CC BY
9МЕДИЦИНСКИЕ НАУКИ
УДК 1
Абдрахман Д.Р.
Караганды Медицина Университет
Исаберген М.К.
Караганды Медицина Университет
Кылышбай Е.А.
Караганды Медицина Университет
Гылыми жетекш^ Байманова А.М.
Караганды Медицина Университет
ЖУКТ1Л1К КЕЗ1НДЕГ1 АНЕМИЯ КАУ1ПТ1Л1Г1
Аннотация: в статье рассматривается жукт1л1к кезтдег1 анемия цаутттт. Ключевые слова: медицина, анемия, цауттшт.
Анемия немесе кан аздык ауруына бYгiнгi тацда кептеген жандар ушырауда. Дэр^ерлердщ айтуы бойынша, анемия ауруына кыз-келшшектер мен кiшкентай сэбилер кеп ушырайды. Ал жYктi эйелдер Yшiн од мулде каушт: жYктшктщ дурыс дамымауына, киын босануга, курсактагы нэрестенщ дурыс жетiлмеуiне соктырады.
ЖYктiлiк кезiндегi анемия— гемоглобиннщ темендеуi, жYктiлiк кезенднде туындайды жэне онымен байланысты патогенетикалык. Элсiздiкпен керiнедi, шаршау, айналуы, дэм мен хош иiстiц артыкшылыктарын бузу, жYрек ауруы, булшыкет элшздт, парестезия, шырышты закымдануы, терiнiц езгеруi, тырнактар, шаш. Жалпы клиникалык кан анализi жэне темiр метаболизмiн зертханалык зерттеу. Темею бар
препараттарды емдеуге арналган, фолий кышкылы, цианокобаламин, антибиотерапияга карсы кешендi терапия eткiзу туралы куэлшке сэйкес.
Гемациялык анемияныц пайда болуыныц физиологиялык алгышарттарыныц болуы (гидриема) б^л ауруды жYктiлiктегi патологияныц ец кеп таралган тYрлерiнiц бiрi к¥райды. Экономикалык жагынан дамыган елдерде клиникалык жагынан ауыр белгiлерi бар аурудыц айкын кeрiнiстерi 16-21-де кездеседi% наукастар, дамушы елдерде олардыц таралуы 80-ге жетедi%. Сонымен катар жасырын (жасырын) темiрдiц жетюпеушшп, жYктiлiктiц аякталуы бойынша диетаныц пайдалылыгын ескере отырып, 50-100 байкалады% эйелдер. Гемациялык анемияныц басым тYрi — темiр тапшылыгы, 75-95 диагноз койылды% iстер. Патологияны уактылы аныктаудыц мацыздылыгы жYктiлiктiц киындыгы мен гипоксиялык жагдайдыц пайда болуы ыктималдылыгымен байланысты, оттепге с^раныстыц физиологиялык ^лгаюы аясында 15-33%.
ЖYктi эйелдiц канындагы гемоглобиннiц жэне эритроциттердщ жеткiлiксiз мeлшерi екi факторга байланысты, тiкелей жYктiлiкпен байланысты, алдыцгы аурулар. Акушерлiк жэне гинекология саласындагы мамандардыц байкауларына сэйкес, пестицидтердiц кепшшгшде гестациялык гидремияныц физиологиялык себептерi тYсiндiрiледi, ретiнде:
ЖYктiлiк II токсанынан бастап, Плацентлк кешендi барабар ^стау Yшiн кеп темiр кажет. Б^л бакыланатын элемент eсiп келе жаткан ^рыктыц кeмегiмен тез арада тугынылады, плацента енпзшед^ эритроциттердiц жалпы санын ^бейту Yшiн колданылады, кан айналатын эйелдер. Yшiншi триместрдiц басында, жYктi эйелдщ безде кYнделiктi кажеттшп кем дегенде 4-6 мг к^райды, ал 32-34 аптада кемшде 10 мг кажет/^н.
ЖYктiлiк кезецiнде айналымдагы плазманыц кeлемi 40-50 дейiн артады%, эритроциттердiц массасы тек 20-35 к¥райды%. Б^л бездщ жэне пластиктегi заттардыц жогарылауына байланысты, аз мeлшерде эритропоэздiц мeлшерлемесi ЦКК-нщ eсу каркынынан сэйкес келмейдi. ДД¥ ^сынымдарына сэйкес, жYктi эйелдердiц гемоглобин децгешн 110-га дейiн тeмендетуге мYмкiндiк бередi,0 г/л, жэне гематокрит — 33-ке дейiн%.
Фактор, босанганнан кешнп кезецде анемияны ауырлатады, босану кезiнде физиологиялык жогалту 150 мл канга дешн жетедi, эрбiр 2-де,0-2,Оныц iшiнде 5 мг 1 мг темiр бар. Мамандар бiркатар патологиялык себептердi аныктайды, ауру тудырады. Кызыл кан клеткаларыныц келемiн азайту (микроцитикалык анемия) Энеркэсштш уланулармен интоксикация жагдайында гемоглобиннiц тшсл децгейiмен темендеу байкалады (мысалы, коргасын), кептеген созылмалы аурулар (ревматизм, кант диабет^ асказан жарасы, гастрит, созылмалы жукпалы процестер), сидробластикалык анемия, талассемия. Бул жагдай темiр тапшылыгымен де кездесед^ ет жэне тагамдык тутынудыц диетасыныц жетiспеушiлiгiне байланысты, микроэлементтiц гемдж емес нысаны бар (есiмдiк тагамдары, CYт жэне CYт енiмдерi).
