Научная статья на тему 'БАРТАРИЯТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ҚАРЗДИҲИИ ИПОТЕКИИ МАНЗИЛӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН'

БАРТАРИЯТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ҚАРЗДИҲИИ ИПОТЕКИИ МАНЗИЛӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ипотека / қарз / гарав / иқтисодиёт / бонкҳои тиҷоратӣ / иҷора / меъёри фоизӣ / буҷети давлатӣ / фонд / қарзҳои имтиёзнок / низоми бонкӣ / маблағгузорӣ / ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ / сармоя / иқтидор. / ипотека / кредит / залог / экономика / коммерческие банки / рента / процентная ставка / государственный бюджет / фонд / льготные кредиты / банковская система / финансирование / небанковские кредитные организации / капитал / емкость.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Латипова Гуландом Сайҳомидовна, Ғуломов Мустафо Қаландарович

Дар мақола моҳият ва афзалиятҳои рушди низоми қарздиҳии ипотекӣ мавриди таҳлил қарор гирифта ва аз таҷрибаи пешқадами кишварҳои ҷаҳон оиди қарздиҳии ипотетӣ оварда шудааст. Инчунин барои ҳалли ин масъалаи мубрам-таъмини аҳолӣ бо манзили хусусӣ равона карда шудааст. Аз ин лоҳоз пешниҳод мегардад, ки барои ҷиҳати тақвияти масъалаи рушди низоми қарздиҳии ипотекӣ ин баланд бардоштани иқтидори захираҳои дарозмуддати бонкӣ аз ҳисоби сарчашмаҳои арзони дохилӣ, вобаста ба имкониятҳои мавҷуда ҷорӣ намудани имтиёзҳои қарзӣ дар самти қарздиҳии ипотекӣ бо ҷорӣ намудани давраи имтиёзноки қарзӣ ва меъёри пасти фоиз, зиёд намудани сармояи арзони хориҷӣ дорои мӯҳлати зиёд ва бо ин роҳ таъмини минтақавиии қарзҳои ипотекӣ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ADVANTAGES AND CHARACTERISTICS OF LOAN HOUSING MORTGAGE IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

В статье проанализированы сущность и преимущества развития системы ипотечного кредитования и представлен ведущий опыт стран мира по ипотечному кредитованию. Оно также направлено на решение такого важного вопроса, как обеспечение населения частным жильем. Поэтому в целях усиления развития системы ипотечного кредитования предлагается увеличить емкость долгосрочных банковских резервов за счет дешевых внутренних источников, в зависимости от имеющихся возможностей, ввести кредитные льготы в направлении ипотечного кредитования с введение льготного периода кредитования и низкой процентной ставки., увеличение дешевого иностранного капитала с долгосрочным и, следовательно, региональным предоставлением ипотечных кредитов.

Текст научной работы на тему «БАРТАРИЯТ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ҚАРЗДИҲИИ ИПОТЕКИИ МАНЗИЛӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН»

Шодиев Кухзод ^урбонбоевич - н.и.и., дотсент, мудири кафедраи та^лили щтисодй ва омори Донишго^и давлатии молия ва щтисоди Точикистон. Сурога: 734067, Ч,умхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected].

Х,акимов Аминчон Сайминочович - ассистенти кафедраи та^лили щтисодй ва омори Донишго^и давлатии молия ва щтисоди Точикистон. Сурога: 734067, Ч,умхурии Точикистон, ш. Душанбе, кучаи Нахимов 64/14. Телефон: 555-56-67-67.

Сведения об авторах:

Шодиев Кухзод Курбонбаевич - кандидат экономический наук., доцент, заведующий кафедрой экономического анализа и статистики, Таджикского государственного финансово-экономического университета Адрес: 734067, Республики Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected]

Хакимов Аминджон Сайминоджович - ассистент кафедры экономического анализа и статистики Таджикский государственный финансово-экономический университет. Адрес: 734067, Республика Таджикистан, г. Душанбе, улица Нахимова 64/14. Телефон: 555-56-67-67.

