Научная статья на тему 'СУРУНКАЛИ АУТОИММУН КАСАЛЛИКЛАРИ БОР БЕМОРЛАРДА ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ШИЛЛИҚ ҚАВАТИНИНГ КЛИНИКО МОРФОЛОГИК ТАХЛИЛЛАРИ'

СУРУНКАЛИ АУТОИММУН КАСАЛЛИКЛАРИ БОР БЕМОРЛАРДА ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ШИЛЛИҚ ҚАВАТИНИНГ КЛИНИКО МОРФОЛОГИК ТАХЛИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
17
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сурункали генераллашган периодонтит / тизимли қизил югурик / морфологик. / сурункали генераллашган периодонтит / тизимли қизил югурик / морфологик.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Абсаламова Нигора Фахриддиновна, Ахтамова Иродахон Акбаровна

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) маълумотларига кўра “...ревматик касалликлар умумий касалликлар тузилмасида учинчи ўринни эгаллаб, частотаси 0,5-3,0%ни ташкил этади ва беморларнинг доимий ногиронлигига олиб келади. Тадқиқот Самарқанд шаҳар стоматология поликлиникасининг терапевтик стоматология бўлими ва «Sam Denta medic» клиникасига сурункали тарқалган пародонтитнинг ўрта оғир кечиши билан мурожаат қилиб келган 122 нафар беморларнининг даволаш натижаларига асосланган. Асосий гуруҳга 84 нафар бемор, таққослаш гуруҳи 38 нафар бемордан иборат бўлиб, 1-кичик гуруҳи зарарланмаган пародонтит билан бўлган 12 нафар бемордан иборат бўлса, 2-кичик гуруҳи соматик патологияга эга бўлмаган ўртача оғирликдаги сурункали тарқалган пародонтит аниқланган 26 беморни ўз ичига олди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IN PATIENTS WITH CHRONIC AUTOIMMUNE DISEASES CLINIC OF ORAL MUCOSA MORPHOLOGICAL ANALYSIS

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) маълумотларига кўра “...ревматик касалликлар умумий касалликлар тузилмасида учинчи ўринни эгаллаб, частотаси 0,5-3,0%ни ташкил этади ва беморларнинг доимий ногиронлигига олиб келади. Тадқиқот Самарқанд шаҳар стоматология поликлиникасининг терапевтик стоматология бўлими ва «Sam Denta medic» клиникасига сурункали тарқалган пародонтитнинг ўрта оғир кечиши билан мурожаат қилиб келган 122 нафар беморларнининг даволаш натижаларига асосланган. Асосий гуруҳга 84 нафар бемор, таққослаш гуруҳи 38 нафар бемордан иборат бўлиб, 1-кичик гуруҳи зарарланмаган пародонтит билан бўлган 12 нафар бемордан иборат бўлса, 2-кичик гуруҳи соматик патологияга эга бўлмаган ўртача оғирликдаги сурункали тарқалган пародонтит аниқланган 26 беморни ўз ичига олди

Текст научной работы на тему «СУРУНКАЛИ АУТОИММУН КАСАЛЛИКЛАРИ БОР БЕМОРЛАРДА ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ШИЛЛИҚ ҚАВАТИНИНГ КЛИНИКО МОРФОЛОГИК ТАХЛИЛЛАРИ»

УДК: 616.5-002.525.2+616.314.17-008.1

Абсаламова Нигора Фахриддиновна,

кафедра доценти Клиник фанлар, Alfraganus University, Ахтамова Иродахон Акбаровна кафедра ассистенти

Клиник фанлар, Alfraganus University

СУРУНКАЛИ АУТОИММУН КАСАЛЛИКЛАРИ БОР БЕМОРЛАРДА ОГИЗ БУШЛИГИ ШИЛЛЩ каватининг КЛИНИКО -МОРФОЛОГИК ТАХЛИЛЛАРИ

Аннотация. Жауон соглицни сацлаш ташкилоти (ЖССТ) маълумотларига кура "...ревматик касалликлар умумий касалликлар тузилмасида учинчи уринни эгаллаб, частотаси 0,5-3,0%ни ташкил этади ва беморларнинг доимий ногиронлигига олиб келади. Тадцицот Самарцанд шауар стоматология поликлиникасининг терапевтик стоматология булими ва «Sam Denta medic» клиникасига сурункали тарцалган пародонтитнинг урта огир кечиши билан мурожаат цилиб келган 122 нафар беморларнининг даволаш натижаларига асосланган. Асосий гурууга 84 нафар бемор, таццослаш гурууи 38 нафар бемордан иборат булиб, 1-кичик гурууи зарарланмаган пародонтит билан булган 12 нафар бемордан иборат булса, 2-кичик гурууи соматик патологияга эга булмаган уртача огирликдаги сурункали тарцалган пародонтит аницланган 26 беморни уз ичига олди.

