Научная статья на тему 'АВТОМАКТАБ ЎҚИТУВЧИ ВА ҲАЙДОВЧИ-ЙЎРИҚЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ КОМПЛЕКС ЁНДАШУВ АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОСИ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТ СИФАТИДА'

АВТОМАКТАБ ЎҚИТУВЧИ ВА ҲАЙДОВЧИ-ЙЎРИҚЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ КОМПЛЕКС ЁНДАШУВ АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОСИ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

17
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳайдовчи / автомактаб / ўқитувчи / янгича ѐндашув / малака ошириш йўл-транспорт ҳодисаси / янгича ѐндашув / таълим муассасаларида тарғибот. / водитель / автошкола / преподаватель / новый подход / обучение дорожно-транспортному происшествию / новый подход / продвижение в учебных заведениях

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Дилара Джуманиязовна Шарипова, Иброҳим Баҳодирович Иброҳимов

Ушбу мақоладамамлакатимиздамалакали ҳайдовчиларни тайѐрлашга хукуматимиз томонидан ишлаб чиқилаѐтган чора тадбирлар, ҳайдовчиларгақўйиладиган талаблар, ўқитувчи ва ҳайдовчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш йўллари ва шароитлари ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье освещены меры, разработанные нашим правительством по подготовке квалифицированных водителей в нашей стране, требования к водителям, пути и условия развития профессиональной компетентности преподавателей и водителей.

Текст научной работы на тему «АВТОМАКТАБ ЎҚИТУВЧИ ВА ҲАЙДОВЧИ-ЙЎРИҚЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ КОМПЛЕКС ЁНДАШУВ АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОСИ ИЖТИМОИЙПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТ СИФАТИДА»

Qo'qon davlat pedagogika instituti Pedagogik tadqiqotlar: dolzarb muammo va yechimlar

Kokand State Pedagogical Institute Pedagogical Researches: Current problems and Solutions

Jgogü

АВТОМАКТАБ УЦИТУВЧИ ВА ХДЙДОВЧИ-ЙУРЩЧИЛАРИНИНГ

КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ КОМПЛЕКС ЁНДАШУВ

АСОСИДА РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОСИ ИЖТИМОИЙ-ПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТ СИФАТИДА

Дилара Джуманиязовна Шарипова

ТДП университети Педагогика фанлари доктори, профессор

Иброхим Баходирович Иброхимов,

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси Автомобил тайёргарлик

кафедраси укитувчиси.

https://orcid.org/0009-0006-6566-1725, Электрон манзили: [email protected]

АННОТАЦИЯ.

Ушбу маколадамамлакатимиздамалакали хайдовчиларни тайёрлашга хукуматимиз томонидан ишлаб чикилаётган чора тадбирлар, хайдовчиларгакуйиладиган талаблар, укитувчи ва хайдовчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш йуллари ва шароитлари ёритилган.

Калит сузлар: хайдовчи, автомактаб, укитувчи, янгича ёндашув, малака ошириш йул-транспорт ходисаси, янгича ёндашув, таълим муассасаларида таргибот.

АННОТАЦИЯ

В данной статье освещены меры, разработанные нашим правительством по подготовке квалифицированных водителей в нашей стране, требования к водителям, пути и условия развития профессиональной компетентности преподавателей и водителей.

Ключевые слова: водитель, автошкола, преподаватель, новый подход, обучение дорожно-транспортному происшествию, новый подход, продвижение в учебных заведениях

ABSTRACT

May 15, 2024

204

gogi

gogi

This article highlights the measures developed by our government to train qualified drivers in our country, requirements for drivers, ways and conditions for developing the professional competence of teachers and drivers

Keywords: driver, driving school, teacher, new approach, traffic accident training, new approach, advancement in training sessions

