CC BY
4ЭОЖ 345.522.2
ЦАЗАЦСТАНДАГЫ ГРАФИКА 0НЕРШЩ ЦАЗ1РГ1 ЖАГДАЙЫ
БОЛЫСБАЕВ ДАУЛЕТХАН СЕЙТМАХАНОВИЧ
фил.г.к., профессор, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент,
^азакстан
РСМАХАНБЕТОВА ШАХРИЗАДА ЕРКИНКЫЗЫ
п.г.к., ага окытушы, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент,
^азакстан
МАХАНБЕТОВА НАЗЕРКЕ ЭДШХАНЦЫЗЫ
магистр окытушы, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент,
^азакстан
БИМАХАНБЕТОВА ФАРИДА АЛЩЫЗЫ
магистрант, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университет^ Шымкент,
^азакстан
ty^h: ^азгргг цазац графикасы - бул енердщ ерекше саласы, онда дэстур мен жацашылдыц, улттыц мэдениет пен заманауи технологиялардыц синтез1 керШс табады. Казац графикасыныц жаца тенденциялары мен керкемдт багыттары еткен гасырдагы нег1зг1 графикалыц дэстYрлердi жалгастырумен цатар, элемд1к енердщ агымдары мен заманауи цогамныц цажеттiлiктерiне жауап беретт жаца багыттарды да цалыптастырады. Мацалада осы багыттардыц кейбiр негiзгi аспектiлерiне тоцталамыз.
Ктттж свздер: Графика енерi, графикалыц дизайн, жаца багыттар, технологиялар мен инновациялар, цифрлыц енер.
^азакстандагы графика енершщ казiргi жагдайы — бул елiмiздщ мэдени eмiршдеri мацызды кубылыстардыц бiрi болып табылады. Графика eнерi казiрri уакытта езшщ дамуы мен тYрлерiн эр тараптандырып, дэстYP мен заманауи тенденцияларды уштастыруда.
^азак бейнелеу eнерiндегi графика - кецеспк eнердщ алуан тYрлi керЫсшдеп кызыкты эрi елеулi кубылыс. ^азакстанныц бейнелеу eнерiнде eнердщ осы туршщ жемiстi дамуымен жэне белсендi eзара iс-кимылымен ерекшелендi.
Бул дYниетанымныц улттык жэне жалпы мэдени эволюциясыныц ерекшелштерше, кeркемдiк процестщ ерекшелiгiне, улттык eзiн-eзi растау кажеттiлiгiне, жеке басын ныгайтуга байланысты болып табылады. Бул кезецнщ пластикасы мен графикасы жетiстiктер мен кайшылыктарга, орыс жэне кецес мектептерiмен карым-катынасындагы улттык eнердi тYсiну кезещне, батыс еуропалык eнердщ прогрессивтi кубылыстарыныц эсерiне байланысты проблемаларга ие. ^азак eнерiшц бул тYрi элемдiк мураныц кeркем мэдениетiн ецбекпен жэне белсендi игерумен, реализм кагидаттарын жаца тусшумен, казiргi замангы eнердщ стильдiк алуан турлшгш жэне жекелеген шеберлердщ жеке iзденiстерiн ескеретiн ерекше стильдi iздеумен ерекшеленедi. Сонымен катар, ^азакстанныц графика мэселелерi бYкiл кецеспк графиканыц жай-^шн жэне олардыц кeпултты мэн-мэтiнiн сипаттайтын проблемалардан бeлiнбейдi.
^азакстандагы графика eнерi eз бастауын ХХ гасырдыц басынан алады. Алгашкы кезецде графика eнерi кeбiнесе кiтап иллюстрациялары мен плакаттармен байланысып, коммунистiк идеологияныц ыкпалында болды. Кецес кезецiнде графика шыгармалары, эаресе саяси такырыптарды, ецбек адамын, согыс пен жецiс кeрiнiстерiн бейнелеуге багытталды. Бiрак, осы уакыттан бастап, шыгармашылыктыц эртYрлi багыттары пайда болып, графиканыц eнер ретiнде танылуына негiз каланды.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
^азакстандагы графика енершщ K;a3ipri жагдайы бiрнеше Heri3ri багытта дамып келедi. Буган тYрлi стильдер мен техникалар жататынын айтуга болады: дэстYрлi жэне сандык графика, абстракция, символизм, суретшi эксперименттерi мен жаца медиа куралдары аркылы жасалган шыгармалар.
Традиционализм мен авангард: ^азакстандагы кептеген жас суретшшер дэстYрлi графикага жаца кырынан карап, классикалык эдiстердi заманауи мазмунмен уштастыруда. Мунда улттык элементтер мен кaзiргi заманныц когамдык мэселелерi езара байланыстырылады.
Цифрлык графика: Заманауи суретшшердщ кепшiлiгi сандык технологияларды колдана отырып, графикада жаца тэсiлдер мен керкемдш эдiстердi iздестiрiп, виртуалды шынды; пен анимацияныц элементтерiн пайдаланады. Бул багыт ^азакстандагы графика енерiнiц болашагына зор ыкпал етуi мYмкiн.