Information about the authors:

Shodiev Kuhzod Kurbonbayevich - Candidate of economic sciences, associate professor, head of the department of economic analysis and statistics, Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067, Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimov 64/14 E-mail: [email protected]

Hakimov Aminjon Saiminojovich - assistant of the department of economic analysis and statistics of the State University of Finance and Economics of Tajikistan. Address: 734067, Republic of Tajikistan, sh. Dushanbe, Nakhimov street 64/14. Phone: 555-56-67-67.

УДК 336.2

БАРТАРИЯТ ВА ХУСУСИЯТ^ОИ ЦАРЗДИ^ИИ ИПОТЕКИИ МАНЗИЛЙ ДАР ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН

Латипова Гуландом Сайхомидовна

Гуломов Мустафо ^аландарович

Аннототсия. Дар мацола моуият ва афзалиятуои рушди низоми царздщии ипотеки мавриди таулил царор гирифта ва аз тацрибаи пешцадами кишваруои цауон оиди царздиуии ипотети оварда шудааст. Инчунин барои уалли ин масъалаи мубрам-таъмини ауоли бо манзили хусуси равона карда шудааст. Аз ин лоуоз пешниуод мегардад, ки барои цщати тацвияти масъалаи рушди низоми царздиуии ипотеки ин баланд бардоштани ицтидори захирауои дарозмуддати бонки аз уисоби сарчашмауои арзони дохили, вобаста ба имкониятуои мавцуда цорй намудани имтиёзуои царзи дар самти царздиуии ипотеки бо цори намудани давраи имтиёзноки царзи ва меъёри пасти фоиз, зиёд намудани сармояи арзони хорицй дорои мЩлати зиёд ва бо ин роу таъмини минтацавиии царзуои ипотеки.

Калидвожщо: ипотека, царз, гарав, ицтисодиёт, бонкуои тицорати, ицора, меъёри фоизи, буцети давлати, фонд, царзуои имтиёзнок, низоми бонки, маблаггузори, ташкилотуои царзии гайрибонш, сармоя, ицтидор.

Барои ицтибос: Латипова, Г. С. Бартарият ва хусусиятуои царздиуии ипотекии манзили дар ^умуурии Тоцикистон /Г. С. Латипова, М. Ц. Гуломов //Паёми молия ва ицтисод. - 2024. - No. 2(41). - С 40-45.

ПРЕИМУЩЕСТВА И ХАРАКТЕРИСТИКИ КРЕДИТА ИПОТЕКА ЖИЛЬЯ В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН

Латипова Гуландом Сайхомидовна

Гуломов Мустафо Каландарович

Аннотация. В статье проанализированы сущность и преимущества развития системы ипотечного кредитования и представлен ведущий опыт стран мира по ипотечному кредитованию. Оно также направлено на решение такого важного вопроса, как обеспечение населения частным жильем. Поэтому в целях усиления развития системы ипотечного кредитования предлагается увеличить емкость долгосрочных банковских резервов за счет дешевых внутренних источников, в зависимости от имеющихся возможностей, ввести кредитные льготы в направлении ипотечного кредитования с введение льготного периода кредитования и низкой процентной ставки., увеличение дешевого иностранного капитала с долгосрочным и, следовательно, региональным предоставлением ипотечных кредитов.

Ключевые слова: ипотека, кредит, залог, экономика, коммерческие банки, рента, процентная ставка, государственный бюджет, фонд, льготные кредиты, банковская система, финансирование, небанковские кредитные организации, капитал, емкость.