Сунгги йилларда мамлакатимизда содир булган ижтимоий-сиёсий, иктисодий ва ижтимоий-маданий узгаришлар таълим тизимга уз таъсирини курсатмокда. Жамиятда содир булаётган ислохатлар таълим парадигмасининг узгаришига олиб келади,таълим муассасаларининг битурувчи кадрлари касбий фаолиятида узларини шаклланиши, ракобатбардош булиши учун билим ва куникмалар эмас, балки факат уз иктисодий саводхонликларини такомиллаштириш зарурдир. Олий таълим муассасалари тизимида Таълимнинг вазифаси шахсий маъноларни, кадриятларни ва уларнинг ривожланиш максадларини олиш учун шароит яратишдир. Олий касбий таълим тизимида талабаларни ижтимоий эхтиёжлар таълим парадигмасидаги узгаришларни-таълимни инсонпарварлаштиришга, шахснинг ижодий салохиятини ривожлантиришга, бозор муносабатлари иштирокчисининг иктисодий компетенциясини ривожлантиришга йуналтиришни такозо этади. Куриниб турибдики, ижтимоий-иктисодий тараккиёт ривожланишининг хал килувчи омили инсонга хаётда муваффакиятга эришиш ва натижада юкори ижтимоий ва моддий макомни амалга ошириш имкониятини берадиган тупланган шахсий салохиятдир.

Бугунги кунда профессионал таълим тизимининг олдига куйилган асосий максад мехнат бозори талабларига жавоб берадиган кадрлар тайёрлаш сифатида белгиланди. Бу эса уз навбатида автомактаблардаги укитувчи ва хайдовчилар олдига алохида вазифаларни куяди.

Профессионал таълим муассасаларида махсус фан укитувчиси укувчиларда билимни шакллантириш учун назарий фанларни укитса, автомактаблардаги укитувчи ва хайдовчиларга куникма, малака ва бугунги кунда компетенцияларини шакллантириш вазифалари юклатилмокда. Шунинг учун бизнинг тадкикотимизда автомактаблардаги укитувчи ва хайдовчиларнинг сифат таркибини тахлил килиб чикилди.

Янги ижтимоий-иктисодий шароитлар касбий ва иктисодий фаолиятни самарали олиб боришга кодир мутахассисларни тайёрлаш муаммоси хозирги куннинг долзарб масалалридан биридир. Илм-фан, таълим ва иктисодиётнинг интеграцияси жамиятимизнинг инновацион ривожланишини таъминлашнинг

205

gogj

a

p

мухим йуналишларидан биридир. Олий укув юртлари, илмий ташкилотлар, корхоналар ва манфаатдор молиявий тузилмаларни бирлаштирадиган инновацион таълим консорциумларини яратиш. Жамият асосининг узгариши мафкуравий муносабатларни, иктисодиётни ташкил этиш тамойилларини ва унинг инфратузилмасини кайта куришга олиб келади. Замонавий жамият ривожланишининг асосий манбаи" инсон капитали " булиб, у жамиятнинг баркарорлиги ва тараккиётини таъминлайди. Замонавий жамиятда олий касбий таълимнинг мухим таркибий кисмларидан бири, бизнинг фикримизча, иктисодий таълимдир. Узбекистон Республикасида "таълим тугрисида" ги ^онуни иктисодий таълимни жамиятнинг иктисодий ривожланиши ва ижтимоий тараккиётининг омилларидан бири сифатида белгилаб, ёш авлодни ижтимоий ривожланиш эхтиёжларига мослашувчан жавоб беришга тайёрлаш ва уни бозор муносабатларининг янги шароитларига мослаштириш максадини шакллантиради [1].

Бозор муносабатлари шароитида мехнат бозорида устувор урин эгаллаган кучли ракобатга бардошли булиш хар бир мутахассисдан касбий компетентликка эга булиш, уни изчил равишда ошириб боришни такозо этмокда. Хуш, компетентлик нима? Касбий компетентлик негизида кандай сифатлар акс этади? Педагог узида кандай компетентлик сифатларини ёрита олиши зарур. Айни уринда шу ва шунга ёндош гоялар юзасидан суз юритилади.

