Научная статья на тему 'ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ҚҰСУЫ'

ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ҚҰСУЫ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
14
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жүктілік / диспепсиялық бұзылыстар / асқыну / кұсу.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Утепова К. Я., Саркулова И. С., Сейлхан И. Ж.

Жүктілік кезінде құсу жиі кездеседі, барлық жүкті әйелдердің 70-80% зардап шегеді. Жүктілік кезіндегі жүрек айнуы мен құсуымен ауыратын әйелдердің көпшілігі бірінші триместрмен шектелген симптомдарды бастан кешірсе де, аз пайызы босанғанға дейін жалғасатын симптомдармен ұзақ мерзімді курсты бастан кешіреді. Бірнеше теориялар ұсынылғанымен, оның нақты себебі әлі белгісіз. Соңғы зерттеулер Helicobacter pylori болуы мүмкін себептердің бірі ретінде көрсетті. Жүктілік кезіндегі жүрек айнуы мен құсу әдетте консервативті шаралармен бақылауға болатын жеңіл, өзін-өзі шектейтін жағдай болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖҮКТІ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ҚҰСУЫ»

ЖYКТI ЭЙЕЛДЕРДЩ Ц¥СУЫ

УТЕПОВА К.Я.,

Юблыстьщ клиникалык аурухана, Шымкент каласы

САРКУЛОВА И.С.

«^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-TYpiK университет!» MeKeMeci, Шымкент, ^азакстан Республикасы

СЕЙЛХАН И. Ж.

«Ощуспк ^азакстан медицина академиясы» А^, Шымкент, ^азакстан Республикасы

Ацдатпа. ЖYктiлiк кезгнде цусу жиi кездеседг, барлыц ЖYктi эйелдердщ 70-80% зардап шегедг. Жуктшк кезiндегi журек айнуы мен цусуымен ауыратын эйелдердщ квпшшт бiрiншi триместрмен шектелген симптомдарды бастан кешiрсе де, аз пайызы босанганга дешн жалгасатын симптомдармен узац мерзiмдi курсты бастан кешiредi. Бiрнеше теориялар усынылганымен, оныц нацты себебi элi белгшз. Соцгы зерттеулер Helicobacter pylori болуы mymюн себептердщ бiрi реттде кврсеттi. Жуктшт кезiндегi журек айнуы мен цусу эдетте консервативтi шаралармен бацылауга болатын жецщ e3w-e3i шектейтт жагдай болып табылады.

Krnmmi свздер:жуктшк, диспепсиялыц бузылыстар ,асцыну, кусу.

РВОТА БЕРЕМЕННЫХ

УТЕПОВА К.Я.

Областная клиническая больница,город Шымкент

САРКУЛОВА И.С.

Учреждение «Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави», Шымкент, Республика Казахстан

СЕЙЛХАН И. Ж.

АО «Южно-Казахстанская медицинская академия», Шымкент, Республика Казахстан

Аннотация. Рвота являются обычным явлением во время беременности, затрагивая 70-80 % всех беременных женщин. Хотя у большинства женщин с тошнотой и рвотой беременности симптомы ограничиваются первым триместром, у небольшого процента наблюдается длительное течение с симптомами, продолжающимися до родов. Хотя было предложено несколько теорий, точная причина остается неясной. Недавние исследования указали на Helicobacter pylori как на одну из возможных причин. Тошнота и рвота беременных, как правило, являются легким, самокупирующимся состоянием, которое можно контролировать консервативными мерами.

Ключевые слова: беременность , диспепсические расстройства, осложнения, рвота.

VOMITING OF PREGNANT WOMEN

UTEPOVA K.YA.

Regional Clinical Hospital, Shymkent city

SARKULOVA. I.S.

Institution "Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh Turkish University, Shymkent, the Republic of Kazakhstan

SAYLKHAN I. ZH.

