Научная статья на тему 'ДУРНАМОИ РУШДИ ИСТЕҲСОЛИ САБЗАВОТКОРӢ ДАР ШАКЛҲОИ ГУНОГУНИ ХОҶАГИДОРИИ СОҲАИ КИШОВАРЗИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН'

ДУРНАМОИ РУШДИ ИСТЕҲСОЛИ САБЗАВОТКОРӢ ДАР ШАКЛҲОИ ГУНОГУНИ ХОҶАГИДОРИИ СОҲАИ КИШОВАРЗИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
4
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳаҷми истеҳсолот / сабзавот / маҳсулот / шаклҳои гуногун / хоҷагидорӣ / дурнамо / талабот / пешниҳод. / gross harvest / vegetables / products / various forms / management / prospects / demand / supply.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Касимов Т. А.

Дар мақолаи мазкур дурнамои рушди истеҳсоли сабзавот дар шаклҳои гуногуни хоҷагидории соҳаи кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ гардидааст. Таҳкиқот нишонд додааст, суръати баланд ва устувори афзоиши истеҳсолоти кишоварзӣ бо муҳайё кардани заминаҳои зарурии самарабахш амал кардан ва инкишоф додани комплекси унсурҳои сохтори комплекси агросаноатӣ алоқаманд аст. Барои фаъолияти бомуваффақияти соҳаи кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шароити иқтисодиёти бозоргонӣ ҷустуҷӯи роҳҳои аз ҷиҳати илмӣ асосноки самарабахши рушди соҳаи сабзавоткории, ки ба имкониятҳои захиравии минтақаҳои агросаноатии ҷумҳурӣ ҷавобгӯ мебошанд, махсусан нақши муҳимро мебозад. Таҳлиҳо нишон додааст, ки истеҳсоли ҳаҷми маҳсулоти сабзавот рӯ ба афзоиш мениҳад. Аз таҳлилҳо муайян гардидааст, ки истеҳсоли сабзавот дар хоҷагиҳои деҳқонӣ самаранок мебошад. Дар соли 2022 дар ҳамаи категорияҳои хоҷагидорӣ 2714,8 ҳаз.тонна истеҳсол шудааст, ки аз он 56% дар хоҷагиҳои деҳқонӣ мебошад. Ҳисобҳои дурнамо аз рӯи меъёрҳои тавсиявии физиологии истеъмолии маҳсулоти асосии озуқаворӣ ба сари аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 августи соли 2018, №451 маҳсулоти сабзавоти ба сари аҳолӣ – 130 кг. ва афзоиши табий аҳолӣ мебошад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF VEGETABLE PRODUCTION IN VARIOUS FORMS OF ECONOMY IN AGRICULTURE OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

This article discusses the prospects for the development of the production of vegetable growing in various forms of management in the agriculture of the Republic of Tajikistan. The study showed that high and stable agricultural growth rates are associated with the creation of the necessary prerequisites for the effective functioning and development of a complex of structural elements of the agro -industrial complex. For the successful functioning of the agro -industrial complex of the Republic of Tajikistan in a market economy, the search for scientifically sound effective solutions for the development of vegetable growing, which meets the resource capabilities of the agricultural zones of the republic, acquires an important role. The analysis showed that the collection of vegetables goes to an increase in an increase. The analysis established that the production of vegetables in Dekhkan farms is effective. In 2022, 2714.8 thousand tons of them were produced in all categories of management of the republic in Dekkhkan farms. During forecasting, we took into account the growth of the population (the recommended physiological norms for the consumption of basic products per capita in the Republic of Tatarstan Potato -92 kg, vegetables are -130.9 kg of August 31, 2018, No. 451 by the Decree by the Government of the Republic of Tatarstan). According to our forecast calculations in 2030, the production of vegetables will be 3488.9 thousand tons.