ADVANTAGES AND CHARACTERISTICS OF LOAN HOUSING MORTGAGE IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

Latipova Gulandom Saikhomidovna

Gulomov Mustafo Kalandarovich

Annotation. The article analyzes the essence and advantages of the development of the mortgage lending system and presents the leading experience of the world's countries in mortgage lending. It is also aimed at solving such an important issue as providing the population with private housing. Therefore, in order to strengthen the development of the mortgage lending system, it is proposed to increase the capacity of long-term bank reserves through cheap domestic sources, depending on available opportunities, to introduce credit benefits in the direction of mortgage lending with the introduction of a grace period for lending and a low interest rate, an increase in cheap foreign capital with long-term and, therefore, regional provision of mortgage loans. Key words: mortgage, loan, pledge, economy, commercial banks, rent, interest rate, state budget, fund, preferential loans, banking system, financing, non-bank credit organizations, capital, capacity.

Гузориши масъала. Суботи рушди иктисодиёти кишвар, инчунин содаи бонкдорй яке аз унсури низоми карздидии ипотекй- дар иктисодиёти миллй мавкеи беназирро ишгол мекунад. Дар шароити муосир карздидии ипотекй дар бисёр кишвардои пешкадами чадон бо ин намуди карз натандо шакли асосии бедтар кардани шароити манзил, балки ба вазъи иктисодии кишвар таъсири калон мерасонад.

Тахлил тадкикотдои охир ва нашриёт. Агар ба таърихи пайдоиши ипотека (гарав) назар афканем таърихи кадима дорад. Худи мафдуми "Ипотека" дар низоми чадонии молиявй - иктисодй аз даврадои Юнони Кадим пайдо шудааст. Онро аввалин маротиба дар амалия дар асри У!-и пеш аз мелод, конунбарории сиёсатмадори афинагй Архонт Солон истифода карда шудааст. Солон аввалин маротиба пешнидод кард, ки дар назди манзили карздор сутуне бо навиштачоте гузошта шуда, кайд карда шавад, ки ин замин дамчун таъминоти дукуки карздиданда ба маблаги муайяни ба карздодашуда хизмат мекунад.

"Ипотека-(юнонй НуроЖвкв - ба гарав мондан, зомини) - зоминии амволи гайриманкул, алалхусус замин ва иморат, бо максади гирифтани карз. Инчунин намуди гаравест, ки амволи ба

гаравмонда ба дасти карздиданда намегузараду, дар дасти карздор мемонад.

Ипотека - гарави молу мулки гайриманкул, ки бо тартиби мукаррарнамудаи конун аз кайди давлатй гузаштааст.

Карздидии ипотекй (гаравпулй) дар Ч,умхурии Точикистон тачрибаи начандон калон дорад ва мо гуфта метавонем, ки дар зинадои аввали тараккиёти ин намуди карздидй нисбат ба дигар давлатдо карор дорад.

Дар Ч,умдурии Точикистон ташкили карзи ипотекй дар асоси Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи ипотека», дар санаи 28 марти соли 2008 ба имзо расида, амалй мегардад ва ин конун аз 11 бобу 57 модда иборат мебошад.

Конуни мазкур асосдои дукукй, иктисодй ва ташкилии муносибатдоро вобаста ба пайдоиш, амал ва катъи ипотека танзим менамояд.

Дар конуни мазкур мафдумдои асосии зерин

истифода шудаанд: > ипотека - гарави молу мулки гайриманкул, ки бо тартиби мукаррарнамудаи конун аз кайди давлатй гузаштааст;

> гарав - тарзи таъмини ичрои уддадориест, ки

вобаста ба он карздиданда оид ба уддадории бо гарав таъмингардида (гаравгир) дукук дорад, дар долати ичро накардани ин уддадорй аз чониби карздор аз арзиши молу мулки ба гарав гузошташуда нисбат ба дигар карздидандагони шахсе, ки ин молу мулк аз они уст (гаравдед), талаботашро афзалиятнок конеъ гардонад;

> гаравдед - шахсе, ки дорои хукуки моликият ё

дигар дукуки ашёй ба молу мулки ба гарав гузошташуда мебошад;