3"

South Kazakhstan Medical Academy" JSC, Shymkent, the Republic of Kazakhstan

Annotation. Vomiting is a common occurrence during pregnancy, affecting 70-80% of all pregnant women. Although most women with nausea and vomiting of pregnancy have symptoms limited to the first trimester, a small percentage have a long course with symptoms lasting until delivery. Although several theories have been proposed, the exact cause remains unclear. Recent studies have pointed to Helicobacter pylori as one of the possible causes. Nausea and vomiting in pregnant women are usually a mild, self-canceling condition that can be controlled with conservative measures.

Key words: pregnancy, dyspeptic disorders, complications, vomiting.

Kipicne: ЖYктi эйелдердщ токсикозы-патологиялы; жагдай,бул жYктiлiктщ бiрiншi триместршде пайда болады жэне кейбiр жагдайларда Yшiншi триместрге дешн созылуы MYMKiH [1]. Кейбiр жагдайларда клиникалы; симптомдар дамуы mymmh, содан кешн гиперемез гравидарумы дамиды - ерте токсикоздьщ ауыр тур^бул су-электролитпк бузылуларга,булшы;ет к¥рысуларына, кетонурияга жэне дегидратацияга экеледi [2]. Ерте токсикоз-бул I триместрде жYктi эйелдердi ауруханага жащызудыц ец кеп тараган себептершщ бiрi, сирек жагдайларда ана елiмiне экелуi мYмкiн [3].ЖYктi эйелдердщ ерте токсикозыныц пайда болуына кептеген факторлар эсер етедг ту;ым куалаушылык, асказан-шек жолдарыныц созылмалы аурулары, нейропсихиатриялы; бузылулар, сондай-ак пайда болатын гормоналды тецгерiмсiздiк.Ерте токсикоздыц негiзгi клиникалы; керiнiстерi жYрек айнуы мен кусу болып табылады, олар клиникалы; жэне зертханалы; мэлiметтердегi езгерiстермен бiрге жYредi [4]. ЖYктiлiк кезiндегi ^су, эдетте, кептеген диспепсиялы; бузылулармен жэне метаболизмнщ барлы; турлершщ бузылуымен сипатталатын жYктiлiктiц бiрiншi жартысыныц ас;ынуы болып табылады. ЖYктi эйелдерде ;усу этиологиясы элi белгiсiз, зерттеушшер бул жYктiлiктiц ас;ынуыныц кептеген себептерш усынады. Осы уа;ыт;а дейiн, кептеген зерттеулерге ;арамастан, эдебиеттерде жYктi эйелдердеп ^судыщ этиологиясы мен патогенезi туралы жYЙелi деректер жо;.

Ауру таралуы: жYрек айнуы шамамен 70%, ал ;усу жYктi эйелдердщ шамамен 60% эсер етедь Шынайы жиiлiгi гиперемез гравидарумы белпаз. Ол 1000 жYктiлiкке 3-тен 1000-га 20-га дешн езгеретш ;ужатталган. Алайда, авторлардыц кепшшп 1-ден 200-ге дейiнгi жиiлiк туралы хабарлайды [5].

Тэуекел факторлары: ЖYктiлiк кезiндегi жYрек айну мен ;усудыц себептерi белгiсiз. Адамныц хорионикалы; гонадотропин концентрациясыныц жогарылауынан туындаган бiр теория аурудыц табиги агымына, оныц везикулярлы; дрейфтен зардап шеккен жYктiлiктегi ауырлыгына жэне оныц жа;сы болжамына сэйкес келедi (темендегi болжамды ;арацыз). ЖYктi гиперемездщ себебi де аныщталмаган. Тагы да, эндокриндiк жэне психологиялы; факторлар ^д^тенед^ бiрак дэлелдер нэтижесiз. Бiр перспективалы; зерттеу керсеткендей, Helicobacter pylori инфекциясы жYктi гиперемезi бар жYктi эйелдерде жYктi гиперемезi жо; жYктi эйелдерге ;араганда жиi кездеседi[5].ЖYктi эйелдердщ ерте токсикозы Yшiн белгiлi бешмдшк факторларыныц болуы тэн. Буган эйелдщ жYктiлiкке дейiнгi соматикалы; аурулары, мысалы, асказан-iшек жолдары мен бауырдыц созылмалы аурулары, ;ал;анша безшщ функциясыныц бузылуы, астениялы; синдром жэне жYЙке-психикалык аурулар,жYктi эйелдщ жас жасы, трофобластикалы; ауру немесе кепiршiктi сырганау, кеп жYктiлiк, бронх демiкпесi, ;ант диабетi жэне т.б.