Текст научной работы на тему «ДУРНАМОИ РУШДИ ИСТЕҲСОЛИ САБЗАВОТКОРӢ ДАР ШАКЛҲОИ ГУНОГУНИ ХОҶАГИДОРИИ СОҲАИ КИШОВАРЗИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН»

УДК: 635. 11

ДУРНАМОИ РУШДИ ИСТЕ^СОЛИ САБЗАВОТКОРЙ ДАР ШАКЩОИ ГУНОГУНИ ХО^АГИДОРИИ СО^АИ КИШОВАРЗИИ ^УМ^УРИИ ТО^ИКИСТОН

Косимов Т.А.

Аннотатсия. Дар мацолаи мазкур дурнамои рушди исте%соли сабзавот дар шакл%ои гуногуни хоцагидории со%аи кишоварзии Цум^урии Тоцикистон барраси гардидааст. Та%кицот нишонд додааст, суръати баланд ва устувори афзоиши исте%солоти кишоварзи бо му%айё кардани замина%ои зарурии самарабахш амал кардан ва инкишоф додани комплекси унсур%ои сохтори комплекси агросаноати алоцаманд аст. Барои фаъолияти бомуваффацияти со%аи кишоварзии Цум^урии Тоцикистон дар шароити ицтисодиёти бозоргони цустуцуи рощои аз цщати илми асосноки самарабахши рушди со%аи сабзавоткории, ки ба имконият%ои захиравии минтаца%ои агросаноатии цум^ури цавобгу мебошанд, махсусан нацши мущмро мебозад.

Таулщо нишон додааст, ки исте%соли %ацми ма%сулоти сабзавот ру ба афзоиш менщад. Аз та%лил%о муайян гардидааст, ки исте%соли сабзавот дар хоцагщои дещонй самаранокмебошад. Дар соли 2022 дар %амаи категориями хоцагидорй 2714,8 %аз.тонна исте%сол шудааст, ки аз он 56% дар хоцагщои дещонй мебошад. Хисоб%ои дурнамо аз руи меъёр%ои тавсиявии физиологии истеъмолии ма%сулоти асосии озуцавори ба сари а%олии Цум^урии Тоцикистон бо Карори Хукумати Цум^урии Тоцикистон аз 31 августи соли 2018, №451 ма%сулоти сабзавоти ба сари а%оли - 130 кг. ва афзоиши табий а%оли мебошад.

Калимахри калидй: %ацми исте%солот, сабзавот, ма%сулот, шакл%ои гуногун, хоцагидорй, дурнамо, талабот, пешнщод.

Барои ицтибос: Косимов, Т.А. Дурнамои рушди исте%соли сабзавоткори дар шакл%ои гуногуни хоцагидории со%аи кишоварзии Цум^урии Тоцикистон / Т. А. Косимов //Паёми молия ва ицтисод.- 2024 №4 (43) - С. 292-299.

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ПРОИЗВОДСТВА ОВОЩЕВОДСТВА В РАЗЛИЧНЫХ ФОРМАХ ХОЗЯЙСТВОВАНИЯ В СЕЛЬСКОМ ХОЗЯЙСТВЕ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Касимов Т.А.

Аннотация. В данном статье рассматривается перспективы развития производства овощеводства в различных формах хозяйствования в сельском хозяйстве Республики Таджикистан. Исследование показали, что высокие и устойчивые темпы роста сельскохозяйственного производства связаны с созданием необходимых предпосылок для эффективного функционирования и развития комплекса структурных элементов агропромышленного комплекса. Для успешной функционирования агропромышленного комплекса Республики Таджикистан в условиях рыночной экономике, поиск научно обоснованных эффективных решений для развития овощеводства, отвечающих

ресурсным возможностям агропромышленных зон республики, приобретает важную роль.

Анализ показал, что валой сбор овощей идет к росту увеличению. Анализом установлено, что производства овощей в дехканским хозяйствам является эффективным. В 2022 году во всех категориях хозяйствования республики были произведены 2714,8 тыс.тонн из них 56% составляет в дехканских хозяйствах. При прогнозирования нами были учтены прирост населения (Рекомендуемые физиологические нормы потребления основных продуктов на душу населения в РТ картошка-92 кг, овощи -130,9 кг от 31 августа 2018 г, №451 принятием Постановлением Правительством РТ). По нашим прогнозным расчетам в 2030 г. производства овощей составит - 3488,9 тыс.тонн.