> гаравгир - шахсест, ки талаботи у оид ба

уддадории асосй бо гарав таъмин шудааст. Конунгузории Ч,умдурии Точикистон дар бораи ипотека ба Конститутсияи (Сарконуни) Ч,умдурии Точикистон асос ёфта, аз Кодекси граждании Ч,умдурии Точикистон, Конуни мазкур, дигар санаддои меъёрии дукукии Ч,умдурии Точикистон, инчунин санаддои дукукии байналмилалие, ки Точикистон ондоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Максади макола- ин бартарият ва хусусиятдои карздидии

ипотекии манзилй дар Ч,умдурии Точикистон мадсуб меёбад.

Мухтавои асосии мавод. Албатта айни замон низоми карздидии ипотекй яке аз вазифадои бонкдои тичоратй буда, додани карз ва баргардонидани карз аз тарафи бонкдои тичоратй вобаста ба сиёсати дар як бонкдои гуногун мебошад.

Карздидии ипотекии манзилй унсури мудими сиёсати ичтимоию иктисодии давлат ба дисоб меравад, ва барои далли масъалаи мубрам-таъмини адолй бо манзили хусусй равона карда шудааст.

Максади асосии карзи манзилии гаравй -ташкили низоми самараноки таъмини адолй бо манзили зист бо нархи дастрас мебошад.

Хусусияти асосии карзи ипотека дар он аст, ки он аз чониби ташкилотдои карзй хонае, ки харида мешавад, албатта дастгирй карда мешавад ва ин маънои онро дорад, ки агар мизоч пардохтдои карзро ичро карда натавонед, карздиданда дукук дорад хонаро бигирад ва ин раванд бо номи ситонидан маълум аст.

Карзгирандагони ипотека метавонанд шахсони вокей бошанд, ки гарав доранд ондое, ки хонаи худро доранд, ё ширкатдое, ки амволи гайриманкули тичоратй ба гарав медиданд имконият (масалан, бинодои тичорати худ).

Карздиданда одатан як муассисаи молиявй мебошад масалан, бонк, иттидодияи карзй ё чомеаи сохтмонй, вобаста аст аз низоми ипотекаи кишвар.

Кобили зикр аст, ки хусусиятдои асосии дама гуна карзи ипотека:

1) андозаи карз;

2) маблаги пешпардохт;

3) мудлати карз;

4) меъёри фоиз;

5) намуди пардохти карз;

6) дигар хусусиятдое, ки метавонанд ба таври назаррас фарк кунанд.

Меъёрдои фоизй барои карзи ипотекй (манзилй) метавонанд собит ё тагйирёбанда бошад. Бо меъёри мукарраршуда меъёри фоиз ва маблаги пардохти модона дар давоми мудлати карз тагир намеёбад. Бо меъёри тагйирёбанда, меъёри фоиз метавонад бо мурури замон тагир ёбад, ки он инчунин метавонад маблаги пардохти дармодаи шуморо тагир дидад.

Шартдои умумй барои карзи ипотекй (манзилй) аз 5 то 10 сола дастанд, гарчанде дигар мудлатдо мавчуданд. Умуман, чй кадаре ки мудлат дарозтар бошад, дамон кадар пардохти дармодаи карз кам мешавад, аммо дамон кадар фоизи бештарро бо мурури замон пардохт мекунед.

Мудлатдои карз дар кишвардои аврупой аз 10 то 30 солро дар бар мегиранд, аммо меъёри бартарият додани карздои ипотека ба мудлати 15 сол аст. Ба мудлати то 30 сол карздидии ипотека дар кишвардои Австрия, Олмон, Дания, Нидерландия ва Шветсия амалй карда мешавад.

Дар Дания, ипотека бо меъёри доимй ба мудлати 25-30 сол бе пеш пардохт мудлат маъмул аст. Бонкдо дар баъзе кишвардои Иттидоди Аврупо на тандо дадди нидоии маблаги карзи ипотека, балки дадди акали карзро низ мукаррар мекунанд.

