CC BY
1ЭОЖ 345.7
ЦАЗАЦСТАНДАГЫ ГРАФИКАЛЫЦ 0НЕРД1 ДАМЫТУДЫЦ ЗАМАНАУИ
МЭСЕЛЕЛЕР1
БОЛЫСБАЕВ ДАУЛЕТХАН СЕЙТМАХАНОВИЧ
фил.г.к., профессор, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университет^ Шымкент,
^азакстан
МАХАНБЕТОВА НАЗЕРКЕ ЭД1ЛХАЩЫЗЫ
магистр окытушы, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент,
^азакстан
АГАД1ЛОВА ЖАНАР М¥РАТЦЫЗЫ
магистр, ага окытушы, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университет^
Шымкент, ^азакстан
БИМАХАНБЕТОВА ФАРИДА АЛЩЫЗЫ
магистрант, М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетi, Шымкент,
^азакстан
ty^h: Мацалада Казацстандагы графикалыц онердщ дамуыныц цазгргг мэселелерг царастырылган. Авторлар графикалыц онердщ эртYрлi салаларында кездесетт циындыцтар мен шектеулердi, сондай-ац онердщ цогам мен мэдениетке эсерт талдайды. Заман талабына сай жаца технологиялардыц, цифрлыц цуралдардыц енгiзiлуi, халыцаралыц байланыстар мен шыгармашылыц багыттардыц дамуы онердщ кортшн жэне мэшн озгертуде. Сонымен цатар, цазiргi графикалыц онердщ бтм беру, кэстцойлыц, инновация мен шыгармашылыц салаларындагы цажеттiлiктерi мен жаца мYмкiндiктерi жайында соз болады. Мацалада графикалыц онердi одан эрi дамыту Yшiн цажеттi жагдайлар, онердi жогары децгейде корсету Yшiн сарапшылардыц пiкiрлерi де келтiрiледi.
Ктттж свздер: Графикалыц онер, Казацстан онерi, заманауи онер, сандыц технологиялар, онердщ элеуметтт мэт
^азакстан бейнелеу енершщ осы турлершщ дамуы мен езара байланысыньщ кYрделi проблемасын зерттеуде алгаш рет олардыц эволюциясыныц кезецдерш, мураныц бай материалынан жэне казiргi орыс жэне батыстык енермен езара эрекеттесушен байкауга тырысады. БYгiнгi тацда казак енерi тарихыныц осы аспекпсше арналган зерттеулер жок.
^азакстан графикасыныц даму ерекшелiктерi республиканыц осы енер турлершщ де, улттык енер мектебшщ де шыгармашылык эволюциясындагы осы кезецнщ принципт мацыздылыгы туралы айтуга мYмкiндiк береди Осыдан кецеспк енер тарихындагы бар олкылыктыц орнын толтыру жэне осы кезецдеп казак енерi туралы калыптаскан тYсiнiктердi терецдету кажеттiлiгi туындайды. Отыз жыл бойы езара iс-кимыл мен езшдш кундылыкта ^азакстанныц графикасыныц дамуын сипаттауга, олардыц эволюциялык дамуыныц непзп тенденцияларын аныктауга, казактардыц улттык мэдениетшщ мурасына байланысты, олардыц бастауларын керсетуге, республиканыц бейнелеу енерi тарихына коскан Yлестерiн аныктауга эрекет жасады.
^азак бейнелеу енерiндегi графиканыц барлык жанрларыныц дамуын бакылау максатын кездемейдi. Соцгы онжылдыктардагы улттык жолдагы пластикалык жэне графикалык шеберлiктiц айкын жетiстiктерiн керсететш станоктык, шагын жэне кiтап графикасына назар аударылады. Тапсырма аясында автор карастырылып отырган кезецнiц графикасыныц дэстYрлi мэселелерiмен езара эрекеттесудегi мен езара байланысыныц принциптерiн зерттейдi. ^азак енершщ кептеген туындыларыныц iшiнде автор казiргi казак графикасыныц
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
дамуыньщ непзп зацдылыктары айкын кeрсетiлген кeркемдiк ерекшелiктер мен жумыстарды бeлiп кeрсеттi.