Ключевые слова: валовой сбор, овощи, продукция, различные формы, хозяйствования, перспективы, спрос, предложения.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF VEGETABLE PRODUCTION IN VARIOUS FORMS OF ECONOMY IN AGRICULTURE OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

Qosimov T.A.

Annotation. This article discusses the prospects for the development of the production of vegetable growing in various forms of management in the agriculture of the Republic of Tajikistan. The study showed that high and stable agricultural growth rates are associated with the creation of the necessary prerequisites for the effective functioning and development of a complex of structural elements of the agro -industrial complex. For the successful functioning of the agro -industrial complex of the Republic of Tajikistan in a market economy, the search for scientifically sound effective solutions for the development of vegetable growing, which meets the resource capabilities of the agricultural zones of the republic, acquires an important role.

The analysis showed that the collection of vegetables goes to an increase in an increase. The analysis established that the production of vegetables in Dekhkan farms is effective. In 2022, 2714.8 thousand tons of them were produced in all categories of management of the republic in Dekkhkan farms.

During forecasting, we took into account the growth of the population (the recommended physiological norms for the consumption of basic products per capita in the Republic of Tatarstan Potato -92 kg, vegetables are -130.9 kg of August 31, 2018, No. 451 by the Decree by the Government of the Republic of Tatarstan). According to our forecast calculations in 2030, the production of vegetables will be 3488.9 thousand tons.

Keywords: gross harvest, vegetables, products, various forms, management, prospects, demand, supply.

Гузориши масъала. Дар шароити имруза, ки равишх,ои гуногуни иктисодию экологй пайи хдм сурат мегиранд, ба рушди истех,соли мах,сулоти озукавории ватанй диккати бештар додан зарур аст, зеро

мах,сулоти озукавории воридотй аз чихдти экологй ба талаботх,ои истеъмолй на он кадар чавобгу мебошанд.

Тахлили тах,кикотх,ои охир ва нашриёт. Вобаста ба мавзуи мазкур як катор

олимон аз чумла, ^удратов P.P., Пиризода ЧС. ва дигарон кору фаъолият бyрдаанд. Х,амзамон дар стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон то давраи соли 2030 ва ^онуни Чумхурии Точикистон «Доир ба хочагии дехконй (фермерй)» вобаста ба масъалаи мазкур гуфта шудааст.

Максади макола - Омузиш ва баррасии дурнамои рушди истехсоли сабзавоткорй дар шаклхои гуногуни хочагидории сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон.

Мух,тавои асосии мавод. Дар доираи татбики Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030, дар сохаи комплекси агросаноатй "тавсеа додани дастрасй ва сахм дар таъмини фаровони махсулоти озука, сифат ва бехатарии он дар асоси гузариш ба дарачаи баланди индустриализатсия ва рушди босуботи сохаи кишоварзй, дар асоси чорй намудани технологияхои инноватсионй ва аз чихати экологй бехатар" самти афзалиятнок махсуб меёбад. Аз ин лихоз, такмил додани механизмхои ташкили истехсолоти кишоварзй дар пояи татбики дастовардхои муосири илму техника, пеш аз хама истифодаи технологияхои иттилоотиву коммуникатсионй яке аз вазифахои мухим дар замони муосир мебошад [1].

^айд кардан ба маврид аст, ки рушди муносибатхои бозорй дар чумхурй зарурати омузиши кулли кисмхои таркибии ин равандро муайян менамояд. Яке аз мухимтарини онхоро рушди комплекси агросаноатй ташкил медихад, ки он хамчун вокеан шакли нави хочагидорй дар тамоми сохахо, аз чумла дар бахши истехсолоти кишоварзй баромад мекунад. Сохаи кишоварзй яке аз сохаи мухими иктисодиёти миллй ба хисоб рафта ахолиро бо махсулоти озука таъмин менамояд. Бояд кайд намоем, ки пас аз ба даст овардани истиклолияти давлатй бо максади ба рох мондани истифодаи самараноки обу замин ва хифзи

амнияти озукаворй дар сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон ислохоти куллй гузаронида шуда, барои рушди соха як катор барномахои давлатй кабул ва амалй гардиданд.

