Научная статья на тему 'ЖҮКТІЛІЛЕРДЕГІ ТЕМІР ТАПШЫЛЫҚТЫ АНЕМИЯ: ӘДЕБИ ШОЛУ'

ЖҮКТІЛІЛЕРДЕГІ ТЕМІР ТАПШЫЛЫҚТЫ АНЕМИЯ: ӘДЕБИ ШОЛУ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
2
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
анемия / қауіп / таралуы / жүктілік / денсаулық

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Утепова К. Я., Муздыбаева Г. А., Бекметова С. М.

Анемия-бүкіл әлемдегі адамдарға әсер ететін ең ауыр аурулардың бірі. Ауру үнсіз, баяу дамиды және бірнеше физикалық белгілері бар. Жүктілік кезіндегі анемия мерзімінен бұрын босану, төмен салмақ және ұрықтың даму ақауларының қаупін тудырады және қоғам мен отбасыларға қосымша шығындар әкелуі мүмкін. Сондықтан бұл зерттеудің мақсаты бүкіл әлем бойынша жүкті әйелдерде анемияның таралуына жүйелі шолу және мета-талдау жүргізу болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖҮКТІЛІЛЕРДЕГІ ТЕМІР ТАПШЫЛЫҚТЫ АНЕМИЯ: ӘДЕБИ ШОЛУ»

ЖYКТIЛIЛЕРДЕГI ТЕМ1Р ТАПШЫЛЬЩТЫ АНЕМИЯ: ЭДЕБИ ШОЛУ

УТЕПОВА К.Я.

Облыстык клиникалык аурухана, Шымкент каласы

МУЗДЫБАЕВА Г.А.

«^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-TYpiK университет!» мекемес

Шымкент, ^азакстан Республикасы

БЕКМЕТОВА С.М.

«Санитас» емдеу сауыктыру орталыгы, ТYркестан, ^азакстан Республикасы

ah6muh-6ykim элемдегг адамдарга эсер ететт ец ауыр аурулардыц 6ipi. Ауру yhci3, баяу дамиды жэне бiрнеше физикалыц белгiлерi бар. Жуктшк кезiндегi анемия мерзiмiнен бурын босану, темен салмац жэне урыцтыц даму ацауларыныц цаутн тудырады жэне цогам мен отбасыларга цосымша шыгындар экелуi mymkm. Сондыцтан бул зерттеудщ мацсаты букт элем бойынша ЖYктi эйелдерде анемияныц таралуына ЖYйелi шолу жэне мета-талдау ЖYргiзу болып табылады.

Krnmmi свздер: анемия, цаут, таралуы, ЖYктiлiк, денсаулыц

ЖЕЛЕЗОДЕФИЦИТНАЯ АНЕМИЯ У БЕРЕМЕННЫХ: ЛИТЕРАТУРНЫЙ

ОБЗОР

УТЕПОВА К.Я.

Областная клиническая больница,город Шымкент, Казахстан;

МУЗДЫБАЕВА Г.А.

2Учреждение «Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави», Шымкент, Республика Казахстан;

БЕКМЕТОВА С.М.

Лечебно-оздоровительный центр «САНИТАС», ТYркестан, Республика

Аннотация. Анемия является одним из наиболее критических состояний здоровья, поражающих людей во всем мире. Заболевание протекает бессимптомно, с медленным прогрессированием и несколькими физическими симптомами. Анемия во время беременности несет риск преждевременных родов, низкого веса при рождении и пороков развития плода и может налагать дополнительные расходы на общество и семьи. Поэтому целью данного исследования является проведение систематического обзора и метаанализа распространенности анемии у беременных женщин во всем мире.

Ключевые слова:анемия,риск, распространенность,беременность, здоровья

IRON DEFICIENCY ANEMIA IN PREGNANT WOMEN: A LITERARY REVIEW

UTEPOVA K.YA.

Regional Clinical Hospital, Shymkent city

MUZDYBAEVA G.A.

Institution "Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh Turkish University, Shymkent, the Republic of Kazakhstan

BEKMETOVA S.M.

"Sanitas" treatment and rehabilitation center, Turkestan, Republic of Kazakhstan

Anemia is one of the most critical health conditions affecting people worldwide. The disease is silent, with a slow progression and a few physical symptoms. Anemia during pregnancy carries the risk ofpremature birth, low birth weight, and fetus malformations and can impose additional costs on society and families. Therefore, the aim of this study is to conduct a systematic review and metaanalysis on the prevalence of anemia in pregnant women worldwide.

