Научная статья на тему 'ТЕХНИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА КОММУНИКАТИВ КУНИКМАЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ТЕХНИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА КОММУНИКАТИВ КУНИКМАЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
коммуникатив зарур компетентлик / мулоқот / мутахассислик / билимва кўникмалар / Communicative competence / personality / communication / specialty / knowledge and skills

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Муродова У. А.

Коммуникатив компетенцияга оид мулоҳазалар таҳлил қилинган бўлиб, турлиолимларнинг тадқиқотлари ўрганилган. Олий таълим муассасаларининг талабаларидакоммуникатив компетентликни ривожлантириш ва ошириш муаммоларига оидфикр-мулоҳазалар билдирилиб, бу борада эътибор масалаларюзасидантаклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ISSUES OF DEVELOPMENT OF COMMUNICATIVE SKILLS IN STUDENTS OF TECHNICAL HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

Opinions on communicative competence are analyzed, studies of various scientists are studied. Ideas on the problems of development and improvement of communicative competence among students of higher educational institutions are expressed and suggestions on issues that should be paid attention to in this area are recommended.

Текст научной работы на тему «ТЕХНИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА КОММУНИКАТИВ КУНИКМАЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

Муродова У.А. ката уцитувчи Жиззах политехника институти

ТЕХНИК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ТАЛАБАЛАРИДА КОММУНИКАТИВ КУНИКМАЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: Коммуникатив компетенцияга оид мулоуазалар таулил цилинган булиб, турлиолимларнинг тадцицотлари урганилган. Олий таълим муассасаларининг талабаларидакоммуникатив компетентликни ривожлантириш ва ошириш муаммоларига оидфикр-мулоуазалар билдирилиб, бу борада эътибор царатилиши зарур булган масалаларюзасидантаклифлар берилган.

Калит сузлар: коммуникатив компетентлик, шахс, мулоцот,мутахассислик, билимва куникмалар

Murodova U.A. senior teacher Jizzakh Polytechnic Institute

ISSUES OF DEVELOPMENT OF COMMUNICATIVE SKILLS IN STUDENTS OF TECHNICAL HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS

Annotation: Opinions on communicative competence are analyzed, studies of various scientists are studied. Ideas on the problems of development and improvement of communicative competence among students of higher educational institutions are expressed and suggestions on issues that should be paid attention to in this area are recommended.

Key words: Communicative competence, personality, communication, specialty, knowledge and skills

Бугунги кунда укитиш профилидан катъи назар, укув фанлариниукитишдаваколатларга асосланган ёндашув сифатли таълимнинг зарур вамухимшартигаайланмокда. Таълим жараёнига компетенцияга асосланган ёндашувнижорийетишнафакат юкори малакали ракобатбардош битирувчини, балкидинамикузгарувчаншароитларда етарли индивидуал хатти-харакатларни уз зиммасига оладиганвадунёнинг кадрият расмида зарур ахлокий тушунчаларга эга булган, масъулиятниуззиммасига олишга тайёр, биринчи навбатда, сиёсий, иктисодий, ижтимоий -маданийжараёнларнибошкаришга мустакил равишда ёндашадиган шахсни тайёрлашгакаратилган. Шубхасиз,бугунги битирувчилар уз олдида турган маданиятли ракобатбардош муносабатларнингэркинжамиятида долзарб булган турли хил вазифаларга окилона ечим топишлари керак. Бозор

муносабатлари шароитида мехнат бозорида устувор урин эгаллаган кучлиракобатгабардошли булиш хар бир мутахассисдан касбий компетентликка эга булиш, уни изчилравишдаошириб боришни такозо этмокда. Х,озирги замон шароитида харакатчанликкакодирмутахассисни тайёрлашда юкори сифатли касбий таълим натижаси булган коммуникативкомпетенциянинг ахамиятини ортикча бахолаш кийин. "Компетенсия" тушунчасихорижийвамахаллий илмий адабиётларда кенг таркалган.

Аввало, у маълум бир ишни бажариш учун зарур булган билим, куникма ва кобилиятлар туплами сифатида тавсифланади. Хуш, компетентлик нима? Касбий компетентлик негизида кандай сифатлар акс этади?"Компетентлик" тушунчаси таълим сохасига психологларнинг илмий изланишлари натижасида кириб келган. Психологик нуктаи назардан компетентлик ноанъанавийвазиятлар, кутилмаган холларда мутахассиснинг узини кандай тутиши, мулокотга киришиши,ракиблар билан узаро муносабатларда янги йул тутиши, ноаник вазифаларнибажаришда,зиддиятларга тула маълумотлардан фойдаланишда, изчил ривожланиб борувчивамураккабжараёнларда харакатланиш режасига эгалигини англатади.Касбий компетентлик мутахассистомонидан алохида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки хар бир мустакилйуналишбуйича интегратив билимлар ва харакатларнинг узлаштирилишини назарда тутади.

Шунингдек,компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларниурганишни, мухим ижтимоий талабларни англай олишни, янги маълумотларни излабтопиш,уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади. Касбий компетентлик куйидаги холатларда яккол намоён булади: - мураккаб жараёнларда; - ноаник вазифаларни бажаришда; - бир-бирига зид маълумотлардан фойдаланишда; -кутилмаган вазиятда харакат режасига эга була олишда Касбий компетенцияга эга мутахассис: - уз билимларини изчил бойитиб боради; -янги ахборотларни узлаштиради; - давр талабларини чукур англайди; - янги билимларни излаб топади; уларни кайта ишлайди ва уз амалий фаолиятида самарали куллайди Коммуникатив компетенциянинг таркибий кисмлари таърифларга асосланганхолда-коммуникатив кобилият, коммуникатив куникмалар, коммуникатив билимлар булиб, уларкоммуникатив вазифаларга мос булиши ва уларни хал килиш учун етарли булишикерак[2].