Дастлаб Компетенция тушунчасига тухталиб утамиз. "Компетенция" таърифи (лотинча Competens - мос, кобилиятли) аник белгиланган ягона таърифга эга эмас. Хрзиргача вактда айнан компетенция сузи талкин килишда турли хил ёндашувлар мавжуд. Тадкикотчилар "компетенцияни" олинган билимларнинг йигиндиси деб хисоблайдилар ва иш самарадорлигини белгилайдиган малакадир деб изохлайдилар[2].

Инглизча «competence» тушунчаси лугавий жихатдан бевосита «кобилият» маъносини ифодалайди. Мазмунан эса «фаолиятда назарий билимлардан самарали фойдаланиш, юкори даражадаги касбий малака, махорат ва иктидорни намоён эта олиш»ни ёритишга хизмат килади.

Баъзи илмий ишларда "Компетенция" таянч билимлар йигиндиси, касбий махорат, шахсий сифатлар ва амалий куникмалардир деб таърифланади[51]. Илмий адабиётларда "компетенция куникмалар, шахсий хусусиятлар, кобилиятлар, тажриба назарияни уз ичига олган билимлардан фойдаланишга амалий тайёрлик жараёни" деган фикрни беради[80]. Компетенция шахснинг методик технологик куролланиши мослашувчанлиги билан изохланиб, кескин узгаришлар содир булганда конструктив харакат килишни такозо этади. Касбий

206

Qo'qon davlat pedagogika instituti Pedagogik tadqiqotlar: dolzarb muammo va yechimlar

Kokand^atePeda^^

лаёкатлилик бу, педагогнинг педагогик фаолиятини амалга оширишга назарий хамда амалий тайёрлигининг бирлигидир [3].

Мамлакатимиз Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, «Биз таълим ва тарбия тизимининг барча бугинлари фаолиятини бугунги замон талаблари

асосида такомиллаштиришни узимизнинг биринчи даражали вазифамиз деб

28

биламиз » Хрзирги даврда таълим самарадорлигини ошириш, мутахассисларнинг касбий компетентлик даражасини ривожлантириш, педагог кадрларни инновацион фаолиятга йуналтириш, олий таълим муассасаларидаги укув жараёнига инновацион таълим ва ахборот-коммуникация технологияларини татбик этиш, илгор хорижий тажрибаларни узлаштириш ва максадли йуналтириш олий таълим тизимини модернизациялашдаги долзарб вазифалар сифатида белгиланди. Таълим-жамиятни ислох килиш ва уни ташки дунё учун янада очик хамда янги технология ва билимларга йуналтирилган жамиятга айлантиришнинг асосий омилидир. У нафакат жамиятнинг ривожланиш истикболи, балки хар бир инсоннинг алохида фаолиятини олдиндан аниклайди ва белгилайди.

«Компетентлик» тушунчаси таълим сохасига психологларнинг илмий изланишлари натижасида кириб келган. Психологик нуктаи назардан компетентлик «ноанъанавий вазиятлар, кутилмаган холатларда мутахассиснинг узини кандай тутиши, мулокотга киришиши, ракиблар билан узаро муносабатларда янги йул тутиши, ноаник вазифаларни бажаришда, зиддиятларга тула маълумотлардан фойдаланишда, изчил ривожланиб борувчи ва мураккаб жараёнларда харакатланиш режасига эгалик»ни англатади. Касбий компетентлик эса мутахассис томонидан касбий фаолиятни амалга ошириш учун зарур булган билим, куникма ва малакаларнинг эгалланиши ва уларнинг амалда юкори даражада куллай олиниши хисобланади. Касбий компетентлик мутахассис томонидан алохида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки хар бир мустакил йуналиш буйича интегратив билимлар ва харакатларнинг узлаштирилишини назарда тутади. Шунингдек, компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб бориш, янги ахборотларни урганиш, мухим ижтимоий талабларни англай олиш, янги маълумотларни излаб топиш, уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади. Касбий компетентлик мураккаб жараёнлар; ноаник вазифаларни бажариш; бир-бирига зид маълумотлардан фойдаланиш; кутилмаган вазиятда харакат режасига эга була олишда намоён булади. Касбий компетенцияга эга булган мутахассислар уз билимларини изчил бойитиб боради, янги ахборотларни

