CC BY
0УДК 338.1
ЦАЗАЦСТАНДАГЫ КОРПОРАТИВТ1К МЭДЕНИЕТТЩ Р0Л1 МЕН ОНЬЩ КЭС1ПОРЫНДАРДЫЦ ТИ1МД1Л1Г1Н АРТТЫРУДАГЫ МАЦЫЗЫ
БЕГИМБАЕВА М0ЛД1Р ТАЛГАТЦЫЗЫ
Менеджмент 4 курс студент^ Алматы технологиялык университет^ Алматы, ^азакстан
Республикасы
АРМАН АЙДЫНГСЛ
Менеджмент 4 курс студентi, Алматы технологиялык университетi, Алматы, ^азакстан
Республикасы
ЕСАХМЕТОВА ЛЯЙЛЯ МУРАТБЕКОВНА
сеньор-лектор, Алматы технологиялык университет^ Алматы, ^азакстан Республикасы
Аннотация. Бул тацырыпта Казацстандагы корпоративтж мэдениеттщ дамуы, оныц кэсторындардыц табыстылыгы мен тшмдштн арттырудагы рвл1, сондай-ац цызметкерлердщ б1рлтн, мотивациясын жэне вшмдшгт цалай жацсартуга ыцпал ететтдт царастырылады. Мацалада корпоративтт мэдениетке цатысты гылыми тэсшдер мен басцару эд1стер1, сондай-ац цазацстандыц компаниялардыц тэж1рибес1 нег1з1нде зерттеулер ЖYргiзiледi. Сонымен цатар, корпоративт1к мэдениетт1 дамыту жолдары мен оны енгiзудiц циындыцтары мен мYмкiндiктерi талданады.
Трек свздер: корпоративтт мэдениет, кэсторынныц тшмдшт, цызметкерлердщ бiрлiгi, втмдшк, мотивация, басцару эдiстерi
Корпоративтш мэдениет кэсшорынньщ тшмдшгте эсер етед^ цызметкерлердщ бiрлiriн арттырады, ешмдшкп арттырады, ецбек тэртсбщ цызметкерлердщ мотивациясы мен езара эрекеттесут дамытады. Мацалада цызметкерлердщ корпоративтж сэйкестшн цалыптастыруга ыцпал ететт корпоративт1к мэдениеттi басцарудыц гылыми тэсiлдерi талданады. Мацалада цазацстандыц компаниялардыц корпоративтш мэдениетi царастырылган. Корпоративтiк мэдениет компаниялардыц табыстылыгыныц негiзгi факторларыныц бiрi ретiнде царастырылады. Корпоративтiк мэдениет угымын ашу, сондай-ац оны енгiзу процесте байланысты мэселелердi зерттеу жэне Кэсторынныц корпоративтж мэдениетт дамыту бойынша усыныстар беру. Зерттелетiн тужырымдаманыц мэнi мен цурылымын царастырыцыз [1].
Орта гасырларда да цауымдастыцтар iшiнде дауысты жэне айтылмаган ережелер цалыптасты. Оларды бузганы Yшiн олар цогамдастыц мYшелерiнен шыгарылуы мYмкiн. Бiрац «корпоративт мэдениет» термиш 19 гасырда офицерлер арасындагы царым-цатынасты сипаттау Yшiн цолданыла бастады. Ол кезде дуэльдер танымал болды жэне офицерлердщ «корпорациясына» кiрудiц мiндеттi белпа цылыштыц тыртыгы болды. Ендi бул терминнiц цолданылу аясы езгердi, бiрац мэнi езгерiссiз цалды. Эрбiр заманауи уйымда барлыц цызметкерлердiц эрекеттерiн аныцтайтын iшкi ережелер мен мтез-цулыц нормалары бар.