Куйида шахснинг коммуникатив компетенциясининг таркибий кисмларини санаб утамиз: алока нормалари ва коидаларини билиш, одамга алока жараёнида маълумотларниузатиш ва купайтиришга имкон берадиган нуткни ривожлантиришнинг юкоридаражаси,мулокотнинг OFзаки булмаган тилини тушуниш, одамлар билан алока килишкобилияти. уларнингжинси, ёши, ижтимоий-маданий, маком хусусиятларини, сухбатдошни ишонтиришкобилиятини,сухбатдошни ракиб ёки шерик сифатида шахс сифатида туFри бахолашкобилиятини, узинингмулокот килиш доирсини танлаши.

Мутахассисларнингг коммуникатив компетенциясинишакллантириш узлуксиз таълимнинг барча боскичларида амалга оширилиши керакбулгантизимли ёндашувни талаб килади. Агар талаба нутк фаолиятининг барча турлари: тинглаш, укиш, гапиришва ёзишбуйичаетарлибилимга эга булса ушбу куникмаларнинг барчасини олий таълимда самарали амалга оширилишимумкин, Коммуникатив билим ва куникмаларнинг етарли даражада шаклланмаганлигиталабаларнинг таълим тизимидаги кечиктирилган нутк мослашуви

сабаблариданбиридирКоммуникатив кобилиятни шакллантириштаълим жараёнида билим, куникма ва малакаларниузлаштиришнинг изчиллигининг асосий курсаткичидир. Коммуникатив кобилиятниинсоннингтабиий истеъдоди алока ва коммуникатив махсулдорлик фаолияти сифатида тушунишмумкин.Одамлар узларининг коммуникатив кобилиятлари билан бир каторда мусикий,математикиктидорлилик ёки бошка жихатлари билан фарк килади [4].Замонавийинсонжамиятдаги турли вазиятлар учун зарур булган юкори коммуникатив махсулдорликни ривожлантириш учун етарлича кобилиятли деб тахминкилишмумкин. Коммуникатив билим: - бу нуткнинг асосий лингвистик тушунчалари(нуткуслублари ,турлари, таркиби, матн белгилари, синтактик конструкциялар); - алока турлари, унингбоскичлари, ривожланиш накшлари хакида маълумот; коммуникатив хакида усуллариватехникаси; - муайян мулокот кобилиятларининг ривожланиш даражасини билишданиборат. Коммуникатив компетенция аутопсихологик компетенция билан боFлик. Аутопсихологиккомпетенция хозирги вактда субъектнинг максадга мувофик аклий мехнат узгаришига тайёрлигива кобилияти сифатида каралиб, инсоннинг хусусиятлари, унинг хулк-атвори, фаолиятивапрогрессив шахсий ва касбий ривожланишга булган муносабатлари эътиборгаолинади.Аутопсихологик фаоллик мажбурий, ихтиёрий ва уз-узидан булиши мумкин. Акмеологикнуктаиназардан, аутопсихологик фаолиятнинг узбошимчалик тури алохида кизикишуЙFOтади, бухабардорлик, мотивация ва бошкариш кобилияти билан тавсифланади. Аутопсихологиккомпетенциянинг мухим хусусиятлари тизимли нуктаи назардан такдим етилишимумкин. Муаммо буйича тадкикот натижаларини умумлаштириш натижасида коммуникатив компетенцияхакида шуни айтишимиз мумкинки, ушбу психологик ходиса иккита компонентлар блокларини уз ичига олади: биринчиси, унинг коммуникативузаротаъсири (объектив компонент) асосидаги мавзу хакидаги билимлари, иккинчиси-бу узаротаъсириштирокчиси (субъектив компонент) сифатида инсоннинг маълумаклийхусусиятларидир.Юкоридагиларни хулоса килиб шуни таъкидлаш мумкинки, харбиролийтаълим муассасаси келажак авлоднинг ахлокий ва кадрият киёфаси учун шакллантиришучунжавобгардир.

Фойдаланилган адабиётлар:

1 Arabboy J. IMPROVING THE QUALITY OF TEACHING IN ENGLISHONTHEBASISOFPROVERBS AND SAYINGS //STUDIES IN ECONOMICS AND EDUCATIONINTHEMODERNWORLD. - 2023. - Т. 2. -№. 7.

2. Carter, R. & Long, M. N. (1991). Teaching Literature. New York: Longman.

3. Chen, Y. M. (2006). Using children's literature for reading and writing stories. Asian EFL Journal, 8 (4), 210-232.

4. Рахимов, А. Б. (2024). Методы повышения речевой компетентности студентов при преподавании иностранных языков в технических вузах. Science and Education, 5(3), 526-530.

4. Rahimov, A. B. (2024). IMPROVING COMMUNICATION SKILLS IN ENGLISH AMONG NON-PHILOLOGY STUDENTS. Экономика и социум, (2 (117)-1), 588-590.

5. Yakubov, F. U., & Rahimov, A. B. (2024). METHODS OF IMPROVING STUDENTS'SPEAKING COMPETENCE IN TEACHING FOREIGN LANGUAGES IN TECHNICAL UNIVERSITIES. Экономика и социум, (2-1 (117)), 819-822.

6. Rahimov, A. B. (2024). SPECIFIC FEATURES OF TEACHING FOREIGN LANGUAGES IN TECHNICAL HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS IN UZBEKISTAN. Экономика и социум, (3-2 (118)), 288-292.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.