28 Мирзиёев Ш.М. Крнун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт тараккиёти ва халк фаровонлигининг гарови. - Т.: «Узбекистан», 2017. -22-б.

May 15, 2024

207

gogi

gogi

p

узлаштиради, давр талабларини чукур англайди, янги билимларни излаб топади, уларни кайта ишлайди ва уз амалий фаолиятида самарали куллайди. Таълим жараёнини такомиллаштиришнинг мухим омили олий таълим тизимида педагогларнинг касбий компетентлигини юкори даражада шакллантирилиши билан узвий боглик. Шу сабабли, замонавий таълим технологиялари имкониятларидан унумли фойдаланиш негизида педагоглар касбий компетентлигини шакллантириш жараёнининг назарий хамда амалий асосларини яратиш муаммонинг долзарблигини белгилайди.

Касбий компетентлик мутахассис томонидан алохида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки хар бир мустакил йуналиш буйича интегратив билимлар ва харакатларнинг узлаштирилишини назарда тутади. Шунингдек, компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларни урганишни, мухим ижтимоий талабларни англай олишни, янги маълумотларни излаб топиш, уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади.

Куйида касбий компетентлик негизида акс этувчи сифатларнинг мохияти кискача ёритилади.

1.Ижтимоий компетентлик-ижтимоий муносабатларда фаоллик курсатиш куникма, малакаларига эгалик, касбий фаолиятда субъектлар билан мулокотга кириша олиш.

2.Махсус компетентлик-касбий-педагогик фаолиятни ташкил этишга тайёрланиш, касбий-педагогик вазифаларни окилона хал килиш, фаолияти натижаларини реал бахолаш, БКМни изчил ривожлантириб бориш булиб, ушбу компетентлик негизида психологик, методик, информацион, креатив, инновацион ва коммуникатив компетентлик кузга ташланади.

Талабаларнинг ижтимоий-психологик таълим сифатида энг юкори таълим даражаси, маданиятни енг фаол истеъмол килиш ва когнитив мотивациянинг юкори даражаси, енг юкори ижтимоий фаоллик ва интеллектуал ва ижтимоий етукликнинг етарлича уйгун комбинацияси билан ажралиб туради. Ёшларнинг аксарияти инкироз ходисаларини узлари учун ижобий тарзда енгишади: уз хаётлари учун масъулиятни уз зиммаларига олиш, бу узларидан ва атроф-мухитдан коникиш, хаётга кизикишнинг ортиши, куркувнинг йуколиши билан ифодаланади.

Ёлгизлик энди узи билан мулокот килишнинг зарурий шарти сифатида каралмокда. Умуман хаётга муносабат узгаради, "сиз уз хаётингизни курмокдасиз ва сизнинг келажагингиз аллакачон "шу ерда ва хозир"бошланади деган тушунча пайдо булади. Алока тизимида хам маълум узгаришлар юз