Эстетика мен элеуметтж мэселелер: ^aзiргi казак графикасы кебiнесе когамныц элеуметтiк мэселелерiн, экологиялык жагдайды, адамдар арасындагы карым-катынасты бейнелеуге багытталган. Сондай-ак, графика енерi халыктыц тарихы мен мэдениетiне, улттык кундылыктарына деген курмет пен iзденiстердi де камтиды.
^азак графикасында улттык символизм мен дэстYрлi енер элементтерi мацызды рел аткарады. Бул багыттыц бiр ерекшелiгi - коленер мен улттык накыштарды, атап айтканда, казактыц ою-ернектерi мен улттык бейнелеу енерiн заманауи графикалык тiлмен бiрiктiру. Эсiресе, графикада казак халкыныц мэдениетiн, турмысын, табигатын бейнелейтiн мотивтердi керуге болады.
Сондай-ак, графикалык дизайнерлер ез шыгармаларында казак тарихы мен мэдениетшщ мацызды кезецдерiн керсету Yшiн ежелгi символдар мен кескiндердi жацартып, оларды жаца контексте пайдалану YPДiсi кецiнен таралуда.
^aзiргi графикада цифрлык технологиялардыц кецiнен колданылуы ерекше мацызга ие. Компьютерлiк графика, 3D моделдеу жэне анимация секiлдi цифрлык эдютер казак графикасыныц жаца бет-бейнесiн калыптастыруда. Заманауи казак графикасыныц шыгармашылык процес ендi кагаз бен карындашпен гана шектелмей, сандык курылгылар мен багдарламалар аркылы жYзеге асырылуда.
Цифрлык енердщ артыкшылыгы - эртYрлi эдiстердi колдану мYмкiндiгi, мысалы, сурет салу, фотомонтаж, коллаж жасау, графикалык дизайн мен анимация жасаудыц жаца жолдарын енгiзу. Бул эдютердщ аркасында казак графикасы жаца децгейге кетершедг
Графикалык дизайн кaзiргi казак енерiнде мацызды орын алады. Бул салада елiмiзде эртYрлi дизайн багыттары, оныц iшiнде логотип жасау, брендт калыптастыру, кiтaптaрдыц, журналдардыц, плакаттар мен баска да баспа ешмдершщ дизайны сиякты кептеген жаца трендтер дамып келедг ^азак графикасындагы осы жаца багыттар кaзiргi заманга сай, эрi шыгармашылык тургыда жан-жакты болуды кажет етедi.
^aзiргi казак графикасында эксперимент™ жэне авангардтык багыттар да кец таралган. Мунда жаца форма мен стильдi iздеу, дэстYрлi емес эдiстердi колдану байкалады. Бул багыттыц мэш - керкемдiк тiлдiц жацашылдыгы мен еркiндiгiн керсету.
^азак графикасында элеуметпк мэселелердi, халыктыц кYнделiктi емiрiн жэне тарихи окигаларды керкем турде керсету аркылы, графика енерi кYPделi эрi терец философиялык мазмунга ие болуы мYмкiн. Эсiресе, жастар арасында бул багыт ете танымал болып келедi, ейткенi олар графика аркылы ез ойларын, идеяларын бiлдiрудiц жаца жолдарын iздейдi.
^aзiргi казак графикасы галамдык децгейде танылып, элемдiк енермен тыгыз байланыс орнатуда. Элемдегi графикалык тенденциялар мен стильдер казак графикасына да эсер етуде. Графика аркылы улттык мэдениет, тш, тарих жэне когамныц заманауи мэселелерi галамдык контексте усынылуда. Бул тенденцияныц басты ерекшелш - улттык касиеттер мен галамдык устанымдардыц арасында Yйлесiмдi байланыстыц пайда болуы.
^аз1рп казак графикасы жаца тенденциялардыц жэне керкемдiк багыттардыц пайда болуымен ерекшеленедi. Бул саланыц дамуында дэстYP мен инновацияныц, улттык мэдениет
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
пен элемдш Yрдiстердщ арасындагы синтез айкын кeрiнiс табады. Графикадагы жаца багыттар
енердщ жаца децгешне кeтерiлуге, казак енершщ галамдык кещспкте ез орнын табуына
септiгiн тигiзуде.
ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Байтурсынов А. ««Казак графикасы мен жазу тарихы». Алматы, 2005.
2. Кенжебаев Б. «^аз1рп казак енершщ даму кезецдерЬ». Алматы, 2012.
3. Жаксыгалиев Р. «^азiргi замангы казак графикасы жэне оныц тенденциялары». ^азак енер1 журналы, 2018, №3.
4. Сулейменов Б. «Керкемдш бейнелеу енершдеп жаца багыттар». Алматы, 2019.
5. Муканова Н. ««Казак графикасыньщ даму тарихы жэне жацашылдык багыттары». Энертану жэне дизайн журнал, 2020.
6. Тэтсмов Р. «^азiргi замангы енердеп концептуализм мен эксперимент». Алматы, 2021.
7. ^ожахметова С. «^азакстандагы жаца кeркемдiк тенденциялар мен жас суретшшердщ шыгармашылыгы». Жас суретшiлер жинагы, 2017.
8. Мейiрбеков Ш. «Графика енершдеп жаца технологиялар мен куралдар». ^азак eнерi, 2023.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