Жукл эйелдердщ токсикозыныц белгшерк Эдетте, жYктi эйелдерде жYрек айнуы мен ;усу кYнiне Yш реттен кеп емес, кебiнесе тацертец жэне аш ;арынга болады. Мундай белгшер

емде^ кажет етпейдi жэне жYктiлiктiц 12-13 аптасында ездшнен eтедi. Эдетте, эйелдщ 63i езше сэйкес келетiн kyh тэртсбш жэне тамак пен сусындардыц Ti3iMiH тацдау аркылы ауруды жеце алады.

Токсикоздьщ кeрiнiстерiне мыналар жатады:

жYрек айнуы, кусу, туракты жYрек айнуы жэне аузындагы металл дэмi;

артык сшекей;

элсiздiк, элсiздiк жэне тез шаршау;

уйкышылдык жэне ашуланшактык,

уйкыныц бузылуы-ауыр токсикоздыц ерте болжамды белгiсi [6];

салмак жогалту;

дэмдiк талгамныц eзгеруi-жYктi эйелдер кeбiнесе коюландырылган CYт косылган майшабак, мандарин косылган маринадталган кияр сиякты сэйкес келмейтiн тагамдарды жепа келедi;

иiстерге жогары сезiмталдык.

Егер симптомдар ^нше бiрнеше рет пайда болса, тамактануга тэуелдi емес, ал жалпы эл-аукат нашарлайды, тэбет жогалады жэне салмак азаяды, содан кешн бул токсикоздыц белгiлерi. Бул жагдайда эйелге медициналык кемек кажет болуы мYмкiн [7]. Ол дэрiгерге негурлым тез барып, емдеудi бастаса, согурлым жаксы. Эйтпесе, ауыр аскынулар дамуы мYмкiн: бYЙрек, жYрек жэне кептеген органдардыц жеткiлiксiздiгi. Ауыр жагдайларда реанимация жэне жYктiлiктi токтату кажет болуы мYмкiн.

Жукт1 эйелдердщ токсикозыныц naToreHe3i^YKrmiKr^ ерте кезещндеп жYрек айнуы мен кусудыц патофизиологиясы соцына дейiн белпаз [8].

Токсикоздыц дамуыныц эртYрлi теориялары бар:

Генетикалык-токсикоз бiрiншi катардагы туыстар арасында жиi кездеседi.

Уытты-жYктi эйелдердщ кусуы организмнiц метаболизм eнiмдерiмен улануымен байланысты.

Иммунологиялык - ауру эйел денесшщ урыктыц антигендерiне реакциясынан туындайды. Токсикоз белriлерi баланыц лимфоидты тiнiнiц дамуымен бiр мезгiлде кYшейедi. Дизиготикалык епздермен жYктiлiк кезiнде токсикоз монозиготикалык епздерге караганда кYштi кeрiнедi. Бул бiрiншi жагдайда ананыц денесiне кeбiрек антигендш материал тYсетiндiгiмен тYсiндiрiледi.

Жукпалы-Helicobacter pylori бактериясы аныкталган эйелдерде орташа немесе шамадан тыс кусу жиi кездеседь H. pylori витаминдер мен микроэлементтердщ сiцуiн бузады, сондыктан жYктiлiк киынырак [9].

Психогендiк теория-эйелдiц жYЙке жYЙесi негурлым кецейген сайын, босанудан корку, аскынулар мен наукас баланыц туылуынан корку кYшейедi, токсикоз согурлым eткiр болады[10];

Психоэмоционалды теория-ашуланшактык пен невроз ауруга экелуi мYмкiн.