Дар Иёлоти Муттадидаи Амрико карзи ипотекадои маъмултарин мудлатдои амортизатсияи 15 ё 30 солро бо меъёрдои мукарраршудаи 3-5% доранд. Пардохти дадди акали пешпардохт 3% аст; сугуртаи ипотека барои пардохтдои пешакии 20% ё бештар аз он талаб карда намешавад. Дар баробари ин, хусусияти хоси карздидии ипотека дар Иёлоти Муттадидаи Амрико дар он аст, ки дукумат ба бахши ипотека тавассути субсидиядо ва маблаггузории иловагии барномадои ипотекаи инфиродй дастгирии назаррас мерасонад.

Кайд кардан зарураст, ки дар чумдурии мо низ бисёри ташкилотдои карзй маблаги пешпардохтро талаб мекунад, ки пардохти пешакй метавонад фарк кунад, аммо 30% як раками маъмул аст. Аксарияти карздои ипотека амортизатсия карда мешаванд, ки ин маънои онро дорад, ки дар як пардохти модона дам фоиздо ва дам як кисми карзи асосиро дар бар мегирад.

Яке аз максади асосии рушди низоми карздидии ипотекй, бедтар намудани шароити манзили адолй ва аз тарафи, аз як тараф дигар давасманд гардонии талабот дар бозори амволи гайриманкул ва сохтмон мебошад.

Аввалин маротиба ин намуди карз дар Ч,умдурии Точикистон аз тарафи "Фонди Имон", ки фаъолияти худро доир ба карздидии ипотекй 5 майи соли 2012 огоз кардааст, пешнидод шуда буд. Гуруди кормандон-мутахассисони ин ташкилот дар асоси омузиши тачрибаи хоричии кишвардои Руссия,

Казокистон ва Узбекистан, ра руйи низоми ягонаи ба шароити муосир, урфу одати халк, расму русум, ва гайра тахия ва мутобик намуда, мохи ноябри соли 2012 ба шахрвандон карзи ипотеки пешниход намуданд.

Баъдан Бонки Эсхата дар хамкорй бо Вазорати рушди иктисод ва савдои Чумхурии Точикистон ва Бонки Олмонии Рушд лоихаи маблаггузории

манзилиро мохи майи соли 2015 татбик намудааст, ки хадафи он мусоидат дар бехбудии шароити зисти мардуми Точикистон ба хисоб меравад.

Айни замон дар дар чумхурии мо на танхо бонкхо балки дигар ташкилотхои карзии гайрибонкй низ бо додани карзи ипотекй машгул мебошанд.

Чадвали 1. Шумораи бонкхо ва ташкилотхои маблаFгузории хурд, ки карзхои ипотекиро дар Чумхурии Точикистон пешниход мемамояд.

Бомк ва ТАЦХ МаблаFи карз Фоизи солома МаблаFи хакгузории мешакй Мухлати карз Намуди карзи додашаванда

ЧСК "Бонки Эсхата" 10 000 то 500 000 аз 22% то 26% 30% 10 сол Барои хариди хонаи истикоматй

ФКХ "Имон" 50 000 то 250 000 16% 30% 10 сол Барои хариди манзил

ЧСП "Спитамен Бонк" то 300 000 аз 12% то 15% 30% 10 сол Барои хариди манзил

ЧСП ТАКД "Хумо" 40 000 то 250 000 30% 30% 5 сол Барои хариди манзили истокоматй

ЧСП Бонки "Арванд" 10 000 то 200 000 28% 30% 10 сол Барои хариди манзил

ЧСП "Аввалин бонки молиявии хурд" 10 000 то 200 000 26% 30% 10 сол Барои хариди манзил

Сарчашма: хисоби муаллиф дар асоси маълумотхои алохцдаи ташкилотхои царзии цумхурй (санаи ворид 16.09.2023)

Дар Чумхурии Точикистон на хамаи бонкхо имконияти додани карзи ипотекй доранд, аммо шумораи ташкилотхои карзй сол аз сол афзуда истодааст.