Key words:anemia,risk, prevalence,pregnancy, health

Kipicne: Анемия-жуктшктщ жш кездесетш аск;ынуларыньщ 6ipi. Жукп эйелдерде оньщ жетекшi белпсьгемоглобин децгешнщ тeмендеуi (НБ) <110 г / л 1) 90% жагдайда жукп эйелдердеп анемия TeMip тапшылыгы болып табылады. Мундай анемия TeMip тапшылыгыныц эртYрлi физиологиялы; жэне патологиялы; процестерiне байланысты дамып келе жаткан гемоглобин синтезшщ бузылуымен сипатталады. ДД¥ мэлiметтерi бойынша, жYктi эйелдерде ЖДА жшлш 21-ден 80% - га дешн. Темiр тапшылыкты болуы eMip сапасыныц бузылуына экеледi, ешмдшкп тeмендетедi, кептеген органдар мен жуйелердщ функционалды; бузылыстарыны тудырады. ЖYктi эйелдерде темiр тапшылыгы кезiнде босанудыц аскыну каупi артады, ал уактылы жэне тшсп терапия болмаган жагдайда урыкта темiр тапшылыгы пайда болуы мYмкiн [1].

Темiр - eмiрлiк мацызды элементтердщ 6iрi; адам агзасында шамамен 4 г темiр бар, оныц 75% - ы гемоглобинде. Темiр жануарлардан алынатын eнiмдерден (ет), элдекайда нашар -eсiмдiк тектес тагамдардан толы; сщедь Энiмдерден Темiрдщ 6eлiнуi оларды термиялы; eвдеу,муздату жэне уза; са;тау кезiнде азаяды.Темiр эйелдщ денесшен тэулiгiне 2-3 мг мeлшерiнде шек, eт, зэр, терi эпителийi,лактация жэне етекюр кезiнде шыгарылады[2].

ЖYктiлiктен тыс уа;ытта темiрге деген кажеттiлiк тэулшне 1,5 мг. ЖYктiлiк кезiнде бул ^рсете^ тура;ты тYPде артады: I триместрде - тэулшне 1 мг, II триместрде -тэулшне 2 мг, III - тэулшне 3-5 мг. Темiрдщ жогалуы жYктiлiктщ 16-20-шы аптасында 6ай;алады, бул уры;та гемопоэз процесшщ басталу кезещмен жэне жYктi эйелде ;ан адлемшщ улгаюымен сэйкес келедь Босану кезiнде (физиологиялы; ;ан жогалту кезiнде) 200 - ден 700 мг-га дейiн темiр жогалады, ал лактация кезшде-тагы 200 мг.осылайша, жYктiлiк кезiнде жэне босанганнан кейiнгi кезевде ана депосынан 800-950 мг темiр жумсалады. Дене 4-5 жыл шшде темiр ;орын ;алпына келтiре алады. Егер эйел жYктiлiктi осы мерзiмнен бурын жоспарласа, онда ол сeзсiз анемияны дамытады [3].

ЖYктiлiк кезшдеп анемияныц дамуына келесi процестер экеледг

* организмде болатын метаболикалы; eзгерiстер

осы кезевде;

* 6iркатар дэрумендер мен микроэлементтердщ (кобальт, марганец, мырыш, никель)концентрациясыныц тeмендеуi;

* гормоналды тепе-тевдштщ eзгеруi, атап айт;анда эритропоэздщ тежелуш тудыратын эстрадиол мeлшершщ жогарылауы;

* жYктi эйелдщ денесiнде В12 дэрумеш, фолий ;ыш;ылы жэне а;уыз тапшылыгы;

* агзадагы тотыгу процестершщ бузылуымен оттегшщ жетiспеушiлiгi;

* иммунологиялы; eзгерiстер

дамып келе жат;ан урыщтыц тiндерiмен ана агзасын тура;ты антигендiк ынталандыру;

* урыщтыц дурыс дамуы Yшiн ;ажет ана агзасыныц ;оймасынан темiрдi тутыну[4].

ЖYктiлiк кезiнде физиологиялы; немесе" жалган " анемия болуы мYмкiн. Бул форманыц

пайда болуы ;анныц жеке компоненттершщ 6iркелкi емес eсуiне байланысты. Бул уа;ытта жYктiлiк ананыц ;ан ^лемшщ 30-50% - га артуы (компенсаторлы; реакция ретiнде) -непзшен плазмага байланысты. Тиiсiнше, ;ан мен плазманыц пiшiнделген элементтершщ ^лемдш ;атынасы соцгысына ;арай сысады.Анемияныц бул тYрi емдеудi ;ажет етпейдi [5].