ЖYЙке — рефлекторлы-кусу орталык жYЙке жYЙесi мен шю органдардыц eзара эрекеттесуi бузылган кезде пайда болады[11];

Эволюциялык бешмделу теориясы - кейбiр eнiмдерден бас тарту урыкты бiркатар заттардыц зиянды эсерiнен коргайтын эволюциялык механизм болып табылады.

Токсикоздыц эстрадиол мен HCG децгешмен байланыс теориясы — жYрек айнуы мен кусу hCG концентрациясы шыцына жеткенде пайда болады жэне 14^i жэне 20-шы апталар арасында тeмендеген кезде жогалады.

Жiктелуi: ХАЖ-10 бойынша[12];

O21 шамадан тыс кусу.

O21. 0 жумсак кусу жещл немесе орташа

O21. 1 заттай тэртiптi буза отырып укыпты адамдардыц шамадан тыс немесе ауыр кусуы

O21. 2 кеш кусу

O21. 8 кусудыц баска тYрлерi

O21. 9 укыпты абайсызда кусу ЖYктi эйелдердщ кусу дэрежесi Жецш дэреже:

туракты жYрек айнуы; ^нше 3-5 рет ;ycy^YpeK согу жиiлiгi (жYрек согу жиiлiгi) минутына 80-90 соккыга дешн кетершед^ кан кысымы калыпты;

салмак азаймайды немесе аздап азаяды — бастапкы салмактыц 5% дeйiн;дeнe температурасы калыпты;

билирубин децгеш, склера мен тершщ тYсi калыпты;

тершщ аздап кургауы мYмкiн; кYндeлiктi нэж1с, шыгарылатын зэрдщ келeмi (диурез) тэyлiгiнe 800-900 мл;зэрде кетон дeнeлeрi (кетонурия) пайда болуы мYмкiн, бiрак олардыц децгей шамалы.

Орташа дэреже:

кYнiнe 6-10 рет к¥сy;жYрeк согу жиiлiгi минутына 90-100 соккыга дешн кетершедц кан кысымы 90-100 мм сын.баг. салмак бастапкы децгейден 6-10% - га азаяды; дене температурасы темен децгейге дeйiн кетeрiлyi мYмкiн (37,1-38,0 °C); эйелдердщ 5-7 % - СК склера мен тершщ саргаюы бар, бул билирубин децгешнщ 21-40 мкмоль/л дeйiн есуше байланысты;

кургак тeрi болуы мYмкiн; пациенттердщ 20-50% - к кетонурия мезгш-мезгш пайда болады.

Шамадан тыс кусу:

^нше 11-15 рет жэне одан да кеп кусу;журек согу жишп минутына 100 соккыга дешн кетершедц кан кысымы — 100 мм сын.баг. жэне одан темен; салмак бастапкы салмактыц 10% - дан астамына темендейдц эйелдердщ 35-80% - суб температура темен температурага дешн кетершедцпациенттердщ 20-30% - у склера мен тершщ саргаюы пайда болады гиперпигментация-21 -60 мкмоль / л;

тершщ айкын кургауы;нэж1стщ кеш^^ 700 мл жэне одан аз диурез; пациенттердщ кепшшгшде айкын кетонурия дамиды [13].

ЖYктi эйeлдeрдiц токсикозыныц аскынуы токсикоздыц жeцiл керiнiстeрi калыпты физиологиялык жагдай болып табылады. Олар плацента пайда болган кезде етедг жYктiлiктiц 12-13 аптасында, сирек 16 аптада. Бул жагдайда медициналык араласу кажет емес. Аскынулар токсикоздыц ауыр агымымен гана дамиды.

ЖYктi эйелдердщ кусуыныц ец кеп таралган аскынуы-су-электролит балансыныц бузылуы. Болашакта бул эйелдщ емiрiнe каyiптi жагдайга экeлyi мYмкiн-кептeгeн органдардыц жeткiлiксiздiгi, ягни бiрнeшe органдардыц функцияларыныц нашарлауы [13].