Калит сузлар: сурункали генераллашган периодонтит, тизимли цизил югурик, морфологик.

Долзарблиги. Кейинги йилларда ах,оли орасида ревматик касалликлар пародонтнинг ялигланиш касалликларини билан бирга кенг тарцалган хдмда катта ижтимоий-тиббий ва иктисодий зарар етказувчи, OFир боскичларида эса улим ва ногиронлик даражаси юкори булган тиббий муаммолардан бири сифатида эътироф этилмокда. Жах,он соFликни саклаш ташкилоти (ЖССТ)

маълумотларига кура "...ревматик касалликлар умумий касалликлар тузилмасида учинчи уринни эгаллаб, частотаси 0,5-3,0%ни ташкил этади ва беморларнинг доимий ногиронлигига олиб келади.

OFro бушл^и шиллик кавати клиник холатининг бошка аъзо ва тизимлар билан боFликлигини нейтрофил гранулоцитлар ядроси морфологик тузилишининг узгариши, периферик конда етилмаган,

камдифференциаллашган хужайра элементлари микдорининг ошиши, периферик кондаги лейкоцитлар ферментатив активлигининг цитохимик курсаткичлари, буккал эпителий хужайралари ядроларидаги электрокинетик хусусиятлари, хамда саливация характеридаги узгаришлар хам тасдиклайди.

Узбекистонда охирги йилларда сурункали таркалган пародонтит касаллиги билан бирга кушилиб келадиган ички аъзолар касалликлари кечиши, ташхислаш ва даволашга каратилган илмий-тадкикотлар (Ризаев Ж.А., Ризамухамедова М.З., Хамраева Н. А.,) томонидан амалга оширилган хамда ушбу изланишларда ревматологик касалликлари ривожланиши, уларнинг иммунологик, метаболик ва яллотланиш жараёнлари билан боFликлиги аникланган. ТКЮ касаллигида сурункали таркалган пародонтитнинг ривожланишини эрта боскичларида аниклаш, бу холатни беморларнинг хаёт сифати курсаткичларига таъсири, унинг патогенетик аспектлари охиригача урганилмаган, бу уз навбатида мазкур муаммолар буйича тадкикотлар утказиш зарурлигини курсатади.

Тад^ик;отнинг ма^сади: тизимли кизил югурик касаллигида сурункали таркалган пародонтитни комплекс даволаш тизимини такомиллаштиришдан иборат.

Тад^и^отнинг вазифалари:

1. Тизимли кизил югурик билан боFлик сурункали таркалган пародонтити булган беморларнинг клиник ва стоматологик статуси холатини бахолаш;

2. Тизимли кизил югурик касаллиги мавжуд беморларда пародонт тукимаси холатига морфологик тавсиф бериш;

3. Тизимли кизил югурикда урта OFирликда кечувчи сурункали таркалган пародонтитни даволашда озонлаштирилган натрий гипохлоритни куллаш самарадорлигини бахолаш;

Тад^и^от материаллари ва методлари. Тадкикот Самарканд шахар стоматология поликлиникасининг терапевтик стоматология булими ва «Sam Denta medic» клиникасига сурункали таркалган пародонтитнинг урта OFир кечиши билан мурожаат килиб келган 122 нафар беморларнининг даволаш натижаларига асосланган. Беморлар икки гурухга булинган. Асосий гурухга 84 нафар бемор киритилган. Уларда кушма соматик патология, тизимли кизил югурик хам мавжуд булган. Даволаш тактикасига кура асосий гурухдаги беморлар учта кичик гурухларга булинди. Таккослаш гурухи 38 нафар бемордан иборат булиб, улар хам иккита кичик гурухларга булинди. Таккослаш гурухининг 1-кичик гурухи зарарланмаган пародонтит билан булган 12 нафар бемордан иборат булса, 2-кичик гурухи соматик патологияга эга булмаган уртача OFирликдаги сурункали таркалган пародонтит аникланган 26 беморни уз ичига олди

Барча беморлар умумий, хусусий ва махсус усуллар ёрдамида кенг камровли клиник ва лаборатор текширувлардан утказилди. Умумий текшириш усулларга аъзо ва тизимларнинг клиник текшируви, касалликнинг рентгенологик боскичини аниклаш учун ЧПЖБ ва бармок буFимларининг рентгенографияси кулланилди.