Анемияныц клиникалык кершктерьАнемия спецификалык емес белгшер кешенiмен кeрiнедi жэне тiндерге оттегшщ жеткiлiксiз жетюзшушен туындайды. Анемияныц негiзгi клиникалык керша - жалпы элсiздiк, шаршаудыц ^шею^ мазасыздык, бас айналу, шуылдау, кез алдында калтырау, тахикардия, жаттыгу кезшде ентiгу, естен тану, уйкысыздык, тацертецп бас ауруы, умытшактык, eнiмдiлiктiц темендеуЦб].

Темiр тапшылыгыныц салдары: тершщ кургауы, оныц Yстiнде жарыктардыц пайда болуы; эпидермистщ тутастыгын бузу, айналасындагы тшдердщ кабынуымен ауыздыц бурыштарында жаралар мен жарыктардыц пайда болуы; тырнактардыц eзгеруi (сынгыштык, кабаттану, келденец жолактар; тырнактар тегiс болады, ойыс касык тэрiздi пiшiндi алады); шаштыц тYсуi (шаш бeлiнедi, оныц уштары бeлiнедi) [7].

Темiр тапшылыгына байланысты пациенттер сезiнедi тiлде жану сезiмi; дэм бузылган (бор, тiс пастасы, кYл, саз, кум, шик дэндi дакылдарды жеуге деген умтылыс бар, белгiлi бiр иiстерге (ацетон, бензин, керосин, нафталин) зиянды тэуелдiлiк), кургак жэне катты тагамдарды жуту киын болуы мYмкiн; iште ауырлык пен ауырсыну сезiмi бар (гастрит сиякты); жeтелгенде жэне ^лгенде зэр шыгаруды устамау, тYнгi энурез, булшыкет элсiздiгi, терi жамылгысыныц бозаруы, артериялык гипотензия, тeмен температура. Темiртапшылыкты анемияныц ауыр тYрлерiнде анемиялык иокард дистрофиясы дамиды[8].

Тем1р тапшылыгы анемиясы бар эйелдердеп жуктшжтщ аFымы:ЖYктiлiк кезiнде оттегiнi тутыну 15-33% -га eсетiндiктен, темiр тапшылыгы анемиясымен ауыратын эйелдерге миокардта дистрофиялык eзгерiстердiц дамуымен катар жYретiн кайталама метаболикалык бузылулардыц кейiнгi дамуымен ауыр тiндiк гипоксия сипатталады. жатыр мен плацента, бул плацентарлы жеткiлiксiздiктiц пайда болуына жэне урыктыц дамуын кешiктiредi[9].

Темiр тапшылыгы анемиясы жYктi эйелде iсiнудiц дамуына экелетiн денеде акуыз тапшылыгыныц пайда болуымен акуыз алмасуыныц бузылуымен сипатталады.

Темiр тапшылыгы анемиясы бар жYктiлiктiц негiзгi аскынулары:

• тYсiк тастау каут (20-42%);

• гестоз (40%);

• артериялык гипотензия (40%);

• плацентаныц мерзiмiнен бурын Yзiлуi (25-35%);

• урыктыц дамуыныц кешiгуi (25%);

• мерзiмiнен бурын босану (11-42%).

Босану жиi кан кетумен киындайды (48%). Босанганнан кейiнгi кезецде эртYрлi кабыну аскынулары болуы мYмкiн (12%) [10,11].

Анемия диагностикасы. Клиникалык кан анализшдеп стандартты кeрсеткiштердi багалаудан баска (Hb, эритроциттер, гематокрит, ESR) IDA диагностикасы TYC индикаторын, эритроциттердегi орташа Hb мазмунын багалауга негiзделген. морфологиялык сурет эритроциттер, сарысу темiрi, ферритин, трансферрин, сарысудыц жалпы темiрдi байланыстыру кабiлетi кан. Анемияны диагностикалаудыц «алтын стандарты» сакталуда ферритиндi аныктау жYктiлiк кезiндегi ферритин мен Hb кeрсеткiштерiнiц динамикасы келесiдей: бiрiншi триместрде ферритин децгеш шамамен 50%, Hb - 130 г/л; II-де - тшсшше шамамен 30% жэне 118-120 г/л; III-де - кем дегенде 12% жэне 109-110 г/л (2-кесте) Темiр тапшылыгын ерте аныктау Yшiн босанганнан кешн жэне лактацияны токтатканнан кешн тексеру кажет[12,13]. Егер ферритин децгеш <30 нг/мл дешн тeмендесе, мультивитаминдi кешендер мен пробиотиктермен бiрiктiрiп 2-3 ай бойы темiр препараттарымен емдеудщ профилактикалык курстарын жYргiзу кажет. Егер ферритин децгеш <20 нг/мл тeмендесе, емдеу ферритиннщ калыпты децгейi аныкталганша жалгасады (50-70 нг/мл; Hb - 130-135 г/л). оныц даму каут жогары; мундай факторлар:

