ҚЫТАЙДАҒЫ ЖӘНЕ ӘЛЕМНІҢ БАСҚА ЕЛДЕРІНДЕГІ ПЕРСОНАЛДЫ БАСҚАРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

ЦЫТАЙДАГЫ ЖЭНЕ ЭЛЕМНЩ БАСЦА ЕЛДЕР1НДЕГ1 ПЕРСОНАЛДЫ БАСЦАРУДЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

ИЛЕСОВА Ж1БЕК АЙТБАЩЫЗЫ

Туран-Астана Университетi, студент, Астана, ^азакстан Республикасы

ЦАЛМ¥ХАМБЕТОВА БАЛЖАН АМАНГЕЛДЩЫЗЫ

Туран-Астана Университет^ студент, Астана, ^азакстан Республикасы

Аннотация: Бул мацалада Кытайдагы жэне элемнщ басца елдергндегг персоналды басцару ерекшелгктерг царастырылады. Жаhандану жагдайында адамресурстарын басцару элемдт нарыцтагы компаниялардыц бэсекеге цабтеттшгшц нег1зг1 факторларыныц бгргне айналуда. Кытайдагы конфуцийлт философия, батыс елдер1ндег1 индивидуализм, Азия елдер1ндег1 ужымшылдыц сияцты эртYрлi мэдениеттерде цолданылатын тэсшдер салыстырылады. Кызметкерлердi ынталандыру, билж иерархиясы, царым-цатынас мэселелерiне, сондай-ац эртYрлi мэдениеттерде жаца цызметкерлердi жумысца цабылдау жэне бешмдеу ерекшелжтерте ерекше назар аударылады.

Клт свздер: Адам ресурстарын басцару, Кытай, мэдени сипаттамалар, мотивация, иерархия, цызметкерлердщ бейiмделуi, жаhандану.

Annotation: This article explores the features of human resource management in China and other countries worldwide. In the context of globalization, human resource management has become one of the key factors for companies' competitiveness in the global market. The article compares approaches used in different cultures, such as Confucian philosophy in China, individualism in Western countries, and collectivism in Asian countries. Special attention is given to employee motivation, power hierarchy, communication styles, as well as recruitment and adaptation practices in different cultures.

Keywords: Human resource management, China, cultural differences, motivation, hierarchy, employee adaptation, globalization.

^аз1рп кезде, адам ресурстарын баскару кез келген уйымныц адам ресурстарын тиiмдi пайдалануына ыкпал ететш непзп функцияларыныц бiрi болып табылады. Мэдени дэстурлерге, тарихи тэжiрибелерге жэне экономикалык жагдайларга байланысты адам ресурстарын баскару тэсiлдерi эртYрлi елдерде эр тYрлi болып келедь Жаhандану жагдайында кептеген компаниялар ездершш HR Yлгiлерiн эртYрлi мэдениеттердш ерекшелштерше сэйкес бейiмдеудi талап ететш халыкаралык нарыктардагы катысуын кецейтуге умтылуда.

Ендiгi кезекте, ^ытайдагы персоналды баскарудыц ерекшелiктерiне токталайык. ^ытай - персоналды баскару принциптерiне айтарлыктай эсер ететiн ежелп мэдениетi мен бай дэстYрлерi бар ел. ^ытайлык менеджменттш негiзгi сипаттамаларыныц бiрi - Yлкендерге курмет, иерархия жэне ужымдагы Yйлесiмдiлiктi сактаудыц мацыздылыгын керсететiн конфуций философиясыныц кYштi эсерi болып табылады.

Иерархия жэне Yлкендердi курметтеу. Жумысшылар ез басшыларына Yлкен курметпен карайды жэне шешiм кабылдау эдетте жогары децгейде жYзеге асырылады. Кiшi кызметкерлер компанияныц стратегияларын талкылауга немесе мацызды шешiмдер кабылдауга сирек катысады, ейткеш олардыц басшыларыныц пiкiрi эркашан басымдыкка ие болып келедi.

^ытай мэдениет ужымдык мYДделерге багытталган, ол корпоративтш мэдениетте керiнiс табады. ^ызметкерлердш жеке эл-аукаты компанияныц жалпы максаттарыныц призмасы аркылы карастырылады. ¥йымга уйымшылдык пен адалдык эрбiр кызметкер Yшiн мацызды касиеттер болып саналады. Бул кебшесе ужымдык рухты ныгайтуга жэне ужымдагы келiсiмдi сактауга багытталган корпоративтiк ю-шараларда керiнедi.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

^ытайдагы мотивация узак мерзiмге негiзделген. ^ыска мерзiмдi бонустардыц орнына кытайлык компаниялар турактылык пен кэсiби есу мYмкiндiктерiн жш усынады. ^ытай мэдениетшш ужымшылдык кундылыктарына сэйкес келетiн когамдык тану жэне элеуметтiк артыкшылыктар сиякты жасырын марапаттарга да катты назар аударылады.