Пародонт холатини объектив бахолаш учун махсус текшириш усуллари утказилди. Гигиеник индексни аниклаш (OHI-S) Green J.C., Vermilion J.R. (1960) тавсия килган усулда бажарилди. Папилляр-маргинал-алвеоляр индекс (ПМАИ) милклар яллотланишининг таркалиш курсаткичи булиб, сурункали таркалган пародонтит билан OFриган беморлар даволаш динамикасида унинг

ёрдам даражаси сифатини бахолашда ишлатилган. Кон томирлар утказувчанлиги ва милклардаги капиллярларнинг дозаланган вакуумга чидамлилиги Кулаженко синамаси ёрдамида бахоланди, милкларда гематомалар хосил килиш учун Кулаженконинг пародонтитни даволаш курилмаси (ПДК) дан фойдаланилди.

Пародонт микроциркуляциясини текшириш Россияда ишлаб чикарилган ЛАКК-01 (НПЛ «Лазма») ихтисослаштирилган портатив лазерли флоуметрия

курилмаси ёрдамида амалга оширилди.

Тадкикот объекти буферли формалиннинг 10% ли эритмасида котирилган

0,2^0,5 см (хар бир кузатувда 2-4 фрагмент) улчамдаги маргинал пародонт юмшок тукимасининг фрагментидан иборат булди. Материал стандарт усулда парафин билан куйилиб, 5 мкм калинликдаги гистологик кесмалар сериясини олиш учун блок хосил килинди. шундан сунг кесмалар пикрофуксин, гематоксилин ва эозин билан буялди.

Биоптатлар ёруFлик микроскопида курилди, текширилган материалларнинг умумий сони 28 та гистологик препаратларни уз ичига олади. Морфологик тадкикотларнинг объективлигини таъминлаш учун, юкорида таърифланган микроскопия усулидан ташкари морфометрик усуллардан хам фойдаланилди.

Милк тукимасининг гистологик препаратлари ОБШКдаги олдиндан мавжуд узгаришларни ТКЮ билан OFриган беморларда сурункали яллиFланиш касалликлари, биринчи навбатда сурункали пародонтитда акс этган. Биопсияда шиллик кават булакчалари куп каватли кучиб тушган эпителий ва базал фиброз тукима кисмида хам сурункали ялл^ланиш касалликларига хос узгаришларни курсатади. Малпигий каватидаги хужайралар вакуолизацияси ва эпителийда акантоз, эпителиоцитлар хужайралараро боFининг узилиши ва шиши аникланади. Баъзи биоптатларда эпителий кавати кескин юпкалашиб, сУрFичлар ва эпителий каватининг кучган жойлари текисланиб, базал ва тиканакли каватларда эпителий ичи лейкоцитар инфилтрацияси куринади.

ТКЮ билан текширилган барча беморларда милк эпителиал каватининг дистрофияси, юзаки кават эпителиоцитларида вакуолалар мавжудлиги аникланади. PAS - мусбат материалнинг учокли аккумуляцияси кайд этилади. Бу узгаришлар паракератоз юзага келишининг бошланишини курсатиши мумкин. Шу билан бирга, уртача, баъзан яккол ривожланган акантоз кайд килинади.

Бириктирувчи тукима стромасининг папилляр ва ретикуляр каватидаги узгаришлар урта даражада намоён булди. Коллаген толаларининг шиши ва гомогенлашиши кузатилди. Пикрофуксин билан буялганда 80 пикринофилия, PAS - реаксияси вактида эса кизил доначаларнинг тупланиши кузатилди. Бу ходисалар стромада плазма оксилларининг тупланишини курсатади. Куп холларда, ТКЮ билан OFриган беморлар милк тукималарида базофил инфилтрацияси хисобига коллаген некроз юзага келади. Инфилтрат таркибида Руссел таначаларини хосил килган куплаб плазматик хужайралар мавжуд (деярли барча текширилган беморларда).

Умумий морфологик куриниш пролифератив - репаратив боFланишларнинг бузилиши, купинча жараённинг кузиши, экссудатив -некротик реакция пайдо булиши ва майда артерияларнинг зарарланиши билан кечувчи, яккол ривожланган сурункали ялл^ланиш жараёни сифатида намоён булди.