Таъмини амнияти озукаворй ва баланд бардоштани сатхи он дар чумхурй ба рушди истехсоли махсулоти ватанй алокаманд аст, ки ин асосан аз суботи иктисодй ва рушди сохаи кишоварзй вобаста мебошад.

^айд кардан ба маврид аст, ки афзоиши хачми махсулоти кишоварзй, рушди истехсолоти кишоварзй ва дар ин замина таъмин намудани бехатарии озукаворй дар мархилаи кунунии пешрафти иктисодиёти чахони муосир аз чумлаи мушкилоте мебошанд, ки аксари мамолики дунё аз он изхори нигаронй мекунанд. Хукумати Чумхурии Точикистон низ аз солхои аввали сохибистиклолй барои баркарорсозии сохаи мазкури иктисодиёти чумхурй кушишхои зиёд ба харч додааст. Дар кишвар ислохотхои иктисодиву аграрй, аз чумла ислохоти замин гузаронида шуда, асосхои хукукиву меъёрии сохаи мазкур бо назардошти талаботи муосир баркарор гардидаанд. Барномахои рушди сохаи иктисодй кишоварзй ва стратегияхои пешрафти истехсолоти агросаноатй дар сатхи чумхурй ва барои минтакахои алохидаи он кабул шуданд. Аммо истехсолоти агросаноатии кишвар хануз ба истехсолоте табдил наёфтааст, ки талаботи ахолии чумхуриро бо маводи озукавории ватанй таъмин намояд [2].

Махз рузмарра ва халталаб будани масъалаи мазкурро ба назари эътибор гирифта, Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон дар Паёми солонаи худ кайд намуданд,

ки ".....сохтору макомоти дахлдорро зарур аст,

ки стратегияву барномахои сохавиро пурра татбик намуда, доир ба рушди тухмипарварй, баланд бардоштани хосилнокии зироатхо, зиёд кардани хачми истехсоли махсулоти кишоварзй, таъмин намудани рушди саноати

коркард ва хурокворй, инчунин, таквияти иктидори содиротии кишвар тадбирхои саривактй андешанд"[3].

Тахкикот нишон додааст, ки барои чумхурй сабзавоткорй аз кадим сохаи асосии истехсолот буда, нисбат ба дигар сохахо афзалияти бештар дорад. Чумхурии Точикистон дорои иктидори бузурги истехсолй буда, метавонад талаботи бозори дохилиро бо махсулоти истехсолй сабзавот пурра таъмин намояд ва иктидори содиротии худро густариш дихад. Суръати баланд ва устувори афзоиши истехсолоти кишоварзй бо мухайё кардани заминахои зарурии самарабахш амал кардан ва инкишоф додани сохди сабзавоткорй алокаманд аст. Барои фаъолияти бомуваффакияти комплекси агросаноатии Чумхурии Точикистон дар шароити бозор чустучуи роххои аз чихати илмй асосноки самарабахши рушди сохаи сабзавоткории он, ки ба имкониятхои захиравии минтакахои чумхурй чавобгу мебошанд, махсусан мухим мегардад.

Добили кайд аст, ки фаъолияти истехсолй сабзавот дар сохаи кишоварзйй Чумхурии Точикистон чузъи мухими

комплекси озукавории кишвар, холат ва микёси рушди он буда, ба сатхи таъмини ахолй бо озукаворй бевосита таъсир мерасонад. Вазъи рушди истехсолй сабзавоткорй дар солхои охир бахои мусбат дода шуд, аммо тавре ки тачриба нишон медихад, ин рушд то хол устувории заруриро нагирифтааст, бинобар ин, тагйироти ночизи нархи воридоти молхои зикршуда боиси боло рафтани нархи ин молхо мегардад ва аксар вакт якбора боло рафтани нархи ин махсулот дар бозори дохилии кишвар дида мешавад. Диверсификатсияи сохаи кишоварзй, афзоиши мустакилияти субъектхои сохибкорй дар истехсол ва содироти махсулоти кишоварзй, инчунин талаботи зиёд дар бозорхои дохилй ва хоричй барои рушди афзалиятноки сохаи сабзавотро замина фарохам меорад [4].