• тагамнан агзага темiрдiц тYсуiнiц тeмендеуi (вегетариандык, анорексия • iшкi агзалардыц созылмалы аурулары (ревматизм, жYрек акаулары, пиелонефрит, гепатит); бауыр аурулары (жинактау процестерi бузылган).

денедеп TeMip жэне оны тасымалдау); асказанныц жэне он ею елi шектщ ойык жарасына, геморройга байланысты асказан-iшeктeн кан кету; дивертикулез

шек; спецификалы; емес ойык жаралы колит; гельминтикалык инвазия;

• созылмалы мурын аркылы кepiнeтiн аурулар кан кету (тромбоцитопатиялар, тромбоцитопениялык пурпура гинекологиялык аурулармен бipгe жYpeдi);

ауыр eтeккip немесе жатырдан кан кету (эндометриоз, жатыр миомасы, гиперпластикаэндометриялы; процестер);^ ауыр акушepлiк анамнез (кеп туылган эйелдер, анамнeзiндe eздiгiнeн тYсiк тYсipу, босану кeзiндeгi кан кету);

• осы жYктiлiктщ аскынган агымы (кеп жYктiлiк, ерте токсикоз, жYктi эйелдщ жас жасы - 17 жастан аз, 30 жастан аскан примигравидалар, артериялык гипотензия, жYктiлiк кeзiндeгi созылмалы жукпалы аурулардыц epшуi, преэклампсия, плацента превиа, мезгшаз плацента. Yзiлiс). Тэуекел тобындагы жYктi эйелдерде ИДА дамуыныц алдын алу жYктiлiктiц 14-16-шы аптасынан бастап 2-3 апталык курстарда 4-6 айга тeмip препараттарыныц немесе курамында тeмipi бар мультивитаминдi кешендердщ шагын дозаларын тагайындаудан турады. 14-21 кундш Yзiлiстep (6íp жYктiлiккe тек 3-5 курс), сонымен бipгe диетаны езгерту керек -курамында оцай сщетш тeмip бар тагамдарды кeбipeк жеу керек. Алайда жYктi эйел тeмipдiц кажeттi дозасын жэне соцгысыныц сщуш жаксарту Yшiн кажeттi синергетикалык витаминдepдi тек тамак аркылы ала алмайды[13]. Бул тeмipдiц максималды мeлшepi

тагамнан ti^i мYмкiн, тэулiгiнe 2,5 мг аспайды. Сондыктан анемияныц алдын алу жэне оныц жещл тYpiн емдеу Yшiн тeмipдiц тeмeн дозасы бар дэpi-дэpмeктepдi тагайындау усынылады - 60 мг. ДД¥ сарапшылары Fe3+ емес, шшетш Fe2+ колдануды усынады. Мундай препараттарга Vitrum Prenatal Forte препараты юредь курамында тeмipдiц усынылатын дозасы (60 мг), ДД¥ усынымдарына сэйкес барлык эйелдер анемияныц алдын алу жэне емдеу Yшiн барлык жYктiлiк кeзiндe жэне лактацияныц алгашкы 6 айында курамында тeмip жэне оныц синергисп бар препараттарды кабылдауы керек. [14].