Касалликнинг узок муддат кечишида, фаол даволанган беморлар милклар стромаси склероз ва гиалиноз билан характерланди. Фибробластлар сони купайди. Ушбу узгаришлар 5 нафар беморларда кузатилди.

Етарлича куп холатларда шиллик каватда югурик жараёни учун хос булган васкулит элементлари аникланди. 6 нафар беморларда продуктив васкулитлар топилди (асосан капиллярит ва венулитлар. Барча кон томир деворларида яккол тукима ичи шиши, хамда эндотелий пролиферацияси кузатилди. PAS-реакция билан буялганда базал мембранада плазматик келиб

чикишга эга булган нейтрал мукополисахаридлар аникланди. Ушбу узгаришлар периваскуляр бушликларда лимфогистиоцитар элементлар ва плазматик хужайраларнинг куп микдордаги аралашмаси билан бирга кечди. 3 нафар беморда продуктив - деструктив васкулитлар кузатилди. Эритроцитларнинг томир ичидан ташкарига чикиши бор эди. ТКЮ касалигининг давомийлиги 9 йилдан кам булмаган 2 нафар беморда томирлар склерози кузатилди.

ТКЮ билан беморларнинг барчасида сурункали гингивитнинг морфологик куриниши учун хос булган, турли даражада ифодаланган милкларнинг яллотлиниши (алтератив, ёки продуктив характердаги) кузатилди. Строманинг диффуз лимфоплазмоцитар инфилтрати 3 нафар беморда аникланди.

Учокли лимфогистиоцитар инфилтратлар 3 нафар беморда, минимал узгаришлар эса, 4 нафар беморда кузатилди. Таъкидлаш жоизки, югурикли жараён учун патогномоник белги булган хужайра марказининг патологияси 5 нафар беморда кузатилди. Бу беморлар ТКЮ нинг 3 - даражали фаоллиги билан булган беморлар эди.

Даволаш тактикасига кура асосий гурухдаги беморлар 3 та кичик гурухларга булинди.

Олинган баллар микдори 2 дан 5 гача булган беморларнинг I кичик гурухи (22 нафар бемор) да умум кабул килинган даволаш фонида озон -кислородли аралашма гази кулланилди.

Олинган баллар микдори 6 дан 10 гача булган беморларнинг II кичик гурухи (41 нафар бемор) - умум кабул килинган даволаш фонида сохта чунтакларга W&H Prozone курилмаси ишлаб чикарган озон - кислород газли аралашмаси билан, махсус, бир маротаба ишлатиладиган, Perio кийгизиладиган кисми ёрдамида, 18 сония эквивалентлиги режимида антисептик ишлов берилди.

Олинган баллар микдори 11 дан 15 гача булган беморларнинг III кичик гурухи

(21 нафар бемор) - умум кабул килинган даволаш фонида OFиз бушлиFига юкорида курсатилган муолажалардан ташкари Натрий гипохлоритнинг (NaOCl) 0,06% ли озонлаштирилган эритмаси ёрдамида ишлов берилди.

Тад^и^от натижалари: амалиёт шуни курсатадики, сурункали таркалган пародонтит урта OFир кечишида Натрий гипохлоритнинг кулланилиши бошка дезинфекцияловчи воситаларга караганда яхши натижа беради. Бу Натрий гипохлоритни антимикроб таъсирининг узига хос хусусиятлари билан боFлик. Бошка микробга карши воситалар хужайра мембраналарини шикастлаб, ёки оксилларни котириб, бактерия хужайраларининг метаболик функциясини бузса, Натрий гипохлорит тукима оксилларига текканда парчаланиб, узидан атомар хлор ажратади, у эса уз навбатида аминогурухлар биланбоFланиб кучли зарарсизлантирувчи восита булган хлораминни хосил килади.

Тадкикот объекти буферли формалиннинг 10% ли эритмасида котирилган 0,2^0,5 см (хар бир кузатувда 2-4 фрагмент) улчамдаги маргинал пародонт юмшок тукимасининг фрагментидан иборат булди. Материал стандарт усулда парафин билан куйилиб, 5 мкм калинликдаги гистологик кесмалар сериясини олиш учун блок хосил килинди. шундан сунг кесмалар пикрофуксин, гематоксилин ва эозин билан буялди.

Тадкикотлар СамДТИ гистология, эмбриология ва цитология кафедрасининг гистологик лабораториясида бажарилди (кафедра мудири т.ф.д., доцент Орипов Ф.С.).

