылады:
МОЛДАХАН АЛТЫНШАШ ЦАИНАРБЕКЦЫЗЫ С¥ЛТАН феиза АБДУРАСУЛЦЫЗЫ
2 курс магистранттары,ТарУ
ХАИМУЛДИНА АЦБОТА ЦАИРАТЦЫЗЫ
2 курс студентi, ТарУ
• Шакыру кезещнде жадтан "шакырылады", зерттелетш зат туралы колда бар бiлiм мен идеялар eзектендiрiледi, жеке кызыгушылык калыптасады, белгш бiр такырыпты карастыру максаттары аныкталады.
• ТYсiну кезещнде (немесе магынаны жYзеге асыру), эдетте, бiлiм алушы жаца акпаратпен байланыска тYседi. Оны жYЙелеу жYредi. Студент зерттелетiн объектшщ табигаты туралы ойлауга мYмкiндiк алады, ескi жэне жаца акпараттыц аракатынасына байланысты сурактарды тужырымдауды Yйренедi. 0з позициясыныц калыптасуы жYредi. Бул кезецде бiркатар эдютердщ кeмегiмен материалды тYсiну процесiн дербес бакылауга болатындыгы ете мацызды.
• Рефлексия кезещ окушылардыц жаца бiлiмдi шогырландыруымен жэне оларга жаца угымдарды енгiзу Yшiн ездершщ бастапкы идеяларын белсендi тYPде кайта куруымен сипатталады.
Осы модель шецбершдеп жумыс барысында студенттер акпаратты бiрiктiрудiц эртYрлi тэсiлдерiн игередi, эртYрлi тэжiрибелердi, идеяларды тYсiну негiзiнде ез пшрлерш дамытып, дэлелдемелердiц тужырымдары мен логикалык тiзбектерiн курады, ез ойларын баскаларга накты, сенiмдi жэне дурыс жеткiзедi [2].
Келесi жобалау технологиясы, бул негiзi элемдiк педагогикада тYбегейлi жаца емес. Осы гасырдыц басында А^Ш-та пайда болган, сондай-ак проблемалар эдiсi деп аталды. Американдык философ жэне агартушы Дж. Дьюи жэне оныц шэкiртi В.Х. Килпатрик дамыткан эдю. Балаларга eмiрде пайдалы бола алатын бiлiмге кызыгушылыктарын ашу Yшiн ^ндеткл eмiрден алынган, балага таныс жэне мацызды мэселе алып, оны шешу Yшiн жаца акпаратты косты. Технологияныц максаты-бшм алушылардыц белгiлi бiр проблемаларга кызыгушылыгын ынталандыру, бул белгiлi бiр бiлiм мeлшерiн игерудi жэне осы мэселелердi шешудi, алган бiлiмдерiн ю жYзiнде колдана бiлудi кeздейтiн жобалау кызмет [3]. Жобалык эдiстеменiц мэнь окушыныц eзi бiлiм алуга белсендi катысуы. Зерттеу эдiсi ретшде, ол когам дамуыныц белгiлi бiр кезещнде пайда болган белгш бiр тарихи мэселеш немесе тапсырманы талдауга Yйретедi. Жобалау технологиясы бiлiмалушаларды жеке зерттеу жэне iздену жумыстарын жасап орындауга, оларды шыгармашыл ойлауга, алдында койылган мiндеттердi шешудiц мYмкiн нускаларын болжауга Yйретедi. Осылайша, жобалау эдiстемесi:
1. Жогары коммуникативтiлiкпен сипатталады;
2. Окушыларга eз пiкiрлерiн, сезiмдерiн бiлдiрудi, накты ю-эрекетке белсендi катысуды кeздейдi;
3. Оку процесш циклдiк уйымдастыруга непзделген.
^азiрri замангы бiлiм беру жYЙесi акпараттык технологиялардыц каркынды дамуы мен когамныц eзгермелi талаптарына сэйкес Yнемi жацарып отыруды кажет етедi. Оку-тэрбие процесiнде заманауи технологияларды колдану бшм сапасын арттыруга, окушылардыц бiлiм алу мотивациясын кYшейтуге жэне олардыц гылыми-зерттеу кабiлеттерiн дамытуга мYмкiндiк бередi. ^аз1рп тацда окушылардыц сабакка деген кызыгушылыгы мен ынатсын арттыру максатында, эаресе химия, физика, биология сабактарынан тeмендегiдей заманауи платформаларын колдануга болады. Себеб^ бiлiм беру платформалары оку материалын оцтайлы тYсiнуге, игеруге кeмекшi курал ретiнде тигiзер пайдасы орасан зор [4].