Динамикаи истехсол ва хосилнокии сабзавот дар шаклхои гуногуни хочагидории Чумхурии Точикистон дар солхои 2017-2022 оварда шудааст.

Ч,адвали 1. Динамикаи истех,сол ва х,осилнокии сабзавот дар шаклхои гуногуни хочагидории Ч,умх,урии Точикистон дар солхои 2017-2022, х,аз. тонна [8]

Солхо ^иёси с.2022 нисбати с.2017 бо %

2017 2018 2019 2020 2021 2022

Х,ачми истех,соли сабзавот, х,аз.тонна

Дар хамаи категорияхои хочагидорй 1859,1 2119,3 2182,5 2479,4 2597,6 2714,8 146,0

Корхонахои кишоварзй 80,2 102,4 105,6 127,4 118,3 132,3 164,9

Ахолй 867,0 892,4 908,8 972,4 1081,8 1069,2 123,3

Хочагихои дехконй 911,9 1124,6 1168,1 1379,4 1397,3 1513,3 166,0

Х,осилноки сентнер аз 1 гектар

Дар хамаи категорияи хочагихо 256,0 256,9 264,6 274,2 280,5 286,1 30,1

Корхонахои кишоварзй 245,8 250,4 261,1 285,2 282,4 287,8 42,0

Ахолй 247,2 244,5 249,7 252,1 250,6 250,4 3,2

Хочагихои дехконй 266,0 267,8 278,2 291,8 305,6 318,3 52,3

Сарчашма: Агентии омории назди Президенти Чумхурии Точикистон. Мачмуаи Кишоварзии Чумхурии Точикистон. Душанбе.-2024, сах.167-170; 202-205. Эзох,: киёсй хосилнокии сабзавот бо сентенр хисоб карда шудааст.

Аз маълумотхои чадвали 1 бармеояд, ки истехсоли сабзавот дар хамаи категорияхои хочагихо дар соли 2022 -2714,8 хаз. тонна нисбати соли 2017 ба 146,1% зиёд шудааст. Инчунин, дар корхонахои кишоварзй ба 164,9%; хочагихои ахолй -123,3%; хочагихои дехконй - 166% зиёд шудааст. Тахкикот нишон додааст, ки дар шароити муосир рушди хочагихои дехконй самаранок мебошад. Яке аз натичаи асосии истехсолй сабзавот дар хочагидорй хосилнокй мебошад. Х,осилнокии сабзавот дар хамаи категорияхои хочагидорй соли 2022 нисбати ба соли 2017 ба 30, 1 сентнер; корхонахои кишоварзй -42,0 сентнер; ахолй -3,2 сентенр ва хочагихои дехконй - 52,3 сентнер зиёд шудааст. ^айд намоем, ки нишондихандаи асосии самаранокии истехсоли сабзавот хоссилнокй мебошад, ки дар хочагихои дехконй соли 2022 нисбати соли 2017 52,3 сентенер зиёд мебошад. Дигаргунихо дар сохаи кишоварзии Чумхурии Точикистон ба пайдоиши шаклхои гуногуни ташкилию хукукии хочагидорй оварда расонидааст. Дар катори иттиходияхои кишоварзй, чамъиятхои сахомй ва шарикй хочагихои дехконй низ ба рушди муайян ноил гардиданд. Х,олати иктисодй ва хукукии онхо тавассути ^онуни Чумхурии Точикистон «Доир ба хочагии дехконй (фермерй)», ки 15-уми марта соли 2016 тахти №1289 кабул шудааст, муайян