Дар шароити бамаротиб баланд гардидани талабот ба сохаи сохтумон, талабот ба карзхои ипотекй низ дар холи зиёдшавй карор дорад. Аммо дар Чумхурии Точикистон аз микдори умумии бонкхо ва ташкилотхои карзии гайрибонкй на хамаи онхо ба додани карзхои ипотекй машгул мебошанд. Аз тахлили чадвали мазкур бар меояд, ки новобаста аз оне, ки як катор бонкхою ташкилотхои карзии гайрибонкй ба додани карзхои ипотекй машгул мебошанд, аммо меъёри фоизи чунин карзхо дар сатхи ташкилотхои карздиханда кариб якхела мебошанд. Тибки тахлили маълумотхои чадвали мазкур маълум аст, ки микдори маблаги карзхои ипотекии (манзилй) аз тарафи ташкилотхои карзй пешкаш гардида аз 10 000 сомонй то 500 000 сомониро ташкил намуда, ки фоизи пешниход намуда аз 12% то 30% солонаро ташкил менамояд ва чунин меъёр дар шароити имруза ба талаботи чомеа ва сатхи даромади онхо мувофикат намекунад. Новобаста аз оне, ки карзхои пешниходгардида аз 5 то 10 солро дар бар мегирад

меъёри баланди фоиз хамоно нигаронкунанда мебошад.

Вобаста ба натичаи маълумотхои тахкикгардида кайд кардан зарур аст, ки чихати таквияти масъалаи рушди низоми карздихии ипотекй андешидани чорахои зерин мувофики максад мебошад;

- баланд бардоштани иктидори захирахои дарозмуддати бонкй аз хисоби сарчашмахои арзони дохилй;

- вобаста ба имкониятхои мавчуда чорй намудани имтиёзхои карзй дар самти карздихии ипотекй бо чорй намудани давраи имтиёзноки карзй ва меъёри пасти фоиз;

- аз хисоби захирахои худдй зиёд кардани карзхои ипотекй ва бо ин рох бештар кардани карзхои дарозмуддат;

- зиёд намудани сармояи арзони хоричй дорои мухлати зиёда аз 10 сол ва бо ин рох таъмини минтакавиии карзхои ипотекй ва г.

Албатта карзи ипотекй гирифтан фоидаовар нест, чунки шахсе, ки хонаро бо истифодаи ипотека мехарад, пули барзиёд медихад

Аммо бояд ба назар гирем, ки харидори манзили «ипотекй» дардол ба хонаи худ мекучад, аммо харидори манзили «гайриипотекй» мачбур аст, дам пул чамъ кунад ва дам пули ичораи хонаро дидад. Кадомаш фоидаовар, ба кароре омадан хеле мушкил аст.

Бояд кайд намуд, ки карздидии ипотекии манзилй ба рушди кишвари мо таъсири созгор мерасонад. Ипотека яке аз омилдои пуркуввати ташаккули синфи миёнаи чамъият ба дисоб меравад, зеро ба шадрвандон имконияти содиб шудан ба манзили истикоматии хусусиро фародам меорад.

Ч,адвали 2. Х,иссаи фарккунанда карздихии ипотеки дар як катор давлатхо

Номгуйи кишвархо Фоизи солона МаблаFи хакгузории пешакй Мухлати карз

Россия 5,75% 15% 20 сол

^азокистон 14,16% 20% 20 сол

Узбекистон 18% 20% 15 сол

Точикистон 20,7 30% 10 сол

Сарчашма: хцсоби муаллиф дар асоси маълумотхри бонкхри тицоратии Федератсияи Россия, цумхурих,ои Узбекистан, Цазоцистон ва Тоцикистон.