Хулоса. Хулосалар шуни курсатадики, ТКЮ билан булган беморларда озонотерапия куллаган холда утказилган комплекс давони бошдан кечирган беморлар яллиFланган пародонтининг гисто катламлари текширилганда куйидаги узгаришлар аникланди.

Реператив жараённинг сезиларли ривожланиши, бириктирувчи тукиманинг етилиш белгилари ва копловчи эпителий тузилишини тикланиши, хамда майда кон томирлар хавзасида доимий узгаришлар билан яллотланиш

жараёни кузишининг камайиши тенденцияси гистометрик тадкикотлар натижаларида тасдикланган.

Пародонт яллиFланиш касалликларда милк тукималарини морфологик текшириш натижасида, ТКЮ фонида милк шиллик каватининг артериал кон томирларида люпус микроангиопати мавжудлиги, озонотерапияни куллаш оркали комплекс даволаш яллотланиш жараёнининг сезиларли пасайишига олиб келади. Даволанишдан кейин бир ой ичида беморларнинг аксариятида яллотланиш жараёнининг пасайиши, пролифератив реакцияларнинг ортиши ва микроциркулятор хавзадаги кон окимининг ортиши каби морфологик белгилар кузатилади.

ТКЮ билан беморларда яллетланиш фонидаги пародонт тукималарининг озонотерапия билан комплекс даволашдан олдинги ва кейинги гисто катламлари киёсий тахлил килинганда динамикада ижобий узгаришларнинг яккол фарки топилди.

Шундай килиб, ТКЮда энг ёркин намоён булган узгаришлар фаол югурик жараёни булган, шунингдек, касалликнинг уткир ости ва сурункали кечишида кузатилган беморларда аникланди. Плазматик хужайралар билан аралаш булган лейкоцитлар инфилтрацияси, хужайра ядроси патологияси, хамда пролифератив васкулитлар хос узгаришлар сифатида намоён булди. ТКЮ билан беморларда сурункали пародонтит урта OFир кечишини даволаш тактикаси соматик жихатдан соFлом беморлар сингари беморлардаги умумий, хамда стоматологик холатни инобатга олган холда, максимал даражадаги индивидуаллаштирилган ёндашувни талаб этди.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Абдувакилов Ж. У., Ризаев Ж. А. Особенности течения воспалительных заболеваний пародонта при метаболическом синдроме //Шсник проблем бюлоги i медицини. - 2018. - Т. 1. - №. 2 (144).

2. Аболмасов Н. Н. и др. Влияние артериальной гипертензии на

тактику стоматологического лечения пациентов с генерализованным пародонтитом //Вестник Смоленской государственной медицинской академии. - 2010. - №. 2.

3. Абсаламова Н. Ф., Таиров Э. С., Зоиров Т. Э. Причины нарушений микроциркуляции у больных пародонтитом при системной красной волчанке //Вопросы науки и образования. - 2020. - №. 12 (96). - С. 25-42.

4. Алексеева Е. И. и др. Системная красная волчанка: клинические рекомендации. Часть 1 //Вопросы современной педиатрии. - 2018. - Т. 17. - №. 1.

5. Атрушкевич В. Г. Влияние системного остеопороза на развитие генерализованного пародонтита //Лечение и профилактика. - 2012. - №. 2. - С. 42-47.

6. Ахмедбаева С. С. и др. Озонотерапия и ультразвуковые воздействия в комплексном лечении пародонтита //Российский стоматологический журнал. - 2020. - Т. 24. - №. 2. - С. 74-78.

7. Байдик О. и др. Молекулярно-генетические механизмы развития заболеваний пародонта //Пародонтология. - 2017. - Т. 22. - №. 3. - С. 4-7.

8. Безносик А. Р., Чертихина А. С. Сравнительная оценка показателей кариозных поражений зубов при помощи индексов КПУ, icdas-II и методы профилактики у детей с заболеваниями костно-мышечной системы и соединительной ткани //Российский вестник перинатологии и педиатрии. -2020. - Т. 65. - №. 4.

9. Борисова Т. П. Системная красная волчанка в детском возрасте

//Перинатология и педиатрия. - 2013. - №. 2. - С. 104-112.

Веропотвелян П. Н. и др. Системная красная волчанка (lupus erythematodes) и беременность //Здоровье женщины. - 2015. - №. 1. - С. 64-69.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.