карда мешавад [5]. Мутобики конуни мазкур, хочагии дехконй (фермерй) - ин "субъекти сохибкорие мебошад, ки дар он истехсол, нигохдорй, коркард ва фуруши махсулоти кишоварзй ба фаъолияти шахсии як нафар ё фаъолияти якчояи гурухи шахсони вокей дар китъаи замин ва молу мулки ба онхо тааллукдошта асос ёфтааст". Барои кам кардани таъсири манфии омилхои ба хосили сабзавот дар чараёни истехсолот комёбихои илму техника чорй кардан, инчунин бо дастгирии молиявй, таъмин намудани парвариши навъхои нави сабзавотхо, ки ба шароити табий бештар тобоваранд, маблаг чудо кардан лозим аст. Манбаъхои маблаггузорй инчунин барои баланд бардоштани хосилхезии замин ва истифода бурдани усулхои самарабахши хочагидорй заруранд.

Ба акидаи мо, рушди сохаи сабзавоткорй бештар дар хочагихои дехконй самаранок мебошад. Аз натичаи тахлилхо маълум гардидааст, ки мавкеи хочагихои дехконии чумхурй сол ба сол мустахкам гардида, хиссаи он дар истехсоли сабзавот зиёд гардидааст. Шароитхои табиию иклимие, ки ба хосили сабзавот таъсир мерасонанд, метавон ба ду гурух таксим кард. Ба категорияи якум омилхо ба монанди сифати хок, харорати паст дар давоми сол, кунчхои офтобии паст ва дигар шароитхои шабех дохил мешаванд. Дар

категорияи дуюм - сардихо, набудани боришот, жолаи харобиовар, хушксолй ва дигар падидахои ба ин монанд.

Дар баробари ин тахлили адабиёти иктисодй дар ин самт нишон медихад, ки масъалахои ташаккул ва дурнамои инкишофи зеркомплексхои сохавии сектори аграрй хануз ба кадри кифоя омухта нашудаанд. Ба омузиши таъсири минтакахои табиии иктисодй ба махсусгардонй ва таксимоти фазои истехсоли махсулоти кишоварзй микдори махдуди асархо бахшида шудаанд. Тахлили наздиктар масъалахои

диверсификатсияи сохаи кишоварзй, имконияти хадди аксар бо озука, таъмин намудани ахолии минтакахои чумхурй, зарурати кам кардани воридоти махсулоти хурокворй, бехсозии чойгиршавии саноати коркард, рушди зеркомплексхои сохавии кишоварзй-комплекси агросаноатии

Ч,адвали 2. - Дурнамои рушди истехсоли саб то давраи солхои 2025-2030, хазор тонна [8]

Чумхурии Точикистон ва гайра зарур аст.

^айд кардан ба маврид аст, ки талаботи асосии баланд бардоштани хосилнокии мехнат ва ба даст овардани хосили баланди сабзавот истифода бурдани усулхои аз чихати илмй асосноки кишоварзй - замини кишт, дуруст истифода бурдани нурихои маъданй, дар вакти кишт истифода бурдани тухмии хушсифат, назорат ба мухлати кишт, нигохубини киштзор дар хамаи даврахо ва дар давраи чамъоварии хосил, ки тайёр карданро дар бар мегирад, мебошад. Дурнамои рушди саноати коркарди комплекси агросаноатй пеш аз хама бо зарурияти зиёд кардани базаи ашёи хом алокаманданд. Чунин тачриба барои дар кишоварзии чумхурй рушди саноати сабзавотпарварй хеле мухим аст, гарчанде ки инкишофи хар як сохаи алохида хусусиятхои хоси худро дорад.

воткорй дар шаклх,ои гуногуни хочагидорй

Солхо

2022 2025 2030 ^иёси с.2030 нисбати с.2022 бо %

Дар хамаи категорияи 2714,8 3131,0 3488,9 128,5

хочагихо

Корхонахои кишоварзй 132,3 140,2 148,3 112,0

Ахолй 1069,2 1380,3 1410,4 131,9

Хочагихои дехконй 1513,3 1610,5 1930,2 127,5

Сарчашма: Пешниходи муаллиф дар Президенти Чумхурии Точикистон. Мачмуаи 2024.