^азакстандагы графикалык eнердщ дамуы казiргi уакытта бiрнеше мацызды мэселелермен байланысты. Бул мэселелер графикалык eнердщ улттык ерекшелiктерiн сактай отырып, элемдiк децгейде бэсекеге кабшетп болуын камтамасыз ету Yшiн шешiлуi тиiс. Мунда кейбiр негiзгi аспектiлердi карастырайык:
Дэстур мен инновацияныц уйлес1м1
^азакстанда графикалык eнердщ бай тарихы мен улттык дэстYрлерi бар, бiрак казiргi уакытта заманауи технологиялар мен элемдш трендтердi ескеру кажет. Бул жерде графикалык дизайнерлердщ eз дэстурлерш сактай отырып, жаца техникалар мен эдiстердi енгiзу кабiлетi мацызды. Мысалы, цифрлык куралдар аркылы жумыс жасау, мультимедиялык жобаларды дамыту жэне жаца жанрлар мен стильдерге бешмделу.
Заманауи графикалык eнерде цифрлык технологиялар Yлкен рeл аткарады. Бул салада графикалык дизайн, иллюстрация, анимация, виртуалды eнер мен компьютерлiк графика кецiнен колданылады. ^азакстанда цифрлык куралдардыц кецiнен енгiзiлуi графика саласына жаца мYмкiндiктер ашып отыр. Алайда, бул жаца технологиялардыц колданылуы кэсiби шеберлiк пен дэстYрлi eнер арасындагы тецгерiмдi сактауды талап етедь Традиционалистер мен жацашылдар арасында пiкiрталастар туындап, цифрлык eнердiц артыкшылыгы мен кемшiлiктерi жeнiнде сурактар пайда болуда.
^азакстанныц графикалык eнерiнде улттык элементтердiц орны ерекше. Халыктыц KOлeнерi мен дэстYрлi eнерi графика саласында да eз кeрiнiсiн тапкан. Бiрак, кейде заманауи графикада улттык стильдер мен дэстурлер толыктай жацартып немесе «заманауи» багытта eзгертiлiп, олардыц тарихи магынасы мен мэнi жогалуы мYмкiн. Сондыктан улттык идентичность пен графикалык eнердiц eзара байланысын сактап калу мацызды мэселе болып табылады.
Заманауи графикада улттык стильдер мен дэстурлер жш жацартылып, олардыц классикалык кeрiнiстерi жаца, казiргi замангы элементтермен бiрiктiрiледi. Бул процесс дэстYрлердiц мэнiн сактау мен жаца талгамга сай eзгерiстер енгiзу арасындагы нэзiк тепе-тецдшт талап етедi.
Эрине, мундай жацартулар дэстYрлi мэдениет пен eнердiц мэнш жогалтуга экеп согуы мYмкiн, себебi олар кeбiнесе тарихи контекстiнен бeлiнiп калады. Сонымен бiрге, казiргi заманныц технологиялык жэне эстетикалык талаптарына сай болганда, улттык стильдер жаца магына алып, элемдiк eнердегi eз орнын табуы мYмкiн.
Заманауи графика адбшесе мультимедиялык eнермен бiрiгедi. Мультимедиялык дизайн, анимация мен видеоeнер графикамен тыгыз байланысты болып келедi. ^азакстандык дизайнерлер мен суретшшер осы жаца багытта тэжiрибе жинактап, элемдiк децгейде танылуга умтылуда. Дегенмен, мультимедиялык eнердiц кещнен дамуы eз кезегiнде шыгармашылык еркшдшт шектеп, комерциализация мен стандартталудыц каушн тудырады.
Графика мен мультимедиялык eнердiц бiрiгуi казiргi замангы eнер мен дизайнныц мацызды YPДiсiне айналды. Бул ею багыттыц интеграциясы, эдетте, технологиялык дамулармен тыгыз байланысты. Графика дэстYрлi тYPде бейнелеу eнерiнiц бiр бeлiгi ретiнде карастырылып келсе, мультимедиялык eнер - эртYрлi акпараттык куралдарды, мысалы, бейнемазмунды, дыбысты, анимацияны жэне интерактивт элементтердi камтиды.