Ч,адвали мазкур нишон медидад, ки яке аз мушкилоти асосии содаи карздои ипотекй ин баланд будани меъёри фоизи карздои додашудаи низоми бонкй ва мудлати карз мебошад, ки дар мукоиса ба давлатдои дамсоя фоизи карзи додашуда хеле баланд аст. Меъёри фоизи миёнаи карздои ипотекй дар Федератсия Россия - аз 7,75%, Казокистон - аз 14,16%, Узбекистан - аз 18%, ва дар Ч,умдурии Точикистон 20,7%-ро ташкил медидад.

Аз ин лидоз тачрибаи мусбии кишвардои дамсояро барои фаъол кардани крздидии ипотекй омухта ва пешнидод карда шавад.

Чунки микёси мушкилидо адамияти ондо барои рушди ичтимоию иктисодии Ч,умдурии Точикистон дахолати саривактй, истифодаи тачрибаи чадонй ва дамкоридои байналмилалиро талаб мекунад.

Дар Чумхурии Точикистон барои рушди бомароми карздихии ипотекй истифодаи он имконпазир хохад буд:

- аз тачрибаи давлатдои пешрафта истифода бурдан;

- аз дисоби бучети давлатй ташкил намудани фонди маблагдои махсус ва истифодаи он барои пардохти кисме аз фоизи карздои ипотекй;

- паст кардани меъёри фоизи карздои ипотекй ва дароз кардани мудлати карздои додашуда;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- додани карздои имтиёзнок ба кормандоне, ки дар содаи бучетй кор мекунад. Карздидии ипотекй имкон медидад, ки

мушкилоти муайяни ичтимоии шадрвандон зуд дал намояд, зеро доштани манзили шахсй ба зиндагии мардум субот ва некуадволй меорад. Ба андешаи мо бозори амволи гайриманкул, ипотека мадсулотест, ки деч год адамияти худро гум намекунад.

Ипотекаро аз нуктаи назари дукуки иктисодй бояд дамчун карз фадмид, ки ба карзгиранда ичрои уддадоридои худро аз дисоби амволи гайриманкул, ки объекти карздиди мебошад, таъмин менамояд.

Аммо имруз карздидии ипотека яке аз роддои муассири далли мушкили манзил мадсуб мешавад. Имконияти дар як муддати кутод содиби манзил шудан бешубда чолиб аст. Бо вучуди ин, дар баъзе долатдо, карздидии ипотека метавонад манбаи мушкилоти иловагй гардад. Дар робита ба ин, ба мувофики максад аст, ки баъзе самтдои давасмандгардонии давлат дар бозори карздидии ипотекиро таъкид кунем:

1) такмил додани заминаи меъёрии дукукии амалигардонии карздидии ипотека;

2) андешидани чорадо оид ба кам кардани хавфдо барои бонкдо дангоми кор бо карздои дарозмудлат;

3) ташкили низоми умумидавлатии ипотека;

4) ташкили механизми дастгирии оиладои камбизоат, то ондо тавонанд манзилро дар бозори амволи гайриманкул харидорй кунанд;

5) чалб намудани корхонадо ва ташкилотдое, ки захирадои дарозмуддат доранд, барои сармоягузории фоиданоки маблагдо ба когаздои киматнок ва г.

Дар ин маврид ба даст овардани натичадои муносиб дар содаи карзи ипотекй, чумдурии мо метавонад мушкилоти асосии адолиро барои харидори кардани манзили истикоматй дал намояд.

Яке аз масъалаи нидоят мудим дар шароити муосири иктисодй ва сиёсй ин таъмини устувории низоми карздидии ипотекй дамчун як содаи адамияти ичтимоии низоми молиявии кишвар мебошад. Дар рушди тичорати ипотека дар солдои наздик механизмдои назорати бонкй, назорат аз болои гуруддои бонкй, холдингдо дар риояи уддадоридои худ ва дифзи дукуки карзгирандагон накши мудим мебозанд.