Плацентаныц патологиясына байланысты калыпты эритроциттердiц азаюы бар нороцитарлы анемия кан жишгшде байкалады, созылмалы бYЙрек жеткiлiксiздiгi, гипотиреоз, гипопитуатуризм, аурудыц аутоиммунды гемолитикалык тYрi, CYЙек кемiгiн эритроциттердiц кысымын. Эритроциттердщ келемiн жогарылатуымен анемияныц макроцитикалык тYрi фолий кышкылынын, жэне В12 витаминшщ жетiспеушiлiгiне тэн, еткiр миелодиспластикалык синдром, бауыр патологиясы (гепатит, цирроз), алкогольге тэуелдiлiк, ретикулоцитоз. Косымша кауiп факторлары — жYктi эйелдiц емiр CYPуiнщ темен материалдык-техникалык жагдайы, жиi жетюзу, бiрнеше жYктiлiк, кыска интергенеральды интервалмен узак емiзу, кYPделi агымдылык жYктiлiк (кептеген кусу кезiнде ерте токсикозды аныктады, гестозы)
Анемияны дурыс тамактану аркылы алдын алуга болады. Курамында темiр жэне акуызы кеп тагамдарды тутынган дурыс. ЖYктi эйелдiц диетасын: майсыз ет, балык, iрiмшiк, жумыртка, сиырдыц бауыры, картоп жэне кырыккабат, анар, алма жэне алмурт камтуы жен.
ЖYктiлiк кезiндегi анемия токсикоз ауруын тудыруы мYмкiн ¥рыктыц жатырда
дамуыныц кешiгуi (25%). Анемия мерзiмiнен бурын босану каупш арттырады (21,5%).
Босану кезшде кан кету каупi 3-4 есе арта тYседi
Босанганнан кейiн жукпалы аскынулар жэне емшек CYтiнiц жеткшкшздт Анемия
кезiнде баланыц шетiнеу (елi туылуы) каупi (11,5%). Анемияны емдеу дэр^ердщ катац
бакылауымен жYргiзiлуi тшс. Эрбiр жагдайда, ол дэрiнi, оныц мелшерiн, кабылдау
437
уакытын, сондай-ак кан сынактары аркылы емдеудiц тиiмдiлiгiн бакылайды. Анемияны емдеу орта есеппен 5-8 аптага созылатын ^зак процесс. Кандагы гемоглабин калыпты болганша емделудi кажет етедг Анемия кезiнде екпеден б^рын, к^рамында темiр бар дэрiлердi тагайындайды. ЖYктiлiк кезiндегi анемияда кан к^ю тек кана ананыц eмiрiне кауiп тeнген жагдайда гана жYзеге асырылад. ЖYктiлiк кезiнде бiркатар дэрумендер мен кобальт, марганец, мырыш, никель секiлдi шагын элементтердiц жетiспеуiнен каназдык eрши тYседi. В12 дэруменiнiц, фолий кышкылыныц, акуыздыц аздыгы да керi эсер етедг
ЖYктi эйелдер каназдыктан тек медициналык жолмен гана емес, сонымен катар арнайы емдэм аркылы да емделе алады. Ет eнiмдерi, ж^мыртка, балык к¥рамында темiр кeп екенiн ескеру кажет. Какаода, ж^мыртканыц сарысында, б^зау етiнде, б^заудыц бауырында, жYректе, ^ркетауык етiнде темiр кeп. Сондай-ак, жукл эйелдер iрiмшiк, каймак, кiлегей секiлдi CYт eнiмдерiн, кызанак, сэбiз, кызылша, аскабак, кырыккабат тэрiздi кeкeнiстердi жш пайдаланганы жeн. Эрiк, анар, лимонныц да пайдасы зор.
Каназдыктыц алдын алу жэне одан емделу Yшiн дэрi-дэрмектер колданылады. Бiрак мундай жагдайда тамактанудыц тэртiбiн устану керек. Абзалы жYктi эйелдерге аскорбин кышкылын пайдаланган дурыс.
Агзадагы гемоглобин мен эритроциттер курамыныц децгейi калыпка келгеннiц eзiнде емдi токтатуга болмайды. Агзадагы гемоглобин децгешнщ турактануы темiр коры калыпка келдi дегендi бiлдiрмейдi. Осы максатта ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы екi-Yш ай емделгеннен кейiн анемияныц гематологиялык жагдайы жаксарганныц eзiнде терапияны токтатпауды, тек дэрi-дэрмек мeлшерiн екi есе азайтуды усынады. Сондыктан Yнемi терапевт дэр^ердщ бакылауында болу керек.
ПайдаланылFан здебиеттер тiзiмi
СейтiмбетовТ.С.,Тeлеуов Б.И,.Сейтiмбетова А.Ж.,Биологиялыкхимия. Караганды 2007
Ж.Ахметов «Паталогиялык анатомия1»А.Бшм,2008ж.
Э.Нурмухамбетулы «Патофизиология»А.,2007ж.
У.Сайпiл,К.Эмiрзакова «Заттар алмасуы»А.,Гылым.2004ж
438