Интерактивт такталар (smartboards) - бшм беру процесш визуализациялау мен интерактивт турде жYргiзуге мYмкiндiк беретш куралдар. Химия сабактарында интерактивтi такталар химиялык реакцияларды, молекулалардыц курылымын, периодтык жYЙенi жэне баска да кYPделi угымдарды тYсiндiруде колданылады. Мысалы, молекулалардыц Yшeлшемдi модельдерiн интерактивтi тактада ^рсету аркылы окушыларга олардыц курылымын терещрек тYсiнуге мYмкiндiк берiледi.
Мультимедиялык презентациялар химия сабагын динамикалык жэне кызыкты етуге септiгiн тигiзедi. Дыбыс, бейне, анимация жэне графикаларды бiрiктiру аркылы кYPделi химиялык угымдарды тYсiндiру жещлдейдь Мысалы, химиялык реакциялардыц механизмдерiн анимация аркылы ^рсету реакцияныц кадамдарын накты эрi тYсiнiктi етедi.
Виртуалды зертханалар окушыларга химиялык тэжiрибелердi каушаз жэне колжетiмдi турде орындауга мYмкiндiк бередi. Эаресе кауiптi немесе кымбат реактивтер колданатын тэж1рибелерде виртуалды зертханалар Yлкен пайда экелед! Окушылар виртуалды ортада тэжiрибелердi жYргiзу аркылы химиялык реакциялардыц нэтижелерш алдын ала кeруi мYмкiн, бул олардыц эксперимент™ кабiлеттерiн дамытуга ыкпал етедi [5].
Геймификация - окыту процесiне ойын элементтерiн енгiзу аркылы окушылардыц мотивациясын арттыру тэсiлi. Пэндi окытуда геймификация окушылардыц сабакка кызыгушылыгын ^шейтш, оку процесiн кызыкты эрi тиiмдi етедi. Мысалы, химиялык формулаларды жаттау Yшiн викториналар, жарыстар немесе оку ойындары уйымдастыру аркылы окушылардыц бшм децгешн арттыруга болады. Сонымен катар, химиялык реакцияларды дурыс жазу жэне тецдеу куру Yшiн арнайы ойындар жасау окушылардыц практикалык дагдыларын дамытуга септiгiн тигiзедi.
Платформалар «Word Wall» интерактивт! сeздiк кабыргаларын жасайтын онлайн куралы. Бул онлайн курал визуалды тYPде терминдердi, керсету мен эртYрлi ойындарды, тапсырмаларды орындауга болады. «ClassroomScreen» сандык экран, оныц таймерлер^ кездейсок ат кою куралдары, дыбыс децгейiн бакылау жэне баска да пайдалы функциялары бар. «ClassroomScreen» сандык экраны аркылы сабак барысында тыцдаушылардыц назарын аударуга, уакытты баскаруга жэне тэртш сактауга жумыстарына колданылады. «PhET Colorado» платформасы гылыми жэне математикалык интерактивтi симуляциялар усынады. Бул тыцдаушыларга кYPделi концепцияларды визуалды тYPде тYсiнуге кeмектеседi. Бул платформада физика, химия, биология жэне математика пэндерше арналган кептеген ресурстары болгандыктан, сабактарда бшмалушылардыц тэжiрибелiк дагдыларын калыптастыру мен дамыту Yшiн мYмкiндiктерiне ие. Химия курсында «PhET» платформасыннан "Кинетикалык энергия" симуляциясын колдануга болады. Мунда эртYрлi объектшердш жылдамдыгын езгерте отырып, кинетикалык энергияныц калай eзгеретiнiн визуалды тYPде керстуге болады. Келеа, «Praxi Labs» бул виртуалды зертхана платформасы аркылы каушаз онлайн ортада тэжiрибелер орындалады. Платформа гылыми зерттеулер мен тэжiрибелердi интерактивт тYPде орындау мYмкiндiктерi гылыми зерттеу жумыстарына пайдалы. «Praxi Labs» окушыларга тэж1рибелш дагдыларды дамытуга жэне гылыми эдiстердi колдануга кeмектеседi. Мысалы, химия курсынан «Praxi Labs» аркылы виртуалды химиялык реакцияларды жYргiзе алады. Бул туздардыц тYзiлуiне натрий мен хлордыц эрекеттесу реакциясын зерттеп, eнiмдердi (натрий хлорид!) калай алуга болатынын тэжiрибе жYзiнде кeре алады. Сонымен б!