Элемнш баска елдершш персоналды баскару ерекшелштерш карастыратын болсак батыс елдерiнде, мысалы, А^Ш жэне Еуропа елдершш кепшшгшде адам ресурстарын баскару принциптерi индивидуализмге непзделген. Жеке даму, дербестiк жэне шешiм кабылдау еркiндiгi мацызды рел аткарады. ^ытайдан айырмашылыгы, батыстык кызметкерлер баскарудыц икемдi формаларына жэне аз иерархияга умтылады. Менеджердш релi катац менеджер емес, Yйлестiрушi жэне тэлiмгер релiне дейiн темендейдi. Мотивация жYЙелерiнде кызметкерлердi накты максаттарга жетуге ынталандыратын материалдык сыйакылар мен кыска мерзiмдi бонустар басым болады [1].

Баска Азия елдерi (Жапония, Ощуспк Корея). ^ытай сиякты Жапония мен Ощуспк Корея да ужымшылдык пен иерархия принциптерш устанады. Дегенмен, бул елдерде «кайдзен» (YЗдiксiз жетiлдiру) тYсiнiгiне Yлкен мэн берiледi. Адам ресурстарын баскару жумыс тиiмдiлiгiн Yздiксiз арттыруга багытталган. ^ызметкерлердш мотивациясы команданыц жетiстiктерiне непзделген, ал корпоративтш курылымдар кебiнесе емiр бойы бекiтiлiп, кызметкерлерге узак мерзiмдi турактылык пен мансаптык есудi камтамасыз етедi.

Скандинавия елдерi. Швеция, Дания сиякты Скандинавия елдершде тецдш пен ынтымактастыкка баса назар аударылады. 1с жYзiнде иерархия жок, барлык децгейдеп кызметкерлер шешiм кабылдау процесiне белсендi катысады. Ашыктык, сенiм жэне жумыс пен емiр арасындагы тецгерiм адам ресурстарын баскарудыц непзп принциптерi болып табылады. Менеджерлер кызметкерлердш мотивациясына оц эсер ететiн достык жэне колдау атмосферасын куруга тырысады [2].

Персоналды баскарудагы негiзгi аспектiлерге келетiн болсак, мэдениеттер арасындагы HR менеджментiндегi непзп айырмашылыктардыц бiрi - карым-катынас стиль ^ытайда жэне Азияныц баска елдершде карым-катынастыц жанама жэне ресми эдютерше басымдык берiледi. Ал, Батыс елдершде, керiсiнше, кызметкерлер ез идеялары мен пшрлерш ашык айта алатын тшелей карым-катынас стилiн колданадыДытай мен Жапония сиякты иерархиялык курылымдары бар елдерде жаца кызметкерлердi бейiмдеу ics мукият окытуды жэне ага эрiптестерге багынуды камтиды. Америка ^урама Штаттары мен Скандинавия сиякты демократиялык елдерде жаца кызметкер алгашкы кYннен бастап жумыс процестерше белсендi тYPде катысады жэне жш жогары жауапкершiлiктi алады. ЭртYрлi елдердегi кызметкерлердi ынталандыру мэдени ерекшелштерге ете тэуелдi. Индивидуалистiк дэстYрлерi бар елдер жеке жетютштер мен материалдык марапаттарга назар аударады, ал ужымдык мэдениеттер ужымдык енiмдiлiкке жэне тану мен курметтеу сиякты материалдык емес ынталандыруга баса назар аударады [3].

ЭртYрлi елдердегi адам ресурстарын баскарудыц езшдш ерекшелiктерi бар, олар мэдени, тарихи жэне экономикалык факторлармен байланысты. Халыкаралык децгейде табысты жумыс ютеу Yшiн компаниялар осы айырмашылыктарды ескерш, баскару тэжiрибесiн эр елдiц ерекше сипаттамаларына бейiмдеу керек. Жаhандану жагдайында компаниялар тиiмдiрек жэне ынталы команда куру Yшiн эртYрлi мэдениеттердiц озык тэжiрибелерiн бiрiктiретiн гибридтi тэсiлдердi енпзу кажеттiлiгiне кебiрек тап болганын атап еткен жен.

ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1. Хофстеде, Г. "Мэдениет жэне уйымдар. А;ыл-ой багдарламалары: ¥йымдьщ мшез-кульщка мэдени эсерГ'. — М.: Юрайт, 2019.

2. Цой, П. В. "Азия елдершдеп персоналды баскару: мэдени аспектшерГ. // "Персоналды баскару" журналы, 2021.

3. Джексон, Т. "Эр тYрлi мэдениеттердеп персоналды баскару: кросс-мэдени аспектшер". — СПб.: Питер, 2018.