Мундай аскынулар 3-5% жагдайда пайда болады. Олар созылмалы аурулардыц болуымен немесе эйел денесшщ бегде генетикалык материалга реакциясымен байланысты болуы мYмкiн.Егeр емделуден кешн наукас жаксармаса, кептеген органдардыц жеткшказдшне кYдiктeнyгe болады. ^ызба, тахикардия, склера мен тершщ саргаюы, штщ ауыруы да косылуы мYмкiн.

ЖYктi эйелдердщ токсикозын диагностикалау

Токсикоз бeлгiлeрi болган кезде, барлык бeлгiлeрдi жYктiлiккe есептен шыгарудыц орнына, баска аурулармен дифференциалды диагноз кою мацызды. Токсикозга уксас:

гастрит, панкреатит, ет тас ауруы, асказан жарасы немесе катeрлi iсiк, аппендицит, гепатит;

кепiршiктi сырганау;

жукпалы аурулар-вирустык гепатит, ротавирустык инфекция; эндокринологиялык аурулар-тиреотоксикоз;

орталык жYЙкe жYЙeсiнiц аурулары, мигрень, ми мен жулынныц iсiктeрi, вестибулярлык закымданулар, ми кан айналымыныц жедел бузылуы;

дэрiлiк заттармен, кемiртeгi тотыгымен, eсiрткiмeн жэне алкогольмен улану; зэр шыгару жYЙeсiнiц аурулары жэне уролития [13].

Егер бул ауруларга ^д^ болса, жалпы зэр мен кан анализiнен баска, косымша тексерулер жYргiзiледi:гепатитке кан анализi;бYЙрек пен калканша безшщ ультрадыбыстык 3epTTeyi (ультрадыбыстык) ;штщ жэне мидыц компьютерлiк томографиясы (КТ) немесе магнитп-резонанстык томографиясы (МРТ) ;кез тYбiн тексеру жэне коз дэрiгерiмен кецесу;фиброгастродуоденоскопия (FGDS).

Болжам.Ауыр кусу бар емделушшерде нэтижелер эдетте жалпы популяцияга уксас. Бул жагдайда кышкыл-неггздш жэне электролиттiк белсендшктщ бузылуын коса алганда, шагын аскынулар бар. Сондай-ак, ецештщ жарылуы, кездщ торына кан куйылу, пневмоторакс, бYЙректiц закымдалуы жэне урык тарапынан Верник энцефалопатиясы сиякты бiркатар ауыр аскынулар аныкталды [14, 15] жYктiлiктщ ауыр жэне жещл кусуымен ауыратын наукастардан туган балалар арасында айтарлыктай айырмашылыктар жок. Баска бакылаулар екiншi триместрдегi наукастарда салмагы темен нэрестелер, шала туылу, преэклампсия жэне плацентаньщ белiнy жшлшшц жогарылауын керсеттi [16,17]. ¥рыктыц даму акауыньщ жогарылауы туралы сенiмдi дэлелдер жок [18]. Дегенмен, жакында жYргiзiлген зерттеу бакылаумен салыстырганда ауыр кусу гравидарумы бар аналардан туган нэрестелердегi инсулинге сезiмталдыктьщ темендеyi жэне бастапкы кортизол децгешнщ жогарылауы бул нэрестелердi 2 типт кант диабетi мен жYрек-кан тамырлары ауруларыныц даму каyпiн жогарылатуы мYмкiн [19].

ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР

1. .Shehmar M., Maclean M.A., Nelson-Piercy C., Gadsby R., O'Hara M. The Management of Nausea and Vomiting of Pregnancy and Hyperemesis Gravidarum Green-top Guideline No. 69. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists; 2016. Available at: https://www.rcog.org.uk/globalassets/ documents/guidelines/green-top-guidelines/gtg69-hyperemesis.pdf.

2. Garcia Saborio O.E., Hines B.K., Wesselman J. Safe Management of Nausea and Vomiting During Pregnancy in the Emergency Department. Adv Emerg Nurs J. 2019;41(4):336-347. https://doi.org/10.1097/tme.0000000000000258.