208

gogi

a

p

бермокда. Тенгдошлар билан муносабатлар янада якинрок, ота-оналарнинг позициясини кабул килиш ва тушуниш, узларининг усиши ва оиладаги рол позицияларини узгартириш хакида хабардорлик мавжуд. Талабаларнинг психососял ривожланиши касбий узини узи белгилаш жараёни билан боглик булиб, уни икки жихатдан куриб чикиш мумкин: ишнинг муайян турлари ва табиатига йуналтириш ёки ижтимоий муносабатлар тизимида маълум бир маком ва жойга интилиш сифатида. Талабаларнинг келажакдаги касбига муносабати якуний укув максадларини (мутахассисларнинг касбий тайёргарлиги) кабул килиш шакли ва улчови сифатида каралади. Талабаларнинг касбга булган умумий муносабати укув фаолиятининг узига боглик. Касбий тайёргарликка еришиш воситаси сифатида укитишга булган муносабат таълим мотивациясини шакллантиради, бу талабаларнинг укув жараёнининг турли томонларини, унинг мазмуни, ташкил етиш шакллари ва усулларини уларнинг шахсий, индивидуал эхтиёжлари ва максадлари нуктаи назаридан бахолашдан иборат булиб, улар укув жараёнига тулик ёки кисман мос келиши мумкин ёки булмаслиги мумкин. максадлар.

Шунга кура таълим компетенцияларини тасдикланган стандартда келтирилган таъриф буйича кабул киламиз:

■ Билим-урганилган маълумотларни эслаб колиш ва кайта тушунтириб бериш;

■ Куникма-урганилган билимларни таниш вазиятларда куллай олиш;

■ Малака-урганилган билим ва шаклланган куникмаларни нотаниш вазиятларда куллай олиш ва янги билимлар хосил килиш;

■ Компетенция-мавжуд билим, куникма ва малакаларни кундалик фаолиятда куллай олиш кобилияти.

Компетенцияларнинг мазмуни ва мохиятини урганишдан олдин, унинг фан ва турмушга кириб келишнинг кискача тарихи билан танишайлик.

Биринчи боскич: 1960-1970йиллар тилни урганишга доир дастлабки компетенциялар киритила бошланди. Бунда Д.Хаймс томонидан «коммуникатив компетенция» тушунчаси киритилади.

Иккинчи боскич: 1970-1990йиллар компетенция/компетентлик категорияларини тилни айникса иккинчи (она тилидан ташкари) тилни урганиш назарияси ва амалиётида, бошкаришда, рахбарликда, менежментда профессионаллик ва мулокотни урганишда фойдаланила бошланди. Бу пайтда «ижтимоий компетенция компетентлик» тушунчасининг мазмуни ишлаб чикилади.

209

gogi

gogi

p

Учинчи боскич: 1990 ва кейинги йилларда компетенциявий ёндошув, касбий таълимга, умумтаълим фанларига ва бошка йуналишларда кулланила бошланди .

Узбекистонда дастлаб биринчи Президентимиз фармонига мувофик, чет тилларни укитишни такомиллаштиришга каратилган 2012 йил 12 декабрь Фармонига мувофик илк бор компетенциявий ёндошувга асосланган ДТС ишлаб чикилиб, 2013-2014 укув йилидан боскичма- боскич халк таълими тизимида амалиётга жорий этиш бошланди.

Компетенция булиши учун унинг структураси кандай булиши керак: Компетенциянинг структура компоненталари руйхати:

> Компетенциянинг номи;

> Компетенция типи ва унинг умумий кетма-кетлигидаги урни (таянч, умумпредмет, предмет);

> Компетенциялар киритиладиган, реал фаолият курсатадиган объектлар доираси;

> Компетенциянинг ижтимоий-амалий богликлиги ва ахамияти (у жамият учун нима сабабдан керак?);

> Компетенциянинг шахсга нисбатан ахамияти (нима сабабдан укувчи компетент булиши керак?);

> Реал объектлар доирасига оид билимлари, куникмалари ва малакалари;

> Мазкур компетенция доирасида укувчининг фаолият курсатиши учун керак буладиган минимал тажрибаси (укитиш боскичлари буйича);

Индикаторлар-укувчи компетентлиги (укитиш боскичлари буйича) даражасини аниклаш учун укув ва назорат-бахолаш топшириклари намуналари, мисоллари. [6].