Бул корпоративт1к мэдениет - уйымда цабылданган мiнез-цулыц Yлгiлерiнiц жиынтыгы. Бул бизнес нэтижелерiне эсер етедь Корпоративтiк мэдениеттi тек iрi корпорациялар гана жYзеге асыруы керек деген пшр бар. Корпоративтiк мэдениет кез-келген компанияга цажет. Позициялау мен мтез-цулыц ережелерi нацты жазылган кезде ттт шагын бизнестi дамыту жэне масштабтау элдецайда оцай болады. ¥йымныц корпоративт мэдениетi тек бiрдей киiм формасы мен турацты корпоративтi емес, оныц мэш элдецайда терецiрек. Ол ужымды философиямен, мiнез-цулыц нормаларымен жэне сыртцы атрибуттармен бiрiктiредi [2].
Корпоративт1к мэдениет уйымныц негiзгi даму цуралдарыныц бiрi болып табылады, себебi ол цызметкерлердт мiнез-цулцы мен компанияныц тиiмдiлiгiне айтарлыцтай эсер етедi.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Бул угымга компанияньщ кундылыктары, ережелер^ дэстYрлерi мен моральдык-этикалык нормалары кiредi.
Корпоративтi дамудьщ максатты дамуы туралы корытынды жасауга болады, корпоративтiк сэйкестiктi калыптастыруга ыкпал ететiн мэдениеттер кызметкерлерге адам ресурстарын тиiмдi пайдалануга мYмкiндiк бередi, компанияныц стратегиясын iске асыру, баскару децгешн арттыру компания, команданыц бiрлiгiн ^шейту, корпоративтi пайдалану кундылыктар стратегиялык ынталандырушы фактор ретiнде кызметкерлердщ жалпы уйымдык максаттарга кол жеткiзуi. Келесi кестеде корпоративтш мэдениеттi зерттеу эдiстерiн карастырамыз [3].
Кесте 1- Корпоративт1к мэдениетп зерттеу эдiстерi
Аталуы Сипаттамасы
Сандык эдiстер сауалнамалар, статистикалык мэлiметтердi жинау жэне ецдеу аркылы кызметкерлердщ мэдениетке кезкарасы аныкталады.
Сапалык эдiстер сухбаттар, байкаулар жэне фокус-топтар аркылы терец талдау жасалады.
Эмпирикалык зерттеулер уйымныц курылымы мен процестерiн бакылау, кызметкерлердiц пiкiрлерiн талдау.
^азакстан Республикасындагы корпоративтш мэдениет тYрлi салада дамып келе жаткан мацызды кубылыс болып табылады. Оныц мысалдары мен Yлгiлерiн келпргенде, бiрнеше саладан карастыруга болады.
«KazMunayGas» компаниясыныц корпоративтiк мэдениетп ^азакстандагы ец iрi мунай-газ компанияларыныц бiрi болып табылатын KazMunayGas ез кызметкерлершщ кэсiби дамуына кеп кещл беледь Олар корпоративтiк мэдениетте жумыс орнына деген адалдык, командалык жумыс жэне ашыктык сиякты кундылыктарды алга тартады. Компанияда эр кызметкердщ пiкiрi ескершед^ жэне тYрлi тренингтер мен курстар аркылы кызметкерлердщ бiлiмiн жетiлдiруге жагдай жасалады.
«Halyk Bank» корпоративтiк мэдениетп ^азакстанныц ец iрi банктершщ бiрi Halyk Bank - жумыс орнында кызметкерлер арасындагы сыйластык пен курметп сактауга кYш салады. Мунда инновациялык ойлау, Yздiк кызмет керсету жэне кызметкерлердщ кэсiби бiлiктiлiгiн арттыруга багытталган багдарламалар бар. Олардыц корпоративт1к мэдениетшде клиенттермен дурыс карым-катынас жасау жэне командада бiрлесе жумыс iстеу басты орын алады.
«Coca-Cola Almaty» ^азакстанда корпоративтш мэдениетке ерекше кещл беледi. Мунда инклюзивтiлiк, тецдш жэне кызметкерлердщ арасында ашык коммуникация мацызды орын алады. Coca-Cola компаниясы езiнiц кызметкерлерiн гана емес, когамды да дамытып, туракты даму максаттарына жетудi кездейдi [4].