Бул бiрiгу эдетте келес тэсiлдер аркылы жYзеге асады:
1. Анимация мен графика: Графикалык иллюстрациялар мен суреттер анимациялык элементтермен Yйлеседi, бул мультимедиялык контенттi жандандырады.
2. Интерактивт1 графика: Кeбiнесе сайттар мен косымшаларда колданылатын графика интерактивт болып, пайдаланушылардыц эрекеттерiне жауап береди
3. Виртуалды шындык: Графикалык дизайн мен мультимедиялык элементтер виртуалды ортада бiрiгiп, толыкканды тэж1рибе усынады.
4. Видео-арт: Графика мен бейнемазмунды ôipiKTÏpin, онер туындысын жасау, оны визуалды api дыбыстык децгейде тэж1рибе ету.
Бул 6ipi^ графикалык дизайн мен мультимедиялык онердщ дэстYpлi шекараларын бузып, шыгармашылык мYмкiндiктеpдi кецейтедi. Сонымен катар, тYpлi платформалар мен жаца технологиялар аркылы корерменмен байланысты терецдетуге мYмкiндiк береди
Графикалык онерде жаца технологиялардыц енгiзiлуi (мысалы, виртуалды шындык, анимация, 3D модельдеу) оте мацызды. Осы салаларда жумыс ютейтш мамандар Yшiн жаца куралдар мен багдарламаларды мецгеру, заманауи ондipiс пpоцестеpiн жаксы тYсiну мацызды.
Графикалык онерде жаца технологиялар енпзшген сайын, оныц мYмкiндiктеpi кецейiп, шыгармашылыктыц жаца багыттарына жол ашады. Виртуалды шындык, анимация, 3D модельдеу сиякты технологиялар суретшшерге оз идеяларын жаца децгейде жетюзуге мYмкiндiк беpедi. Бул технологиялар тек эстетикалык кундылыктарды арттыруга гана емес, сонымен катар корерменмен озара эрекеттесу тэсiлдеpiн озгеpтедi. Мысалы, виртуалды шындыкты колдана отырып, корермендер онер туындыларына тiкелей араласып, оларды тэжipибе етуге мYмкiндiк алады.
Казакстандагы графикалык онер ^ipri кезде коптеген озгерютер мен даму Ypдiстеpiнен отуде. Бул салада казак онершщ дэстYpлеpi мен заманауи тенденцияларыныц Yйлесiмi айкын байкалады. Эсipесе, Казакстанныц тэуелсiздiгiн алганнан кешн, оз мэдениетiмiздi, улттык кундылыктарды корсету максатында графикалык онеpдiц жаца багыттары пайда болды. Казipгi уакытта графикалык дизайн, иллюстрация, плакат онер^ веб-дизайн жэне баска да сан алуан графикалык салалар дамып келедь
Казакстандагы графикалык онеpдiц басты еpекшелiктеpi — улттык элементтеpдi сактап, оларды заманауи стильде кайта оцдеу жэне элемдш YPДiстеpге сэйкестендipу. Мысалы, казактыц дэстYpлi ою-оpнектеpiн заманауи графикалык дизайнда колдану танымал болып келедi. Бул тек онердщ озш емес, улттык мэдениетп де дэpiптеуге мYмкiндiк беpедi.
^аз1р казак графикалык онеpi элемдiк децгейде мойындалатын болды, жэне бул салада талантты жас мамандар кобейiп келедь
ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Байтурсынов А. «Казак графикасы мен жазу тарихы». Алматы, 2005.
2. Кенжебаев Б. «^аз1рп казак онеpiнiц даму кезецдерЬ». Алматы, 2012.
3. Жаксыгалиев Р. «Каз1рп замангы казак графикасы жэне оныц тенденциялары». Казак онер1 журналы, 2018, №3.
4. Сулейменов Б. «Коркемдш бейнелеу онершдеп жаца багыттар». Алматы, 2019.
5. Муканова Н. ««Казак графикасыныц даму тарихы жэне жацашылдык багыттары». Энертану жэне дизайн журнал, 2020.