Кандай компетенцияларни таянч компетенциялар деб олиш керак:

Компетенциялардан, таълим компетенцияларни фарклаш лозим. Таълим компетенцияси укувчини келажакдаги тула конли хаётидаги фаолиятини моделлаштиради. Масалан, фукаро маълум бир ёшга етгунга кадар баъзибир компетенцияларни татбик эта олмайди. Лекин, бу дегани, уларни укувчида шакллантирилмайди, дегани эмас. Бу холатда биз таълим компетенцияси хакида гапирамиз. Масалан, укувчи фукаролик компетенциясини узлаштирсада, уни тула конли равишда мактаб ёки коллежни тугатганидан сунг ишлатади. Шунга кура бундай компетенциялар, укиш даврида таълим компетенцияси сифатида намоён булади.

210

Qo'qon davlat pedagogika instituti Pedagogik tadqiqotlar: dolzarb muammo va yechimlar

Kokand^tate^edagogicannstitutg^^^^^^^^^^^^^^edggoSiiaiRie

Таянч компетенцияларнинг дунё буйича ягона руйхати йук. Чунки хар бир мамлакатнинг ёки регионнинг уз анъаналари, менталитети ва узига хос талаблари бор.

Педагогнинг касбий компетентликка эга булишида узини узи тахлил кила олиши хам ахамиятли саналади. Узини узи тахлил килиш педагог томонидан касбий фаолиятда ташкил этаётган уз амалий харакатлари мохиятининг урганилишидир. Узини узи тахлил килиш оркали педагог узини узи объектив бахолаш имкониятига эга булади. Зеро, педагогларнинг касбий компетентлик сифатларига эга булишида уларнинг уз-узини бахолаш малакаларига эгалиги хам мухимдир. Узини узи бахолаш (УУБ) - шахснинг уз-узини тахлил килиши оркали узига бахо бериши. Узини узи бахолаш субъект учун шахсий имкониятларини хисоб-китоб килиш, узига объектив бахо бериш, узидан коникишни таъминлайди. Уз-узини бахолаш шахснинг кобилиятини уз кучи билан юзага чикишига ёрдамлашиши зарур. Уз-узини бахолаш кийин, лекин шахсни бунга бевосита тайёрлаш мумкин. Х,ар кандай мутахассисда булгани каби педагогнинг хам узини узи самарали бахолай олишига бир катор омиллар таъсир курсатади. Узини узи самарали бахолаш омиллари:

1.Узини тушуниш (узи хакида аник маълумотларга эга булиш).

2.Шахс сифатида уз кадр-кимматини англаш (узи тугрисидаги ижобий маълумотларни туплаш).

3.Узини-узи назорат килиш (узи тугрисидаги шахсий фикрнинг атрофдагилар томонидан унга берилаётган бахога мос келиши. Уз-узини бахолаш даражаси шахснинг уз-узидан коникиши ёки коникмаслигини белгилаб беради.

Бунда уз-узини бахолаш курсаткичлари шахс имкониятларига мос келиши лозим. Узини узи ошириб ёки пасайтириб курсатиш уз-узини бахолаш курсаткичларининг нотугри булишига олиб келади.

Э.М. Никитин « Модернизация системы повышения квалификации в целях обеспечения перспективных кадровых потребностей школы»" номли илмий тадкикотида малака ва малака комбинациясининг касбий усиш динамикасига аниклик киритади. Таълим сохасида амалга оширилаётган миллий лойихалар ходимларнинг касбий компетентлиги ошишига хизмат килишини» тахлиллар кура асослайди [5].

Шундай килиб, компетенциянинг бошка таркибий кисмлари сингари, иктисодий компетенция хам маълум даражадаги билим ва куникмаларни, тегишли фаолият сохасидаги муносабатларнинг маълум бир хусусиятини ва

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

211

gogi

gogi

p

ушбу фаолият тажрибасини назарда тутади. Шунга кура, биз иктисодий компетенциянинг учта таркибий кисмини ажратамиз:

-когнитив;

- киймат-мотивацион;

- фаолият.