Аз тахлилхои чадвали 2 собит мегардад, ки хачми истехсоли сабзавот то давраи 2030 дар хамаи категорияхои хочагихо -3488,9 хазор тонна ташкил медихад. Дар корхонахои кишоварзй - 148,3; хочагихои ахолй - 1410,4 ва хочагихои дехконй - 1930,2 хазор тонна зиёд мешавад. Бояд кайд намоем, ки дар хисобхои дурнамо бо назардошти афзоиши табии ахолй ва талаботи он дар махсулоти сабзавот пешниход гардидааст.

асоси маълумотхои Агентии омории назди Кишоварзии Чумхурии Точикистон. ушанбе.-

Меъёрхои тавсиявии физиологии истеъмолии махсулоти асосии озукаворй ба сари ахолии Чумхурии Точикистон бо ^арори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 31 августи соли 2018, №451 махсулоти сабзавоти ба сари ахолй - 130 кг мебошад [6]. Дар раванди тахкикот усули хисобхои дурнамо истифода бурда шудааст.

Пешниход карда мешавад, ки барои расидан ба ин хадаф, рохбарони хочагихои кишоварзй, масъулини идоравии шахру

минтакахои чумхурй зарур аст, ки чиххати ворид намудани технологияхои

инноватсионй ва дар шакли модулхои илман асоснокшуда ба рох мондани идоракунии босамари захирахои истехсолй чорахои амалй андешида, ба ин васила самаранокии сохаи сабзавоткориро таъмин намоянд, ки мухимтарин заминаи расидан ба хадафи таъмини амнияти гизой дар минтака ва чумхурй мебошад.

^айд кардан ба марид аст, ки суръати афзоиши истехсоли сабзавоткорй дар сохаи кишоварзии он аз суръати афзоиши шумораи захирахои мехнатй акиб мемонад. Ин зарурияти муносибати махсусро ба таъмини суръати баланди рушди сохахои мухимтарини комплекси агросаноатй, аз чумла комплекси сабзавотпарварй ба миён меорад. Х,адафхои таъмини истиклолияти озукавории чумхурй чунин маъно дорад, ки дар шароити бозор тамоми сиёсати комплекси агросаноатии кишвар бояд ба манфиатхои амнияти иктисодй, аз чумла таъмини амнияти озукавории чумхурй асос ёбад. Сабзавоткорй наметавонад як сохаи асосии сохтори ташаккулёбанда бошад, гарчанде ки онхо дар таъмини амнияти озукавории кишвар накши хеле мухим доранд. Ин сохахо метавонанд дар доираи истеъмоли дохилй рушд кунанд ва афзоиши минбаъдаи онхо аз хисоби афзоиши демографй ва мутаносибан баланд шудани сатхи истеъмоли ахолй ба даст меояд. Х,исобхои дурнамо оид ба хачми зарурии сабзавот, ки асосан барои истеъмоли дохилй дар минтакахои чумхурй зарур аст, аз он шаходат медихад, ки дар холатхое, ки соли камобй ба вучуд меояд, ба вазъиятхои тагйирёбанда омода шудан зарур аст, чунки дар ин ё он нохияхои чумхурй сабзавот намерасад [7]. Ин маълумотхои хисобшуда имкон медиханд, ки тадбирхои танзими