Жалпы алганда, ^азакстандагы корпоративт1к мэдениет жумыс орнында адам кукыктары мен тецдшке, кызметкерлердiц дамуына, ашыктык пен эдшеттшкке багытталган. Кептеген компаниялар элеуметпк жауапкершiлiктi де назардан тыс калдырмайды, бул ез кезегiнде корпоративтiк мэдениеттщ мацызды аспектiсi болып табылады.
Корпоративт1к мэдениет кэсiпорынныц тиiмдiлiгiне, кызметкерлердiц ынтымактастыгына, енiмдiлiкке жэне жалпы жумыс атмосферасына мацызды эсер етедi. ^азакстандагы компаниялар Yшiн бул мэселе ете езекп, ейткенi корпоративтiк мэдениет оларды нарыкта табысты етуге, кызметкерлердiц арасында Yйлесiмдi карым-катынас орнатуга жэне уйымдык максаттарга жетуге кемектеседь Макалада корпоративтiк мэдениетп баскарудыц гылыми тэсiлдерi карастырылады жэне оны дамытудагы эдiстердi зерттеу усынылган.
Корпоративтш мэдениет - бул уйымныц шшдеп мшез-кулык нормалары мен ережелердщ жиынтыгы, ол компанияныц кундылыктарымен, дэстYрлерiмен жэне этикалык стандарттарымен тыгыз байланысты. Бул мэдениет жумысшылардыц кэсiби дамуына ыкпал етш, уйымныц стратегиялык максаттарына жету жолында мацызды рел аткарады. ^азакстандык компаниялар мысалында, корпоративтiк мэдениеттiц эр тYрлi Yлгiлерi мен оны баскару эдiстерi талкыланды. Мысалы, KazMunayGas компаниясы кызметкерлердщ дамуына кещл белш, командалык жумыс пен ашыктыкты дамытуга кYш салады. Ал Halyk Bank кызметкерлердщ кэаби бiлiктiлiгiн арттыруга жэне жумыс орнында сыйластык орнатуга назар аударады.
Корпоративтiк мэдениет тек iрi компаниялар Yшiн гана мацызды емес, сонымен катар шагын бизнес Yшiн де кажетл фактор болып табылады. Шагын компаниялар ездерiнiц дамуында накты мшез-кулык ережелерi мен философиясын орнаткан кезде олардыц жумысы элдекайда жецiл эрi тиiмдi болады. Корпоративтш мэдениетп калыптастыруда колданылатын эдiстерге сандык жэне сапалык зерттеулер, сауалнамалар, сухбаттар мен бакылаулар кiредi, бул эдютер компанияныц iшкi жагдайын терецiрек тусшуге мYмкiндiк бередi.
Жалпы, корпоративтiк мэдениеттщ дамуы - бул кэсiпорынныц табысты болашагын камтамасыз ету Yшiн ете мацызды. Сондыктан корпоративтiк мэдениетке ерекше назар аудару, кызметкерлердщ ынтымактастыгын арттыру жэне уйымдык максаттарга багытталган кундылыктарды ныгайту - бул кез келген компания Yшiн мацызды стратегиялык кадам болып табылады.
ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Дюсембаева Ж., Роль корпоративной культуры в повышении эффективности деятельности организации, Электронды ресурс: https://kazatu.edu.kz/webroot/js/kcfmder/upload/files/.pdf
2. Е. О. ГАСПАРОВИЧ, Корпоративная культура и социальная ответственность: диагностика, планирование, развитие Часть 1 Учебно-методическое пособие, Электронды ресурс: https://elar.urfu.m/Mtstream/10995/77183/1/978-5-7996-2670-90/o20_2019.pdf
3. Смит, Дж. (2013). "Corporate Culture and Performance."
4. KazMunayGas туралы ресми сайт: https://www.kmg.kz
5. Halyk Bank туралы ресми сайт: https://halykbank.kz
6. Coca-Cola Almaty туралы акпарат: https://www.cokecolacompany.com
7. Кочетков, В. А., & Мищенко, С. М. (2012). Корпоративная культура: Теория и практика