рге, «D-ID» платформасы туралы накты акпарат шектеул!, б!рак ол интерактивт! презентациялар немесе оку эрекеттерш жасауга арналган курал деуге болады. Мунда, визуалды контентп жасауга жэне онымен бeлiсуге мYмкiндiк беред! «Educapley» платформасы бшм беру платформасы, онда эртурл! ойындар мен оку эрекеттер! усынылады. Окушыларды кызыктыру Yшiн колдануга болатын интерактивт! тапсырмалар мен ойындар бар. «Educapley» мугал!мдерге сабактарды кызыкты эр! тшмд1 eткiзуге кeмектеседi [6].
Интерактивт! оку эрекеттершш жинагы, эртYрлi пэндер мен сынып децгейлершде «Learning Apps» платформасы колданылады. Платформада тестшер, ойындар жэне жаттыгулар аркылы бшмлаушылардыц бшмш багалауына кeмектеседi. «Learning Apps»-ты колдану аркылы мугал1мдер окушылардыц бшм децгешн аньщтауга, кажетп тYзетулер енпзуге болады. Сол сиякты, «Class Tools» платформасыда интерактивт! оку эрекеттерш, тестшер мен ойындарды жасауга арналады. «Class Tools»-™ колдана отырып, бшмш сапасын тексеру, кызыкты тапсырмалар жасау мYмкiндiктерi аркылы оку процесш жандандыра алады. Химия пэш мысалында бул технологиялардыц колданылуы бшм сапасын арттырып, окушылардыц гылымга деген кызыгушылыгын арттыруга септшн типзед! [7].
Сонымен, бул платформалар бшм беру процесш тшмд1 эр! кызыкты етуге арналган куралдар болып табылады. Олар мугал1мдер мен окушыларга жаца эдютер мен ресурстарды пайдалана отырып, оку тэжрибесш жаксартуга кeмектеседi. Платформалар бшм беру процесш интерактивт! жэне кызыкты орындауга арналган. Оларды колдану аркылы
мугал1мдер окушылардыц бшмш ныгайтады. Технологияныц дамуы бiлiм беру саласында жаца мYмкiндiктер ашып, окушылардыц бiлiм алуын жецшдетедг
^азiрri жаца технологиялардыц дамуы мен ю-тэж1рибеде жYзеге асыру бiлiм берудi баскару мен уйымдастыру жYЙесiнiц мYмкiндiктерi, эрi оку мен окытуды оцтайлы жэне тиiмдi окыту куралдары болып табылады.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Жумадшова ГД. Химия пэнiнен гылыми-зерттеу жумыстарын уйымдастыру. - Алматы: Рауан, 2018.
2. Жумабаев, М. (2023). Мобильдi окыту куралдары жэне олардыц химия пэншдеп колданылуы. Павлодар: ^аз¥П.
3. Смолянинова О.Г. Дидактические возможности метода case-study в обучении студентов.
4. ^осымша бшм беру жагдайындагы заманауи окыту технологиялары» туралы бшм беру. Авторы: Сабыркулова Маржан ДYЙсенбаевна. 2020 ж
5. Нурмагамбетов, Ж. (2019). Химия сабагын уйымдастырудагы интерактивт1 технологиялар. Астана: ^азакстан Университет баспасы.
6. Бектурин, Д. А. (2020). Заманауи оцыту технологиялары. Алматы: Бшм.
7. «Жогары мектеп педагогикасы» Шалгынбаева ^Д., Албытова Н.П.. 2017ж