Х,амин тарик, далли мушкилоти карздидии ипотекй як кори мураккабест, ки ба макроиктисод, сиёсати ичтимой ва мудочирати кишвар, содаи сохтмон, рушди мадсулоти бонкй ва гайра таъсир мерасонад. Барои ноил шудан ба ин дадафдо муддати

тулони лозим аст. Аммо дер ё зуд щтисоди кишвар барои бонкхо ва доираи васеи муштариёни онхо хатман ба дарачае мерасад, ки карзди^ии ипотеки баробар муфид хохад буд.

АДАБИЁТ:

1. Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи фаъолияти бонки» аз 19 майи соли 2009 №524.

2. Конуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи Ипотека" 03.03.2008 №364.

3. Аверченко В. Принципы жилищного кредитования. — М.: Альпина Бизнес Букс (Юнайтед Пресс), 2016. — 276 с.

4. Айзинова И.М. Ипотечное кредитование как инструмент жилищной политики // Научные труды: Институт народнохозяйственного прогнозирования РАН. - 2017. - № 15. - С. 489 - 510.

5. Алексанян А.А. Роль государства в развитии системы ипотечного кредитования // Актуальные научные исследования в современном мире. - 2016. - № 10-2. - С. 31 - 35.

6. Бочкарев В.В., Казейкин В.С., Николаева Е.Л. Ипотечное кредитование в жилищном строительстве. - М.: Инфра-М, 2014. - 192 с.

7. Злодеева А.Е. Ипотечное жилищное кредитование как часть экономической системы государства // Экономика, социология и право. - 2017. - № 11. - С. 10 - 12.

8. Куликов А. В., Янин В. С. Актуальные вопросы развития ипотеки и решения жилищной проблемы // Деньги и кредит, 2015. — № 12. — С. 20-24.

9. Миннеханова А.Ф. Особенности ипотечного кредитования в современных условиях // Экономика и социум. - 2016. - № 12-2. - С. 269 - 272.

10. Толстых И.А. Принципы реализации ипотечного жилищного кредитования для повышения уровня и качества жизни населения // Инновационная экономика: перспективы развития и совершенствования. - 2016. - № 1. - С. 263 - 269.

11. Торосян Н.Д. Ипотечное кредитование: теоретические основы и тенденции развития // Экономика и предпринимательство. - 2017. - № 12-1. - С. 1294 - 1297.

Маълумот дар бораи муаллифон:

ЛатиповаГуландом Сайх,омидовна- н.и.и., муаллими калони кафедраи фаъолияти бонкии Донишгоуи давлатии молия ва ицтисоди Тоцикистон. Сурога: 734067. Цумуурии Тоцикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected]. Телефон: 988896655

Гуломов Мустафо Цаландарович - докторанти (PhD) аз руйи ихтисоси 6D050600 - щтисодиёт, Донишгоуи давлатии молия ва ицтисоди Тоцикистон. Сурога: 734067. Цум^урии Тоцикистон, ш. Душанбе, к. Нахимов 64/14. E-mail: [email protected]. Телефон: 502000079

Информация об авторах:

Латипова Гуландом Сайхомидовна - к.э.н., старший преподаватель кафедры банковской деятельности Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: 734067. Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14 E-mail: [email protected]. Телефон: 988896655

Гуломов Мустафо Каландарович - докторант (PhD) по специальности 6D050600 - Экономика, Таджикского государственного финансово-экономического университета. Адрес: 734067. Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Нахимова 64/14. E-mail: [email protected]. Телефон: 502000079

Information about the authors:

Latipova Gulandom Saikhomidovna - candidate of Economic sciences, scary teacher of the Department of Banking, Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067. Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimova 64/14 E-mail: [email protected]. Phone: 988896655

Gulomov Mustafo Kalandarovich - doctoral student (PhD) in the specialty 6D050600 - Economics, Tajik State University of Finance and Economics. Address: 734067. Republic of Tajikistan, Dushanbe, st. Nakhimova 64/14. E-mail: [email protected]. Телефон: 502000079

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.