Анемияныц ем1: Тeмip тапшылыкты анемиясы бар жYктi эйелдер, дэрьдэрмекпен емдеуден баска,арнайы диетаны тагайындацыз. Тeмipдiц ец кeп мeлшepi ет eнiмдepiндe кeздeсeдi; Оныц iшiндe тeмipдiц 25-30% адам агзасына сiцeдi, ал баска жануарлардан алынатын eнiмдepдeн (жумыртка, балык) - 10-15%, eсiмдiк eнiмдepiнeн - тек 3-5% тeмipдiц ец ^п мeлшepi (. 100 г eнiмдe ) курамында: бауыр (19,0 мг), какао (12,5 мг), жумыртканыц сарысы (7,2 мг), жYpeк (6,2 мг), бузау бауыры (5,4 мг), есюрген нан (4,7 мг) , epk (4,9 мг), бадам (4,4 мг), куркетауык (3,8 мг), шпинат (3,1 мг) жэне бузау ет (2,9 мг), тамактан кYнiнe тек 2,5 мг тeмip сiцeдi, ал дэршк заттар 15-20 есе кeп! Сондыктан, жYктiлiк кeзiндeгi анемияга арналган дэршк терапия кажет, тeмip препараттарымен емдеу, Hb децгешнщ 3^i аптасыныц соцында гана жогарылауы керек[15]. ^ан кepсeткiштepiн калыпка кeлтipу eмдeудiц 5-8 аптасынан кешн орын алады, бipак бул денедеп тeмip корын калпына кeлтipудi кepсeтпeйдi. Осы максатта ДД¥ сарапшылары 2-3 айлык емдеуден кeйiн анемияны eмдeудi токтатпауды, тек емдеу Yшiн колданылатын препараттыц дозасын eкi есе азайтуды усынады. Бул курс тагы 3 ай жалгасады. 3pi карай, денедеп тeмip корын толыгымен калпына келпргеннен кeйiн де, алты ай бойы курамында тeмipi бар препараттардыц шагын дозаларын кабылдауды жалгастырган жeн.

ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР.

1. Сорокина А. Анемия у беременных // Врач. 2015. №5. URL: https://cyberleninka.ru/arti cle/n/anemiya-u-berem ennyh

2. Karami M, Chaleshgar M, Salari N, Akbari H, Mohammadi M. Global Prevalence of Anemia in Pregnant Women: A Comprehensive Systematic Review and Meta-Analysis. Matern Child Health J. 2022 Jul;26(7):1473-1487. doi: 10.1007/s10995-022-03450-1. Epub 2022 May 24. PMID: 35608810.

3. Петров Ю. А., Горяева А. Э. Железодефицитная анемия у беременных //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2018. - №. 5-1. - С. 240-244.

4. Саркисова, Л. В., Умидова, Н. Н., Муаззамов, Б. Б., Муаззамов, Б. Р., & Ахророва, Л. Б. (2019). Пути улучшения способов профилактики и лечения анемии беременных. Новый день в медицине, (2), 275-279.

5. Атаджанян А. С. Анемия у беременных: клинико-патогенетические подходы к ведению беременности //Журнал акушерства и женских болезней. - 2017. - Т. 66. - №. 5. - С. 56-63.

6. Овчинникова, О. В., ЛАЗУРеНКО, В. В., Мерцалова, О. В., & Антонян, М. И. (2010). Железодефицитная анемия у беременных: новые подходы к лечению. Международный медицинский журнал.

7. Давыдова Ю. В., Лиманская А. Ю., Огородник А. О. Железодефицитная анемия в XXI веке: ионные и неионные препараты железа, практические рекомендации для беременных //Здоровье женщины. - 2013. - №. 3. - С. 25-29.

8. Кулаков В. И., Серов В. Н. Железодефицитная анемия и беременность //Здоровье женщины. - 2015. - №. 9. - С. 21-24.

9. Тихомиров А. Л., Сарсания С. И. Проблема железодефицитной анемии у женщин: пути решения //РМЖ. Мать и дитя. - 2020. - Т. 3. - №. 1. - С. 44-50.

10. Выхристюк, Ю. В., Ильенко, Л. И., Шалина, Р. И., Сичинава, Л. Г., Караганова, Е. Я., Плеханова, Е. Р., ... & Спиридонов, Д. С. (2017). Железодефицитная анемия у беременных: принципы лечения и профилактики. Лечебное дело, (1), 24-34.

11. Виноградова М. А., Федорова Т. А., Рогачевский О. В. Влияние железодефицитной анемии на исходы беременности //Акушерство и гинекология. - 2015. - №. 7. - С. 78-82.

12. Лебедев В. А., Пашков В. М. Принципы терапии железодефицитной анемии у беременных //Трудный пациент. - 2010. - Т. 8. - №. 8. - С. 20-24.

13. Жорова В. Е., Хилькевич Е. Г. Частота и распространенность железодефицитной анемии //Медицинский совет. - 2018. - №. 13. - С. 78-81.

14. Виноградова М. А. Анемия у женщин репродуктивного возраста: диагностика и коррекция железодефицита //Акушерство и гинекология. - 2019. - №. 6. - С. 140-145.

15. Доброхотова Ю. Э., Бахарева И. В. Железодефицитная анемия: профилактика и лечение при беременности //Лечебное дело. - 2016. - №. 3. - С. 4-13.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.