давлатй дар ин самт асоснок карда шаванд. Унсури мухими бозори сабзавот дастгирии иттилоотй мебошад. Истифодаи иттилооти гуногун ва калонхачм муносибати мунтазамро ба ташкили кабул, коркард ва тахлили он дар раванди кабули карорхои идоракунй талаб мекунад. Дар робита ба ин, системаи иттилоотии маркетингии бозори сабзавот бояд дар асоси мураккабй ва хамохангсозии тамоми чузъхои мавзуи он, ки бо истифода аз технологияхои муосири компютерй ва иттилоотй ва бо истифода аз усулхои гуногуни иктисодию риёзй ба даст оварда мешавад, сохта шавад. Дар пахн намудани ахборот бояд таргиби навъхои нави серхосили сабзавот, ба касалию хашароти зараррасон тобовар, сифати баланд, технологияи пешкадами парвариши сабзавот, инчунин коркарди онхо мавкеи махсусро ишгол намояд. Чунин маълумот бояд дар хачм ва шаклхо нашр карда шавад, ки барои хамаи иштирокчиёни бозори сабзавот ва дигар истифодабарандагони манфиатдор дастрасанд. Албатта, дастгирию танзими давлатй шарти мухими муваффакиятхо дар ин самт махсуб меёбад.

Хулоса. Захирахо ва роххои муосири афзоиши махсулот, воситахои афзунгардонии хосилнокии сабзавот, истифодаи технологияи камхарчи обмонй, тачрибаи пешкадами истехсол ва фуруши махсулот, имтиёзхо, фоизи карзхо бо назардошти тачрибаи давлатхои дорои сектори аграрии рушдкарда мавриди тахкик карор дода шуда, натичагирй шудааст, ки амалигардонии чорабинихои дар макола зикршуда бо назардошти хусусиятхои хоси истехсолоти хочагихои дехконй ва хочагихои ахолй ба рушди самаранокии иктисодии онхо мусоидат менамоянд.

ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №4 (43) Адабиёт

1. Агентии омории назди Президенти Чумхурии Точикистон. Мачмуаи Кишоварзии Чумхурии Точикистон. Душанбе.-2023, сах.167-170; 202-205.

2. Кудратов Р.Р., Косимов Т.А. Оценка взаимосвязи интеграцион-ных процессов агропродовольственного сектора [Матн] / Косимов Т.А.// Учёные записки Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова. -Худжанд, 2018. -№1. -С.118-127.

3. ^онуни Чумхурии Точикистон «Доир ба хочагии дехконй (фермерй)», ки 15-уми марти соли 2016 тахти №1289.

4. Косимов Т.А. Анализ оценка состояния производства овощей и картофеля в сельском хозяйстве Республики Таджикистан./Т.А Косимов// Финансово-экономический вестник Таджикский государственный финансово экономический университет.- Душанбе, 2020.-№2.-С125-131.

5. Меъёрхои тавсиявии физиологии истеъмолии махсулоти асосии озукаворй ба сари ахолии Чумхурии Точикисто бо ^арори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 31 августи соли 2018, №451 махсулоти сабзавоти ба сари ахолй - 130 кг.

6. Пиризода Ч С. Пешрафти инноватсионии КАС- Точикистон дар доираи Стратегияи миллии рушд то соли 2030/ Инноватсия - омили самарабахши алокаи илм ва истехсолот.Душанбе, ТАУ, 2019, с.5-7.

7. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон, Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмонг ба Мачлиси олии кишвар (23.12.2022). Душанбе, 2022.-сах.22.

8. Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон то давраи соли 2030. Дшанбе.-

2016.

9. Содиков, М. С. Тачрибаи Чахонии ташаккулёбй ва рушди сармоягузории мустакими хоричй / М. С. Содиков, А. А. Сафаров // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй. - 2020. - No. 9. - P. 228-233. - EDN QBPOJA.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Косимов ТаFOЙ Абдуллоевич - муаллими калони кафедраи "сохибкорй ва иктисодиёти сохавй"-и Донишгохи байналмиллалии сайёхй ва сохибкории Точикистон. Тел.: 918 94 02 72

Информация об авторе:

Касимов Тагой Абдуллоевич - старший преподаватель кафедры «Предпринимательство и отраслевая экономика» Международного университета туризма и предпринимательства Таджикистана. Телефон: 918 94 02 72

Information about the author:

Qosimov Tagoy Abdulloevich - senior lecturer of the department of "Entrepreneurship and Sectoral Economics" of the International University of Tourism and Entrepreneurship of Tajikistan. Tel.: 918 94 02 72

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.