3. Boelig R.C., Barton S.J., Saccone G., Kelly A.J., Edwards S.J., Berghella V. Interventions for treating hyperemesis gravidarum: a Cochrane systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2018;31(18): 2492-2505. https://doi.org/10.1080/14767058.2017.1342805.

4. Boelig R.C., Barton S.J., Saccone G., Kelly A.J., Edwards S.J., Berghella V. Interventions for treating hyperemesis gravidarum: a Cochrane systematic review and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2018;31(18): 2492-2505. https://doi.org/10.1080/14767058.2017.1342805

5. Festin M. Nausea and vomiting in early pregnancy. BMJ Clin Evid. 2014 Mar 19; 2014:1405. PMID: 24646807; PMCID: PMC3959188.

6. Маринкин, И. О., Соколова, Т. М., Киселева, Т. В., Кулешов, В. М., Макаров, К. Ю., Якимова, А. В., ... & Поздняков, И. М. (2018). Рвота беременных. Экспериментальная и клиническая гастроэнтерология, (7 (155)), 142-145.

7. Балтаниязова Г., Расуль-Заде Ю. Тошнота и рвота беременных: Новые аспекты диагностики и лечения //Журнал вестник врача. - 2020. - Т. 1. - №. 4. - С. 151-155.

8. Циркин В. И., Хлыбова С. В. Роль гистамина в репродукции (обзор литературы) //Вятский медицинский вестник. - 2006. - №. 3-4. - С. 62-67.

9. Юпатов Е. Ю., Филюшина А. В. Ранний токсикоз: обзор современных данных //Медицинский совет. - 2022. - Т. 16. - №. 5. - С. 96-103.

10. Юпатов Е. Ю., Филюшина А. В. Ранний токсикоз: обзор современных данных //Медицинский совет. - 2022. - Т. 16. - №. 5. - С. 96-103.

11. Festin M. Nausea and vomiting in early pregnancy. BMJ Clin Evid. 2014 Mar 19; 2014:1405. PMID: 24646807; PMCID: PMC3959188.

12. Клинические протоколы , Токсикоз у беременных,от «12» декабря 2014 года протокол № 9, https://diseases.medelement.com/disease/%D1%82%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%B8%D

0%BA%D0%BE%D0%B7-%D1%83-

%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D 1%85/14063

13. М.М.Шехеман.Экстагенитальная заболивание и беременность.1987ж,303 бет

14. Mathew N. R., Menon S. G., Mathew M. Ocular manifestations in a case of Wernicke's encephalopathy due to hyperemesis gravidarum. Oman J Ophthalmol, 2018, vol.11. no.1, pp. 8587. doi: 10.4103/ojo.0J0_137_2017 16.

15. Tan A., Lowe S., Henry A. Nausea and vomiting of pregnancy: Eff ects on quality of life and day-to-day function. Aust N Z J Obstet Gynaecol, 2017. doi: 10.1111/ajo.12714

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

16. . Kleine I., Da Silva A., Ahmed W. et al. Hospital admission for hyperemesis gravidarum in women at increased risk of spontaneous preterm birth. Birth, 2017, vol. 44, no.4, pp. 384-389. doi: 10.1111/birt.12303

17. Vikanes A., Trovik J. Adverse Maternal and Birth Outcomes in Women Hospitalised due to Hyperemesis gravidarum. Paediatr Perinat Epidemiol, 2018, vol.32, no.1, pp.52-54. doi: 10.1111/ppe.12438

18. . Boelig R. C. Th e dilemma of hyperemesis gravidarum: more answers, and more questions. Am J Clin Nutr, 2017, vol.106, no.3, pp.711-712. doi: 10.3945/ajcn.117.164194

19. Arshad M. F., Javed N., Bekhit M. Intractable hyperemesis gravidarum in a patient with type 1 diabetes. BMJ Case Rep, 2017. doi: 10.1136/bcr-2017-222403.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.