Ушбу таркибий кисмларни маълум даражада иктисодий компетенцияни шакллантиришнинг изчил жараёни даражалари сифатида куриб чикиш мумкин: билим куникмаларни шакллантириш учун асосдир. Билим ва куникмаларсиз фаолиятга адекват муносабат, ахлокий курсатмалар ва шахс фазилатларини шакллантириш мумкин емас. Ижобий муносабат билан шаклланган билим ва куникмалар самарали фаолиятнинг зарурий шартига айланади. Шу билан бирга, фикр-мулохазаларни кузатиш мумкин, чунки, масалан, билим олиш жараёни когнитив фаолият мотивларига боглик ва факат хакикий амалий фаолиятда билим ва куникмалар тизими шаклланади, унга муносабат намоён булади.[6].

Хулоса сифатида шуни айтиш кераккаи, Компетенциявий ёндашув автомактаб укитувчи ва хайдовчи-йурикчиларининг стандарт хамда ностандарт вазиятларда тугри харакатланишини таъминлайди. Хдйдовчи мутахассисларни тайёрлаш жараёнининг педагогик тавсифини яратиш имконини беради. Ушбу жараёнга комплекс ёндашиш учун кулай шароит яратади. Касбий компетенция деганда маълум бир кадриятлар, идеаллар ва касбий онгнинг ташувчиси сифатида фаолият, алока ва шахсиятни шакллантиришни аниклайдиган зарур билим, куникмаларга эгалик тушунилади. Биз касбий компетенцияни Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг олий харбий таълим муассасаларида ташкил этиладиган укув жараёнида шакллантириш ва ривожлантиришни назарда тутдик. Укув жараёни таркибига куйидагилар киради: укув жараёнида тупланган ва аста-секин шахснинг юкори сифатли касбий тажрибасига айлантириладиган билим, куникма ва касбий фаолият тажрибаси; булажак офицернинг шахсиятини белгилаб берувчи мотивлар, кизикишлар, эхтиёжлар ва индивидуал кадриятлар; харбий вазиятга мос келадиган карорлар кабул килишга имкон берадиган шахсий сифатлар тизимидир.

Автомактаб укитувчи ва хайдовчи-йурикчиларининг касбий компетентлигини шакллантириш ва ривожлантириш жараёни самарадорлигини оширишни комплекс ёндашув, тизимли ёндашув ва изчиллик принципларига мувофик тарзда ташкил этиш унинг сифатини ошириш шартларидан биридир.

REFERENCES

212

gogi

a

p

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев рахбарлигида 2022 йил 11 февраль куни утказилган видеоселектор йигилишида "Хавфсиз ва равон йул" тамойили. // https://lex.uz/ru/docs/6106551?ONDATE=13.07.2022.

2. "Узбекистон Республикаси жамоат хавфсизлиги концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида" 2021 йил 29 ноябрдаги ПФ-27-сон Фармони. // https://lex.uz/uz/docs/5749291.

3. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан 2022 йилнинг 4 апрель кунидаги "Автомобиль йулларида инсон хавфсизлигини ишончли таъминлаш ва улим холатларини кескин камайтириш чора тадбирлари тугрисида"ги ПК-190-сонли карори. // https://lex.uz/docs/5937573.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2022 йил 20 июлдаги "Автомототранспорт воситалари хайдовчиларини тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш хамда уларни имтихондан утказиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 393-сон карори. // https://lex.uz/uz/docs/6123254.

5. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2022 йил 12 апрелдаги "Йул харакати коидаларини тасдиклаш тугрисида"ги 172-сон карори. // https://lex.uz/docs/5953883.

6. Иброхимов И.Б. Автомактабларда хайдовчи-йурикчиларининг касбий компетентлигини ривожлантириш методикаси // Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 2(10 Special Issue), 189-193. извлечено от https://in-academy.uz/index.php/EJLFAS/article/view/9331

213

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.